1. (1) ?Zoova i su ndɛ benin yɛ Famiɛn Davidi kannin-ɔn? (2) ?Ngue yɛ ɔ yoli-ɔ?

FAMIƐN DAVIDI seli kɛ: “[Zoova] ti dan, ɔ nin manmanlɛ fata lele tra su.” (Jue. 145:3) Davidi klo Zoova. I sɔ’n ti’n, kɛ ‘sran’m be yia’n,’ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ mánmán Zoova. (Jue. 22:23; 40:6) E kusu e klo Zoova. Ɔ maan ndɛ nga Davidi kɛnnin i yɛ’n, ɔ ti e liɛ wie. Cɛn kun’n, ɔ seli Zoova kɛ: “Anannganman, e nannan Izraɛl i Nyanmiɛn, é lá wɔ ase titi, e su yaci-mɛn i le.”​—1 Nyo. 29:10-13.

2. (1) ?Wafa sɛ yɛ e kwla manman Zoova-ɔ? (2) ?Ngue yɛ i yolɛ ti kekle man e nun wie mun-ɔn? (3) ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su-ɔ?

² Andɛ’n, like kun mɔ e kwla yo fa manman Zoova’n, yɛle kɛ maan e tɛ kosan’m be su aɲia’m be bo. Sanngɛ, i sɔ yolɛ’n ti kekle man aniaan sunman. Be kunndɛ kɛ bé tɛ́ kosan’m be su. Sanngɛ, srɛ kun be. ?I lɛ nun’n, ngue yɛ bé yó naan srɛ w’a kunman be kun-ɔn? ?Afɔtuɛ trele benin mun yɛ sɛ e fa be su’n, é kwlá tɛ́ kosan’m be su klanman-ɔn? Kwlaa naan y’a tɛ kosan sɔ’m be su’n, maan e kan sa cinnjin nnan nga ti yɛ e tɛ kosan’m be su aɲia’m be bo’n, be ndɛ.

3-5. (1) ?Kɛ nga Ebre Mun 13:15 fa kan’n sa’n, ngue ti yɛ e tɛ kosan’m be su aɲia’m be bo-ɔ? (2) ?Zoova kunndɛ kɛ wafa nga e ngba e tɛ kosan’m be su’n, ɔ yo kun sɛsɛsɛ? An yiyi nun.

³ Zoova klo kɛ e tinuntinun e mɛnmɛn i. (Jue. 119:108) Kɛ e tɛ kosan’m be su aɲia’m be bo’n, ɔ ti kɛ ‘tɛ yɛ e su yi man Ɲanmiɛn sa.’ Yɛ sran uflɛ kwlá yiman tɛ sɔ’n manman e. (An kanngan Ebre Mun 13:15 nun.) Sanngɛ, Zoova kunndɛman kɛ wafa nga e ngba e tɛ kosan’m be su’n, ɔ yo kun sɛsɛsɛ.

 ⁴ Zoova si kɛ sa nga be o e su’n, be ti fanunfanun. Yɛ ɔ si like nga sran kun kwlɛ i yo’n, ɔ nin ng’ɔ kwlɛmɛn i yo’n. Kɛ e fa like nga e sa ju su’n, e fa yi tɛ e mɛn i’n, ɔ yo i fɛ dan. Laa Izraɛli lɔ’n, kɛ sran wie’m bé yí tɛ bé mán Ɲanmiɛn’n, be fa bua annzɛ boli. Sanngɛ, yalɛfuɛ’m be kwla fa “okunmomo nnyɔn, wie kusu-ɔ ablioso nnyɔn.” ?Yɛ sɛ Izraɛlifuɛ kun kwlá ɲanman anunman nɲɔn nin? Ɔ kwla fa “ble sanmlɛn mlɛnnɛnnɛn kpa’n i kilo nnan.” (Sau. 5:7, 11) Sanmlɛn’n leman gua. Sanngɛ, sɛ ɔ ti “mlɛnnɛnnɛn kpa’n,” Zoova sɔ nun.

⁵ E Ɲanmiɛn’n w’a kaciman. Andɛ’n, kɛ é tɛ́ kosan’m be su’n, ɔ seman kɛ e ngba e si ijɔ kpa kɛ Apolɔsu nin Pɔlu be sa. (Yol. 18:24; 26:28) Like ng’ɔ kunndɛ’n, yɛle kɛ e tu e klun e tɛ kosan’m be su. Maan e wla kpɛn angbeti bla ng’ɔ fali jɛtɛ mma nɲɔn fa guali sika guawlɛ’n nun’n i su. Zoova i klun jɔli i wun dan, afin like kwlaa ng’ɔ o i sa nun’n, yɛ ɔ fa mannin-ɔn.​—Lik. 21:1-4.

6. (1) ?Kɛ nga Ebre Mun 10: 24, 25 fa kan’n sa’n, kɛ aniaan’m be tɛ kosan’m be su’n, wafa sɛ yɛ i sɔ’n yo e-ɔ? (2) ?Kɛ aniaan’m be tɛ kosan’m be su m’ɔ wla e fanngan’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

⁶ Kɛ e tɛ kosan’m be su aɲia’m be bo’n, e wla e wiengu fanngan. (An kanngan Ebre Mun 10:24, 25 nun.) Kɛ aniaan’m bé tɛ́ kosan kun su mɔ be kan ndɛ fanunfanun’n, i sɔ’n yo e fɛ dan. Kɛ ba kanngan’m be tɛ kosan’m be su kɛ nga be fa wun i wlɛ’n sa’n, ɔ yo e fɛ wie. Asa ekun’n, kɛ aniaan wie’m bé tɛ́ kosan’m be su mɔ be yiyi ndɛ nanwlɛ uflɛuflɛ nga b’a wun i wlɛ’n nun’n, i sɔ’n wla e fanngan dan. Aniaan wie’m be sa ɲan, yɛ wie’m be su suan e aniɛn’n. Kɛ e wun wafa nga be mian be ɲin be tɛ kosan’m be su’n, i sɔ’n yo e fɛ dan. (1 Tes. 2:2) I sɔ’n ti’n, kɛ e wie aɲia’m be yo’n, maan e yo be mo. Like kun ekun mɔ e kwla yo’n, yɛle kɛ maan e bɔbɔ e tɛ kosan’m be su wie. Kɛ e kɔ aɲia’m be bo’n, nán e tran lɛ naan e wiengu’m be ngunmin be wla e fanngan. Sanngɛ, maan e bɔbɔ e yo sɔ wie.​—Rɔm. 1:11, 12.

7. ?Kɛ e tɛ kosan’m be su’n, i su ye benin yɛ e ɲɛn i-ɔ?

⁷ Kɛ e tɛ kosan’m be su’n, e bɔbɔ e ɲan su ye. (Eza. 48:17) ?Wafa sɛ? Yɛle kɛ, sɛ e fua kpa kɛ é tɛ́ kosan’m be su’n, é síesíe e wun kpa awlo lɔ ka naan y’a wɔ aɲia’m be bo. Kɛ e siesie e wun kpa kusu’n, e wun  Ɲanmiɛn ndɛ’n i wlɛ kpa. Ɔ maan, e kwla nanti like nga e suan’n i su kpa. Asa ekun’n, kɛ mɔ e tɛ kosan’m be su wie’n ti’n, aɲia’m be bo tranlɛ yo e fɛ. Kɛ e mian e ɲin e tɛ kosan’m be su’n, blɛ sunman’n e wla fiman ndɛ nga e kannin’n su ndɛndɛ.

8-9. (1) ?Kɛ nga Malasi 3:16 fa kan’n sa’n, kɛ e tɛ kosan’m be su’n, wafa sɛ yɛ i sɔ’n yo Zoova-ɔ? (2) ?Ngue yɛ i yolɛ ti kekle man aniaan wie mun-ɔn?

⁸ Kɛ e tɛ kosan’m be su’n, e yi i nglo kɛ e lafi Zoova su. I sɔ’n yo i fɛ dan. E lafi su kɛ ɔ ti ndɛ nga e kan’n, naan ɔ wun e ɲin mɔ e mian e tɛ kosan’m be su’n. (An kanngan Malasi 3:16 nun.) Kɛ e mian e ɲin e yo Zoova i klun sa’n, ɔ yra e su.​—Mal. 3:10.

⁹ E wun i wlɛ kɛ kosan’m be su tɛlɛ aɲia’m be bo’n, ɔ ti cinnjin. Sanngɛ, kɛ ɔ yo naan aniaan wie’m be man be sa’n su’n, ɔ timan pɔpɔ. Sɛ e o be nun wie’n, nán maan e sa sin bubu e. Sɛ e fa e ɲin sie i Biblu’n nun ndɛ wie mun nin sran wie’m be su ndɛ’n, ɔ nin afɔtuɛ wie’m be su’n, e ngba é mían e ɲin é tɛ́ kosan’m be su trá laa’n.

10. (1) ?Ngue yɛ e nun sunman e sie i nzɔliɛ-ɔ? (2) ?Sɛ ɔ waan á tɛ́ kosan’m be su naan ɔ klun titi wɔ’n, ngue yɛ i sɔ’n yi i nglo-ɔ?

¹⁰ ?Kɛ ɔ waan á mán ɔ sa’n su naan á tɛ́ kosan’m be su’n, ɔ klun titi-ɔ? Sɛ ɔ yo wɔ sɔ’n, nn nán ɔ ngunmin-ɔn. E nun sunman e sie i nzɔliɛ kɛ, kɛ é tɛ́ kosan’m be su’n, e klun titi e kan. Sɛ ɔ waan nán ɔ klun titi wɔ kun’n, ɔ fata kɛ a wun sa nga ti yɛ ɔ klun titi wɔ’n i wlɛ. Atrɛkpa’n, a bu i kɛ ɔ wla wá fí ndɛ nga a kunndɛ kɛ á kán’n su. Annzɛ a bu i kɛ ndɛ nga ɔ waan á kán’n, ɔ timan su annzɛ kusu, ɔ su yoman fɛ kɛ ɔ wiengu’m be liɛ’n sa. Sɛ ɔ waan á tɛ́ kosan’m be su naan ɔ klun titi wɔ’n, i sɔ’n timan tɛ. Afin i sɔ’n kle kɛ a ti wun ase kanfuɛ. Yɛ a se ɔ wun kɛ ɔ wiengu’m be ti kpa tra wɔ. Zoova klo be nga be ti wun ase kanfuɛ’n. (Jue. 138:6; Fil. 2:3) Sanngɛ, ɔ klo kɛ a mɛnmɛn i, yɛ a wla ɔ niaan’m be fanngan aɲia’m be bo. (1 Tes. 5:11) Zoova klo wɔ. Yɛ ɔ́ wlá ɔ fanngan naan w’a kwla tɛ kosan’m be su.

11. ?Biblu’n nun ndɛ benin mun yɛ be kwla uka e-ɔ?

 ¹¹ Maan e fa e ɲin e sie i Biblu’n nun ndɛ wie’m be su. Biblu’n se kɛ e ngba e fɔn, naan wie liɛ’n ndɛ nga e kan’n, ɔ nin wafa nga e kan ndɛ bɔbɔ’n, ɔ timan su. (Zak. 3:2) Zoova su seman kɛ nán e fɔn le. Yɛ aniaan’m be su seman e sɔ wie le. (Jue. 103:12-14) E nin aniaan mun e ti kɛ awlo bo kun nunfuɛ mun sa. Yɛ be klo e. (Mar. 10:29, 30; Zan 13:35) Be si kɛ wie liɛ’n, nán ndɛ bɔbɔ ba nga e kunndɛ kɛ é kán’n, yɛ ɔ fin e nuan fite-ɔ.

12-13. ?Ngue yɛ Neemi nin Zonasi be su ndɛ’n kle e-ɔ?

¹² Sɛ a bu sran wie mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n be akunndan’n, srɛ su kunman ɔ kun. Sran sɔ’m be nun kun yɛle Neemi. Ɔ di junman famiɛn kun i awlo lɔ. Yɛ famiɛn sɔ’n le kwlalɛ dan. Cɛn kun’n, Neemi tili i kɛ Zerizalɛmun klɔ’n i wun talɛ’n w’a wie bubu, naan be wɔli anuan’m be nun. I sɔ’n ti, i wla boli i wun. (Nee. 1:1-4) Kɛ famiɛn’n wunnin i sɔ’n, ɔ usɛli i sa nga ti yɛ ɔ mlɛn i ɲrun nun’n. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Neemi i klun titili i. Sanngɛ, ɔ ka lɛ srɛli Ɲanmiɛn i klun lɔ, kpɛkun ɔ kannin ndɛ’n kleli famiɛn’n. I agualiɛ su’n, famiɛn’n yoli Ɲanmiɛn i nvle nunfuɛ’m be ye dan. (Nee. 2:1-8) Maan e bu Zonasi i su ndɛ’n, i akunndan wie e nian. Kɛ Zoova sunmɛnnin i kɛ ɔ ko kan ndɛ kle Ninivufuɛ mun’n, srɛ m’ɔ kunnin i ti’n, ɔ wanndi ɔli lika uflɛ. (Zon. 1:1-3) Sanngɛ Zoova ukali Zonasi naan w’a kwla di i junman’n. Yɛ ndɛ ng’ɔ ko kan kleli Ninivufuɛ’m be ti’n, be fiteli nun. (Zon. 3:5-10) Neemi i su ndɛ’n kle kɛ kwlaa naan y’a tɛ kosan kun su’n, ɔ ti cinnjin kɛ e srɛ Ɲanmiɛn. Zonasi i su ndɛ’n kle e kɛ kannzɛ bɔbɔ srɛ kun e’n, sanngɛ Zoova kwla uka e naan y’a su i. Ng’ɔ yo ɲɛnmɛn kusu’n, yɛle kɛ asɔnun wie fi i nunfuɛ’m be kwlá kunman e srɛ kɛ Ninivufuɛ mun sa.

¹³ ?Afɔtuɛ benin mun yɛ be kwla uka e naan y’a tɛ kosan’m be su aɲia’m be bo-ɔ? Maan e fa e ɲin e sie i be nun wie’m be su.

14. (1) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e siesie e wun kpa ka naan y’a ɔ aɲia’m be bo-ɔ? (2) ?Blɛ benin nun yɛ e kwla siesie e wun-ɔn?

¹⁴ Kwlaa naan y’a wɔ aɲia’m be bo’n, dun mmua siesie ɔ wun titi. Sɛ a siesie ɔ wun kpa’n, kɛ á wá tɛ́ kosan’m be su’n, ɔ klun su titiman ɔ dan. (Nya. 21:5) Ɔ le sran kun nin i blɛ ng’ɔ fa siesie i wun-ɔn. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Eloizi. Ɔ ti angbeti, yɛ ɔ le afuɛ 80 tra su. Kɛ lemɔcuɛ’n bo i bo cɛ’n, ɔ su bo Sasafuɛ Tranwlɛ’n i nun like suanlɛ’n bo. Ɔ seli kɛ: “Sɛ n dun mmua n siesie min wun’n, aɲia’m be bo tranlɛ yo min fɛ kpa.” Be flɛ aniaan bla kun ekun kɛ Jɔi. Kɛ ɔ fɛ i Kisie lele Ya cɛn’n, ɔ di junman. Fue cɛn yɛ ɔ fa blɛ suan Sasafuɛ Tranwlɛ’n i nun like-ɔ. Ɔ seli kɛ: ‘Sɛ ainman yɛ é yó aɲia’n, n siesie min wun andɛ. I liɛ’n n wla fiman ndɛ’m be su.’ Be flɛ aniaan bian kun kɛ Ike. Ɔ ti asɔnun kpɛnngbɛn. Yɛ i kunngba’n ti atin bofuɛ. Kɛ m’ɔ ɲɛnmɛn i ti ti’n, nán cɛn ba  kunngba yɛ ɔ fa siesie i wun-ɔn. Sanngɛ, ɔ siesie i wun kanngan-kanngan lele naan aɲia’n i cɛn’n w’a ju.

15. ?Ngue yɛ é yó naan y’a kwla siesie e wun kpa-ɔ?

¹⁵ ?Ngue yɛ é yó naan y’a kwla siesie e wun kpa-ɔ? Kwlaa naan y’a bo like suanlɛ bo’n, maan e srɛ Zoova kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n man e. (Lik. 11:13; 1 Zan 5:14) I sin’n, maan e kanngan like suanlɛ’n i flɛlɛ’n, nin ndɛ ce’m be nun. Kpɛkun maan e nian desɛn, nin foto, nin kuku mun wie. Kɛ e wie i sɔ’n i yo’n, maan e fa e ɲin e sie i ndɛ kpɔlɛ’m be su kunngunngun. Sɛ e kwla kanngan Biblu’n nun ndɛ mma kwlaa nga be o ndɛ kpɔlɛ’m be nun’n, maan e kanngan. Yɛ maan e bu ndɛ’m be su akunndan. Sɛ e waan é yíyí ndɛ wie nun aɲia’n i bo lɔ’n, maan e bu ndɛ sɔ’n i su akunndan kpa. Sɛ e fa blɛ e siesie e wun kpa’n, é ɲán su ye dan. Kpɛkun, kosan’m be su tɛlɛ’n su yoman kekle sɔ liɛ e sa nun.​—2 Kor. 9:6.

16. (1) ?Ninnge benin mun yɛ e kwla fa suan like-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ e kwla fa ninnge sɔ mun e di junman-ɔn?

¹⁶ Sɛ a le i wun alaje’n, fa ninnge nga anuannzɛ’n yili be mɔ be o ɔ aniɛn nun’n, fa di junman. Ninnge sɔ’m be kwla uka ɔ naan w’a siesie ɔ wun kpa. I wie yɛle kɛ, sɛ JW Library^® o ɔ tablɛti’n annzɛ ɔ pɔɔtablu’n su’n, a kwla kanngan e fluwa’m be nun, annzɛ a kwla bo video wie mun lika kwlaa nga a klo’n. Kɛ aniaan wie’m bé ló wunmiɛn be junman su lɔ’n, i sɔ yɛ be yo-ɔ. Wie’m be liɛ’n, kɛ be o suklu lɔ’n, annzɛ bé kɔ́ lika’n, be yo sɔ wie. Ninnge nga be kwla uka wɔ ekun’n, i wie yɛle Watchtower Library nin Watchtower ƐNTƐNƐTI SU FLUWA SIEWLƐ’N^™. Sɛ a su suan like’n, naan a kunndɛ kɛ á sí ndɛ’n nun kpa’n, like nɲɔn sɔ’m be kwla uka ɔ kpa.

17. (1) ?Kɛ á síesíe ɔ wun’n, ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ a bu kosan kunngba cɛ i su tɛlɛ’n i akunndan-ɔn? (2) ?Ngue like yɛ video nga be flɛ i kɛ Siesie ɔ wun naan tɛ kosan’m be su, ɔ kle wɔ-ɔ?

¹⁷ Kɛ á síesíe ɔ wun’n, nán bu kosan kunngba cɛ i su tɛlɛ’n i akunndan. Afin, kɛ be usa kosan kun’n, aniaan kpanngban be kwla man be sa’n su. Yɛ atrɛkpa’n, nán wɔ yɛ bé fá ijɔlɛ’n bé wlá ɔ nuan-ɔn. Asa ekun’n, kɛ ɔ ko yo naan aɲia’n w’a wie dɔ su ti’n, sran ng’ɔ tinngɛ aɲia’n su faman ijɔlɛ wlaman be kwlaa nga be man be sa’n su’n be nuan. I sɔ’n ti, sɛ a man ɔ sa’n su naan aniaan’n w’a kaman lɛ w’a flɛman wɔ’n, nán maan ɔ yo ɔ kɛnsrɛn annzɛ ɔ sa sin bubu wɔ. Kɛ á síesíe ɔ wun’n, fa ɔ ɲin sie i kosan kpanngban be su tɛlɛ’n su. I liɛ’n, kɛ á mán ɔ sa’n su tikatika’n, aniaan ng’ɔ tinngɛ aɲia’n kwla flɛ ɔ wie. Kɛ á síesíe ɔ wun’n, a kwla bu Biblu’n nun ndɛ mma wie’m be nun kannganlɛ’n i akunndan. Asa kusu’n, a kwla bu wafa nga a kwla yiyi ndɛ’n nun kɛ nga a fa ijɔ titi sa’n, i akunndan wie. *

18. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e tɛ kosan’m be su kpe kan-ɔn?

 ¹⁸ Maan ndɛ nga é kán’n, ɔ yo kpe kan. Blɛ sunman’n, ndɛ nga e kɛn i kpe kan’n, ɔ wla aniaan’m be fanngan dan. I sɔ’n ti’n, nán e se kɛ é íjɔ lele. Maan e mian e ɲin naan ndɛ nga é kán’n, w’a traman segɔndu 30. (Nya. 10:19; 15:23) Ɔ fata kɛ be nga be su Zoova w’a cɛ’n, be tɛ kosan’m be su kpe kan. I liɛ’n, aniaan’m bé nían be ajalɛ’n su. Sɛ e kan ndɛ’n i tɛkɛtɛkɛ lele naan e di miniti kpanngban’n, aniaan wie’m be sa sin kwla bubu be. Afin, be kwla bu i kɛ be su kwlá yiyiman ndɛ’n nun kɛ ngalɛ’n sa wie. Asa ekun’n, sɛ e tɛ kosan’m be su kpe kan’n, sran kpanngban be kwla ijɔ wie. I li sɛ e yɛ be dun mmua fa ijɔlɛ’n wla e nuan’n, ɔ fata kɛ e tɛ kosan’n su trele. Yɛ maan e kan ndɛ’n i kpe kan. Nán e se kɛ é bó ndɛ nga be o ndɛ kpɔlɛ’n nun’n, be kwlaa be su. Sɛ e wun kɛ b’a tɛ kosan’n su’n, e kwla bo ndɛ onga nga be o ndɛ kpɔlɛ’n nun’n be su.​—An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ Like nga e kwla yo’n” nun.

19. (1) ?Ngue ekun yɛ e kwla yo naan y’a tɛ kosan’m be su wie-ɔ? (2) ?I lɛ nun’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

¹⁹ Sɛ a kunndɛ kɛ á tɛ́ kosan trele kun su’n, dun mmua bo su kle aniaan ng’ɔ́ tínngɛ aɲia’n. Kwlaa naan aɲia’n w’a bo i bo’n, yɛ ɔ fata kɛ a kan kle i-ɔ. Kpɛkun, kɛ be ju kosan sɔ’n su’n, nán sisi ɔ bo, man ɔ sa’n su nglo kpa naan ɔ wun i.

20. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ aɲia nga e yo be asɔnun nun’n, be ti kɛ aliɛ wie mɔ e nin e janvuɛ mun e su di’n sa-ɔ?

²⁰ Wienun-ɔn, e janvuɛ nga be o asɔnun’n nun’n, be nun wie’m be yia e kɛ e ko yiyi e ɲin su kan. Yɛ be se e kɛ, kɛ é kɔ́’n, maan e tinuntinun e tɔn aliɛ kan e fa wɔ. ?I lɛ nun’n, ngue yɛ é yó-ɔ? E klun kwla titi e kan. Sanngɛ, i kwlaa yoli-o, é tú e klun é tɔ́n aliɛ fɛfɛ kpa. I wafa kunngba’n yɛle aɲia nga e yo be’n. Sɛ é kwlá sé’n, Zoova tɔn aliɛ kpakpa fanunfanun fa sie i aɲia’m be bo. (Jue. 23:5; Mat. 24:45) Yɛ ɔ klo kɛ, kɛ e tinuntinun é kɔ́’n, e fa like kan e fa wɔ. Like sɔ’n yɛle kosan’m be su tɛlɛ’n. I sɔ’n ti, maan e siesie wun kpa naan e tu e klun e tɛ kosan’m be su aɲia’m be bo. I liɛ’n, e su kunndɛman kɛ Zoova ta e ngbɛn. Sanngɛ, e bɔbɔ é tá e niaan mun wie.