Nime ane mẹ ọ kiki djokarhọ oborẹ ọ phia, nọ ta mẹ uvuẹn orhọ mẹ, “Wu vwe kpokpoma se elọkpa na-a, aye i te aran ne!” Ame ni mẹrẹn imoto owu ro gbo rhẹ obaro ihotẹl na. Iminiti ezẹko a vrẹn, elọkpa na ni mwurun ame. Ọrẹn, nime i Danièle ọ yẹre mẹ orhetio, ni mi sabu ha ẹbe ukoko na ezẹko ri rhiẹ ọrẹ odjahen rẹn omizu ọhworhare owu rẹ ame i hẹroso.

Ọke a kpare ame riẹ ogba elọkpa na, ni mie roro kpahen oborẹ o rhomu te, ri mia rọnmọ ọmase ro fiudugbere rọ jeghwai vwo ọdamẹ kpahen ukoko i Jehova. Ọnana ọke owu ro mẹmẹ ọrhẹ i Danièle a wian kugbe omana. Ji mẹ gbikun oborẹ ọ lẹrherẹ ame riẹ ẹkwotọre ra dobọ owian aghwoghwo na ji.

Eri vwiẹre mẹ e riẹ ishọshi Catholic, e vwiẹre mẹ uvuẹn ẹgbukpe 1930 uvuẹn Croix rọ ha uvuẹn i France. Ekrun mẹ e riẹ ishọshi na kọkprughwre kọkprughwre, habaye ọsẹ mẹ o ji vwo ewian uvuẹn ishọshi na. Ọrẹn, ọke mia joma te ẹgbukpe 14, emru owu rọ phiare nọ lẹrhere mẹ rhe kpahen irueruo omeru ishọshi na.

Isodja i Germany i vuọn France ọke ọrana nime e fiuvweri akpọ ephian ọreva. Orherẹn ame ọrhọ ha ẹmro phia, nọ ta rẹn ame nẹ ame i hobọtua usun i Nazi re se Vichy. Ẹmro enẹyen ri sekpahen usun oseghe e kpokpo ẹhẹn ame omamọ. Ame ọrhẹ ihworho buebun erọrọ uvuẹn i France a bẹbẹ kerhọ iyẹnrẹn ri BBC ọ haphia uvuẹn ekpetagbaro ra nẹ iyẹnrẹn kpahen okugbe ẹkwotọre ri haso i Germany. Ọrẹn, orherẹn na no wene obọrẹ ọ hobọtua, no ruẹ ẹkwaphiẹrhotọre ra na riakpọ fọkiẹ eru riaro okugbe ẹkwotọre ri haso i Germany uvuẹn September 1944. Ọnana o gberi mẹ unu. Ẹruẹhaso mi vwo kpahen ilori ẹga no zienrin.

Ọke e fiuvweri na hin, o jiri-i, ọsẹ mẹ no hwuru. Simone ro rhiẹ omizu mẹ ọmase ọkpako rọ rọnmọ ne o rhirhiẹ Belgium, omarana mẹmẹ nọ ya hẹrote izu mẹ. Ni mi mẹrẹn omamọ iruo uvuẹn ikọmpini re ruẹ ewẹn. Ọga mẹ ọrhẹ emọyen i fiomarhọ ẹga i Catholic omamọ. Dedevwo ekwakwa i dabu serhọ mẹ uvuẹn ikọmpini na, ọrẹn ni mi dẹrughwaroghwẹ ọdamuni owu ọke oru.

Simone ro rhiẹ Oseri Jehova ne, no rhiẹ ọpha ruẹ ame uvuẹn ẹgbukpe 1953. Izede ona, nọ ha i Baibol na ghwolo iyono efian ishọshi Catholic na jerẹ amwa  erhanren, isolobrugwẹ esa ri tan kugbe, ọrhẹ erhi ro vwo hwuẹ. Ọke ukaro, mie lelie frẹfro nyoma mia ha i Baibol Catholic na ruiruo, ọrẹn no mo mwu mẹ ẹro taghene urhomẹmro na yẹ omizu mẹ o dje mẹ. Ọke oru, nọ ha Oghwa Odẹrẹ ahwanren vwe mẹ, ni mie se aye uvuẹn obuvun mẹ ason. Ni mi mẹrẹnvwrurhe ogege taghene ọrana yẹ urhomẹmro na; ọrẹn, ofẹn o mwu mẹ mi na hobọtua ogame i Jehova fọkime ọnọ sabu lẹrhẹ iruo mẹ va mẹ obọ.

Uvwre ibiamo ezẹko, mẹmẹ ọvo ne yono i Baibol na ọrhẹ Oghwa Odẹrẹ na. Omarana, ni mi brorhiẹn mi ne riẹ Aghwẹlẹ Uvie. Ẹguọlọ re dje mẹ uvuẹn Aghwẹlẹ Uvie na, ọ hobọte mẹ omamọ. Ọke omizu ọhworhare owu rọ tẹn ona o leli mẹ yono te ibiamo erhan, ni mi bromarhame uvuẹn September 1954. O jiri-i, izu mẹ ọrhẹ omizu mẹ ọgbọtọ ọkokamo ni rhiẹ Iseri Jehova, ọnana ọ yẹre mẹ aghọghọ omamọ.

Ọrẹ omemwurhọ, izu mẹ no hwuru ikprughwre ezẹko e ki ruẹ omẹvwa akpọ ephian re ruru uvuẹn ẹgbukpe 1958 obẹ i New York, ri mi ji nya. Ọke mie nẹ omẹvwa na rhe, mie rhe vwo ohworho owuorowu mia hẹrote-e, omarana ni mi dobọ iruo mẹ ji jeghwai tuẹn owian ọkobaro rhọ. Ọke ọrana, mi san omizu ọmase owu rhotọre ne re se i Danièle Delie ro ji rhiẹ ọkobaro, ni mi rọnmeriẹn uvuẹn i May 1959.

Danièle ọ tuẹn owian ọkobaro rhọ uvuẹn amwa owu re se Brittany ro sereri omamọ nẹ ekete ro nurhe. Danièle ọ guọlọ uduefigbere nọ sabu ghwoghwo avwaye ro rhiẹ ekete itu ishọshi Catholic buebun i vuọnren, jeghwai ghwa idjighere riẹ amwa erọrọ. Jerẹ omẹmẹ, ẹhẹn okpakpa ro vwo kpahen oba enyerakpọ ọnana yo mwurien kpare idjaghwẹ; nime ame e roro taghene ọke oba na ọ joma te ne. (Matt. 25:13) Uruemru ra homakpahontọre ro vwori yọ ha userhumu rẹn ame fiomarhọ owian ọkobaro na vuọnvuọn.

Ẹdọke ezẹko rẹ ame a rọnmọ hin, na yẹrẹ ame iruo oniruo okinhariẹ. Ame ni ruẹ akpenyerẹn ame lọhọ. Ukoko ame i tu nya, o vwo ighwoghwẹmro 14, habaye, imizu na e vwo igho rẹ aye ina hẹrote ame-e. Omarana, ame ne semerhẹn ewun rẹ ame i ha kpa ibiukpe Aghwẹlẹ Uvie na. Dedevwo ọ ghwai serhọ-ọ, ọrẹn, o rhomu rẹn usuaso ugboko ame.

Udabọ ewian ame buebun, Danièle ọ dabu riẹnrian omayen rhẹ owian okinhariẹ na. Ọgbọ buebun, ọye ọ hẹrhẹ mẹ uvuẹn imoto ọkokamo ame orhianẹ ame i vwo ẹghware ekpako kpregede, udabọ ọrana o vwo brenu-u. Ẹgbukpe eva yẹ ame e kin ikoko sansan, uvwre ọke ọnana ame i yono oborẹ ọ ghanren te rẹ ihworho ri rọnmọ ne ine gbikun nẹ ẹhẹn rhe jeghwai rha wian owian aye ọrẹ okugbe.—Eccl. 4:9.

Uvuẹn ẹgbukpe 1962, ne serẹ ame riẹ isukuru i Gilead, iklasi ọrẹ 37 ro no jiri te ibiamo ikpe obẹ Brooklyn, New York. Usuẹn awan 100 ri nyaren na, awan 26 i rọnmo ne, mẹmẹ ọrhẹ ane mẹ yi nyaren. Mi ji karorhọ omamọ onyerẹnkugbe ame i vwori rhẹ imizu ri fuevwan jerẹ Frederick Franz, Ulysses Glass, ọrhẹ Alexander H. Macmillan.

Ọke ame a ha isukuru na, na ha urhebro rẹn ame nẹ ame i yono oborẹ e kiki djokarhọ emru. Iklasi orho hin erhẹrhuvo i Satọde ezẹko, emru owu rẹ  ame e ji ruẹ yẹ ọrẹ ame ine ye kin New York. Ame i rheri taghene Mọnde orho te, ame ni na ya oborẹ ame i mẹrẹnren rhotọre. Oma ọ ghwọghọ ame te oghwa owuọwọn i Satọde, ọrẹn, omizu rọ wian uvuẹn Oghọn Ukoko na rọ ha ame kin ekete na, nọ nọ ame enọ neneyo ame i sabu karorhọ ekwakwa rẹ ame ina ya rhotọre. Erhẹrhuvo i Satọde owu ame ni ye kin amwa na. Ame ni riẹ ekete owu rẹ ame e yono kpahen itita edjedjẹrẹ re se nẹ oberun sa ọrhẹ itita ri se totọre ne. Ọke ame e te American Museum of Natural History, ame ni yono kpahen ovẹnẹ rọ ha uvwre ẹvanyen ọrhẹ agbakara. Ọke ame e te Oghọn ukoko na, omizu na nọ nọrẹn ame, “Me yẹ ovẹnẹ rọ ha uvwre itita edjedjẹrẹ re se nẹ oberun sa ọrhẹ itita ri se totọre ne?” Nime oma ọ ghwọghọ i Danièle omamọ ne, nọ kpahenrhọ ye, “Hmm, itita ri se totọre ne yi mai vwo ikanwun iseseri!”

No gberẹ ame unu omamọ ọke e dje ame riẹ Oghọn ukoko rọ ha i France, avwaye yẹ ame a ga kugbe vrẹn ẹgbukpe 53. Uvuẹn ẹgbukpe 1976, ne firi mẹ rhẹ ẹrhẹ Ọrọhẹrote ewian Umẹ rọ hẹrote Oghọn Ukoko, na ji yẹ mẹ owian mi ne kin ẹkwotọre ezẹko uvuẹn Africa ọrhẹ Asia ro rhiẹ ekete ra dobọ owian aghwoghwo na ji. Ọnana yọ soriẹ ame e riẹ i Gabon, ro rhiẹ ekete rẹ oborẹ mi ta kpahen ọtonrhọ na ọ phia. Itiọrurhomẹmro, ọkezẹko mie nie taghene mie mwuovwan ewian enana-a. Ọrẹn, fọkie userhumu ane mẹ, ni mia sabu fiẹkparobọ uvuẹn ewian na.

Ame i vwo ẹguọlọ kpahen owian ame uvuẹn Oghọn Ukoko na nẹ ọtonrhọ. Danièle ro yono edjadjẹ oyibo uvwre ibiamo isionrin o ki riẹ isukuru i Gilead, no mo rhiẹ ọrhierhianrhian rọ tẹn ona uvuẹn ukoko na. Oma ọ merhen ame kpahen owian ame uvuẹn Oghọn Ukoko na, ọrẹn oma nọ merhen ame rhọ ame i rhe kwomakugbe imizu ukoko na. Mi karorhọ ason owu ọke omẹmẹ ọrhẹ i Danièle a ruẹ imoto rie, dedevwo oma ọ ghwọgherẹ ame ne, oma ọ ji merhen ame taghene ame i sabu yono ihworho re ruẹ riaro. Ọrẹ omemwurhọ, emiamo ro kpokpo i Danièle ọ rhọ lẹrhiẹ sabu fiomarhọ owian Uvie na te ekete rọ guọlọre-e.

Uvuẹn ẹgbukpe 1993, na tare taghene emiamo ikansa o mwurien uvuẹn enye yi. Ọnana o sekpahen ọrẹ a bẹriẹ jeghwai ha i chemical egbogbanhon simie. Ẹgbukpe ikpesionrin a vrẹn, na rharhumu ta taghene o vwo ikansa, ọrẹn, ọnana yọ mai gbanhon. Udabọ ọrana, Danièle o vwo omamerhomẹ kpahen owian erhianrhian na te erhirhiẹ rọ rharhumu tuẹn owian rhọ ọke omayen ọ gbanhon ibiesuọn.

Udabọ emiamo ọgbogbanhon i Danièle, ame a djiroro rẹ ame ine nẹ Oghọn ukoko-o. Ọrẹn, emiamo ọ rhua ebẹnbẹn sa arha ha uvuẹn Oghọn Ukoko, maido orhianẹ awọrọ e rhe oborẹ emiamo na ọ gbanhon te-e. (Prov. 14:13) Ọke i Danièle ọ joma te ẹgbukpe 80 ne, ughwaro sasasa ọrhẹ erhumuie ọ vwọ tobọ lẹrhẹ ihworho rhe kpahen emiamo na-a. O vwo mwuomarhọ-ọ. Ukpomaran, nọ tẹnroviẹ userhumu rọ nọ ha rẹn awọrọ. Danièle o rheri taghene ọrhọ kerhọ edamẹ awọrọ, ọnọ ha userhumu rẹn aye omamọ. (Prov. 17:17) Danièle o vwo dje omayen rhẹ obrurhe-e; ọrẹn, ọ ha obororhiẹromẹrẹn ne sa imizu emẹse buebun erhumu nẹ aye i ja rha zofẹn emiamo ikansa.

 Ame i ji dẹrughwaroghwẹ ebẹnbẹn ekpokpọ. Ra mẹriẹn taghene i Danièle ọ vwọ sabu wian ọke ephian ghwomara-an, nọ damoma rọ nọ hobọtua mẹ izede erọrọ. Ọ lẹrhẹ owian mẹ lọhọ, ọnana nọ ha userhumu mẹ sabu ga ẹrhẹ Ọrọhẹrote ewian Umẹ rọ hẹrote Oghọn Ukoko te ẹgbukpe 37. Jerẹ udje, o mwuegbe i kemru kemru rhotọre neneyo ame i sabu riẹ emaren erhẹrhuvo kugbe jeghwai ronmoma ibiesuọn uvuẹn obuvun ame kẹdẹkẹdẹ.—Prov. 18:22

Oma ọ merhen i Danièle ọke ephian, ọ jeghwai vwo omwemẹ ro no nyerẹn. Ọrẹn, Danièle nọ rharhumu vwo ikansa ọgbọ ọresa. Ẹhẹn ame no seriotọre. Imwu i chemical ọrhẹ erọrọ, na lẹrhẹ oma ghwọghọ i Danièle omamọ te erhirhiẹ ọ vwọ sabu nya. Nọ da mẹ omamọ nime ane mẹ ro rhiẹ ọrhierhianrhian rọ tẹn ona, ọ vwọ rhọ sabu tẹmro fiotọre-e.

Dedevwo ẹhẹn ame o seriotọre, ame a nẹrhomo rhẹ imwẹro taghene i Jehova ọ nyajẹ ame vwo nẹ ame i dẹrughwaroghwu oborẹ ame ina ja sabu di-in. (1 Cor. 10:13) Ame a damoma ọke ephian nẹ ame i dje ọdaremẹro kpahen userhumu i Jehova ọ haphia nyoma i Baibol na, imizu ra hẹrote omọkpokpọ ame uvuẹn Oghọn ukoko na, ọrhẹ obẹhatua imizu na ephian.

Ame a nẹrhomo vwe i Jehova nọ ha userhumu rẹn ame rhe aruẹ umwu rẹ ame ina ha ruiruo. Ọke owu, ame e rhe aruẹ omesimo ame ina ha ruiruo-o. Idọkitọ rọ ha userhumu rẹn i Danièle te ẹgbukpe 23 ne, ọ sabu dje oborẹ ọ lẹrhẹ i Danièle dophie erhe simie hi-in. Ọye ọ tobọ rhe oborẹ ono ruo-o. Nọ họhọre taghene ame ọvo yi havwiẹ, ame ne roro kpahen oborẹ ame ine ruo. Ọrẹn, idọkitọ ọrọrọ ro simi ikansa, no kweri taghene ọnọ hẹrote i Danièle. Nọ họhọre taghene i Jehova o rhie izede firhọ rẹn ame ne.

Ame ni yonorin taghene o fori nẹ ame i nyerẹn ẹdẹ owuowu ọvo. Jerẹ oborẹ i Jesu ọ tare, “ẹdẹ owuowu o vwo ebẹnbẹn enẹyen.” (Matt. 6:34) Ukẹro ro serhọ ame a ha ni erhirhiẹ ame ọrhẹ ẹmro echẹẹ rẹ ame a ta, ọ ha userhumu rẹn ame. Jerẹ udje, ọke i Danièle ọ vwọ ha umwu owuorowu uvwre ibiamo eva, nọ tare rhẹ ughwaro sasasa, “Esa mẹ, omamẹ ọ ji sasa te omana dẹ-ẹ!” (Prov. 17:22) Udabọ emiamo na, oma ọ merhen i Danièle omamọ ọke rọ suẹ ijoro ukoko na ekpokpọ rhẹ uvwele gorigori.

Ukẹro ro serhọ rọ ha ni erhirhiẹ na ọ ha userhumu mẹ omamọ. Itiọrurhomẹmro, uvwre ẹgbukpe 57 rẹ ame a rọnmọ na, ọye yọ hẹrote edamẹ mẹ sansan. Ọ guọlọ tobọ yoni mẹ oborẹ a kaka iyẹn erilele-e! Omarana, ọke emiamo na ọ gbanhon omamọ ne, ni mi yono oborẹ e ghwe imize, oborẹ a fọrhọn ewẹn ọrhẹ oborẹ e sere emaren ezẹko. Mi kpe itebele ezẹko ne, ọrẹn, oma ọ merhen mẹ mie rhe ruẹ oborẹ ọ lẹrhẹ oma merhen ane mẹ. *

Mia rha karorhọ ekwakwa ri phiare, mi yono iyono eghoghanren nẹ ọgbanrhọ rẹ emiamo ọrhẹ ọho a rhua sa. Ọrukaro, o fo ne fiomarhọ owian te erhirhiẹ ra na sẹrerhumuji esa yanghene ane ọwa-an. O fori na hẹrote ihworho re vwo ẹguọlọ kpahen nẹ ọke uphuphẹn. (Eccl. 9:9) Ọreva, o fo ne brudu fọkiẹ ekwakwa ri vwe fiemru-u, fọkime aye ina sabu lẹrhẹ ọwan ja riamerhen ebrurhọ i Jehova kẹdẹkẹdẹ.—Prov. 15:15.

Mie rhe roro kpahen oborẹ ame i rhiẹromẹrẹn uvuẹn ogame i Jehova vuọnvuọn ne, mi rheri taghene Jehova ọ ghini ha ebrurhọ rẹn ame tobọ ghwẹ oborẹ ame i rorori. Mi vwo aruẹ iroro obọ ijoro na rọ tare: “Jehova o dje uruemru esiri mẹ ne.”—Ps. 116:7.