Molwaashi Danièle okwa li ha endelele mokudiladila, okwa li a nongofolela nge pokutwi a ti: “Ino lihepeka u dengele ovapolifi, opo ve li nale apa.” Fimbo hatu yakulwa, ope uya ohauto ye uya okupaakinga komesho yohotela. Konima yominute dinini, otwa li twa kwatwa po kovakwaita. Ashike ohandi pandula elondwelo laDanièle, molwaashi onda li nda mona omhito yokuyandja omikanda dimwe komumwatate oo a li po.

Eshi twa li hatu twalwa koshitaashi shopolifi, onda li handi pandula momutima eshi ndi na omukulukadi omuladi noku na oupamhepo muwa. Osho osha li ashike oshikando shimwe shomoikando oyo ame na­Da­nièle twa longela kumwe. Nandi mu yelifile kutya oshike sha li she tu ningifa tu ka talele po koilongo oko oilonga yetu yokuudifa ya li ya shilikwa.

Onda dalwa mo 1930 moukwaneumbo wOvakatolika, moCroix, odoolopa inini i li kolundume laFrance. Oukwaneumbo wetu owa kala hau ka lya oshililo oshivike keshe, na tate okwa li e na oinakuwanifwa yonhumba mongeleka. Ashike eshi nda li pokuwanifa omido 14, opa li pa ningwa oshinima osho sha kwafela nge ndi didilike mo oihelele yongeleka.

Pefimbo loita itivali younyuni, France okwa li a kwatwa ko ketangakwaita laGermany. Omupristeri wetu okwa li he tu ladipike momaudifo aye tu yambidide epangelo laNazi modoolopa yaVichy. Oipopiwa yaye oya li ye tu limbililika. Ngaashi ovanhu vahapu mo­France, otwa li hatu pwilikine meholeko koradio yo-BBC, oyo ya li hai kundaneke kombinga yomatangakwaita oilongo oyo ya li omhinge noNazi. Ohaluka, omupristeri okwa li a efa po ombinga oyo a li ta yambidida nokuunganeka ovanhu va yandje omapandulo komatangakwaita oo e li omhinge noNazi eshi a li taa xumu komesho muSeptemba 1944. Osho osha li sha kumwifa nge neenghono nosha li sha nyona po elineekelo lange movawiliki vomalongelokalunga.

Diva ashike konima yoita, tate okwa xulifa. Omumwamemekadona wange oo a kula okwa hangwa a hombolwa nokwa li koBelgium, onghee onda li ndi udite ndi na oshinakuwanifwa shokufila oshisho meme. Onda li nda mona oilonga iwa. Omuhona wange novanamati vaye vavali ova li Ovakatolika. Nonande osha li tashi endele nge nawa mokambani yavo, onda li poku ka shakeneka eyeleko.

Omumwamemekadona wange Simone, oo a ninga Ondombwedi, okwa li e uya oku tu talela po mo 1953. Okwa li a longifa Ombiibeli yaye opo a nyaneke pomutenya omahongo oipupulu Ongeleka yaKatolika ngaashi oheli, Oukwatatu nosho yo omwenyo ihau fi.  Potete, onda li handi patana kutya ita longifa Ombiibeli yaKatolika, ashike onda li nda tomhwa diva kutya ota lombwele nge oshili. Lwanima okwa ka etela nge Eeshungonangelo donale, odo nda li handi lesha konguloshi ngeenge nda nangala. Onda li nda uda ko diva kutya oyo oyo oshili; ashike onda li nda tila kutya ngeenge onde liulike kutya ondi li umwe womEendombwedi daJehova, ohandi ka kanifa oilonga.

Oule weemwedi donhumba, onda kala handi konakona Ombiibeli nosho yo oitukulwa yOshungonangelo kwaame mwene. Lwanima, onda li nda tokola okuya kOlupale lOuhamba. Ohole youmwainafana yeongalo oya li ya kuma nge lela. Onda ninginifwa muSeptemba 1954, konima eshi nda konakona Ombiibeli oule weemwedi hamano nomumwatate a pyokoka. Meni lefimbo lixupi, onda li nda hafa eshi meme nokandengekadona kange navo va ninga Eendombwedi.

Shinyikifa oluhodi, meme okwa fya ku na oivike inini ofimbo oshoongalele shopashiwana shomo 1958 moNew York inashi ningwa, oko nda li nda mona oufembanghenda wokuya. Eshi nda shuna keumbo, kanda li vali ndi na oo nda pumbwa okufila oshisho, onghee onda li nda efa po oilonga yange ndele handi hovele okukokola ondjila. Mokweendela ko kwefimbo, onda li nda valeka omumwameme omukokolindjila omuladi, Danièle Delie, oo a ka ninga omukulukadi wange omuholike muMei 1959.

Danièle okwa hovela okukokola ondjila koshitukulwa shokomikunda shaBrittany, kokule neumbo lavo. Okwa li a pumbwa ouladi opo a udifile moshitukulwa osho shOvakatolika nokuya nombashikela koitukulwa yokomikunda. Ngaashi ame, okwa li e udite kutya oilonga yokuudifa oya endelela, molwaashi otwa li hatu diladila kutya otashi dulika exulilo li li popepi. (Mat. 25:13) Omhepo yaye yeliyambo oye tu kwafela tu kale moilonga yefimbo li yadi.

Otwa li twa tuminwa moilonga youpashukili konima yomafiku manini eshi twa hombola. Otwa li twa tambula ko onghalamwenyo i li paunafangwa. Eongalo lotete olo twa li twa talela po ola li li na ovaudifi 14, novamwatate kava li tava dulu oku tu nangeka momaumbo avo. Onghee otwa li hatu nangala pomatalashe oo twa li hatu yale komutune mOlupale lOuhamba. Nonande hasho twa li twa ika ngaho, katwa li twa tula omutwe kepepe.

Nonande otwa li hatu kala twe lipyakidila unene, Danièle okwa li a ika diva okuya momalweendo. Luhapu okwa kala ha teelele nge motuwa yetu inini ngeenge pa ningwa omutumba wovakulunhuongalo ombadilila, ndele ka li ha ngongota. Moilonga youpashukili otwa kala mo ashike eedula mbali, notwe lihonga kutya osha fimana ovalihomboli va kale hava kundafana va mangulukilafana nokulongela kumwe. — Omuud. 4:9.

Mo 1962, otwa li twa shivwa kOfikola yaGilead onhi-37 oyo ya li ya kwata eemwedi omulongo koBrooklyn, shaNew York. Movanafikola 100 omwa li ovalihomboli 13, onghee osha li oufembanghenda kufye okuya atushe kofikola oyo. Natango ohandi kala nda hafa ngeenge handi dimbulukwa eendafano letu novamwatate ovadiinini, ngaashi Frederick Franz, Ulysses Glass, naAlexander H. Macmillan.

Pefimbo ledeulo letu, otwa li twa ladipikwa tu kale hatu tale nokukonenena oinima. MOmalomakaya amwe pefimbo lomutenya ngeenge eetundi da pu, edeulo letu ola li la kwatela mo oku ka enda nokutala eenhele  dimwe moNew York City. Otwa li tu shii kutya mOmaandaxa ohatu ka shanga kombinga yaasho twa mona. Luhapu mOlomakaya konguloshi otwa li hatu aluka twa loloka, ndele Omubetel omuliyambi, oo a li he tu ulikile eenhele, okwa li he tu pula omapulo opo e tu kwafele tu dimbuluke oitwa ya fimana yekonakono olo hatu ka shanga. MOlomakaya limwe otwa li twa endaenda moshilando omutenya aushe. Otwa li twa talela po etungo limwe omo twa li twe ke lihonga kombinga yeengholokinyofi nosho yo omamanya oo haa u keulu. MOmisiuma yaAmerica i na sha nondjokonona yeshito, otwe lihonga mo kutya eengadu odi li omaludi. Eshi twa li hatu shuna kObetel, naku tu ulikila eenhele okwe tu pula kutya, “Eyooloko lilipi li li pokati keengholokinyofi nosho yo omamanya oo haa u keulu?” Danièle okwa li a loloka nokwa li a nyamukula kutya, “Omamanya oo haa u keulu oku na omayoo male.”

Okudja kOfikola yaGilead, noinatu shi teelela, otwa li twa tuminwa koshitaimbelewa shaFrance, oko twa longa oule womido da konda po 53. Mo 1976, onda li nda nangekwa po ndi li omuunganeki wOkomitiye yOshitaimbelewa nonda li yo nda tumwa ndi ka talele po oilongo yomuAfrica nosho yo yokOushilo woPokati oko oilonga yetu yokuudifa ya li ya shilikwa. Osho osha li she tu ningifa tu ye koGabon, oko twa shakeneka onghalo oyo ya tumbulwa pehovelo. Okupopya oshili, kanda li handi kala ndi udite nda wana okuungaunga noinakuwanifwa oyo hai uya ombadilila. Ashike omolwekwafo laDanièle, onda li handi kala ndi udite kutya ohandi dulu okuungaunga konyala noinakuwanifwa yoludi keshe.

Okudja pehovelo, otwa kala tu hole oilonga yetu yaBetel. Danièle, oo e lihonga Oshiingilisha meni leemwedi nhano ofimbo ina ya kOfikola yaGilead, okwa ka kala omutoloki omunekeka woishangomwa yetu. Otwa li hatu hafele oilonga yetu yaBetel, nokukufa ombinga momalipyakidilo eongalo okwa hapupalifa ehafo letu. Ohandi dimbulukwa oufiku umwe eshi fye naDanièle twa li twa dja neshina oko twa li twa ka longela; otwa li twa loloka, ashike otwa li twa hafa eshi twa kwafela ovakonakonimbiibeli ovo va li tava ningi exumokomesho. Shinyikifa oluhodi, ombadilila oukolele waDanièle owa li tau shongola, nowa li tau mu imbi okulipyakidila ngaashi a hala.

Mo 1993, okwa li a monika okankela yokevele. Epango ola li la kwata moiti, la kwatela mo etando nosho yo ouhaku wokankela, ile tu tye o-chemotherapy. Konima yomido 15, okwa li vali a monika okankela, oyo ya li tai endelele nokuli. Ashike okwa kala a lenga oilonga yaye yokutoloka, nomolwaasho eshi a tya po xwepo, okwa pula komesho noilonga yaye.

Nonande omukifi waDanièle owa li wa kwata moiti, katwa li twa diladila okufiya po Obetel. Natango, okukala to yahama u li mObetel oku na omashongo, unene tuu ngeenge vamwe kave shii kutya onghalo oya kwata moiti shi fike peni. (Omayel. 14:13) Nokuli naashi Danièle a li e na omido 70 nasha, nonande oto tale koshipala shaye, ito ti omunhu ta vele molwaashi okwa li e na ohamu. Ka li he lietele onghenda. Ponhele yaasho, okwa li ha yandje elitulemo kokukwafela vamwe. Okwa li e shii kutya okupwilikina kuvamwe noukeka otaku dulu okukala ekwafo linene kwaavo tava mono oixuna. (Omayel. 17:17) Danièle ka li nande he liti omuyandjimayele; ashike okwa li ha longifa oshimoniwa shaye opo a kwafele ovamwameme vahapu vaha kale va tila okankela.

 Otwa li yo tu na okulididimikila omashongo mape. Eshi Danièle a li ita dulu okutwikila okulonga efimbo li yadi, okwa li ha yambidida nge meenghedi dihapu. Osho osha li sha pupaleka onghalamwenyo yange, nosha kwafela nge ndi twikile okulonga ndi li omuunganeki wOkomitiye yOshitaimbelewa oule womido 37. Pashihopaenenwa, okwa li ha longekida oinima aishe opo tu dule okulya omusha pamwe monduda yetu efiku keshe nokufuwa po kanini. — Omayel. 18:22.

Danièle okwa li alushe ha kale e na omukumo monghalamwenyo. Lwopokati opo, okwa ka kwatwa vali kokankela oshikando oshititatu. Otwa li twa dengwa pomutima. Pefimbo olo a li ta hakulwa okankela, okwa li a kanifa eenghono nomafimbo amwe ka li ha dulu nokuli okweenda. Onda li nda nyemata neenghono eshi omukulukadi wange omuholike, oo a li omutoloki muwa, a li ita dulu nokupopya.

Nonande otwa li hanga tu tule omutwe kepepe, otwa li hatu ilikana pandjikilile, twa tomhwa kutya Jehova ita ka efa tu yelekwe neyeleko li dule eenghono detu. (1 Kor. 10:13) Otwa kala alushe hatu pandula kekwafo olo Jehova he tu pe okupitila mEendjovo daye, movapangi neendokotola daBetel nomolweyambidido lopahole lovamwatate novamwameme.

Luhapu otwa kala hatu pula Jehova ewiliko opo tu mone kutya ouhaku ulipi tu na okutambula ko. Pomhito imwe, katwa li twa mona ouhaku nandenande. Ndokotola oo a kala ta kwafele Danièle oule womido 23 ka li ta dulu okuyelifa kutya omolwashike Danièle ha kala ehe shii apa e li efimbo keshe ta pewa ouhaku wokankela, ile tu tye o-chemotherapy. Ka li e shii kutya oshike vali ta dulu okuninga po. Otwa li tu udite tuhe nekwafo lasha notwa li hatu lipula kutya onghalo otai ka kala ya tya ngahelipi. Ondokotola imwe yokankela oya li ya dimina okuhakula Danièle. Otwa li twe shi tala ko kutya oJehova ta yukifa oinima opo e tu kwafele tu ungaunge noisho yetu.

Otwe lihonga okulididimikila oisho yefiku limwe poshikando. Jesus okwa ti: “Okeshe tuu efiku la wana oudjuu walo.” (Mat. 6:34) Okukala tu na etaleko liwa nosho yo omukumo nako okwe tu kwafela. Pashihopaenenwa, eshi Danièle e lihanga ita hakulwa vali okankela oule weemwedi mbali, okwa li a ninga nge omashendjo a ti: “Ondi li xwepo shi dulife nale.” (Omayel. 17:22) Nonande okwa kala ta mono oixuna, okwa kala ha hafele okulideula okwiimba omaimbilo Ouhamba mape nomukumo.

Etaleko laye liwa ola kwafela nge ndi lididimikile omashongo ange. Okupopya oshili, momido 57 odo twa kala twa hombola, okwa fila oshisho eemhumbwe dange da yoolokafana. Ka li nokuli a hala okuhonga nge okukanga omai. Onghee eshi a li ita dulu nandenande, onda li ndi na okulihonga nghee ndi na okukosha oiyasha noikutu nosho yo okuteleka oikulya oyo hai pi diva. Eshi nda kala handi kendabala okuninga ngaho, onda tatula ouhalasa vetu vamwe. Ashike ohandi lipandula keenghendabala odo shaashi osha li tashi mu hafifa yo. *

Okutala konakudiwa, onde lihonga oilihongomwa ya fimana momashongo oo twa shakeneka e na sha noukolele nosho yo noukulupe. Shotete, katu na okweefa nande omalipyakidilo etu e tu imbe tu hafele pamwe nookaume ketu kopahombo. Natu longife nawa efimbo ofimbo tu na oukolele tu file oshisho ovaholike vetu. (Omuud. 9:9) Oshitivali, inatu kala hatu lipula unene noinima inini; shaashi otai dulu oku tu dimbwifa omanangeko noupuna mahapu oo hatu hafele efiku keshe. — Omayel. 15:15.

Ngeenge handi diladila konghalamwenyo yetu moilonga yefimbo li yadi, ohandi kala ndi udite kutya otwa nangekwa noupuna kuJehova shi dulife pwaasho twa li hatu diladila. Naame ohandi kala ndi udite ngaashi omupsalme oo a tile: ‘Omwene okwa ninga nge nawa.’ — Eps. 116:7.