Danièle vwọ dia ohwo rọ nabọ gbẹrophiyotọ na, ọ da bẹbẹ dju ota nana phiyọ ovwẹ orhọ, “Wo rhe se elọkpa na-a, ayen hẹ etinẹ re!” Bẹsiẹ mi ki kuomarhẹriẹ, jẹ imoto rayen te obaro rẹ hotẹl na re. O rhe kri-i isodje na de mu avwanre yanran. Kidie nẹ Danièle fobọ notọso, ọ da nẹrhẹ me sa vwẹ ẹbe evo vwọ kẹ oniọvo ọfa rọ jehẹ etiyin.

Avwanre vwọ ro evunrẹ ogba rẹ elọkpa na yanran, ji mi roro kpahen obo ro yovwin te re vwo vwo aye ro vwo uduefiogbere vẹ ẹguọnọ kpahen Jihova kugbe ukoko rọyen. Ọnana ghwa ọvo usun rẹ ẹdia sansan rẹ mẹ vẹ Danièle da wiankugbe. Ju vwe gbikun rẹ obo re nẹrhẹ avwanre kpo ẹkuotọ sansan ra da dobọ rẹ iruo rẹ avwanre ji.

Omorere ọvo re se Croix vwẹ France yen e de vwiẹ vwẹ vwẹ ukpe rẹ 1930. Orua mẹ nabọ muomaphiyọ ẹga rẹ Ifada mamọ. Kudughwrẹn kudughwrẹn yen avwanre vwo kpo ẹga re se Mass, ọsẹ mẹ nabọ muomaphiyọ irueru rẹ ishọshi na dẹn. Me vwọ joma te ẹgbukpe 14 re, emu ọvo da phia rọ rhe nẹrhẹ mi vwo oniso rẹ uyono rẹ efian ra vwọphia vwẹ ishọshi.

Isodje rẹ Germany vọn evunrẹ France vwẹ ọke rẹ ofovwin akpọeje rivẹ. Kọke kọke yen ifada rẹ ishọshi rẹ avwanre vwọ vuẹ avwanre nẹ e bicha usuon rẹ Nazi rọhẹ orere rẹ Vichy vwẹ France. Eta rọyen na gbe avwanre unu mamọ. Kerẹ ihwo buebun vwẹ France, avwanre bẹbẹ kerhọ rẹ iredio rẹ BBC ro ghwoghwo iyẹnrẹn ri shekpahen isodje rẹ ivwighrẹn na. Kpregede na, ifada rẹ ishọshi rẹ avwanre de wene ẹwẹn ji ru ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ akpẹvwẹ fikirẹ ophikarobọ rẹ isodje rẹ ivwighrẹn na vwẹ September 1944. Ọnana gbe vwe unu mamọ. Obo re phiare na da nẹrhẹ ẹroẹvwọsuọ mẹ kpahen isun re ishọshi na shekpotọ.

Ofovwin na vwo vwoba nu, o kriri-i, ọsẹ mẹ de ghwu. Jẹ ọke yena oniọvo mẹ ọmọtẹ ọkpako rọ dia Belgium rọvwọn re, ọtiọyena mẹvwẹ kọyen vwẹrote oni mẹ. Me da mrẹ omamọ rẹ iruo. Ishọshi rẹ Ifada yen ọga mẹ vẹ emeshare rọyen ra. Dede nẹ me nabọ tẹn ona rẹ iruo na, jẹ mi che rhiẹromrẹ ọdavwini ọvo kẹrẹkpẹ.

Oniọvo mẹ ọmọtẹ ọkpako re se Simone, rọ rhe dia Oseri rẹ Jihova da kọn bru avwanre rhe vwẹ ukpe rẹ 1953. Ọ da reyọ Baibol na vwo djephia nẹ iyono rẹ erhanre rẹ bẹdẹ, eghẹnẹ erha ri kuomakugbe dia ọvo, kugbe ọ rẹ erhi ro je ghwo rẹ Ẹga rẹ Ifada titẹ na efian. Ẹsosuọ, mi ke nene phraphro nẹ ọ dia Baibol rẹ Ẹga  rẹ Ifada yen obo rọ ta na nurhe-e, jẹ ọmọke vwọ wan nu, o de rhi muvwẹro nẹ obo rọ ta na ghene uyota. Ọ da ghwa ẹbe rẹ Uwevwin Orhẹrẹ awanre evo rhe vwe, ri mi se vwẹ ason vwẹ obo uvun mẹ. Kpakpata me da rhe mrẹvughe nẹ ọnana yen uyota na; jẹ oshọ mu vwe nẹ mi de djoma phia kẹrẹ Oseri rẹ Jihova, a cha djẹ vwẹ nẹ iruo.

Mi muomaphiyọ uyono rẹ Baibol vẹ ese rẹ ẹbe rẹ Uwevwin Orhẹrẹ na vwẹ uvwre rẹ emeranvwe ibro. Ukuotọ rọyen, me de brorhiẹn mi vwo kpo Ọguan Ruvie. Mi vwo te oboyin, ẹguọnọ rẹ iniọvo na djephia da nabọ te vwe ẹwẹn. Oniọvo ọshare ọvo ro tedje vwo nene uvwe yono Baibol na te emeranvwe esan nu, mi de bromaphiyame vwẹ September 1954. O kriri-i, oni mẹ vẹ oniọvo mẹ ọmọtẹ otete da je rhe dia Iseri rẹ Jihova. Ọyena kẹ vwẹ omavwerhovwẹn dẹn.

Ọ da vwẹ mamọ ọke rẹ oni mẹ vwo ghwu udughwrẹn evo tavwen e ki ru ọghwẹkoko rẹ akpọeje re me rare vwẹ ukpe rẹ 1958 vwẹ New York. Mi vwo rhivwin kpo, mi rhe vwo ohwo vuọvo me vwẹrote ọfa-a, ọtiọyena me da dobọ rẹ iruo mẹ ji rere me sa vwọ ga kerẹ ọkobaro. Ọke vwọ yanran, mẹ vẹ oniọvo aye ọvo re se Danièle Delie rọ je dia ọkobaro ke kọnphiyọ ohwohwo, avwanre da rọvwọn vwẹ ukpe rẹ May 1959.

Danièle ton iruo ọkobaro phiyọ vwẹ ọko re se Brittany, rọ dia asan ro sherabọ kẹ uwevwin rọyen. Ọ guọnọ uduefiogbere ọ sa vwọ djẹ idjighere rọyen re ghwoghwo vwẹ eko sansan re vọnre vẹ ihwo ri kpo ẹga rẹ Ifada. O ji vwo oka rẹ ẹwẹn rẹ okpakpa ro rhe vwe; jẹ avwanre riẹn oborẹ oba na kẹri te-e. (Mat. 25:13) Ẹwẹn rẹ omaevwoze rọyen chọn avwanre uko vwo vwo erhiorin vwẹ iruo na.

Avwanre ghwa vwọ rọvwọn nu, a da reyọ ovwẹ vwo mu oniruo okinriariẹ. Avwanre de ru akpeyeren rẹ avwanre lọhọ. Ukoko rẹsosuọ rẹ avwanre kinri vwo ighwoghwota 14, jẹ iniọvo na vwo asan rẹ avwanre cha dia-a. Ọtiọyena kẹ avwanre mu ehwa rẹ avwanre phiyọ enu rẹ umukpe rẹ Ọguan Ruvie na sherhẹn. Asan na ghwe fuoma-a, jẹ o yovwin kẹ ubekun rẹ ugbuko na!

Danièle nuẹ nene iruo na, dede nẹ iruo na ghwa kẹ avwanre uphẹ-ẹn. Ọke buebun avwanre de vwo echidiotọ rẹ ekpako ra ta phiyotọ jovwo-o, ukpe ro vwo brenu kọ chidia hẹrhẹ ovwẹ vwẹ imoto rẹ avwanre. Uvwre rẹ ẹgbukpe ivẹ me vwọ ga kerẹ oniruo okinriariẹ, avwanre de yono oboresorọ o vwo fo nẹ aye gbẹ ọshare fuevun ta ota kẹ ohwohwo je wian kugbe.—Aghwo. 4:9.

Vwẹ 1962 e de durhie avwanre kpo uyono rẹ emeranvwe ihwe vwẹ iklasi rẹ 37 rẹ Isikuru rẹ Gilead vwẹ New York. Vwẹ usun rẹ iniọvo 100 re durhieri na, ọ vwerhoma nẹ avwanre ọvo usun rẹ eya gbẹ eshare 13 ri kpo isikuru na. Me je karophiyọ uvi rẹ oyerinkugbe rẹ avwanre riavwerhen rọyen vẹ iniọvo sansan ri vwo esegbuyota ọgangan. Ihwo kerẹ Frederick Franz, Ulysses Glass, kugbe Alexander H. Macmillan.

Vwẹ iklasi na, e yono avwanre oborẹ avwanre se vwo ru ẹgba iroro rẹ avwanre ganphiyọ. Kerẹ ẹbẹre  ọvo rẹ uyono na, iklasi na de kuphiyọ nu vwẹ oghẹruvo rẹ ẹdidjala otete evo, e mi mu avwanre re kin asan sansan vwẹ New York City. Avwanre riẹnre nẹ e che si obo ra mrẹre vwẹ Monday. Dede nẹ oma ghwọrọ avwanre te uwevwin vwẹ ovwọnvwọn, oniọvo rọ ga vwẹ Bẹtẹl ro mu avwanre kpo ikiekin na me nọ avwanre enọ sansan re cha nẹrhẹ a karophiyọ ẹkpo re ma ghanre re che si kpahen vwẹ Monday. O vwo ẹdidjala otete ọvo rẹ avwanre vwọ vwẹ oghẹruvo na eje vwọ yan asan sansan vwẹ orere na. Avwanre te asan ọvo ra sẹro rẹ ekuakua sansan phiyọ, etiyin kọyen avwanre de yono kpahen oragha ri she nẹ ophephe na cha, re se meteors vẹ meteorites. Vwẹ American Museum of Natural History, avwanre de yono kpahen ofẹnẹ rọhẹ uvwre rẹ ẹvan vẹ edjere. Avwanre vwọ te Bẹtẹl, oniọvo ro mu avwanre kpo ikiekin na da nọ, “Die yen ofẹnẹ rẹ meteors vẹ meteorites?” Kidie nẹ oma ghwọrọ Danièle mamọ re, ọ da kpahen, “Akon rẹ meteorites yen me gron!”

O gbe avwanre unu mamọ ọke re vwo ji avwanre kpo oghọn ukoko rẹ France, rọ dia asan rẹ avwanre da ga vwẹ ikpe re vrẹ 53. Vwẹ 1976, a da reyọ ovwẹ vwo mu Ọrọvwẹrote Iruo rẹ Umẹ Rọvwẹrote Oghọn Ukoko, e de ji ji vwe kpo ẹkuotọ rẹ Africa sansan kugbe e re hẹ Middle East ra da dobọ rẹ iruo rẹ avwanre ji. Ọnana yen sorọ mi vwo kpo Gabon, rọ dia asan mi de rhiẹromrẹ oborẹ mi gbikun rọyen vwẹ ọtonphiyọ na. Vwọrẹ uyota, mi no nẹ mi muwan me vwọ vwẹrote iruo ra vwọ kẹ vwẹ na-a. Ẹkẹvuọvo, aye mẹ vwẹ ukẹcha kẹ vwẹ mamọ.

Ẹga rẹ Bẹtẹl je avwanre nẹ ọtonphiyọ rhe. Danièle rọ vwẹ emeranvwe iyorin vwo yono oyibo tavwen avwanre ki kpo Gilead, da vwomaba iniọvo ri ruiruo rẹ efanfan. Avwanre nabọ riavwerhen rẹ iruo rẹ avwanre vwẹ Bẹtẹl, ẹkẹvuọvo ukẹcha rẹ avwanre vwọphia vwẹ ukoko rẹ avwanre hepha na yen ma kẹ avwanre aghọghọ. Me karophiyọ ason ọvo mẹ vẹ Danièle vwọ ro itrani ọvo vwẹ Paris. Dede nẹ oma ghwọrọ avwanre, jẹ ọ vwerhoma nẹ avwanre mrẹ ihwo buebun yono. Jẹ, ọ da vwẹ omamọ nẹ jẹ omakpokpọ evwo rhe nẹrhẹ Danièle dogho obọ rẹ iruo rọyen.

Vwẹ 1993 idọktọ da tanẹ aye mẹ vwo ọga rẹ ikansa rẹ evie. Omaesivwo na ganre mamọ; o churobọ si ihuvwun, omaẹbẹrẹ, vẹ ona rẹ omaesivwo efa re miavwan ohwo oma. Ẹgbukpe ihwiyorin vwọ wan nu, aye mẹ da rhoma rhi vwo ikansa ọfa rọ gan vrẹ ọrẹsosuọ na. Ẹkẹvuọvo, fikirẹ omavwerhovwẹn ro vwo kpahen iruo rẹ efanfan na, ọ da rhoma ton iruo phiyọ ọke rẹ oma na ghwa vwọ kẹ umuphẹn.

Dede nẹ Danièle họvwọn okpọga nana, jẹ o vwo ọke vuọvo rẹ avwanre vwọ jiroro re vwo vrẹn nẹ Bẹtẹl rẹ avwanre da ga na-a. Je, ọ vọnre vẹ egbabọse mamọ rẹ ohwo vwo muọga vwẹ Bẹtẹl, marhọ ọ da dianẹ ihwo efa riẹn oborẹ ọga na gan te-e. (Isẹ 14:13) Dede nẹ Danièle joma te ẹgbukpe 80 re, opharo ehwẹ vẹ uruemu esiri rọyen nẹrhẹ a riẹn obo rọ rioja rọye-en. O brenu-u. Ukperẹ ọtiọyen, ọ tẹnrovi obo rọ sa vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo efa womarẹ ọ vwọ kerhọ rẹ ayen. (Isẹ 17:17) Jẹ, o vwo ọke vuọvo rẹ Danièle vwo ni oma rọyen kerẹ obruche-e; ukperẹ ọtiọyen, ọ vwẹ obo ro rhiẹromrẹ vwo phiuduphiyọ iniọvo eya buebun awọ rere oshọ rẹ ọga rẹ ikansa vwo jẹ ayen emuo.

 Avwanre ji vwo egbabọse kpokpọ efa. Ọke rẹ ọga rẹ Danièle na vwọ bra te asan ọ rha sa wian ọkieje-e, ọ je davwẹngba vwo bicha vwẹ vọnvọn. Ọ nẹrhẹ erọnvwọn lọhọ kẹ vwẹ, ọ da nẹrhẹ me sa ga kerẹ Ọrọvwẹrote Iruo rẹ Umẹ Rọvwẹrote Oghọn Ukoko na vwẹ ẹgbukpe 37. Kerẹ udje, kẹdẹ kẹdẹ yen o muegbe rẹ erọnvwọn ejobi phiyotọ rere avwanre sa vwọ riemu kugbe vwẹ oghẹruvo ji rovwonma.—Isẹ 18:22.

Ọkieje yen Danièle vwọ vwẹ ẹro abavo vwo ni akpeyeren. Ẹkẹvuọvo, ọ da rhoma vwo ikansa vwẹ obọ rerha. Ofu de rhi dje avwanre hwe. Omaesivwo re sua ọmiaovwẹ ọgangan re vwo sivwin ikansa na da rhe nẹrhẹ oma ghwọrọ te ẹdia rọ rha sa ya-an. Ọ da vwẹ mamọ nẹ aye mẹ rọ tẹn ona rẹ efanfan jovwo na, kọ rhoma mrẹ bẹnbẹn rọ vwọ ta ota.

Dede nẹ ofu dje avwanre, avwanre nabọ muomaphiyọ ẹrhovwo ẹnẹ vẹ imuẹro nẹ Jihova cha sa fọ nẹ avwanre rioja vrẹ oborẹ udu rẹ avwanre gbare-e. (1 Kọr. 10:13) Ọkieje yen oma vwọ vwerhen avwanre fikirẹ ukẹcha rẹ Jihova vwọ kẹ avwanre womarẹ Ota rọyen, iniọvo re vwẹrote omakpokpọ rẹ ihwo vwẹ Bẹtẹl, kugbe obicha rẹ iniọvo efa.

Ọkieje yen avwanre vwọ nẹrhovwo rhe Jihova rere ọ chọn avwanre uko vwọ jẹ ojẹ rẹ oka rẹ omaesivwo rẹ avwanre che rhiabọreyọ. Ọke ọvo rhi vwo te, idọktọ na rha tobọ riẹn obo ro che sivwin aye mẹ wa-an. Idọktọ rọ vwẹrote aye mẹ vwẹ ẹgbukpe 23 cha re na, rhe se dje oboresorọ o vwo she rua kọke kọke ra da vwẹ ihuvwun na kẹ nu-u. Ọ sa vuẹ avwanre obo re ru-u. Avwanre de no nẹ o bi avwanre nẹ oma re. Avwanre rha riẹn obo re che ru-u. Kpregede na, idọktọ ọfa ro ji sivwin ikansa da rhọnvwe nẹ ọyen cha vwẹrote Danièle. Kọ ghwa họhọ nẹ Jihova gbẹn idjerhe phiyotọ kẹ avwanre rere e se vwo yerin ghene ẹnwan na.

Avwanre yerin ghene ẹnwan na, kidie ọ rẹ ukpẹdẹ yen avwanre sivwẹn. Ghwa oborẹ Jesu tare, “jen ukpokpogho rẹ ẹdẹ na te kẹ ẹdẹ na.” (Mat. 6:34) Ẹro abavo vẹ eta re nẹrhẹ ohwo phiyọ ehwẹ, chọn avwanre uko mamọ. Kerẹ udje, ọke rẹ Danièle vwọ dobọ rẹ omaesivwo ọgangan na ji vwẹ ọsoso rẹ emeranvwe ivẹ, ọ da ta vẹ opharo ehwẹ, “Oma mẹ sasare enẹna vrẹ obo ri jovwo!” (Isẹ 17:22) Vwevunrẹ omiamiavwe nana eje, oma je nabọ vwerhọn ro vwo yono ine kpokpọ na vẹ upho gorigori.

Ẹro abavọ rọyen na nẹrhẹ mi se yerin ghene oshekpotọ mẹ. Vwọrẹ uyota, ọ nabọ vwẹrote ọdavwẹ mẹ eje vwẹ uvwre rẹ ẹgbukpe 57 rẹ avwanre vwọ rọvwọn na. Ọ tobọ guọnọ yono uvwe obo ra frara ikọhọ-ọ! Ọga na rhe vwọ gan mamọ re, kẹsiẹye mi ki rhi yono obo ra hworhẹ imize, fọnrhọn emwa, ji chere emu. Dede nẹ mi hwe iganasi abọ ibro, jẹ oma vwerhen ovwẹ mamọ nẹ mi se ru obo re nẹrhẹ oma vwerhọn. *

Vwọrẹ uyota, mi yono emu buebun vwo nẹ ẹdia rẹ jẹ omakpokpọ evwo vẹ ọghwo. Ẹsosuọ, mi yonori nẹ e jẹ avwanre vwẹ ọkieje vwo ni eya rẹ avwanre ghanghanre. Ofori nẹ avwanre nabọ vwẹ ọke eghene vwọ vwẹrote ihwo rẹ avwanre vwo ẹguọnọ kpahen. (Aghwo. 9:9) Ọrivẹ, e jẹ avwanre kẹnoma kẹ ẹnwan ọgangan kpahen erọnvwọn ri fiemu-u, kidie ọyena sa nẹrhẹ e kuẹrofia kẹ ebruphiyọ buebun rẹ avwanre riavwerhen rọyen kẹdẹ kẹdẹ.—Isẹ 15:15.

Mi de roro kpahen akpeyeren rẹ avwanre vwevunrẹ iruo rẹ ẹga rẹ ọkieje, ko ghwe muvwẹro nẹ Jihova ku ebruphiyọ ku avwanre vrẹ oborẹ avwanre rhẹro rọyen. Ẹwẹn ro rhe ọbuine na yen ji rhe vwe, rọ vwọ ta: “Ọrovwohwo na nene uwe yeri wurhie wurhie.”—Une 116:7.