Danièle wasweranga cha kuwamu vinthu. Iyu wangunditokotose kuti, “Kusuzgika ndi kudana apolisi cha, ŵe penipanu kali!” Galimotu yawu yinguma pafupi ndi isi kumasu kwa hotelu. Pati pajumpha nyengu yimanavi, tosi taŵaŵi angutimanga. Kweni chifukwa chakuti Danièle wangunditcheŵeska, vinthu vinyaki vakukwaskana ndi mpingu ndingupaska mubali yo wenga pafupi.

Po talutanga ku polisi, ndaŵanaŵaniyanga chiganga chaku Danièle ndipu ndinguwona kuti ndenga ndi mwaŵi ukulu ukongwa kuto munthukazi wakwanja vinthu vauzimu. Yaka kenga kakwamba cha kuti ini ndi Danièle tichiti vinthu mwakukoliyana. Agani ndikukambiyeni vo vinguchitiska kuti tiyambi kuyende vyaru vo ntchitu yidu yakupharazga yenga yakukanizika.

Ndinguwa mu 1930, mutawuni yimana ya Croix ku France. Apapi ŵangu ŵenga a Katolika. Banja lidu lalutanga kutchalitchi sabata yeyosi kuchichita Misa ndipu ada atangwanikanga ukongwa ndi va tchalitchi. Kweni pa nyengu yo ndenga ndi vyaka 14, panguchitika chinthu chinyaki cho chingundijula kumasu kuti ndiziŵi chinyengu cho chachitikanga mu tchalitchi.

Pa nyengu ya nkhondu yachiŵi ya pacharu chosi, charu cha France chalamulikanga ndi asilikali a ku German. Wasembi watichiskanga kuti tisapotengi boma la Nazi. Tinguzizwa ukongwa ndi vo wasembi uyu wapharazganga. Nge mo ŵanthu anandi achitiyanga ku France, tavwisiyanga mwakubisa nkhani pa wayilesi ya BBC yo yakambanga va arwani a charu cha German. Pavuli paki, wasembi uyu wangusintha chigaŵa cho wasapotanga ndipu mu September 1944 wangunozga mwambu wakukondwere kuti arwani a German ŵe pafupi kufika ku France. Ndinguzizwa ukongwa ndi chinyengu cho wasembi uyu wanguchita. Ivi vinguchitiska kuti ndileki kugomezga alongozgi a visopa.

Ada angufwa nkhondu yachiŵi yati yamala ŵaka. Mzichi wangu mura ndipu wayirwa kali. Iyu wajanga ku Belgium. Mwaviyo, ndenga ndi udindu wakuphwere ama. Ndingusaniya ntchitu yamampha. Bwana wangu ndi ŵana ŵaki, ŵenga a Katolika akujipereka. Chinanga kuti ndenga ndi mwaŵi wakuti vinthu vingandiyende umampha ukongwa pa kampani iyi, kweni ndingukumana ndi chiyesu pati pajumpha nyengu yimanavi.

Mzichi wangu Simone yo wenga Kaboni waku Yehova wanguza kuzitiwona mu 1953. Iyu wangugwiriskiya  ntchitu Bayibolu kuti wandilongo visambizu vaboza va a Katolika, nge chakuti kwe achiuta atatu, ŵanthu atufya ku motu ndi chakuti mzimu wa munthu utufwa cha. Pakwamba ndamususkanga chifukwa wagwiriskiyanga ntchitu Bayibolu la Katolika cha. Kweni pavuli paki ndingukhorwa kuti wandikambiyanga uneneska. Pati pajumpha nyengu wangundipingiya magazini ngakali nga Chigongwi cha Alinda. Magazini yanga ndangaŵerengiyanga muchipinda changu ndi usiku. Ndinguswera cha kuziŵa kuti vo ndaŵerenganga ŵenga uneneska. Kweni ndawopanga kuti ntchitu yimalengi asani ndingaja Kaboni waku Yehova.

Kwa myezi yimanavi, ndasambiranga Bayibolu ndi magazini nga Chigongwi cha Alinda pakundija. Pakumaliya ndinguŵanaŵana kuti ndiluti ku Nyumba ya Ufumu. Ndingukwaskika ukongwa ndi chanju cho abali ndi azichi alongorananga mu mpingu. Mubali munyaki wati wandisambiza Bayibolu kwa myezi 6 ndingubatizika mu September 1954. Pati pajumpha nyengu yimanavi, ama ndi mzichi wangu mumana anguja Akaboni.

Ama angufwa mu 1958 kwati kwaja sabata zimanavi kuti tichiti unganu wa vyaru ku New York. Ndati ndaweku ku unganu uwu, ndengavi udindu wakuphwere munthu weyosi. Mwaviyo, ndinguleka ntchitu ndipu ndingwamba kuchita upayiniya. Pa nyengu iyi, ndingukhumba mzichi munyaki zina laki Danièle Delie ndipu tingutorana mu May 1959.

Danièle wangwamba kuchita uteŵeti wanyengu zosi mu chigaŵa cha Brittany ku France. Iyu wakhumbikanga chiganga kuti wapharazgi mu chigaŵa cho mwenga a Katolika anandi ndi kwenda pa njinga pakuluta ku vigaŵa va kumizi. Nayu wayanjanga kupharazga chifukwa wawonanga kuti umaliru wepafupi. (Mate. 25:13) Mtima waki wakujipereka ungutiwovya kuti tilutirizgi kuchita uteŵeti wanyengu zosi.

Pati pajumpha nyengu yimanavi kutuliya po tingutoriyana, angundipaska uteŵeti wakuwonere dera. Tingwamba kuja umoyu wambula kukhumba vinandi. Mpingu wakwamba wo tingucheze wenga ndi apharazgi 14 ndipu abali ŵengavi nyumba yakuti tingagonamu. Mwaviyo, tagonanga ku pulatifomu ya Nyumba ya Ufumu. Ngenga malu ngamampha viŵi cha kweni tulu tizangamu mbwenu.

Chinanga kuti tatangwanikanga, Danièle wanguswera cha kuziŵiliya uteŵeti wakuwonere dera. Kanandi iyu wandilindizganga mu galimotu asani te ndi unganu wa ŵara wamabuchibuchi kweni wadandawulanga cha. Ndinguchita uteŵeti wakuwonere dera kwa vyaka viŵi pe. Mu uteŵeti uwu, tingusambira kuti mbumampha kukambiskana mwambula kubisa kanthu ndi kuchitiya vinthu limoza nge banja.—Waku. 4:9.

Mu 1962, angutidana kuti tiluti kusukulu ya Giliyadi ya nambala 37, mutawuni ya Brooklyn ku New York. Sukulu iyi yachitikanga kwa myezi 10. Mukilasi tengamu 100 kweni mabanja ngengapu 13 pe. Mwaviyo, tinguwona kuti wenga mwaŵi ukulu ukongwa kuti banja lidu lenga limoza mwa mabanja yanga. Ndechekukumbuka mo tacheziyanga ndi abali akugomezgeka nge Frederick Franz, Ulysses Glass ndi Alexander H. Macmillan.

 Ku sukulu iyi atichiskanga kuti tiwonesesengi vinthu. Nyengu zinyaki pa Chisulu chakumazulu asani tatuwa mukilasi, talutanga kuchiwona malu mutawuni ya New York. Taziŵanga kuti pa Mandi tamulemba mayesu kuti tikonkhoski vo tinguwona. Kanandi tazanga tavuka pa Chisulu ndi mazulu kweni yo watiwonesanga malu watifumbanga mafumbu kuti watiwovyi kukumbuka vinthu vo tawona. Ivi vatiwovyanga asani tilemba mayesu pa Mandi. Zuŵa linyaki pa Chisulu, tinguzunguliya tawuni ya New York kumazulu kosi. Tinguluta ku nyumba yo muja chinthu chakuwone vinthu vakuchanya. Tingusambira va mya ndi visulu vo vimbotoka pa charu chapasi (meteors) ndipuso vo vimaliya mude (meteorites). Kumalu ngo asungaku vinthu vakali tingusambira mitundu yakupambanapambana ya mung’ona. Tati tafika ku Beteli, yo watiwonesanga malu wangutifumba kuti, “Kumbi mya pamwenga visulu vo vimaliya mude ndi vo vimbotoka panu pasi vipambana wuli?” Chifukwa chakuvuka, Danièle wangumuka kuti, “Mya yo yimbotoka panu pasi ye ndi minyu ngatali!”

Tati tamaliza masambiru yanga, angutituma ku ofesi ya nthambi ya ku France ko tinguteŵete kwa vyaka vakujumpha 53. Mu 1976, angundisankha kuti ndije wakukumaniska Komiti ya Nthambi. Ndayendiyanga so vyaru va ku Africa ndi ku Middle East ko ntchitu yakupharazga yenga yakukanizika. Nyengu yinyaki tinguluta ku Gabon, ko tingukumana ndi vinthu vo ndazumbuwa kukwamba kwa nkhani iyi. Kukamba uneneska, ndawonanga kuti nde wakukwana cha kuchita mauteŵeti yanga. Kweni Danièle, wandiwovyanga ukongwa kufiska uteŵeti wewosi.

Uteŵeti wa pa Beteli tawuyanjanga ukongwa kutuliya ŵaka po tinguziya. Danièle, wangusambira Chingelezi mu myezi 5 pe techendaluti ku sukulu ya Giliyadi. Iyu wafwatuliyanga mabuku ngidu. Takondwanga ukongwa kuteŵete pa Beteli, kweni kuteŵete ndi mpingu kwasazgiyangaku likondwa lidu. Zuŵa linyaki ini ndi Danièle tinguluta kuchipharazga kumalu ngo kusanirika ŵanthu anandi mutawuni ya Paris. Tinguweku ndi usiku ndipu tinguvuka kweni tingukondwa ukongwa kuti tingusambira Bayibolu ndi ŵanthu wo alutanga panthazi. Chakuchitiska chitima ntchakuti Danièle wangutama mwamabuchibuchi. Ivi vinguchitiska kuti waleki kuchita vinandi nge mo wakhumbiyanga.

Mu 1993, Danièle angumusaniya ndi kansa ya mu maŵe. Munkhwala wo angumupaska ndipuso opaleshoni yo angumuchita vingumumala nthazi ukongwa. Pati pajumpha vyaka 15 Danièle angumusaniya so ndi kansa yo yenga yakofya ukongwa. Kweni ntchitu yakufwatuliya mabuku wayiyanjanga ukongwa mwakuti wangwamba so kugwira ntchitu wati wajaku umampha.

Chinanga kuti Danièle watamanga nthenda yakofya kweni tinguŵanaŵaniyaku cha zakutuwapu pa Beteli. Kweni kuja pa Beteli uku utama kwe ndi masuzgu ngaki, ukongwa asani anyaki aziŵa cha kuti nthenda yo utama njikulu wuli. (Nthanthi 14:13) Chinanga mphanyengu yo Danièle wenga pafupi kufika vyaka 80, iyu wawonekanga mbwenu wakukondwa ndipu waziŵikanga cha kuti watama. Iyu waŵanaŵaniyanga ukongwa masuzgu ngaki cha. Mumalu mwaki, waŵikanga mtima pa kuwovya anyaki. Danièle waziŵanga kuti asani wavwisiya po anyaki atimukonkhoske masuzgu ngawu, vingaŵawovya ukongwa. (Nthanthi 17:17)  Chifukwa cha vo wangukumana navu, Danièle wanguwovya azichi anandi kuti angawopanga kansa cha.

Pa nyengu yo Danièle wagwiranga ntchitu kwa maora ngamanavi chifukwa cha matenda, wandiwovyanga munthowa zinandi. Iyu wawonesesanga kuti ndileki kutangwanika ukongwa ndi vinthu vinyaki. Ivi vingundiwovya kuti ndilutirizgi kuja wakukumaniska Komiti ya Nthambi kwa vyaka 37. Mwakuyeruzgiyapu, zuŵa lelosi wabikiyanga limu chakurya cha msana kuti tikaryiyi pamoza mu chipinda chidu ndi kupumuwapu kamanavi.—Nthanthi 18:22.

Danièle wagomezganga kuti vinthu visinthengi ndipu wakhumbanga cha kufwa. Kweni wangutama so nthenda ya kansa kachitatu. Zeru zingutimaliya. Munkhwala wo wamwanga kweniso opaleshoni yo angumuchita vingumumala nthazi mwakuti nyengu zinyaki watondekanga ndi kwenda viyo. Vingundidandawulisa ukongwa kuwona kuti muwolu wangu wakwanjiwa yo waziŵanga ntchitu yakufwatuliya watondeka kulongoro vinthu vakuvwika.

Chinanga kuti zeru zingutimaliya, kweni talekanga cha kupemphera. Tenga ndi chigomezgu kuti Yehova wazomerezengi cha kuti tiyeseki kujumpha vo tingakunthiyapu. (1 Akori. 10:13) Nyengu zosi tamuwonganga Yehova chifukwa watiwovyanga kuziya mu Mazu ngaki, madokotala nga pa Beteli kweniso abali ndi azichi.

Kanandi tapempheranga kwaku Yehova kuti watiwovyi kusankha umampha chovyu cha munkhwala. Pa nyengu yinyaki muwolu wangu walondiyanga chovyu chechosi cha. Dokotala yo wangumuwovya kwa vyaka 23 wangutondeka kukonkhoska chifukwa cho Danièle wakomokiyanga asani walonde chovyu cha kansa. Iyu wangusachizgapu cha chovyu chinyaki cho Danièle wangalonde. Tawonanga kuti palivi yo wangatiwovya ndipu taziŵanga cha kuti vimalengi wuli. Dokotala munyaki wangujipereka kuti wamuwovyengi Danièle. Venga nge kuti Yehova wanozga nthowa yakuti tifiski kukunthiyapu vo vatifipiskanga mtima.

Tingusambira kuleka kufipiya mtima va mawa. Yesu wangukamba kuti: “Zuŵa lelosi le ndi masuzgu ngaki.” (Mate. 6:34) Vinthu vinyaki vo vatiwovyanga nkhuleka kudandawula ndipuso kuchita myati. Mwakuyeruzgiyapu, Danièle wati waleka kulonde chovyu kwa myezi yiŵi wangundikambiya uku wamwemwete kuti, “Awisi muziŵa, chiwiyi ndechendajepu umampha viyo!” (Nthanthi 17:22) Chinanga kuti watamanga, kweni wayanjanga kumba sumu zidu zasonu mwakukweza.

Mtima waki wakusangaruka wandiwovyanga kukunthiyapu vo ndatondekanga. Vyaka 57 vo tajaliya mu nthengwa, Danièle wandichitiyanga vinthu vinandi. Iyu wakananga kundisambiza ndi kukazinga mazira viyo! Mwaviyo, wati watama ndakhumbikanga kusambira kusuka mbali, kuchapa ndi kubika. Nyengu zinyaki ndaswanga matambula kweni ndakondwanga ukongwa kugwira ntchitu izi kuti ndikondwesi muwolu wangu. *

Vinthu vo tatondekanga kuchita chifukwa cha kutama ndi kukota, vandisambiza vinthu vakukhumbika. Chakwamba, ndasambira kuti tingalekanga cha kuphwere mulumu pamwenga muwolu widu chifukwa chakutangwanika. Titenere kuŵaphwere pa nyengu yo teche ndi nthazi. (Waku. 9:9) Chachiŵi, tikhumbika cha kufipiya mtima vinthu vambula kukhumbika chifukwa asani tingachita viyo tingaluwa vitumbiku vo tisaniya zuŵa lelosi.—Nthanthi 15:15.

Asani ndiŵanaŵaniya uteŵeti wanyengu zosi wo tachitanga, ndisimikiza kuti Yehova wangutitumbika kuluska mo taŵanaŵaniyanga. Nani ndikoliyana ndi yo wakulembaku buku la Sumu yo wangukamba kuti: “Yehova wandichitiya lisungu.”—Sumu 116:7.