E waekoa n ataa te bwai ae riki Danièle ao e wirikirikinai ni kangai, “Tai katabeko n tareboonia bureitiman bwa a a roko!” Eng, e butirake tewaana te kaa ao e tei i matan te outero mai akura. Tabeua te miniti imwina, ti a kaai ni katikaki irouia tautia. Ma e rarabwa ana kauring Danièle, bwa e reke au tai n anga beeba tabeua nakon te tari temanna.

Ngke ti kairaki nakon aia aobiti bureitiman, I iangoa ae I rangi ni kakabwaiaaki irouni buu ae ninikoria ao e tabeakina riki Iehova ma ana botaki. Aio te tai teuana naba ae I kaai ni mwakuri iai ma Danièle. N na kabwarabwaraa te bwai ae kairira bwa ti na kawari aaba ake a katabuakaki iai ara mwakuri.

I bungiaki n 1930 i Croix ae te kaawa ae uarereke i Buranti meang ao I kaikawaaki n te utu ae matoatoa n te Aro ni Katorika. Ti iririi taian Tutia ni katoa wiki, ao e bati mwiokoan tamau n te Aro. Ma ngke e a kaani koro 14 au ririki, e a riki te bwai teuana are I a ataia iai bwa a mwamwanaaki aomata n te Aro.

E onrake Buranti irouia ana taanga ni buaka Tiaman n tain te kauoua ni buaka are kabutaa aonnaba. E katoatai ni kaungaira ara mitinare n ana kabwarabwara bwa ti na boutokaa te tautaeka ni Vichy are e boutokaa te Nazi. Ti rangi n un n ana taeka. N aroia aomata aika bati i Buranti, ti kakarabaira n ongora rongorongon taian taanga ni buaka ake a ikotaki man aaba aika kakaokoro n ana kanakobwanaa te BBC. Imwina riki, e a karina ni bitaki te itera are e boutokaia te mitinare aei, ao e a bairea te taromauri ni kakaitau ibukini bukamaruan aia tokanikai taanga ni buaka akanne n Tebetembwa 1944. I rangi ni mimi n te mwamwanaa te aba aei. E kamamaraa irou onimakinaia mataniwi n te Aro.

E aki maan imwin te buaka ao e a mate tamau. E a kamani mare mwaaneu ae ikawai riki ao a maeka i Belgium, ngaia are ai tabeu tararuaan tinau. E reke au mwakuri n te tabo ni karao kunnikai. E matoatoa n te Aro ni Katorika au manatia ma natina mwaane. E ngae ngke e na nakoraoi au mwakuri n taai aika imwaiu n aia kambwana, ma n te tai ae waekoa ao N nang kaaitara ma te kataaki.

E roko ni kawarira n 1953 mwaaneu ae Simone ae te tia Kakoaua. E mwaatai ni kaotaraei man te Baibara ana reirei aika kewe te Aro ni Katorika i aon te ai ni moone, te Temanna n teniman, ao te taamnei ae aki mamate. N te moantai, I kauntaeka ma ngaia bwa  e aki kabongana te Baibara ni Katorika, ma I waekoa ni kakoauaa ae bon te koaua te bwai ae e tuangai. Imwina, e a uotii nakoiu kaongora rimoa n taian Taua-n-Tantani, ao I wawareki n au ruu n te tairiki. I waekoa n ataia ae bon te koaua aei, ma e ngae n anne I maaku bwa N na boni bae ni kabaneaki man au mwakuri ngkana I kaotia ae Ana Tia Kakoaua Iehova ngai.

I nanon tabeua te namwakaina, I teimatoa n reiakina te Baibara ao kaongora man taian Taua-n-Tantani i bon irou. N tokina, I a motikia bwa N na nakon te Tabo n Taromauri. E anaaki nanou n noran aia tangira kaain te ekaretia. I reirei n te Baibara i nanon onoua te namwakaina ma te tari te mwaane ae mwaatai ao I bwabetitoaki n Tebetembwa n 1954. I waekoa n namakina te kimwareirei n noran tinau ma mwaaneu are uarereke bwa a a riki bwa taani Kakoaua.

E kananokawaki bwa e mate tinau tabeua te wiki imwain te bwabwaro ibukin aaba aika kakaokoro are e reke au tai ni kaea n 1958 i New York. Ngke I a oki ai akea tinau ae N na tabeakinna, ngaia are I a kitana au mwakuri ao I a bwaiania. N taai akanne, I a kabae ma te bwaiania ae ingainga ae Danièle Delie, are e a riki bwa buu ni Mei n 1959.

E moana kabwaninan ana tai ni beku Danièle i Brittany ae te kaawa ae tionako ao e raroa ma ana tabo ni maeka. E kainnanoa te ninikoria n uarongorongo n te aono ae angia kaaina Katorika, ao e riai naba ni mwamwananga n te bwatika nakon aono aika raroanako. Iai iroura te nano n umaki ngkai ti namakinna bwa e a bae n rangi ni kaan te toki. (Mat. 25:13) Ti buokaki n aron neiei ni kan anga ngaia bwa ti na botumwaaka ni kabwanina ara tai n te mwakuri ni minita.

Ti mwiokoaki n te mwakuri ni mwamwananga tabeua te bong imwin ara mare. Ti a kabebetea riki maiura. Te moan ekaretia are ti kawaria bon tii 14 taan uarongorongo iai, ao e aki tau buburan aia auti taari ngaia are ti a mamatu n te tabo ni kabwarabwara n te Tabo n Taromauri. E aki rangi ni kamwengaraoi ma e rangi n raoiroi ibukin te ri n nuka!

E ngae ngke ti tatabetabe ma e rabakau arona Danièle ma te mwakuri ni mwamwananga. N angiin te tai, e bae n tataninga i nanon ara kaa ngkana e karina ni boo ara boowi n unimwaane, ma e aki ngurengure naba. Ti kabanea uoua te ririki n ara beku aei, ao ti a ataia iai bwa e kakawaki irouia taanga te uaia ni mamaroro ao n ibuobuoki.​—TeMin. 4:9.

N 1962, ti a kaoaki bwa ti na ira te reirei ae tebwina te namwakaina maanna n te Kuura ni Kireata ae te ka-37 ni koraki, i Brooklyn i New York. Mwaitiia ataein te reirei bon 100 ao 13 te taanga mai iai, ngaia are ti namakinna bwa ti kakabwaiaaki ngkai ti kona ni kaai n rin n te kuura aei. I ururingi ara tai ni bobotaki aika kakukurei ma taani boutokaa te onimaki n aron Frederick Franz, Ulysses Glass, ao Alexander H. Macmillan.

N ara tai n reirei ni kataneiai, ti reireinaki arora ni kamatairikira riki. Ni bwakantaain Kaonobong tabeua ngkana e bwara te reirei, kanoan naba te reirei bon te neneweaba i aon New York City. Ti ataia bwa n te Moanibong are imwina, ti na korei rongorongoni baike ti nori. Ti namakina te kua n taai nako n tairikin te  Kaonobong ngkana ti oki, ma te tia kaneweaba are anganano n te Betaera, e na bae n tabeki titiraki ni kauring ibukini buokara n ururingi baika kakawaki. N te Kaonobong teuana, ti mamataku n te kaawa n te bwakantaai anne. Ti kawara te tabo ni kataratara teuana ao ti reireiaki iai taekan atibu aika bwabwaka mai karawa aika bubura ao aika uarereke. N te umwanibong ae te American Museum of Natural History, ti reiakina iai taekan taiani korokorotaire aika kakaokoro. E titirakinira te tia kaneweaba ngke ti a oki nakon te Betaera ni kangai: “Ngaia, tera te kaokoro i marenan te atibu ae uarereke ma te atibu ae bubura aika bwabwaka mai karawa?” E a boni kua Danièle ao e kaeka ni kangai, “A abwabwaki riki wia atibu aika bubura!”

Ti rangi ni mimi ngke ti a mwiokoaki bwa ti na beku n te aobiti n tararua i Buranti, ike ti a uaia ni beku iai n te maan ae raka i aon 53 te ririki. N 1976, I a rineaki bwa te tia Babaire n te Komete Ibukin te Aobiti n Tararua ao kakawaran aban Aberika ao te Middle East ake a katabuakaki iai ara mwakuri. Ibukin aei, ti a mwananga nako Gabon, ike ti a rinanon iai te bwai are taekinaki mai moa. Ni koauana, I namakinna n tabetai bwa I a aki tau nakoni mwioko aika I aki kantaningai aikai. Ma e rarabwa Danièle, bwa man ana boutoka I a namakinna bwa I kona ni karaoi mwioko nako aika I anganaki.

Ti kukurei ni maiura n te Betaera man te tai are ti moan roko iai. E reiakina te taetae n Ingiriti Danièle tii i nanon nimaua te namwakaina imwaini kaean te Kireata, ao e a riki bwa te tia rairi ara boki ae mwaatai. Ti rangi ni kukurei n ara mwakuri n te Betaera, ma e a kauaataoa riki kukureira mwiokoara n te ekaretia. I uringa tokara n te turein i Paris ngai ma Danièle n te bwakanako n tai n te tairiki, ti a boni kua ma ti rangi ni kukurei bwa ti a tia n uaia ni kairi reirei n te Baibara aika ririkirake n te onimaki. Ma e kananokawaki, bwa e a karina naba n riki te bitaki ni marurungin Danièle ao e a aki kona ni katoatai ni mwakuri n aron are e tangiria.

N 1993 e kuneaki bwa e a kaentia mammana. E rangi ni korakora bwainnaorakian te kaentia n ikotaki naba ma te korokoro. Imwin tebwi ma nimaua te ririki, e a manga kuneaki naba bwa e kaentia ao e a korakora riki. Ma e ngae n anne, e boni kakawaki naba irouna mwiokoana are te tia rairai, ao e a manga okira ana mwakuri ngke e a marurung teutana.

Ti aki iangoa kitanakin te Betaera, e ngae naba ngke e a rangi ni korakora aorakin Danièle. Ma ngkana ko aoraki n te Betaera bon iai naba kangaanga iai, moarara riki ngkana a aki ataa korakoran te aoraki tabemwaang. (TaeRab. 14:13) E ngae ngke e a kaania 80 ana ririki Danièle, ma moana ae momoangare ao anuana aika raraoi, e aki kona n ataaki iai ae e aoraki. E aki nanokawaki ibukin aorakina ma e kaatuua riki iangoani buokaia tabemwaang. E ataia ae e korakora riki te ibuobuoki nakoia aika rawawata man te kakauongo raoi nakoia. (TaeRab. 17:17) Akea te tai ae e taekinna iai Danièle bwa te tia anga te taeka n reirei ngaia, ma e buokiia taari aine aika bati bwa a na aki maaka te aoraki ae te kaentia kioina ngkai e a rinanona.

Ti riai naba n nanomwaaka ni kaaitarai bitaki ni  kaineti ma kerikaakin ara konabwai ake ti a tibwa rinanoi. Ngke e a aki kona ni mwakuri ni kabwanina ana tai Danièle, e motinnanoia bwa e na kakorakoraa ni boutokaai riki. A bati baike e karaoi ibukini kabebetean riki maiuu ike I a kona iai n teimatoa ni beku bwa te tia Babaire n te Komete Ibukin te Aobiti n Tararua i nanon 37 te ririki. N te katoto, e kona ni kuuka ke ni kakatauraoi bwaai ni kabane bwa ti aonga ni katawanou n ara ruu ao ni motirawa teutana te tai ni katoabong.​—TaeRab. 18:22.

E kabokorakora n taai nako Danièle ma te aoraki bwa e a manga reke naba te kaentia irouna n te katenua n tai. Ti namakinna bwa ai akea ara konaa. E a kekerikaaki korakorana mani bwainnaorakiana ibukin te kaentia ao n tabetai e a aki kona n nakonako. I nanokawaki n norani buu ae tangiraki ae te tia rairai ae mwaatai bwa e kakorakoraa ni kakaaea ana taeka ae e na taekinna.

Ngkana ti namakinna bwa ai akea korakorara, ti botumwaaka n tataro, ao ti kakoauaa ae e na bon aki kariaia Iehova bwa ti na karawawataaki n ae riaon ara konaa. (1Kor. 10:13) Ti kataia n taai nako ni kateimatoa ara kakaitau nakon Iehova ibukin ana ibuobuoki rinanon ana Taeka, taani kuakua n te Betaera, ao aia tangira ma aia boutoka taari.

Ti aki toki ni butiia Iehova ana kairiri ibukin te bwainnaoraki ae ti riai ni butimwaeia. N te taina, ai akea ara bwainnaoraki. E a aki kona naba te taokita are buoka Danièle i nanon 23 te ririki ni kabwarabwaraa bwa e aera ngkai e katoatai n aki namakinaaba imwini bwainnaorakiana. E a aki kona naba n iangoa te bwainnaoraki riki teuana. Ti namakinna bwa ti a bon tiku i bon iroura ao ti a aki ataa te bwai ae e nang riki. Imwina, e a kukurei taokitan te kaentia temanna ni buoka Danièle. Ai aron ae e karekea Iehova angara ni buutakinako man tabeaiangara.

Ti a rabakau arora ni kaitaraa tabeaiangara n te bong teuana ma teuana. N aron are e taekinna Iesu: “E bon tannako te bong ma kangaangana.” (Mat. 6:34) Ti buokaki naba n iaiangoani baika kakukurei ao te kamanga. N te katoto, ngke ai akea ana bwainnaoraki Danièle ibukin te kaentia i nanon uoua te namwakaina, ao e taku nakoiu ma te mata n tokonono: “Ko ataia, I a rangi ni marurung riki ngkai!” (TaeRab. 17:22) E ngae ngke e taonaki n te rawawata ma e kakukureia n anenei kunan te Tautaeka n Uea aika boou ni kabaibati.

I buokaki man aron Danièle n iaiangoi baika kakukurei bwa N na tokanikai i aoni mamaarau. Ni koauana, n tekatekara n taanga i nanon 57 te ririki, e kakatauraoi baika I kainnanoi aika kakaokoro. E bon aki kan reireinai naba baanian te bunnimoa! Ngaia are ngke e a rangi ni mamaara, I a riai n reireinai ni kaitiaki bwainnamwarake, n uaati, ao ni kuuka. A uruaki mwangko kiraati tabeua ma e korakora kimwareireiu ni karaoani bwaai tabeua ake e na kukurei iai. *

Ngkana I ururing rikaaki, I ataia bwa a reke reireiau aika manena man tiatianakin ara konabwai ibukin aorakira, ao rikirakera ni kara. Te moan, ti riai ni karekea ara tai ni kaota tabeakinani buura. Ti riai ni kamanenai raoi ara tai ake ti korakora iai n tararuaiia aika tangiraki iroura. (TeMin. 9:9) Te kauoua, ti aki riai n raraomaeakini baika aki kakawaki bwa ti kaawa n tarariaoi kakabwaia aika bati ake ti karerekei ni katoabong.​—TaeRab. 15:15.

Ngkana I iaiangoa maiura ngke ti beku ni kabwanina ara tai, I namakinna bwa ti kakabwaiaaki iroun Iehova n te aro ae riaon ara iango. I namakina naba are iroun te tia areru ngke e kangai: “E akoai Iehova.”​—TaiAre. 116:7.