1. De aro ne Devid ya gha ghee Jehova? Vbe ọna ghi guae kpa ya ru?

ỌBA E DEVID keghi kha wẹẹ: “E Nọyaẹnmwa kpọlọ, ọmwa ne a kakabọ rho ẹre vbe nọ.” (Psm 145:3) Ahoẹmwọmwa ne Devid mwẹ dae Jehova ẹre ọ gua re kpa ya rho Osanobua vbuwe ẹbu eguọmwadia re. (Psm 22:22; 40:5) Ma hia hoẹmwẹ e Jehova, nọnaghiyerriọ, ma ya ekhọe hia deba e Devid vbe ọ khare wẹẹ: “E Nọyaẹnmwa ne Osanobua ọghe Jekọb nẹ ẹrha mwa odede, te a gha rho ruẹ ẹdẹ kevbe ẹdẹdẹmwẹdẹ!”—1 Krọ 29:10-13.

2. (a) De odẹ ọkpa ne ima ya rho e Jehova? (b) De isievẹn ne etẹn eso werriẹ aro daa? Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

² Vbe ẹdẹnẹrẹ, odẹ ọkpa ne ima ya rhie urhomwẹ gie Jehova ọre ne ima na zẹ ewanniẹn vbe iko. Sokpan, ọna keghi re isievẹn nọkhua ne etẹn ima nibun. Iran te hoo ne iran gha zẹ ewanniẹn, sokpan ohan i gi iran ru vberriọ. Etẹn eso i vbe sẹtin zẹ ewanniẹn nọ rhie igiọdu ne ọmwa. De emwi nọ ghi khẹke ne iran ru? De azẹvbiro eso nọ gha sẹtin ru iyobọ ne ima hia? Ma ke zẹ ewanniẹn ye avbe inọta na, gi ima ka ziro yan emwi enẹ nọ ya ima zẹ ewanniẹn vbe iko.

3-5. (a) Zẹ vbene ebe Hibru 13:15 khare, vbọzẹe ne ima na zẹ ewanniẹn vbe iko? (b) Odẹ ọkpa ẹre ọ khẹke ne ima hia ya gha zẹ ewanniẹn ra? Rhan otọ re.

³ Urhomwẹ ne ima rhie gie Jehova keghi re ukpamuyọmọ nọ hiunsi. (Psm 119:108) Ewanniẹn ne ima zẹ vbe iko keghi re abọ ọkpa ọghe urhomwẹ ne ima rhie ne Osanobua. Ọna keghi re emwi ne ọmwa ọvbehe i sẹtin ru ne ima. (Tie Hibru 13:15.) Odẹ ọkpa ẹre Jehova hoo ne ima hia ya gha zẹ ewanniẹn vbe iko ra? Hiehie!

 ⁴ E Jehova rẹn vbene ẹtin edọmwadẹ ima sẹ hẹ, rhunmwuda ọni, aro nọ ghaan ẹre ọ ya ghee emwi ke emwi ne ima sẹtin ru vbe ugamwẹ ọghẹe. Vbe ẹghẹ nẹdẹ, e Jehova keghi kue yọ, ne Ivbi Izrẹl gha ru izọese vbene ẹtin iran sẹ. Oteghe ohuan ra ẹwe ẹre eso ya gha ru izọese. Ovbi Izrẹl ne obọ ma sẹ ọre ghi loo “idu eva ra elikhukhu eva.” Ovbi Izrẹl gha ghi vbe ru ovbigue sẹrriọ wẹẹ, ọ ma sẹtin dẹ elikhukhu, ọ sẹtin loo “uwan irhuarhua” (flour) ra irhuarhua nọ ma bun gbe sokpan, ọ gha re na ma ya ofigbọn oliv gua. (Lẹv 5:7, 11) Agharhemiẹn wẹẹ irhuarhua i ghaan, te Jehova ye gha gbọyẹmwẹ yọ, sokpan nọ gha re na ma gua.

⁵ Osanobua ma he fiwerriẹ. Jehova keghi miẹn ọnrẹn yi vbe ima gha ya ekhọe hia zẹ ewanniẹn vbe iko, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ẹmwẹ i maan ima unu vbe na ghee Apọlọs ra ma i gua mu ẹmwẹ ye owa vbe na ghee Pọl. (Iwinna 18:24; 26:28) Emwi ne Jehova gualọ, ọre ne ima gha zẹ ewanniẹn vbene ima rẹn sẹ. Te Jehova gbọyẹmwẹ ye ikọbọ eva ne okhuọ nọ dẹgbẹe nii rhie ye ẹkpẹti okozẹ, rhunmwuda, emwi hia nọ mwẹ ẹre ọ ya ru izọhẹ nii.—Luk 21:1-4.

6. (a) Zẹ vbene ebe Hibru 10:24, 25 khare, de ere ne ima miẹn vbe ewanniẹn ne etẹn zẹ vbe iko? (b) De vbene ima ya gbọyẹmwẹ ye ewanniẹn ne etẹn zẹ vbe iko?

⁶ Ewanniẹn ne ima zẹ keghi rhie igiọdu ne etẹn vbe iko. (Tie Hibru 10:24, 25.) Ma hia fẹẹrẹ keghi sọyẹnmwẹ ewanniẹn ughughan ne etẹn zẹ vbe iko. Ma gbọyẹmwẹ ye ewanniẹn ne ibiẹka zẹ. Oyaya ne ọmwa nọ da miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi ya zẹ ewanniẹn, nọ dekaẹn vbene irẹn ya do rẹn odẹ ọghe ẹmwata hẹ, keghi gbe ima otiti. Etẹn eso ni ruẹ urhuẹvbo ọgbọn ra ne ekhue mu keghi hia ne iran gha zẹ ewanniẹn vbe iko. Ọ khẹke ne ima gha gbọyẹmwẹ ye ẹrhiọn ne iran loo. (1 Tẹs 2:2) De odẹ nọ khẹke ne ima ya gha ru ọna? Ma sẹtin tian iran ye ewanniẹn ne iran zẹ vbe iko. Ma tobọ ima ghi vbe zẹ ewanniẹn nọ gha rhie igiọdu ne iran. Ma ghaa ru ọna, ẹre ima hia khian na sẹtin gha rhie igiọdu ne egbe vbe iko.—Rom 1:11, 12.

7. De ere ne ima tobọ ima miẹn vbe ewanniẹn ne ima zẹ?

⁷ Ma tobọ ima miẹn ere vbe ewanniẹn ne ima zẹ. (Aiz 48:17) De odẹ nọ khin? Okaro, ma gha hoo ne ima zẹ ewanniẹn, ọ ghi ya ima mu egbe iko yotọ. Ma gha mu egbe ẹse,  ọ ghi ya ima gha mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi ọghe Ẹmwẹ Osanobua. Irẹnmwi ọghe ima ghaa dinmwi sayọ, ọ vbe gha rhiegbe ma vbe uyinmwẹ ima. Nogieva, ma ghaa mwẹ ọghae vbe emwamwa iko, ẹre ima khian na gele sọyẹnmwẹ ọnrẹn. Nogieha, ma i rherhe mianmian ewanniẹn ne ima zẹ rhunmwuda, te ima loo ẹrhiọn ya mu egbe ẹre yotọ.

8-9. (a) Zẹ vbe nọ rre ebe Malakai 3:16, de aro ne Jehova ya ghee ewanniẹn ne ima zẹ? (b) De isievẹn ne etẹn eso werriẹ aro daa?

⁸ Ma ghaa zẹ ewanniẹn vbe iko, te ima ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Gi ima hia gha mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova danmwehọ ewanniẹn ne ima zẹ, ọ vbe gbọyẹmwẹ ye ẹrhiọn ne ima loo ya zẹ ewanniẹn. (Tie Malakai 3:16.) E Jehova keghi fiangbe ima vbe ima ghaa hia vbe odẹ ke odẹ ne ima ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn.—Mal. 3:10.

⁹ Zẹ vbene ima nanaẹn dee sin, ọ vẹẹ ne ima rẹn nia wẹẹ, te ọ khẹke ne ima gha zẹ ewanniẹn vbe iko. Ọrheyerriọ, ohan i gi eso vbuwe ima niẹn obọ ya zẹ ewanniẹn. Deghẹ ọna ọre isievẹn ne u ye, ghẹ gi egbe wọọ. Gi ima ziro yan ilele eso ni rre Baibol, igiemwi eso kevbe azẹvbiro eso ni gha ru iyobọ ne ima ya gha zẹ ewanniẹn vbe iko.

10. (a) Vbọ ya ohan mu etẹn eso? (b) Deghẹ ohan muẹn ne u zẹ ewanniẹn vbe iko, de emwi nọ rhiema?

¹⁰ Udu ruẹ kpan fi ẹko vbọ gha sẹ ẹghẹ na ya zẹ ewanniẹn vbe iko ra? Deghẹ emwi vbenian sunu daa ruẹ, ẹi re uwẹ ọkpa. Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, orhiọn ima nibun i sotọ vbe ima gha khian zẹ ewanniẹn. Vbene ima te sẹtin khọnmiotọ yan isievẹn na, ọ khẹke ne ima rẹn emwi nọ si ẹre. A sẹtin miẹn wẹẹ, emwi nọ ya ohan mu ruẹ ọre wẹẹ, u gha mianmian ewanniẹn ne u hoo ne u zẹ ra u gha zẹ ewanniẹn nọ ma gba. U sẹtin vbe gha roro ẹre wẹẹ, ewanniẹn ruẹ i khian gbe ye uviẹn vbe na ghee ọghe etẹn nikẹre. Ohan vbenian ghaa mu ruẹ, ọ rhiema wẹẹ, ọmwa nọ mu egbe rriotọ ẹre u khin kevbe wẹẹ, u ghee emwa ọvbehe wẹẹ, iran rẹn emwi sẹ ruẹ. E Jehova hoẹmwẹ emwa ni mu egbe rriotọ.  (Psm 138:6; Fil 2:3) Sokpan, e Jehova hoo ne u gha rho irẹn kevbe ne u gha rhie igiọdu ne etẹn vbe iko. (1 Tẹs 5:11) E Jehova hoẹmwẹ ruẹ, ọ gha ya ruẹ gha mwẹ udinmwẹ.

11. De ilele eso ni rre Baibol ni gha ru iyobọ ne ima?

¹¹ Gi ima ziro yan ilele eso ni rre Baibol. E Baibol khare wẹẹ, ma hia keghi “ba ẹmwẹ ku ta.” (Jems 3:2) E Jehova rẹnrẹn ighẹ emwa ni ma gba ẹre ima khin, nọnaghiyerriọ, ẹi yaro ye emwi ne ima i sẹtin ru. Aro vbenian ẹre etẹn ne ima gba ga vbe ya ghee ima. (Psm 103:12-14) Avbe etẹn ima na hoẹmwẹ ima. (Mak 10:29, 30; Jọn 13:35) Ugbẹnso, deghẹ ewanniẹn ne ima zẹ ma de yọ, etẹn ima rẹnrẹn wẹẹ, ẹi erriọ ima te ya mwamwaẹn.

12-13. De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe Nehimaia kevbe Jona?

¹² Okha ọghe emwa eso vbe Baibol gha ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ udinmwẹ. Gi ima ka guan kaẹn Nehimaia. Ẹguae Ọba ẹre ọ na gha ga. Ẹko ma zẹdẹ gha rhiẹnrhiẹn e Nehimaia vbe ọ họn wẹẹ, ekẹn na gbe gae Jerusalẹm kevbe onurho ekẹn nii “rẹnkhuan.” (Neh 1:1-4) U miẹn ohan nọ gha mu e Nehimaia vbe ọba nọ rẹn evbọzẹe ne aro ọre i na maan vbe uhunmwu! Ọwarọkpa nii, e Nehimaia keghi na erhunmwu, ọ ke zẹ ewanniẹn. Ọba nii keghi ru iyobọ ne emwa ọghe Osanobua vbe odẹ ne iran ma te yaro yi. (Neh 2:1-8) Nogieva ne ima khian guan kaẹn ọre Jona. Vbe Jehova tama e Jona nọ ya kporhu vbe Ninevi, ohan keghi mu e Jona sẹrriọ wẹẹ, ọ na mu uhunmwu da ehe ọvbehe. (Jona 1:1-3) Sokpan, vbe ẹtin e Jehova, e Jona ye sẹtin ya kporhu vbe Ninevi. Ikporhu nọ kpere vbe ẹvbo nii keghi ya Ivbi e Ninevi fi uyinmwẹ werriẹ. (Jona 3:5-10) Okha ọghe Nehimaia maa ima re wẹẹ, ọ khẹke ne ima ka gha na erhunmwu ma ke zẹ ewanniẹn. Okha ọghe Jona ya ima rẹn wẹẹ, ẹi mwẹ vbene ohan gha mu ima sẹ hẹ, e Jehova gha sẹtin ya ima gha mwẹ udinmwẹ vbe ugamwẹ ọghẹe. Vbene ẹmwata, ewanniẹn na zẹ vbe iko ma lọghọ sẹ vbe na ghee uhunmwu ne Jehova gie Jona gha rrie Ninevi.

¹³ Azẹvbiro eso rrọọ ni gha ru iyobọ nuẹn ya gha zẹ ewanniẹn ni rhie igiọdu ne etẹn vbe iko. Gi ima ziro yan eso.

14. Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha muegbe iko yotọ ẹse? De ẹghẹ ne ima zẹ kọ ne ima ya muegbe iko yotọ?

¹⁴ Gha muegbe dọmwadẹ iko yotọ. U gha zẹ ẹghẹ kọ ya gha muegbe iko yotọ ẹse, u gha sẹtin ya udinmwẹ gha zẹ ewanniẹn. (Itan 21:5) Vbene ẹmwata, edọmwadẹ ima mwẹ ẹghẹ ughughan ne ima zẹ kọ, ne ima ya muegbe iko yotọ. Vbe igiemwi, ọtẹn nokhuo ọkpa nọ dẹgbẹe, na tiẹre Eloise, ọ gberra ukpo 80 nẹ, keghi ke omuhẹn ọghe uzọla muegbe Iruẹmwi Ọghe Ebe Owa Ọkhẹ yotọ. Ọ keghi kha wẹẹ: “I gha muegbe yotọ vbenian, ẹre I na gele sọyẹnmwẹ iruẹmwi ebe Owa Ọkhẹ.” Ọtẹn nokhuo ọvbehe na tie ẹre Joy, nọ winna ke ẹdẹ Mọnde yasẹ e Fraide, keghi muegbe iruẹmwi Owa Ọkhẹ yotọ vbe ẹdẹ Satọde. Ọ wẹẹ: “I gha wa tie ẹre yotọ  vbe ẹdẹ Satọde, emwi hia ghi wa ye gha rrọọ mwẹ erherhe vbe ẹdẹ Sọnde, vbe a ghaa ziro yan rẹn.” Ọdiọn ọkpa vbe iko, nọ vbe re arọndẹ na tiẹre Ike keghi kha wẹẹ: “Ii wa ya uhukpa muegbe iruẹmwi ebe Owa Ọkhẹ yotọ. I keghi tie ẹre yotọ kherhe kherhe vbuwe uzọla, ọ ke sẹ ẹdẹ na khian tie ẹre vbe iko.”

15. Vbua khian ya sẹtin muegbe iko yotọ ẹse?

¹⁵ De vbene nọ khẹke ne ima ya gha muegbe iko yotọ hẹ? U ke suẹn, ka nọ e Jehova vbe erhunmwu, nọ rhie orhiọn nọhuanrẹn nuẹn. (Luk 11:13; 1 Jọn 5:14) Vbe iyeke ọni, u ghi rhie aro la uhunmwuta ni rrọọ, abọ uhunmwuta, efoto ughughan kevbe avbe ẹkpẹti ughughan na ya maa ima emwi. U gha ghi suẹn gha tie okhuẹn ni rrọọ, hia ne u tie ako ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn na sunu yi. Ru erria yan emwi ne u tie, katekate ako ne u hoo ne u zẹ ewanniẹn yi. U gha muegbe iko yotọ ẹse, ẹre u khian na miẹn ere vbọ sẹ, kevbe wẹẹ, u vbe sẹtin ya udinmwẹ zẹ ewanniẹn.—2 Kọr 9:6.

16. De emadogua ne uwẹ mwẹ? Vbua ya loo ẹre hẹ?

¹⁶ Ẹkpotọ gha kie nuẹn, loo emadogua ughughan ne otu kpemehe ẹre vbe urhuẹvbo ne u gua tie. Avbe emadogua na, ne Jehova loo otu ọghẹe ya kpemehe ẹre, wa ru iyobọ ne ima ya gha muegbe iko yotọ. JW Library^® app keghi ru iyobọ ne ima, ya ya efoni danlod avbe ebe ọghomwa na tie vbe iko. Ma gha ghi danlod ẹre nẹ, ma sẹtin tiẹre, ma sẹtin vbe danmwehọ ẹre, vbe ehe ne ima rhirhi gha ye. Emwa eso keghi loo JW Library^® app vbe ẹghẹ na ya rọkhọ erhuan vbe isiwinna, ra vbe owebe, etẹn eso vbe loo ẹre vbe iran ghaa rrie ehe. Aza Ebe Ọghomwa Nọ Rre Intanẹti kevbe Watchtower Library keghi ru iyobọ ne ima ya gha ru ezanzan vbe ako ne ima hoo ne ima rẹn otọ re ẹsẹse.

17. (a) Vbọzẹe nọ na khẹke na muegbe ewanniẹn nibun yotọ? (b) Vbe nọ dekaẹn ewanniẹn na zẹ, vbua miẹn ruẹ vbe ne vidio, Do Gha Re Ọse Ọghe Jehova—Muegbe Ewanniẹ Ne U Khian Zẹ Yotọ?

¹⁷ U sẹtin muegbe ewanniẹn nibun yotọ. Vbọzẹe? Rhunmwuda, ẹi ẹghẹ hia ne u ya niẹn obọ ẹre a khian ya tie ruẹ. Etẹn eso sẹtin vbe niẹn obọ vbe ẹghẹ ne uwẹ ya niẹn obọ, ọ ghaa yerriọ, ọtẹn nọ siẹnro ẹre sẹtin ka tie etẹn nii. Na ghẹ mieke na gbe ẹghẹ, ọtẹn nọ siẹnrọ ẹre sẹtin tie emwa ni ma bungbe vbe inọta eso. Nọnaghiyerriọ, ghẹ gi ẹre sọnnọ ruẹ, ghẹ vbe gi egbe wọọ ruẹ deghẹ a ma rherhe tie ruẹ. U gha mu egbe ewanniẹn nibun yotọ, ẹkpotọ ghi kie nuẹn ya zẹ ewanniẹn. A sẹtin miẹn wẹẹ, ọkpa vbe usun ewanniẹn ne u muegbe ẹre yotọ, ọre Baibol na tie. U sẹtin vbe muegbe ne u ya ẹmwẹ obọ ruẹ zẹ ewanniẹn. *

18. Vbọzẹe nọ na khẹke na gha zẹ ewanniẹn nọ ma tan gbe?

 ¹⁸ Ghẹ zẹ ewanniẹn nọ tan gbe. Ewanniẹn nọ ma tan gbe kevbe ne ẹi lọghọ na rẹn otọ re, ẹre ọ gele rhie igiọdu ne etẹn. Nọnaghiyerriọ, ghẹ gi ewanniẹn ruẹ tan gbe. Hia ne ẹi ghẹ gberra ibuanro 30. (Itan 10:19; 15:23) Deghẹ ọ kpẹre ne u ke zẹ ewanniẹn, rhie igiemwi esi yotọ. Ghẹ gie ewanniẹn ne u zẹ tan gbe. Ewanniẹn ne u zẹ gha tan gbe, ẹi khian rhie igiọdu ne etẹn ọvbehe, iran sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ẹghẹ i rrọọ ne iran khian ya sẹtin gha zẹ ewanniẹn vberriọ. Ewanniẹn ma na vbe tan gbe, ẹkpotọ ghi kie ne etẹn nibun ya zẹ ewanniẹn. Deghẹ uwẹ ẹre a ka tie, zẹ ewanniẹn ne kuẹi ye nene inọta. Ghẹ wa ya unu kaẹn emwi hia nọ rre okhuẹn nii. A gha ghi ziro yan olika ẹmwẹ nọ rre okhuẹn nii nẹ, u sẹtin rhie tẹ.—Ghee ne ẹkpẹti, “ De Asefẹn Ne I Gha Zẹ Ewanniẹn Yi?”

19. De iyobọ ne ọtẹn nọ siẹnro iruẹmwi ebe Owa Ọkhẹ gha sẹtin ru nuẹn sokpan, de emwi nọ khẹke ne uwẹ ru?

¹⁹ Gi ọtẹn nọ siẹnro iruẹmwi ebe Owa Ọkhẹ rẹn okhuẹn ne u hoo ne u zẹ ewanniẹn yi. U ka tama rẹn yotọ vbene iko te suẹn. A gha nọ ọta ye okhuẹn nii, rherhe niẹn obọ, u vbe niẹn ẹnrẹn ẹse, ne ọtẹn nọ siẹnro ẹre mieke na bẹghe ruẹ.

20. De vbene iko ọghomwa ya ye vbe evbare na gu avbe ọse ima re?

²⁰ Ma ghaa gu avbe ọse ima rri evbare, ọ keghi sẹ ima ọyẹnmwẹ. Erriọ khẹke ne ima ya gha ghee iko ọghomwa. Gia kha wẹẹ, a gie na tie ruẹ gha die ehe ne etẹn khian na sọyẹnmwẹ egbe, a na vbe tama ruẹ ne u viọ emwi eso ne etẹn gha re rre, vbene obọ ruẹ sẹ. U sẹtin ka gha si egbe rhunmwuda, u ma rẹn aro evbare nọ gha yẹẹ iran, sokpan u ye hia vbene obọ ruẹ sẹ, ya viọ emwi eso rre. Erriọ e Jehova vbe ya gie na tie ima, irẹn ẹre ọ vbe mwamwa evbare orhiọn ne rọgiọ khẹ ima vbe iko. (Psm 23:5; Mat 24:45) Ọ keghi ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn vbe ima gha muegbe iko yotọ ne ima mieke na sẹtin zẹ ewanniẹn. Nọnaghiyerriọ, gha muegbe iko yotọ. U ghaa ru vberriọ, ui khian wa do rhie evbare orhiọn kẹkan, u vbe sẹtin rhie igiọdu ne etẹn vbe iko.