Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Nshalelo A Muntu

‘Yehowa mmwitukitshine kalolo’

‘Yehowa mmwitukitshine kalolo’

AMI na mukashi ande Danièle, atwe nka bakyabafiki ku shibo ya benyi [hotel], yawa akuukila benyi bandungwile’shi: “Mwanana, we kwitamina namu mpulushi a ku mikalo?” Kunyima kwa nsaa ipela natwe kufika mu Gabon, mu Afrike a lupese lwa kupona nguba mubabadi bakandjikye mudimo wetu mu 1970.

Danièle bu bibadi mupasukye ngofu, bansongyele mu matwi’shi: “Twekalakashanga bwa kwitamina mpulushi mwanda abapu kufika!” Motoka umune ubemene kunyima kwetu kumpala kwa nshibo ya benyi. Kunyima kwa minite ipela, babetukwatshile boso kwi basalayi. Anka natumbula Danièle bandimwishe, nadi na nsaa ya kupa mungi mukwetu badi panka mikanda yande.

Nsaa ibabadi abende netu ku biro bya ba mpulushi, nadi nanangushena pa kumona binyingye mukashi ande na mutule binangu byaye kwi Yehowa na kwi ndumbulwilo aaye. Uno ngumune wa ku misusa yatudi bafube pamune na Danièle. Imanayi nenulondele bwakinyi tubayile mu maumbo abadi bakandjikye mudimo wetu.

YEHOWA BADI MUNKWASHE BWA KUUKA BYA BINYIBINYI NA KIFULO KYOSO

Ne mutandjikwe mu 1930 mu kifuko kya bena Katolike mu ka kibundji kapela ka mu France kabetamina bu Croix. Kifuko kyetu kibadi akyende mu Misa lubingo loso, nshami badi mwipane mu myanda ya kipwilo. Anka, panadi pepi na kulombasha bipwa 14 kubakitshikile kintu kibabulwile meso ande bwa kumona bulamalama bwi mu kipwilo.

France badi mukwatshibwe na bena Allemagne mu ngoshi ya kabidi ya nsenga ishima. Misusa ibungi mumpeele etu pabadi akitshi mwisambo badi etunyingisha bwatudya kukwatshishena mbulamatadi e kulupese lwa ba Nazi ba mu Vichy. Miisambo yaye ibadi ayitutshinyisha. Muyile bibadi abikitshi bantu bebungi mu France, tubateemeshe mu bufyefye ku kisashi kya BBC, abakula pabitale Basalayi abafiki mu kukwasha. Mususa umune mumpeele bashintulwile lupese lubadi akwila aye nkwata mpàngo ya kukita misa bwa kutumbula bano abafiki mu kukwasha mu mweshi wa Kitema 1944. Buno bu nsesa bubadi buntape kwishimba. Bibabofwishe lukulupilo lunadi nalo mwi mukunkushi a kipwilo.

Mafuku apela kunyima kwa ngoshi, nshami bafwile. Tata ande badi mupwe kutwela ku bulunda badi mushale mu Belgique, yaya nsaa ami nkubanga kulama mama. Napetele mudimo wibuwa. Mukata ande a mudimo na bana baye babadi mu Katolike. Sunga nadi bibuwa mu sosiete abo, kubadi kitompwanga.

Tata ande Simone, badi mupwe kwikala Temwe bafikile mu kwitutala mu 1953. Ku bukwashi bwa Bible aye, badi mupatule madimi a malongyesha a bena Katolike pabitale eshiba dya kaalo, Busatu bwiselele, na anyima shafwiyaa. Bwa mususa wa kumpala nadi mwele mpaka’shi takwete kufuba na Bible a ba Katolike nya, anka nadi mushinkamishe’shi myanda yandungula ngya binyibinyi. Kunyima bantwadile Kitenta kya Mulami kya kala nekibadikile ku lusala lwande bufuku. Napushishe mususa umune’shi bino mbya binyibinyi; anka nadi napusha moo’shi su bauka’shi ne Temwe a Yehowa, nashimisha mudimo wande.

Nabangile kulonga Bible na miisambo ya mu Kitenta kya Mulami bupenka bwande. Natshile kitshibilo kya kwenda ku Nshibo ya Bufumu. Kifulo kinadi mumone mu kakongye kibankumine kwishimba binyibinyi. Kunyima kwa kulonga Bible na mungi mukwetu amuuku kalolo munda mwa myeshi isamombo, nadi mubashishibwe mu mweshi wa Kitema 1954. Mafuku apela napetele muloo wa kumona mama na mwinande mukashi abafiki ba Temwe.

KUKULUPILA MWI YEHOWA MU MUDIMO WA NSAA YOOSO

Mwanda wa malwa, mama bafwile mbingo ipela kumpala kwa kikongeno kibungye maumbo ebungi kibakitshikile mu 1958 mu New York, nadi na muloo wa kwimutwela. Nsaa inalukile, ntshinadi dingi na bushito su mbumune, nalekyele mudimo wande wa masa nabanga kufuba bu mbala-mashinda. Mu aa mafuku, nabangile kuyila Danièle mungi mbala-mashinda sha kisumi, atwe nkwiyibakishena mu mweshi wa Katano 1959.

Danièle babangile bu mbala-mashinda bwaye mu Bretagne, ka kibundji ke ku kisuku kula na kwabo. Bibadi abitungu’shi anyingy’eshimba bwa kukita bulungudi mu mbalo i bena Katolike na kwendanga mu aa ma mbalo lwa nkinga. Anka bu’mi, badi amono’shi abitungu kufuba bukidibukidi; tubadi atumono’shi nfudilo ibesesela pepi ngofu. (Mateo 25:13) Binangu byaye bya kwisumina ingi miloo bibadi bitukwashe bwa kutungunuka na mudimo wa nsaa yoso.

Abetutumine mu kufuba bu mukunkushi a kifunda mafuku apela kunyima kwa’twe kwiyibakishena. Tubabangile kwiubishena na nshalelo mupelepele. Kakongye ka kumpala kabatukatadile kabadi na balungudi 14, na bakwetu tababadi na mushindo wa kupeta mbalo ya kwitutula nya. Tubaladile ku estrade mu Nshibo ya Bufumu. Tapabadi pakambe buwa nya, anka ibadi mbalo ilombane bwa kutula mongo!

Tubayile mu kutala tukongye na ka motoka ketu

Sunga tubadi na bibungi bya kukita, Danièle bashintulwile ingi myanda bwadya kwiubidishena na mudimo wa mu kifunda. Bibadi abitungu’shi ekale antengyela mu ka motoka ketu nsaa yatukitshi kisangilo kya mu kimpulunkamba na bakulu, anka tabadi edidi nya. Tubapwile penda bipwa bibidi mu mudimo wa kifunda, mwanka tubalongyele muulo wa kwisambanga kwa bena dibaka na kufuba pamune.—Mulungudi 4:9.

TUBAPETELE ANGI MASHITO

Mu 1962 abetwitamine ku kalasa ka myeshi e kumi, kalasa ka 37 ka Gileade mu Brooklyn, ku New York. Kukatusha balongi 100, kubadi bakwetu 13 bebakile na bakashi babo, byabya tubadi na muloo wa kutwela boso mu kalasa. Nkwete nka kutentekyesha nsaa ibatudi pamune na bantu banyingye mu bya binyibinyi, bu Frederick Franz Ulysses Glass, na Alexander H. Macmillan.

Tubadi na muloo wa kutwela boso mu kalasa ka Gileade!

Pabatudi mu kalasa, abetulungwile’shi twikale atutamisha mweneno etu a myanda. Mu dingi dya Mpooso kunyima kwa midi pabapwile kalasa, mu myanda ya kulonga mubadi kwenda mu kutala angi ma mbalo abalaminaa bintu bya kala mu New York City. Tubadi atuuku’shi mu Dimune abetwele mateta a kufunda byabya byatukamwene. Mu dya Mpooso moso ku kyolwa tubadi atwaluka nka bakokye, anka yawa badi etukunkusha, mukwetu akwashaa ku Betele, badi etwele nkonko ya kwambuula bwa kwitukwasha bwatudya kutentekyesha myanda ikata yakwitukwasha mu mateta a kufunda. Dingi dya Mpooso tubefunyine kibundji kyoso kunyima kwa midi. Tubafile pa mbalo yabadi batule bintu bwa kutala atwe nkulonga kwilekena kwi pankatshi pa mabwe aatembaa kalo abetamina bu ma meteor na ma meteorites. Kunyima pabatuyile mu mize ya mu Amérique tubalongyele ingi mishindo ya ngandu. Patubalukiile ku Betele, muntu badi etukunkusha betwipwishe’shi: “Byabya nkwilekena kinyi kwi pankatshi pa ma meteor na ma meteorites?” Danièle badi mukookye aye nkwalula’shi: “Ma meteor e na meno ebula!”

Tubadi na muloo wa kwenda mu kutala bakwetu basha lulamato ba mu Afrike

Mwanda wa kukanya abetutumine ku Betele a mu France, twi bafube kwanka munda mwa bipwa 53. Mu 1976 babaadi bantuule bu Mukunkushi a Komite a Filiale nadi dingi na mudimo wa kwenda mu kutala maumbo a mu Afrike na mu Proche orient mubabadi bakandjikye mudimo wetu. Bino nyi bibetuyishishe ku Gabon kubatudi bafumankane na mwanda watuleshanga kumpala. Bwa kwakula kalolo ntshinadi napwandikisha’shi ne mukumbane bwa kutwala ano mashito nya. Anka Danièle badi munkwashe bwandya koobesha kwiatwala.

Nkwete kwaluula mwisambo wa mukwetu Theodore [Pron: thēʹədōr] Jaracz ku kikongeno akyamba’shi: « La justice divine » mu Paris mu kipwa kya 1988

TWI BANYINGIILE LUKALAKASHI LUKATA BOSO

Kubanga nka ku mbangilo, tubadi bafule nshalelo etu a ku Betele. Danièle balongyele Anglais penda munda mwa myeshi itano kumpala kwa kutwela mu kalasa ka Gileade, bafikile bu mwaluudi a mikanda e buwa byabya. Twi bapete miloo ibungi mu mudimo wetu wa ku Betele, anka kwipana kwetu mu midimo ya kakongye nkwitupe muloo ukile. Natentekyesha na muloo nsaa ibatudi atwata metro na Danièle bufuku, twi bakookye kadi na muloo wa kulonga Bible na bantu abende kumpala. Mwanda wa malwa, kukumba kwa Danièle kubamukutshishe mushindo wa kufuba ngofu bibadi akumina.

Mu 1993 babamukwatshile na kansere ka kwibele. Bwa kwikabuka bibadi mwanda wibukopo, bibadi abitungu kubaala na kumupanga manga. Kunyima kwa bipwa ekumi na bitano, babamukwatshile na kangi kansere kakile bukopo. Anka, badi asangela mudimo waye wa kwaluula mikanda aye nkwalukila ku mudimo waye pabapushishe biya.

Sunga mbibadi Danièle na mukumbo wibukopo, tatubadi atukumina kukatuka ku Betele. Anka, kukumba ku Betele kwina yako nkalakashi, bikishekishe su bangi tabauku bukata bwa mukumbo. (Nkindji 14:13) Sunga Danièle badi mupwe kukisha bipwa 70, tabadi mushintulukye, badi amweneka nka na muloo. Tabadi enyongola nya. Anka, badi akumina kukwasha bangi. Badi auku’shi kuteemesha bangi nkulombene kwibakwasha. (Nkindji 17:17) Danièle tabadi eata bu muntu muukye kutusha malango ngofu; anka, badi akwasha bangi bakwetu bakashi bwashi tabatshinanga kansere.

Tubadi bafumankane na ingi nkalakashi. Pabadi Danièle te na dingi mushindo wa kufuba mudimo wa nsaa yooso, badi mwipane mu kunkwashanga mu mishindo ibungi. Mmukite bibungi bwa ku mbofwisha myanda, bi nkwashe bwandya kutungunuka na kufuba bu Mukunkushi a Komite a Filiale munda mwa bipwa 37. Kileshesho, badi alumbuula bintu byoso bwashi tupete ka kudya mu midi na kubanda kwikisha kapindji.—Nkindji 18:22.

TUBADI NA TWINYONGOSHI EFUKU DYOSO

Danièle badi nka na mweneno ebuwa pabitale muwa. Kansere kabamukwatshile dingi bwa mususa wa kasatu. Tubadi bakutwe bukome. Ababangile kumubuka na manga, kwenda ku radio bibadi bimukokyeshe mu mushindo ubadi mukutwe mpa na bya kutambuka. Nadi mwinyongole ngofu, pa kumona mukashi ande a kifulo, badi mwaluudi ebuwa, tadi etatshisha bwa kupeta bishima.

Sunga tubadi bakutwe bukome, tubadi banyingiile mu nteko, bashinkamishe’shi Yehowa tatadiila’shi tukyenge mu mushindo witukile bukopo nya. (1 Beena-Kodinda 10:13) Nsaa yoso tukwete kutumbula Yehowa bwa bukwashi bwaye kukidila ku Eyi dyaaye, ba minganga ba ku Betele, na bukwashi bwa bakwetu balume na bakashi.

Tubadi nka atutekye Yehowa bwashi etukunkushe pabitale mushindo wa kwibukisha watudya kusangula. Mu ingi nsaa, tubadi bakutwe bwanga boso bwabwa. Doktere badi mukwashe Danièle munda mwa bipwa 23 tabadi na mushindo wa kupatula bwakinyi nsaa yoso yababadi abamubuku badi nka ashimisha binangu. Tabadi na kingi kya kwitulungula. Tubamwene’shi kwetu kubapu na tubadi atwiyipusha mushindo aukidika myanda. Akupu mungi doktere abukaa kansere bakuminyine kubuka Danièle. Bi nka bu’shi Yehowa badi mwitufungwile eshinda dya kumona bya kukila na nkalakashi yetu.

Tubalongyele bya kukila na nkalakashi ya kwifuku n’efuku. Anka bibambile Yesu: “Efuku dyooso dii naa yaadyo mpombo.” (Mateo 6:34) Mweneno ebuwa na kwelanga kwa miseku mbitukwashe dingi. Kileshesho, pabamwene Danièle’shi t’abamubuku na manga munda mwa myeshi ibidi, bandungwile na kumungamunga koso’shi: “Ouku, kasha ntampushishe biya’mi!” (Nkindji 17:22) Sunga mbibadi akumbu, badi elongyela ngono ya Bufumu n’eyi di bukopo adipushika kalolo.

Mweneno aye ebuwa badi munkwashe bwa kumona bya kukila na yande nkalakashi. Bwa kwakula kwa kalolo, mu bipwa byoso 57 bibatudi beyibakishene, badi nka ankwasha mu mishindo ilekene. Tabadi sunga akumina kundesha bya kukanga mayi nya! Byabya nsaa ibadi mufudiile ngofu, bibadi abitungu’shi ndongye bya kusula malonga kutumpa bilamba na bya kuteka bya kudya. Nadi mutanye bilaudi, kadi nadi na muloo wa kukita myanda ya ku musankisha. *

NATUMBULA YEHOWA BWA KIFULO NA KALOLO KAYE

Pa ntentekyesha, namono’shi ne mulongye myanda i na muulo pabitale kukita kwa bibungi mwanda wa bununu. Kya kumpala, t’abitungu twimone bu bashi na nsaa ya kukwasha mwina dibaka netu nya. Abitungu tukite mwetu moso bwa kwata bipwa byetu patudi na mbidi bukome bwa kukwasha bakwetu batudi bafule. (Mulungudi 9:9) Kya kabidi, t’abitungu twikale atwikalakasha ngofu bwa tuntu tupela nya; kadi, tutule binangu ku myabi ibungi yatukwete kupeta kwifuku n’efuku.—Nkindji 15:15.

Pa ntala nshalelo etu mu mudimo wa nsaa yoso, nasangana’shi twi bapete myabi ya Yehowa ikile byoso bibatudi atupwandikisha. Nakula nka bibakwile mufundji a misambo’shi: ‘Yehowa bankitshina kalolo.’—Misambo 116:7.

^ par. 32 Mukwetu Danièle Bockaert bafwile nsaa yabalumbulanga uno mwisambo. Badi na bipwa 78.