Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

JISHIMIKILA JA BWIKALO

‘Yehoba Witubila Lusa’

‘Yehoba Witubila Lusa’

AMIWA ne benakwami ba Danièle byo twafikiletu pa hotela, utambwila benyi wañambijile’mba, “Mwane tuminai foni bakapokola bengijila ku mupaka wa kyalo.” Kabiji kechi papichile maola avula kufuma kimye kyo twafikile mu kyalo kiji ku muzhika wa Africa kya Gabon mo bakainye mwingilo wetu wa kusapwila mu 1970 ne.

Na mambo kuba’mba ba Danièle balangulukanga bukiji, bannongotwejile’mba, “Kwiyanjisha na kutumina bakapokola ne, baji monka muno.” Twamwene motoka ye baimikile ku kibelo kya hotela. Byo papichiletu kimye kicheche, bashilikale betukwachile. Nebasanchila bingi benakwami ba Danièle pa kunjimunako, mambo kyandengejile kupa mulongo mapepala amo.

Byo betutwajilenga ku maofweshi a bakapokola, naumvwine bingi bulongo pa kwikala na mwinakwami wabujile moyo kabiji watele muchima pe Yehoba ne jibumba janji. Kino kechi kyo kyajinga kimye kitanshi kwingijila pamo na benakwami ba Danièle ne. Lekai ne mubuule kyalengelanga kuya mu byalo mo bakainye mwingilo wetu wa kusapwila.

YEHOBA WANKWASHISHE KUFUNDA BUKINE

Nasemenwe mu 1930, mu muzhi mucheche wa Croix ku buyeke bwa kyalo kya France. Bansemi bami bajinga Bakatolika. Kisemi kyetu kyayanga ku chechi pa mulungu pa mulungu, kabiji batata baingilangako mingilo imo pa Chechi mukatampe wa Bakatolika. Pano bino, byo kwashajiletu pacheche kufikizha myaka 14, po po namwene kuba’mba mu chechi wetu muji bujimbijimbi.

Mu kyalo kya France mwaishile bashilikale ba ku Germany bavula kimye kya nkondo ya bubiji ya ntanda yonse. Bantangi pa kusapwila mu chechi betutundaikanga kutundaika kafulumende wa Nazi walamanga kibunji kya Vichy. Twakuminye bingi pa kumvwa bino. Byonka byaubanga bavula mu France, ne atweba twatelekanga mu bufyamfya ku waileshi wa BBC waambanga pa mazhita akwatankene pamo mu kulwisha Germany. Ntangi wa mu chechi wapimpwile milanguluko yanji ne kunengezha kijiilo kya kusekelela kushinda kwa ano mazhita a nkondo akwatankene pamo mu September 1944. Nakuminye bingi pa kino kyamwekele. Kyandengejile kuleka kuketekela bantangi ba Chechi.

Nkondo byo yapwiletu, batata bafwile. Pa kikye kimye bakolojami babakazhi saka basongolwa kala kabiji baikalanga ku kyalo kya Belgium. Onkao mambo, naikele na mwingilo wa kulama bamama. Natwelele nkito ku kampanyi ulenga bivwalo. Mukulumpe wami wa nkito ne baana banji babalume bajinga Bakatolika. Nangwa kya kuba naingilanga bulongo pa uno kampanyi, bino palutwe kacheche napichile mu lweseko.

Bakolojami babakazhi ba Simone baikele Bamonyi kabiji baishile na kwitufwakesha mu 1953. Baingijishe Baibolo kusolola mafunjisho a bubela a Chechi wa Bakatolika, nabiji lufunjisho lwa kuba’mba kuji mujilo wa helo, lwa balesa basatu ne lwa kuba’mba mweo kechi ufwa ne. Kimye kitanshi, nakaine byo baambilenga mambo kechi baingijishenga Baibolo wa Bakatolika ne. Bino kimye kikwabo byo baingijishe Baibolo wa Bakatolika nashiinwe’mba baambilenga bya kine. Mu kuya kwa kimye, bandetejile magazini a Kyamba kya Usopa a kala, o natanganga bufuku mu kibamba mo nalaalanga. Ponkapotu nayukile kuba’mba mbena kufunda bukine, bino naakaminwe kuba’mba inge mfuukulepo kwikala Kamonyi wa Yehoba nkito isakupwa.

Pa bañondo bacheche, natwajijile kufunda Baibolo ne kutanga bibaaba bya mu Kyamba kya Usopa bunke bwami. Kepo nafuukwilepo kutendeka kuya ku Nzubo ya Bufumu. Byubilo byawama bya bantu mu kipwilo byamfikile pa muchima. Byo nafunjile Baibolo pa bañondo batanu na umo na mulongo wabanda mu bukine, nafuukwilepo kubatizhiwa mu September 1954. Kabiji byo papichiletu kimye kicheche, naikele na lusekelo pa kumona bamama ne nkasami wamukazhi nabo baikala Bakamonyi.

TWAKETEKEJILE MWI YEHOBA PA KWINGILA MWINGILO WA KIMYE KYONSE

Kyataminekotu bamaama bafwile mu 1958 saka kwashalatu milungu icheche kuba’mba twikale na kukonkana kwa byalo mu muzhi wa New York, bino amiwa nayile na kutaanwako. Byo nabwelele kechi najingapo na muntu wa kulama pa nzubo ne, onkao mambo, nafuukwilepo kuleka nkito yo naingilanga ne kutendeka bupainiya. Mu kuya kwa kimye, naipangwizhe painiya wabambakene bingi wa jizhina ja Danièle Delie, kabiji twatwelele mu masongola mu May 1959.

Ba Danièle batendekejile mwingilo wa kimye kyonse mu muzhi wa Brittany, kwalepele bingi na ku muzhi kwabo. Bachinchikile pa kuba’mba basapwile mu mpunzha mwavujile bingi Bakatolika ne kuya na nkinga na kusapwila mu mapunzha a mu mizhi. Amiwa ne benakwami twayukile’mba mpelo ijitu pepi, onkao mambo, twasapwilanga na mukoyo. (Mat. 25:13) Muchima wa kwipana wajinga ne ba Danièle witulengejile kutwajijila mu mwingilo wa kimye kyonse.

Byo twisongweletu, betutumine mu mwingilo wa kwenda. Kabiji twatendekele kwikala bwikalo bwapeela. Kipwilo kitanshi kyo twafwakashijile mwajingatu basapwishi 14, kabiji balongo kechi bakonsheshe kwitutambwila mu mazubo abo ne, mambo bwikalo bwakatezhe bingi. Onkao mambo, twalaajile mu Nzubo ya Bufumu pa mutuntamo. Pakosele bingi, pano bino, pawamine mambo petukwashishe kulolako misana.

Twafwakeshanga bipwilo na kamotoka ketu

Nangwa kya kuba twapayankene bingi, bino ba Danièle bantundaikanga bingi mu mwingilo wa kwenda. Javula baikalanga mu motoka na kumpembelela inge kwaikala misambo na bakulumpe mu kipwilo ya kubula kuketekela, bino kechi bejizhanyangapo ne. Byo twaingijiletu mu mwanzo pa myaka ibiji, twafunjile kuba’mba kyanema bantu baji mu masongola kukasuluka kwisamba ne kwingijila pamo.—Sapwi. 4:9.

BETUPELE MINGILO IKWABO

Mu 1962 betwichile kuya ku Sukulu wa Gileada wa nambala 37 pa ba ñondo 10 mu muzhi wa Brooklyn mu New York. Baana ba sukulu bonse pamo twajinga 100, kabiji baishile ku sukulu pamo na bakazhi babo twajinga 13, onkao mambo, twaumvwine bingi bulongo kufunjila pamo na benakwetu. Ne lunotu nkivuluka bantu bo twapwanañananga nabo bajinga na lwitabilo lwakosa, nabiji ba Frederick Franz, ba Ulysses Glass ne ba Alexander H Macmillan.

Najinga bingi na lusekelo pa kutaanwa ku Sukulu wa Gileada pamo na benakwami

Ku sukulu, betutundaikile kuta muchima ku bintu byo tumona. Onkao mambo, pa Bibelushi bimo mabanga inge twafuma mu sukulu, betutwalanga na kumona mapunzha apusana-pusana mu muzhi wa New York. Kabiji twayukanga’mba pa Kimo tukanemba bintu byo twamona. Pa Kibelushi mabanga twakooka bingi inge twabwela kufuma ko twayanga, bino wa mu kisemi kya pa Betele witutwalanga na kufwakasha witwipuzhanga mepuzho a kwitukwasha kuvuluka bishinka bya kunemba mu mpeso. Pa Kibelushi kimo mabanga, twazhokolokele muzhi yense. Twatwelele mu kishimikwa kimo kabiji twafunjile pa mabwe acheche a mu lwelele atema nobe mujilo pa kupona atelwa’mba meteors ne mabwe akatampe atelwa’mba meteorites. Kabiji mu mazubo mo balamina bintu bya kishakulu mu kyalo kya America, twafunjile pa biwele byapusana-pusana. Byo twabwelele pa Betele, mulongo witutwajile witwipwizhe’mba, “Ñanyi lupusano luji pa kyeya kimweka nobe mujilo inge mabwe a mu lwelele abena kupona pano abula kufika pa ntanda ne mabwe aponena pa ntanda?” Ba Danièle bakookele bingi kabiji bakumbwile’mba, “Mabwe a mu lwelele aji na meno alepa bingi!”

Twaumvwanga bulongo kufwakesha balongo ne banyenga ba kishinka mu Africa

Byo twapwishishe sukulu, betutumine kuya na kwingijila pa ofweshi wa musampi mu France, kabiji twaingijilapo myaka 53. Mu 1976 bantongwele kwikala mukulumpe ukwatankanya Kavoto ka Musampi kabiji bampele ne mwingilo wa kuya na kufwakesha byalo bya mu Africa ne bya ku musela mo bakainye mwingilo wa kusapwila. Kino kyo kitulengejile kuya ku Gabon, kwamwekejile bintu byo naambapo ku ntendekelo. Kwambatu kine, javula namonanga’mba kechi nafikilamo kwingila ino mingilo yo bampele ne. Bino ba Danièle bantundaikanga bingi, kabiji kino kyandengejile kumvwa’mba nakonsha kwingila mwingilo yense ye bampanga.

Natuntulwilenga jashi ja Mulongo Theodore Jaracz pa Kushonkena kwa kuba’mba “Bunchibamambo Bwaoloka Bwa Lesa,” mu muzhi wa Paris, mu 1988

TWACHINCHIKILE LWESEKO LUKATAMPE

Twatemenwe bingi mwingilo wa pa Betele kufumatu kimye kyo twafikile. Na mambo a kuba’mba ba Danièle bafunjile Kizungu mu bañondo batanu saka tukyangye kuya ku Gileada, batendekele kutuntulula mabuku etu. Mwingilo wa pa Betele wituletelanga lusekelo, bino lusekelo lwetu lwabayijileko na mambo a kwingila mingilo ya kipwilo. Mvuluka juba jimo amiwa ne ba Danièle byo twabwelele bufuku na shitima. Twakookele bingi, bino twajinga na lusekelo mambo twafunjishe bantu bavula Baibolo bakomejilengako mu maana a kuyuka Lesa. Kyataminekotu ke kya kuba’mba ba Danièle batendekele kukolwa, kabiji kino kibalengejile kukankalwa kwingila byo baingilanga kala.

Mu 1993, bebataaine na kikola kya kansa wa ku mabele. Pa kuba’mba bebabuke, bebatumbwile kabiji bebapanga muchi washinta bingi. Kabiji byo papichile myaka 15, bebataaine jikwabo na kansa, uno kansa wakijilemo kutama. Nangwa byonkabyo, batemenwe bingi mwingilo wabo wa kutuntulula mabuku, onkao mambo, byo baumvwineko bulongo batendekele kwingila jikwabo uno mwingilo wabo.

Nangwa kya kuba ba Danièle bajinga na kino kikola kyatama, kechi twalangulukangapo bya kufuma pa Betele ne. Kikatazha bingi kwingijila pa Betele kikatakata inge bakwenu kechi bayuka kikola byo kiji ne. (Maana 14:13) Nangwatu byo bafikizhe myaka ya kusemwa 70, ba Danièle batwajijiletu kumweka bulongo ne lusekelo nangwa kya kuba bakolelwenga. Kechi benyengaikanga ne. Abo bateletu muchima pa kukwasha bakwabo. Batangako bingi muchima inge bakwabo babena kwibabuula makatazho o babena kupitamo. (Maana 17:17) Ba Danièle kechi bemonanga’mba baji na maana a kufundako bakwabo ne, bino bintu byo bapichilemo bibakwashishe kutundaika banyenga bavula kubula kuchina kikola kya kansa.

Kabiji kwajinga ne makatazho akwabo o twachinchikilenga. Ba Danièle balekele kwingila mingilo yakosa, bino batwajijile kunkwasha mu mashinda apusana-pusana. Baubanga bintu byandengejile kwingila bulongo mwingilo wa kukwatankanya Kavoto ka Musampi pa myaka 37. Pa juba pa juba, banengezhezhanga jimo byonse bikebewa pa kuba’mba tujiile pamo kajo ka mute mu kibamba kyetu ne kukookolokako pacheche.—Maana 18:22.

BYO TAUBANGA NA BIJIKILA BYA PA JUBA PA JUBA

Ba Danièle kechi baakamwanga na mambo a kikola kyabo ne, kabiji bajinga na luketekelo lwa kuba’mba bakakosa. Pano bino, bakolelwe kansa ja busatu. Ngovu yapwile. Muchi wa kutoma nangwa wa nguya ne kutwela mu munkinyi bibakookeshanga bingi kya kuba bimye bimo bakankalwanga ne kwenda. Naikele bingi na bulanda kimye mwinakwami wajinga ntuntuluzhi kyo atendekele kukankalwa kwamba.

Nangwa kya kuba bulume bwapwile, bino twalombanga na mukoyo, kabiji twashiinwe kuba’mba Yehoba kechi uketuleka’mba twesekwe lweseko lwakila pa bulume bwetu ne. (1 Ko. 10:13) Kimye kyonse twasanchilanga Yehoba byo etukwashanga kupichila mu Mambo anji, balongo ne banyenga pa Betele baingijilanga ku kipatela, ne bukwasho bwa balongo ne banyenga bonsetu.

Javula twalombanga Yehoba kuba’mba etutangijile kusala jishinda jawama ja kubukilwamo. Pa kimye kimo, kechi betupelepo muchi ne. Dokotala wakwashishe ba Danièle pa myaka 23 kechi witulumbulwijile ene mambo ba Danièle o bapungijilanga inge batoma muchi ne. Kabiji kechi witubuujilepo muchi mukwabo wa kwingijisha ne. Twamwene kuba’mba bunga bwapwila mpuki, kabiji kechi twayukile bintu byo bikekala ne. Kepo kwamwekele dokotala mukwabo waswile kukwasha ba Danièle. Kyajingatu nobe Yehoba witumwena jishinda ja kukepeshamo bijikila byetu.

Twafunjile bya kuba na bijikila kupichila mu kulangulukatu pa bijikila bya pa jojo juba kwapwa, kechi kulanguluka pa bya kulutwe ne. Byonkatu byaambile Yesu amba, “juba jonse jiji na makatazho ajo.” (Mat. 6:34) Kubula kupopomenwa ne kwikala na lusekelo bitukwashishe bingi. Pa kimye kimo ba Danièle byo baikele bañondo babiji kwa kubula muchi, bañambijile saka bamwemwesela’mba, “Lelo naumvwako bulongo.” (Maana 17:22) Nangwa kya kuba bamanaminenga, ba Danièle baumvwanga bingi bulongo kufunda nyimbo ya Bufumu ne kwimba na jiwi ja peulu.

Na mambo a kuba’mba kechi baikalanga na binyenge ne, kyankwashishe kwikala na lusekelo nangwa kya kuba kuji bintu bimo byo nakankalwanga kuba. Kwambatu kine, pa myaka 57 yo twaikala mu masongola, ba Danièle bankwashanga mu bintu byavula bingi. Kechi bakebanga ne kuba’mba mfunde bya kuteka make ne. Onkao mambo, kikola byo kyabayile, natendekele kufunda bya kovwa bipe, kuchapa bivwalo ne kuteka kajo. Pa kufunda bya kunengezha kajo nalajilepo ne bipe bimo, bino naumvwanga bingi bulongo kuba bintu bibaletelanga lusekelo. *

NSANCHILA YEHOBA PA LUSA LWANJI LUKATAMPE

Bintu byo napitamo byamfunjisha kuyuka bya kuba na makatazho eya na mambo a kukolwa ne kukoma. Kintu kitanshi kyo nafunda ke kya kuba’mba twafwainwa kutwajijila kuta muchima benakwetu. Twafwainwa kulamanga bulongo benakwetu kimye kyo tukiji na bulume. (Sapwi. 9:9) Kya bubiji, kechi twafwainwa kukizhamo kwakamwa pa makatazho acheche o tupitamo ne, kuba bino kuketulengela kuta muchima pa mapesho o twiyowa pa juba pa juba.—Maana 15:15.

Inge nalanguluka pa mwingilo wetu wa kimye kyonse, nshiinwa kuba’mba Yehoba witupesheshe bingi. Ñumvwatu byonka byaumvwinenga nyimbi wa masalamo waambile’mba: “Yehoba wangubila lusa.”—Sala. 116:7.

^ jifu. 32 Nyenga Danièle Bockaert wafwile saka bakinengezha kino kibaaba. Wajinga na myaka 78.