1, 2. Lembe ma Tony ukadhu kud i ie ubenyutho nenedi nia ecopere nitimo alokaloka i kwo mwa?

 JALAWOBI moko ma nying’e Tony ubino nyathi kic. Ebino somo dharaza, ento lembene ubed unyang’e ngo akeca. Ku lapor, ebino paru nia ewek somo ma fodi enwang’u ngo diplom. Ceng’ soko kunoke ceng’ yenga, Tony ubed ucidho nineno video kunoke ninambu ku jurimbe. Ebino jarop de ngo, ebed emer ungo ku yath ma merojo de, re eng’eyo ngo nia ebekwo pirang’o. Eng’eyo ngo nia Mungu nuti de. Nindo moko, Tony ugam urombo ku Jumulembe pa Yehova, man ekoro igi adieng’a m’ebino ko iwi Mungu. Gimio ire nyathibuku, Nyo jucwio kwo acwia? (La vie a-t-elle été créée ?), man nyathibuku, Penji abic m’ukwayu jupenjiri ko iwi kite ma kwo ucaku ko (Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie).

² Kinde ma gidok niliewo Tony, ginwang’u nen pare ulokere andhandha. Esomo nyithibukune wang’ dupa dit uketho ginyong’iri man gibaniri. Tony uyero ni Jumulembe maeno kumae: “Kara Mungu utie andha.” Ecaku niponjo Biblia, man nok nok, nen pare ugam ulokere iwi kwo. Nwang’u i wang’ nicaku ponjo Biblia, Tony ubed usomo ngo dharaza cuu, ento i ng’eye edoko nyathin ma cuu mandha mir école m’esomo i ie! Kadok jadit mi somo migi de ie uwang’ lii. Ewacu ni Tony kumae: “Itimo alokaloka lee  dit i kwo peri, man icaku benwang’u pwe ma cuu mandha. Nyo tie pilembe icaku bedikiri ku Jumulembe pa Yehova?” Tony udwoko ire nia tie kumeno, man enyutho bende ni jadit somo migi lembe mange m’eponjo. Tony ugam unwang’u diplom, man tin etie jayab yo ma nja man etie bende jakony tic. Mutoro benego Tony lee dit pilembe etuc ning’eyo Wegwa mi polo ma Yehova!​—Zab. 68:5.

3. Yehova ubemio juk ma kani ni aradu?

³ Lembe ma Tony ukadhu kud i ie ubepoyo wiwa nia Yehova ubedieng’ andhandha pi jurutic pare ma gitie aradu. Ebemito lembe peri ubed miero, man ikwo kud anyong’a, pieno ebemio iri juk nia ipoi i kum “Jacwic peri i nindo mir aradu peri.” (Ekl. 12:1) Eno tie ngo lembe ma yot saa ceke, ento ecopere. Ku kony pa Mungu, lembe copo bedo iri miero niai m’itie aradu eni nitundo i tio peri. Kara wanyang’ i lembe maeno ma ber, wabiweco iwi gin m’ugam ukonyo nyithindo mir Israel nimaku Ng’om mi lembang’ola, man gin m’ukonyo Daudi niloyo Goliath m’ubino jarukara.

4, 5. Kite ma Juisrael giloyo ko Jukanani man kite ma Daudi uvoyo ko Goliath ubemio iwa ponji ma kani ma pire tek? (Nen cal mir acaki.)

⁴ Kinde ma nyithindho mir Israel gidhingo mondo i Ng’om mi lembang’ola, Yehova umio igi telowic ma kani? Nyo eyero gimed bodho migi mi kiedo lwiny? Ungo! (Poi. 28:1, 2) Eyero igi nia giwore man gigene. (Yoc. 1:7-9) I nen pa dhanu, eno copo nen ni telowic ma cuu ngo, ento ebino telowic ma ber dit ni nyithindho mir Israel. Yehova utuc nikonyo dhanu pare, pieno giloyo Jukanani wang’ dupa. (Yoc. 24:11-13) Pi niworo telowic pa Mungu, kwayu nibedo ku yioyic; yioyic ma kumeno ke mio kwa matoke ma ber. Ebino kumeno nindo ma con man tin bende etie kumeno.

⁵ Goliath ubino askari ma jarukara. Edongo kago metre 3, man ebino ku jamlwiny ma reco. (1 Sam. 17:4-7) Daudi ke ubino ndhu ku lacur pare kende man ku yioyic i Mungu. Ng’atu m’umbe ku yioyic copo paru nia rieko pa Daudi ubino nok uketho eng’ap nicikiedo i dhu Goliath! Ento i andha, rieko pa Goliath re m’ubino nok.​—1 Sam. 17:48-51.

6. Wabiweco iwi lembang’o i tiwiwec maeni?

⁶ I thiwiwec m’ukadhu, waweco iwi lembe ang’wen ma copo ketho wabedo kud anyong’a man ma copo ketho lembe wotho miero i kwo mwa. Waponjo nia ukwayu wabed wapong’ yeny mwa mi tipo, wathei mer ku dhanu ma gimaru Mungu, waketh lembakeca ma beco man wanen bedagonya ma Mungu mio iwa ni gin ma pire tek. I thiwiwec maeni, wabiponjo bero ma tung’ tung’ ma wacopo nwang’u tek wabetimo lembe maeno ma beco. Dong’ wakenen cik moko mir ukungu ma nwang’ere i Zaburi mir 16.

7. (a) Ng’atu mi tipo tie ng’atu ma nenedi? (b) “Aba” pa Daudi ubino ang’o, man eno uketho ewinjere nenedi?

⁷ Ng’atu mi tipo bedo ku yioyic i Mungu man etimo kero nineno lembe calu ma Mungu neno ko. Eweko Yehova utel wi kwo pare man eng’io niwore i lembe ceke. (1 Kor. 2:12, 13) Daudi ubino ng’atu mi tipo, pieno i wer moko, eyero kumae: “Yehova en e makapiny mir aba para.” (Zab. 16:5) Mutoro ubed unego Daudi lee dit pir “aba” pare, niwacu pi mer ma ceng’ini m’ebino ko ku Mungu, man ebed eketho Mungu ni kapondo pare. (Zab. 16:1) Pieno ewacu kumae: “Anyong’a nego dwong’ para.” Gin moko acel de mbe m’ubed umio mutoro ni Daudi nisagu mer ma ceng’ini m’ebino ko ku Yehova!​—Som Zaburi 16:9, 11.

8. Kekwan piny moko ma copo ketho ikwo ku mutoro.

⁸ Dhanu ma giketho wigi zoo i kum sayu sente man i kum sayu anyong’a gicopo  nwang’u ngo nyanok de kit mutoro ma lee ma Daudi ubino ko. (1 Tim. 6:9, 10) Umego moko mi Canada uwacu kumae: “Anyong’a mandha ai ungo i piny ma wanwang’u i kwo, ento wabedo kud anyong’a mandha tek wabemio ni Ng’atu m’umio iwa giramia ceke ma beco, niwacu Yehova Mungu.” (Yak. 1:17) Kan ibetielo yioyic peri i Yehova man ibetimo ire, ibikwo ma ber mandha man ku mutoro. Pieno, icopo timo ang’o pi nidwoko yioyic peri udok tek? Bed inwang’ saa mi weco ku Mungu, niwacu mi somo Lembe pare, mi neno piny ma tung’ tung’ ma beco m’ecwio, man bed ipar iwi kite pare ma beco, calu ve mer m’emeri ko.​—Rum. 1:20; 5:8.

9. Icopo timo ang’o pi ninyutho nia ibeweko Lembe pa Mungu re m’utel wii?

⁹ Saa moko Mungu benyutho mer pare iwa nikadhu kud i twiny m’etwinyo kowa tap i saane, calu ma wego ma jamer timo. Daudi de ubed uneno twiny pa Mungu ni gin ma pire tek, uketho eyero kumae: “Abimio mugisa ni Yehova, m’umio ira lembapora (twiny). Eyo, adundena ponja i nindo mi diewor.” (Zab. 16:7) Daudi ubed unyamu i paru pa Mungu cuu dit, pieno en de ecaku neno lembe i kite ma Mungu neno ko. Egam eweko paru pa Yehova re m’utel wie, niwacu ukonye nitimo alokaloka kara edok dhanu ma ber nisagu. Ka in de itimo kumeno, mer m’imaru ko Mungu bidoko tek, e ibidoko Jakristu m’uteng’ini. Nyamego moko ma nyinge Christin uyero nia kan etimo sayusac man ebenyamu i lembe m’ebesomo, enwang’u nia Yehova uketho jukiewo lembene pire!

10. Calu ma Isaya 26:3 unyutho, ibinwang’u bero ma kani kan itie ng’atu mi tipo?

¹⁰ Kan itie ng’atu mi tipo, ibineno ng’om maeni man anyimne i kite ma Mungu nene ko. Yehova umio iri ng’eyong’ec man rieko ma yawe mbe. Pirang’o? Ebemito ing’ei nia ang’o ma pire tek nisagu i kwo peri, imak yub ma beco, man ikur nindo m’ubino m’umbe lworo! (Som Isaya 26:3.) Umego Joshua, ma bedo i États-Unis, uyero nia kan icoro ceng’ini i vut Yehova, ibineno kamaleng’ nia girang’o ma pire tek man girang’o ma pire tek ungo i kwo.

11. Daudi ubed ung’io dhanu ma nenedi nibedo jurimbe?

¹¹ Som Zaburi 16:3. Daudi ugam ung’eyo nia ukwayu ebed ku jurimo mandha. Pieno, eng’io dhanu ma gimaru Yehova re ma gibed jurimbe, man eno umio ire “anyong’a” lee dit. Elwong’o jurimbe nia “jumaleng’,” pilembe gibino timo kero nilubo cik pa Yehova i kwo migi. Jagor Zaburi mange de ubino ku paru ma rom iwi ng’io jurimo, ekiewo kumae: “An a juwadi dhanu ceke m’ulwori, man mi ju ma woro ponji peri.” (Zab. 119:63) Calu ma waneno i thiwiwec m’ukadhu, in de icopo nwang’u jurimo dupa ma beco i kind dhanu m’umaru Yehova man m’ubewore. Iromo ng’io kadok dhanu ma gitie ngo adiyo peri bende nibedo jurimbi.

12. Pirang’o Daudi giku Yonathan gibino jurimo ma beco?

¹² Daudi ubed utheyo ngo mer kwa kud adiyo pare. Nyo ing’eyo ng’atu moko m’ubino jarimb Daudi ma ceng’ini? Saa moko nyo ibeparu pi Yonathan. Daudi giku Yonathan gibino i kind jurimo ma beco ma Biblia uweco pigi. Nyo ing’eyo de nia Yonathan ubino jadit ni Daudi mi oro 30 kumeni? Pirang’o gibino jurimo ma beco? Mer migi ucungo iwi yioyic ma gibino ko i Mungu. Gibed giworiri i kindgi man ng’atuman ubed ufoyo ku kite ma beco ma wagi tie ko, calu ve tegocwiny ma gin zoo ginyutho kinde ma gibino kiedo i dhu judegi pa Mungu.​—1 Sam. 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1.

13. Icopo timo ang’o kara ithei mer ku dhanu dupa? Kemii lapor moko.

¹³ Calu Daudi giku Yonathan, ka wabetheyo mer ku dhanu ma gimaru Yehova man ma gitie ku yioyic i bang’e, wabinwang’u “anyong’a” lee dit. Nyamego Kiera, m’utimo ni Mungu pi oro ma dupa uyero kumae: “Atheyo mer ku dhanu mi kabedo ma dupa, dhanu  mi suru man mi thek ma tung’ tung’.” Ka in de ibetimo kumeno, ibineno kite ma Biblia ku tipo maleng’ udiko ko dhu jurutic pa Yehova mi ng’om zoo i wat acel.

14. (a) Icopo bedo ku lembakeca ma nenedi i kwo peri? (b) Aradu moko gigam giyero lembang’o iwi lembakeca migi?

¹⁴ Som Zaburi 16:8. Timo ni Yehova ubino gin ma pire tek magwei ni Daudi. Kan ilubo lapor pa Daudi kinde m’ibeketho lembakeca moko i kwo peri, man saa ceke ibeparu pi gin ma Yehova ubemito itim, e ibikwo kud anyong’a. Umego Steven uyero kumae: “Kan aketho lembakeca moko, atimo kero nitundo i ie, man kan abeneno alokaloka m’atimo, anyong’a nega magwei.” Umego moko m’aradu mir Allemagne, ma kawoni ubetimo i ng’om mange uyero kumae: “Amito ngo nia i tio para saa m’abiparu pi lembe m’atimo i kwo para anwang’ nia abed adieng’ kwa pira gira.” Nyo in de itie ku nen maeno? Pieno, tii ku copo man bodho peri pi nimio yung’ ni Mungu man pi nikonyo dhanu mange. (Gal. 6:10) Bed ku lembakeca mi timo tic pa Yehova, man kwaye ekonyi itund i lembakeca perine. M’umbe jiji, Yehova bidwoko wang’ rwo peri!​—1 Yoh. 3:22; 5:14, 15.

15. Icopo ketho lembakeca ma kani i kwo peri? (Nen sanduku ma thiwie tie, “ Lembakeca moko m’icopo ketho i kwo peri.”)

¹⁵ Icopo ketho lembakeca ma kani i kwo peri? Ineno nenedi kan iketho lembakeca mi bemio jibu i coko m’umbe nisomo asoma? Nicaku tic pa jayab yo kunoke nitimo i Bethel? Icopo ponjo bende dhok ma nyen kara icak nirweyo lembanyong’a ni dhanu lee nisagu. Umego Barak ma tie aradu man m’ubetimo tic mi saa ceke uyero kumae: “Nja kugweno acew m’ang’eyo nia abecimio kero para ceke ni Yehova; eno ketho awinjara cuu mandha; tic mange acel de mbe ma copo ketho awinjara kumeno.”

16. Daudi ubino ku nen ma kani iwi cik pa Yehova man cik pare mir ukungu, man pirang’o ebino ku nen maeno?

¹⁶ Som Zaburi 16:2, 4. Calu ma waponjo i thiwiwec m’ukadhu, wanwang’u bedagonya mandha ka wabeworo cik pa Mungu man cik pare mir ukungu. Wagam wamaru gin ma ber man wadagu gin ma rac. (Amo. 5:15) Daudi uyero nia piny ceke ma beco m’ebino ko uai i bang’ Yehova pilembe etie jabero. (Zab. 145:7) Yehova nyutho bero i lembe ceke m’ebetimo, man piny moko ci ma beco  ma watie ko uai i bang’e. Daudi utimo kero pare ceke pi nilubo lapor pa Yehova, man pi nimaru lembe m’emaru. Re Daudi utimo bende tego nidagu lembe ma Yehova udagu. Acel m’i kind lembene utie nirwo ni ayi gin m’acwia, niwacu, niworo gin moko ci m’uweko Yehova. Woro ma jumio ni ayi gin m’acwia daru valer mi dhanu, man eketho jumio ni dhanu kunoke ni piny mange, yung m’uromo jumii ni Yehova.​—Isa. 2:8, 9; Nyu. 4:11.

17, 18. (a) Daudi uwacu nia woro mungu m’araga tie ku matoke ma rac ma kani? (b) Ang’o ma tin eni ketho dhanu gimedo “can migi” ameda?

¹⁷ I rundi ma con, lembsasa mi tarwang’ ubino thenge acel mi thier mandha ngo. (Hos. 4:13, 14) Dhanu dupa ubed umaru thierne pilembe gibed gitimo lembsasa mi tarwang’ kacwinygi. Re nyo kit thier maeno ubed umio igi mutoro? Nyanok de ngo! Daudi uwacu nia ju ma gibeworo mungu m’araga gimedo “can migi” ameda. Con eca, gibed githiero kadok awiya migi ni mungu m’araga! (Isa. 57:5) Yehova ugam umaru ngo colcwiny migine nyanok de. (Yer. 7:31) Ka nwang’u ibedo nuti saa maeca, nwang’u anyong’a copo negi lee dit nineno nia junyodo peri gibeworo Yehova!

¹⁸ Tin, dini mi ndra dupa giyio nia lembsasa mi tarwang’ tie rac ungo, kadok ribiri i kind co ku co man mon ku mon de. Kit kwo maeno mi lembsasa copo ketho dhanu ginwang’u nia gitie agonya, ma ke i andha gibemedo “can migi” ameda. (1 Kor. 6:18, 19) Nyo in de ibeneno lembe maeno? Pieno aradu, winj Yehova ma tie Wegwa mi polo. Saa ceke wek kura peri unyuth nia woro Yehova tie ku bero iri. Par cuu iwi matoke ma rac ma tarwang’ kelo. Kan itimo kumeno, ibinwang’u nia kwayu ngo iwek mutoro moko mi nyati dakika ma nyanok kende ukel twon peko ma rukeno i wii. (Gal. 6:8) Umego Joshua ma judaru weco pire uwacu kumae: “Wacopo tio ku bedagonya mwa calu ma wamaru, re tek watio kude rac, mutoro acel de mbe ma wabinwang’u.”

19, 20. Aradu ma gitie ku yioyic i Yehova man ma gibewore gibinwang’u mugisa ma kani?

¹⁹ Yesu uwacu kumae: “Tek wubedo i lem para, nwang’u wu julubna mandha; man wubing’eyo lemandha, e lemandhane bigonyowu.” (Yoh. 8:31, 32) Watie ku mutoro mi tuko ngo pilembe Yehova uketho watie agonya i kum ponji mi dini mi ndra, i kum vupo ma tung’ tung’, man i kum timo ma tie ku winjiri ku tipo m’ucido. Wabekuro kud ava ma lee dit ninwang’u “gony mi dwong’ mi nyithindho pa Mungu.” (Rum. 8:21) Re kadok kawoni de icopo nwang’u kum gonyne, niwacu bedagonyane moko kan ibelubo ponji pa Kristu. Tek itimo kumeno, “ibing’eyo lemandha” nwang’u ibeponje aponja kende ngo, ento nwang’u ibekwo nimakere ku lemandhane.

²⁰ Aradu, mar bedagonya ma Mungu umio iri. Tii kude ku rieko. Ebikonyi kawoni nimaku yub ma cuu ma biyiko anyim peri. Umego moko m’aradu uwacu kumae: “Kan ilar itio ku bedagonya peri ku rieko kinde ma fodi itie aradu, eno bikonyi i kwo peri, kinde ma bikwayu imak yub ma dongo, calu ve kit tic m’ibitimo, nyo ibigamu dhaku kunoke nyo ibigiero, kunoke nyo ibibedo jamusuma pi saa moko.”

21. Icopo timang’o kara inwang’ “kwo mandha”?

²¹ I ng’om maeni m’ubekemo ajikine, kadok kwo ma dhanu yungo nia tie kwo mandha de galu ngo. Ng’atu moko acel de mbe m’ung’eyo lembe ma bitimere i nindo m’ubino. (Yak. 4:13, 14) Pieno, lembe ma ber akeca m’icopo timo utie nitimo ng’iong’ic ma biketho ibinwang’u “kwo mandha,” niwacu kwo ma rondo ku rondo i ng’om ma nyen pa Mungu. (1 Tim. 6:19) Yehova bediyowa ngo nia watim ire. Ng’atuman ng’io en gire gin m’ubekwayu etim. Pieno, keth Yehova ubed ni “aba” peri. Kubang’ nindo, tim kero nicoro ceng’ini kude man mar “gin ma ber” ceke m’emio iri. (Zab. 103:5) Ng’ei m’umbe jiji nia Yehova copo mio iri anyong’a ma lee dit pi nja!​—Zab. 16:11.