Skip to content

Skip to table of contents

MAKANI AAKULUULA

‘Jehova Watweendelezya Kabotu’

‘Jehova Watweendelezya Kabotu’

MEBO abakaintu bangu ba Danièle, twakazwa akunjila muhotela ciindi sikutambula beenzu naakandaambila kuti, “Ndalomba kuti mubatumine fooni bapulisa.” Kwakaindide buyo mawoola masyoonto kuzwa notwakasika ku Gabon, cisi icili ku West Africa, kwalo mulimo wesu nkowakalesyedwe mumyaka yakuma 1970.

Akaambo kakuti ba Danièle bakali kubikkila maano ciindi coonse, bakazyiba cakali kucitika mpoonya bakandaambila caansaansi kuti, “Mutabatumini bapulisa pe, basika kale!” Kusyule kwesu, mootokala wakaima kumbele lyahotela. Nokwakainda buyo maminiti masyoonto, toonse twakajatwa. Pele ndilalumba kapati akaambo kakucenjezya kwaba Danièle, ndakajana ciindi cakupa mukwesu uumbi mapepa aakali kuyandika kapati.

Notwakali kutolwa kupolisi, ndakali kuyaabuyeeya mbocakali cibotu kuti bakaintu bangu bakali basicamba alimwi ibabikkila maano kujatikizya Jehova ambunga yakwe. Eeci cakali buyo ciindi comwe akati kaziindi zinji nzyotwakabelekela antoomwe aba Danièle. Amuleke ndipandulule cakapa kuti tuswaye zisi mwalo mulimo wesu wakukambauka mowakalesyedwe.

CALUYANDO JEHOVA WAKANDIGWASYA KUMVWISYA KASIMPE

Ndakazyalwa mu 1930 mumukwasyi wakasungweede kapati mucikombelo ca Katolika, mu Croix, idolopo lisyoonto mucisi ca France nkocili kunyika. Mukwasyi wesu wakali kujanika ku Misa nsondo ansondo alimwi bataata bakalisungweede kapati mumilimo yacikombelo. Nokuba boobo, nondakali afwaafwi kukkwanya myaka iili 14, kuli cakacitika icakajalula meso aangu kukuupaupa ameso ikwakali kucitika mucikombelo.

Basikalumamba bana German bakali kukkala mucisi ca France ciindi cankondo yabili yanyika yoonse. Mumilumbe yakwe njaakali kukambauka, mupaizi wesu kanji-kanji wakali kutukulwaizya kuba kulubazu lwankamu iyakali kulumbaizya mfwulumende ya Nazi yamudolopo lya Vichy. Milumbe yakwe yakatuyumya mate mukanwa. Mbubwenya mbuli bantu banji mu France, cakusisikizya twakali kuswiilila muli sikapepele ya BBC, eeyo iyakali kumwaya makani kuzwa ku Nkamu yabasikalumamba. Mpoonya mupaizi ooyu wakaile kucinca lubazu ndwaakali kugwasyilizya alimwi akubamba pobwe lyakulumba kutegwa kube kusekelela Basikalumamba ibakali kulwana bana Germany mu September 1944. Eeci cakandigambya. Cakandipa kucileka kubasyoma basololi babukombi.

Nokwakainda ciindi cisyoonto kuzwa noyakamana nkondo, bataata bakafwa. Mupati wangu musimbi wakalikwetwe kale alimwi wakali kukkala ku Belgium, aboobo ndakalimvwa kuti ndakeelede kulanganya bamaama. Ndakatalika kubeleka kukkampani iibamba zisani. Mupati wamulimo alimwi amwanaakwe bakali basungu kucikombelo ca Katolika. Nokuba kuti kubeleka mukkampani yabo cakali kuyoondipa kuba abuumi bubotu, kakutanainda ciindi cilamfwu ndakali kuyoosunkwa.

Bapati bangu ba Simone, balo ibakaba Bakamboni, bakatuswaya mu 1953. Kwiinda mukubelesya Bbaibbele, cakulomya bakaziyubununa njiisyo zyakubeja zya Cikombelo ca Katolika kujatikizya mulilo wahelo, Butatu alimwi akuti kuli cintu cizumanana kupona muntu afwa. Kumatalikilo, ndakabakazya kuti tiibakali kubelesya Bbaibbele lya Katolika, pele tiikwakainda ciindi ndakazyiba kuti bakali kundaambila zyamasimpe. Mpoonya bakandiletela mamagazini aa Ngazi Yamulindizi aakaindi, alo ngondakali kubala caluyandisisyo kuluumu nkondakali koona masiku. Ndakafwambaana kumvwisya kuti aaka kakali kasimpe; pele ndakali kuyoowa kuti mulimo wangu wakali kuyoomana ikuti naa ndaliyubununa kuti ndili Kamboni wa Jehova.

Kwamyezi misyoonto, ndakazumanana kuliyiisya Bbaibbele ndemwini alimwi azibalo zyamu Ngazi Yamulindizi. Mukuyakwaciindi ndakayeeya kuunka ku Ŋanda ya Bwami. Cakandinjila mumoyo kapati kubona muuya waluyando iwakali mumbungano. Nondakamana kwiiya Bbaibbele amukwesu musungu kwamyezi iili cisambomwe, ndakabbapatizyigwa mu September 1954. Tiilyakalampa ndakakkomana kubona bamaama amusyoonto wangu nobakaba Bakamboni.

KUSYOMA JEHOVA MUMULIMO WACIINDI COONSE

Cuusisya ncakuti, bamaama bakafwa kakusyeede buyo nsondo zisyoonto kutegwa muswaangano waakati kamasi wamu 1958 ucitwe mu New York, muswaangano ooyo nkondakaba acoolwe cakujanika. Nondakapiluka, tiindakajisi mikuli yamukwasyi, aboobo ndakauleka mulimo wakumubili akutalika bupainiya. Aciindi eeci, twakali kweebana amucizyi umwi mupainiya, wazina lya Danièle Delie, ooyo iwakaba mukaintu wangu uuyandwa mu May 1959.

Ba Danièle bakatalika bupainiya bwaciindi coonse nobakali muminzi yaku Brittany, ibusena buli kulamfwu ankobakali kukkala. Bakali kuyandika busicamba ikutegwa bacikonzye kukambauka mubusena oobo ibwakazwide ba Katolika alimwi akuccovwa ncinga kuya muzilawo zyamuminzi. Mbubwenya mbuli ndime, icakabakulwaizya nkubona mbowakabindide kapati mulimo; tiitwakazyi mbwaakali afwaafwi kapati mamanino. (Mt. 25:13) Muuya wabo wakulyaaba wakatugwasya kuzumanana mumulimo waciindi coonse.

Twakatumwa mumulimo wamubbazu nokwakainda buyo mazuba masyoonto kuzwa notwakakwatana. Muciindi buyo cisyoonto twakazyibila kupona bukkale buubauba. Mbungano yakusaanguna njotwakaswaya yakajisi basikumwaya ibali 14 alimwi tiicakali kukonzyeka kukkala muŋanda yamukwesu uuli woonse. Aboobo twakali koona aacibumbili mu Ŋanda ya Bwami. Tiicakali kukkomanisya, pele cakali kugwasya kapati kumoongola!

Twakali kuswaya mbungano kubelesya mootokala wesu musyoonto

Nokuba kuti twakajisi zinji zyakucita, ba Danièle bakauzyibila cakufwambaana mulimo wakweendeenda. Kanji-kanji bakali kundilindila mumootokala wesu musyoonto twamana muswaangano wabaalu wacibukila mbuta, pele kunyina nobakali kutongooka. Twakabeleka buyo myaka yobilo mumulimo wabbazu, muciindi eeco twakaiya mbociyandika kapati kuli banabukwetene kubandika cakwaanguluka alimwi akubelekela antoomwe.—Muk. 4:9.

KUTAMBULA MILIMO MIPYA

Mu 1962 twakatambwa kunjila Cikolo ca Gileadi canamba 37 camyezi iili kkumi ku Brooklyn, New York. Akati kabasicikolo bali 100, bali 13 bakali banabukwetene, aboobo twakalimvwa kuti ncoolwe kujanika antoomwe. Ndiciyeeya mbotwakayanzana abakwesu aabo ibakajisi lusyomo luyumu, mbuli ba Frederick Franz, ba Ulysses Glass alimwi aba Alexander H. Macmillan.

Twakakkomana kapati kunjila Cikolo ca Gileadi antoomwe!

Ciindi notwakali kwiiya, twakakulwaizyigwa kuti twakeelede kuba bantu bazyiba zintu mbozibede kwiinda mukuzilanga buyo. Zimwi ziindi mu Mujibelo kumazuba twamana kwiiya, lwiiyo lwesu lwakali kubikkilizya akweendeenda mu New York City. Twakalizyi kuti mu Muhulo twakali kuyoolemba kujatikizya nzyotwakabona. Kanji-kanji twakali kupiluka katukatede mu Mujibelo kumangolezya, pele iwakali kutweenzyeenzya, walo iwakali mubelesi waa Beteli, wakali kutubuzya mibuzyo kutegwa tukayeeye twaambo tupati-pati twaakulemba musunko. Bumwi buzuba mu Mujibelo twakeendeenda ciindi coonse cakumazuba mudolopo. Twakaunka kuŋanda iimwi kwalo nkotwakaiya kujatikizya ma meteors (mabwe aabboloka kuba mulilo naasika anyika) alimwi ama meteorites (mabwe aaloka kuzwa kujulu). Ku American Museum of Natural History, twakaiya kwiindana kuliko akati kanabulwe alimwi aciwena. Notwakapiluka ku Beteli, sikutweenzyeenzya wakatubuzya kuti, “Aboobo, ino nkwiindana kuli buti kuliko akati kama meteors alimwi ama meteorites? Ba Danièle bakalikatede aboobo bakaingula kuti, “Ma meteorites ajisi meno malamfwu!”

Twakali kukkomana kuswaya bakwesu abacizyi basyomeka mu Africa

Cakatugambya kapati kuti twakazyi kutumwa kuyoobelekela kumutabi waku France, kwalo nkotwakabeleka antoomwe kwamyaka iinda ku 53. Mu 1976, ndakasalwa kuba sicuuno wa Kkomiti Yamutabi alimwi ndakatumwa kuyooswaya zisi zili mu Africa alimwi aku Middle East kwalo mulimo wesu wakukambauka nkowakalesyedwe. Eeci cakapa kuti tuunke ku Gabon, kwalo nkotwakacitikilwa cintu icaambwa kumatalikilo aacibalo eeci. Kwaamba masimpe, ciindi coonse tiindakali kulimvwa kuti ndileelela kulanganya mikuli iili boobo njondatakali kuyeeyela. Pele ba Danièle bakali kundigwasya kapati kwiilanganya mikuli yoonse njondakali kupegwa.

Kandisandulula makani aa Mukwesu Theodore Jaracz amuswaangano wacooko wakajisi mutwe wakuti “Divine Justice” (Bululami bwa Leza) ku Paris, 1988

TWAKALIYUMYA KUSUNKO PATI

Kuzwa kumatalikilo kwini, twakali kubukkomanina buumi bwesu aa Beteli. Ba Danièle, ibakaiya Chingisi mumyezi buyo yosanwe katutanaunka ku Gilead, bakaba musanduluzi uucibwene wamabbuku eesu. Twakali kukkutila kapati amulimo wesu aa Beteli, pele kutola lubazu mumilimo yambungano kwakayungizya lukkomano lwesu. Tandilubi kweenda munjanji yaansi ku Paris aba Danièle ciindi cimwi masiku, twakalikatede pele twakakkomana kapati kuti twakasololela ziiyo zya Bbaibbele zyuunka ambele antoomwe. Nokuba boobo cuusisya ncakuti, ikucinca kutayeeyelwi kujatikizya buumi bwaba Danièle kwakapa kuti kabatasungwaali mbuli mbobakali kuyanda.

Mu 1993 bakabajata abulwazi bwakkansa yakunkolo. Busilisi mbobakapegwa bwakali kucisa kapati, bwakali kujatikizya kwaandulwa alimwi akusilikwa kubelesya nzila ya chemotherapy iicisa kapati. Nokwakainda myaka iili 15, alimwi bakajanwa abulwazi bwakkansa, ibucisa kapati. Pele bakali kuukkomanina kapati mulimo wabo wakuba musanduluzi cakuti bakali kukonzya kupiluka alimwi kumulimo ciindi nobakali kulimvwa kabotu.

Nokuba kuti ba Danièle bakali kuciswa kapati, kuzwa aa Beteli kunyina nocakali kuboola mumizeezo. Nokuba boobo, ikuciswa ku Beteli kuleta buyumuyumu bumwi, ikapati kuti bamwi kabatazyi mbobuli bupati bulwazi oobo. (Tus. 14:13) Noliba leelyo ba Danièle nobakajisi myaka iitandila ku 80, mbobakali kulibonya kabotu kubusyu tiicakali kutondezya mbobakacisidwe kapati. Kunyina nobakali kulyeetezya. Muciindi caboobo, bakali kubikkila maano kugwasya bamwi. Bakalizyi kuti kumuswiilila muntu umwi kulakonzya kumugwasya mumapenzi aakwe. (Tus. 17:17) Ba Danièle kunyina nobakali kulibona kuti mbaasikupa lulayo; pele bakali kubelesya luzyibo lwabo kutegwa bagwasye bacizyi banji kutabuyoowa bulwazi bwakkansa.

Kunze lyaboobo, twakaba apenzi lyakulwana buyumuyumu bupya. Ciindi ba Danièle nobatakali kucikonzya kubeleka ciindi coonse, bakabikkila maano kukundigwasya munzila zinji. Bakali kucita zinji kutegwa zintu zinduubile, calo icakapa kuti ndizumanane kubeleka kandili sicuuno wa Kkomiti Yamutabi kwamyaka iili 37. Mucikozyanyo, bakali kubamba zintu zyoonse kutegwa katulida muŋanda cakulya camasyikati alimwi akulyookezya asyoonto antoomwe buzuba abuzuba.—Tus. 18:22.

KULWANA KULIBILIKA KWABUZUBA ABUZUBA

Ba Danièle lyoonse bakali kububona munzila iili kabotu kapati buumi. Mpoonya bakajanwa abulwazi bwakkansa ciindi catatu. Twakalimvwa kubula nguzu. Kusilikwa kubelesya nzila ya chemotherapy alimwi aya radiotherapy (kuumpililwa amalaiti) kwakapa kuti bamaninwe nguzu cakuti ziindi zimwi bakali kwaalilwa kweenda. Ndakali kulimvwa kuusa kapati ciindi bakaintu bangu bayandwa, ibakali musanduluzi uucibwene, nobakali kwaalilwa kwaambaula.

Nokuba kuti twakali kulimvwa kubula nguzu, twakazumanana kupaila, katujisi lusyomo lwakuti Jehova kunyina nayoolekela kuti tupenge kwiinda nguzu zyesu. (1Kor. 10:13) Lyoonse twakali kusolekesya kuzumanana kulumba lugwasyo lwa Jehova ndwaakali kutupa kwiinda mu Jwi lyakwe, basilisi ibakali a Beteli alimwi akubakwesu abacizyi.

Kanji-kanji twakali kulomba busolozi bwa Jehova kujatikizya busilisi mbotwakeelede kuzumina. Aciindi cimwi, twakanyina busilisi buli boonse. Dokota iwakali kubagwasya ba Danièle kwamyaka iili 23 tanaakali kukonzya kupandulula kaambo ncobakali kunetuka ciindi coonse bamana kusilikwa kubelesya nzila ya chemotherapy. Tanaakali kukonzya kupa nzila iili yoonse iikonzya kubelesyegwa. Twakalimvwa kulekelezyegwa alimwi tiitwakazyi mbozyakali kunooba zintu. Mpoonya dokota uumbi uusilika bulwazi bwakkansa wakazumina kubalanganya ba Danièle. Cakali mbuli kuti Jehova wakabamba nzila yakutugwasya kulwana kulibilika kwesu.

Twakaiya kulwana penzi lyakulibilika kwiinda mukutalibilika zyabuzuba butobela. Kweelana ambwaakaamba Jesu, “buzuba bumwi abumwi bulijisi mapenzi aambubo aakkwene.” (Mt. 6:34) Kunze lyaboobo, kuzilanga kabotu zintu alimwi akuba bantu baseka-seka akwalo kulagwasya. Mucikozyanyo, ciindi nokwakainda myezi yobilo ba Danièle kabatasilikwi kubelesya nzila ya chemotherapy, kabaseka-seka bakandaambila kuti, “Mulizyi, kunyina nondakalimvwide kabotu!” (Tus. 17:22) Nokuba kuti bakali kuciswa, bakali kukukkomanina kwiiya nyimbo zya Bwami zipya kabaimba cakupozya ajwi lyanguzu.

Inzila mbobakali kuzilanga kabotu zintu kwakandigwasya andime kwiiya zintu nzyondatakazyi. Kwaamba masimpe, kwamyaka iili 57 katukwetene, bakali kuzilanganya zintu zyoonse nzyondakali kuyandika. Mane buya tiibakali kuyanda akunditondezya mbokukangwa mayi! Aboobo ciindi nobakaalilwa kucita cintu cili coonse, ndakaiya mbokusanzyigwa mitiba, kuwasya alimwi akujika cakulya cuubauba. Ndakapwaya nkapu zisyoonto zyakunywida, pele ndilakkomana kapati kucita zintu zibakkomanisya. *

NDILIKKOMENE KAPATI AKAAMBO KALUZYALO LWA JEHOVA

Ndalanga musyule, ndilabona kuti ndakaiya ziiyo ziyandika kapati kuzwa kubuyumuyumu mbotwakajana akaambo kakuciswa-ciswa alimwi akukomena. Cakusaanguna, tatweelede kujata bubi cakuti twabula ciindi cakumubikkila maano ngotukwetene limwi. Tweelede kwiibelesya kabotu myaka ciindi notucijisi nguzu zyakulanganya bayandwa besu. (Muk. 9:9) Cabili, tatweelede kulibilika kujatikizya tuntu tusyoonto-syoonto; buyo-buyo, tulakonzya kutazibikkila maano zilongezyo zinji nzyotukkomanina buzuba abuzuba. —Tus. 15:15.

Ndayeeya kujatikizya buumi bwesu mumulimo waciindi coonse, ndilimvwa kuti Jehova wakatulongezya kapati kwiinda mbotwakali kuyeeyela. Ndilimvwa mbuli mbwaakalimvwa sintembauzyo iwakaamba kuti: “Jehova wandeendelezya kabotu.”—Int. 116:7.

^ munc. 32 Mucizyi Danièle Bockaert wakafwa ciindi cibalo eeci nocakacili kulembwa. Wakajisi myaka yakuzyalwa iili 78.