Yaqʼax chupam ri rupam

Yaqʼax rikʼin ri rucholajem

TJONÏK 2

Tqayaʼ ruqʼij Jehová pa congregación

Tqayaʼ ruqʼij Jehová pa congregación

«Chpan ri congregación xtinyaʼ aqʼij» (SAL. 22:22).

BʼIX 59 Ven a alabar a Jehová

RI XTQATZʼËT QA *

1. ¿Achkë xnaʼ David chrij Jehová, y achkë xuʼän rma ri xnaʼ?

DAVID, ri qʼatöy tzij, xuʼij: «Jehová kan nüm ruqʼij y xa xuʼ ryä taqäl chrij nyaʼöx ruqʼij» (Sal. 145:3). David kan nrajoʼ wä Jehová y ya riʼ xbʼanö chë xuyaʼ ruqʼij «chpan ri congregación» (Sal. 22:22; 40:5). Kantzij na wä chë röj chqä nqajoʼ Jehová y chqä nqaʼij achiʼel xuʼij David: «Tyaʼöx aqʼij rït Jehová, ri ru-Dios ri qatataʼ Israel, tbʼä qʼij tbʼä säq» (1 Crón. 29:10-13).

2. a) ¿Achkë jun chkë ri rubʼanik nqayaʼ ruqʼij Jehová? b) ¿Achkë nkinaʼ jojun qachʼalal taq nkajoʼ nkiʼän comentar, y achkë xtqatzʼët qa komä?

2 Jun rubʼanik nqayaʼ ruqʼij Jehová komä ya riʼ nqayaʼ qa-comentario pa moloj. Ye kʼa yekʼïy qachʼalal kʼayewal nuʼän chkiwäch nkiʼän riʼ. Tapeʼ nkajoʼ wä nkiʼän, ye kʼa xa nkixiʼij kiʼ. ¿Achkë kʼa rubʼanik nkesaj ri xbʼin-ïl? ¿Y achkë nqtoʼö jontir rchë yeqayaʼ comentarios ri nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri nikʼaj chik? Rchë yeqaqʼalajsaj re kʼutunïk reʼ, tqatzʼetaʼ kajiʼ rma ri kan nkʼatzin nqaʼän comentar pa taq moloj.

¿ACHKË RMA NQAʼÄN COMENTAR PA TAQ MOLOJ?

3-5. a) Achiʼel nuʼij Hebreos 13:15, ¿achkë rma nqaʼän comentar pa taq moloj? b) ¿Achkë rma qataman chë Jehová ma nuyoʼej ta chë junan rubʼanik ri comentarios yeqayaʼ?

3 Jehová nuyaʼ qʼij chqë rchë nqayaʼ ruqʼij (Sal. 119:108). Taq nqaʼän comentar achiʼel ta najin nqayaʼ jun spanïk che rä Jehová, y riʼ kʼo chë röj nqbʼanö, rma majun achkë xtbʼanö pa qawiʼ (taskʼij ruwäch Hebreos 13:15). ¿Nuyoʼej komä Jehová chë kʼo chë junan ri spanïk nqayaʼ che rä, ntel chë tzij, junan rubʼanik ri comentarios yeqayaʼ? Manä.

4 Jehová retaman chë ma junan ta qatamabʼal jontir chqä ma junan ta ri rubʼanik qakʼaslemal. Rma riʼ, ryä janina nuloqʼoqʼej ri spanïk ri nqkowin nqayaʼ che rä. Qchʼobʼon jubʼaʼ chrij ri spanïk nkiyaʼ wä ri israelitas che rä Jehová. Ri kan kʼo jubʼaʼ kirajil nkiyaʼ wä jun aläj karnel o jun aläj kʼsïkʼ. Ri jubʼaʼ ok kirajil nkiyaʼ wä kaʼiʼ tzʼkïn o kaʼiʼ kal taq tzʼkïn. Y we kʼo jun winäq ri kan majun ta rurajil rchë nulöqʼ riʼ, Jehová nuʼij chë xa xuʼ tkʼwaj jubʼaʼ harina (Lev. 5:7, 11). Tapeʼ ri harina kan qajnäq rajäl, Dios janina nuloqʼoqʼej ri spanïk riʼ. Xa xuʼ ri kʼo chë nukʼwäx, yë ri harina ri más jaʼäl.

5 Ri qa-Dios ma rujalon ta runaʼoj, ryä nqʼax chwäch ri nqanaʼ. Rma riʼ taq röj nqayaʼ qa-comentarios, ryä ma nuyoʼej ta chë nqtzjon achiʼel Apolos o achiʼel Pablo (Hech. 18:24; 26:28). Jehová xa xuʼ nrajoʼ chë taq nqaʼän comentar nqatäj qaqʼij rchë ütz ntel chqawäch. Tnatäj chqë ri jun malkaʼn ixöq tapeʼ xa jubʼaʼ ok rukchaj xuyaʼ, Jehová kan xloqʼoqʼej ri xuʼän rma xuyaʼ jontir ri kʼo rkʼë (Luc. 21:1-4).

Ri nqaʼän comentar pa taq moloj kan kʼo utzil nkʼän pä pa qawiʼ röj y pa kiwiʼ ri yekʼoxan qchë. (Tatzʼetaʼ ri peraj 6 chqä 7). *

6. a) Achiʼel nuʼij Hebreos 10:24 chqä 25, ¿achkë nqanaʼ taq nqakʼoxaj ki-comentarios ri qachʼalal pa moloj? b) ¿Achkë rubʼanik nakʼüt rït chë naloqʼoqʼej ki-comentarios ri qachʼalal?

6 Ri comentarios nkiʼän chë nqakʼuqbʼalaʼ qakʼuʼx chqawäch (taskʼij ruwäch Hebreos 10:24, 25). Jontir röj kan nqä chqawäch yeqakʼoxaj jalajöj taq comentarios pa moloj. Achiʼel taq jun akʼal nuʼän comentar, kan jaʼäl nqakʼoxaj rma kan pa ran ntel wä pä ri nuʼij. Chqä kan jaʼäl nqakʼoxaj taq jun qachʼalal kan rkʼë kiʼkʼuxlal nuqʼalajsaj jun naʼoj. Y taq qataman chë jun qachʼalal nuxiʼij riʼ nuʼän comentar, kan ntel qakʼuʼx taq nuyaʼ jun ru-comentario. Chqä kan ntel qakʼuʼx taq nkiʼän comentar ri qachʼalal ri najin nkitjoj kiʼ chrij ri qachʼaʼäl (1 Tes. 2:2). ¿Achkë rubʼanik nqakʼüt chkiwäch chë nqaloqʼoqʼej ri nkiʼän? Jun rubʼanik ya riʼ chë taq nkʼis ri moloj nqamatyoxij chkë y nqaʼij chkë chë kan xukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx ri ki-comentario. Jun chik ya riʼ nqaʼän comentar röj chqä, ke riʼ ma xuʼ ta röj nkʼuqbʼäx qakʼuʼx (Rom. 1:11, 12).

7. ¿Achkë utzil nukʼän pä pa qawiʼ ri nqaʼän comentar?

7 Ri nqaʼän comentar kʼo utzil nukʼän pä pa qawiʼ (Is. 48:17). ¿Achkë utzil riʼ? Naʼäy, we röj nqajoʼ nqaʼän comentar, ütz ütz xtqatjoj äl qiʼ taq xtqbʼä pa moloj, más xtqʼax chqawäch ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia chqä más xkeqasmajij ri xtqatamaj. Rukaʼn, rkʼë jubʼaʼ más xtqanaʼ kiʼkʼuxlal taq xtqjeʼ pa moloj rma más xtqaʼän comentar. Y rox, más xkekanaj pa qajolon ri naʼoj, rma taq nqaʼän comentar nkʼatzin chë yeqʼax chqawäch ri nqaʼij apü.

8, 9. a) Achiʼel nuʼij Malaquías 3:16, ¿achkë rubʼanik nutzʼët Jehová naʼij rït taq nqatäj qaqʼij rchë nqaʼän comentar? b) Tapeʼ ke riʼ, ¿achkë nkinaʼ jojun qachʼalal?

8 Jehová nqä chwäch nqaʼän comentar, rma rkʼë riʼ nqakʼüt ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx. Ütz nqayaʼ chwäch qan chë Jehová nqrkʼoxaj chqä nuloqʼoqʼej taq nqatäj qaqʼij rchë nqaʼän comentar (taskʼij ruwäch Malaquías 3:16 *). Y ryä nukʼüt chë nuloqʼoqʼej riʼ rma nuyaʼ pä utzil pa qawiʼ (Mal. 3:10).

9 Nqʼalajin kʼa chë kʼo kʼïy rma ri nqaʼän comentar. Tapeʼ ke riʼ, rkʼë jubʼaʼ kʼa ye kʼo na qachʼalal ri nkixiʼij kiʼ nkiʼän comentar. We rït yït jun chkë ri qachʼalal riʼ, ma tuʼän ta kaʼiʼ akʼuʼx. Keqatzʼetaʼ qa kayoxiʼ naʼoj chqä jojun tzʼetbʼäl ri ye kʼo chpan le Biblia ri xkojkitoʼ rchë xtqkowin xtqaʼän comentar.

¿ACHKË RUBʼANIK NQESAJ RI XBʼIN-ÏL NQANAʼ?

10. a) ¿Achkë nqanaʼ yoj kʼïy chqë röj taq nqaʼän comentar? b) ¿Achkë rma nqaʼij chë taq nqaxiʼij qiʼ nqaʼän comentar rkʼë jubʼaʼ xa ütz?

10 ¿Kan yebʼorbʼöt aqʼaʼ awaqän nanaʼ rït xa xuʼ nachʼöbʼ chë naʼän comentar? We ke riʼ, ma xa xuʼ ta rït ri ke riʼ nanaʼ. Kan jontir bʼaʼ nqaxiʼij qiʼ nqaʼän comentar, ye kʼa we rït xa rma riʼ ma najtobʼaʼ ta aqʼaʼ, kʼo chë natamaj achkë rma naxiʼij awiʼ. ¿Naxiʼij awiʼ rma nanaʼ che namestaj ri nawajoʼ naʼij apü o ma ütz ta ri xtaʼij apü? ¿Naxiʼij awiʼ rma nanaʼ chë a-comentario ma kan ta ütz chkiwäch ri nkiyaʼ ri nikʼaj chik qachʼalal? Ri nanaʼ rkʼë jubʼaʼ xa xuʼ retal chë rït naqasaj awiʼ, rma natzʼët chë ri nikʼaj chik qachʼalal más nüm kiqʼij chawäch rït. Riʼ jun utziläj naʼoj, rma Jehová kan nqä chwäch ri ma nanaʼ ta awiʼ (Sal. 138:6; Filip. 2:3). Ye kʼa ryä nrajoʼ chqä chë rït nayaʼ ruqʼij chqä nakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri awachʼalal pa taq moloj (1 Tes. 5:11). Jehová janina yarajoʼ y xkarutoʼ rchë ma xtaxiʼij ta awiʼ xtaʼän comentar.

11. ¿Achkë naʼoj ri kʼo chpan le Biblia ntoʼö qchë?

11 Tqatzʼetaʼ jojun naʼoj nuyaʼ le Biblia. Ri Ruchʼaʼäl Dios nuʼij chë jontir xa nqsach taq nqtzjon (Sant. 3:2). Jehová y ri qachʼalal pa congregación ma nkiyoʼej ta chë tzʼaqät nqaʼän che rä jontir (Sal. 103:12-14). Ryeʼ kan ye qa-familia chqä yojkajoʼ (Mar. 10:29, 30; Juan 13:35). Kan nqʼax chkiwäch chë kʼo mul ma kan ta ütz rubʼixik yeqaʼij chkë jojun tzij.

12, 13. ¿Achkë naʼoj nkiyaʼ qa chqawäch ri xkiʼän Nehemías chqä Jonás?

12 Tqatzʼetaʼ kaʼiʼ tzʼetbʼäl ri kʼo chpan le Biblia ri nqrtoʼ rchë nqkowin nqesaj ri xbʼin-ïl. Tqatkirsaj rkʼë Nehemías. Ryä najin wä nsamäj rkʼë jun nimaläj qʼatöy tzij. Taq xkʼoxaj chë ri tzʼaq chqä ri ruchiʼ ri tinamït Jerusalén yewulan qa, Nehemías janina xbʼison (Neh. 1:1-4). Xa xuʼ tqachʼobʼoʼ ri xbʼin-ïl xnaʼ taq ri qʼatöy tzij xukʼutuj che rä achkë rma janina nbʼison. Rchë chë xuʼij apü, naʼäy xuʼän jun chʼonïk rkʼë Jehová. Y rma riʼ, ri qʼatöy tzij riʼ janina xutoʼ ri rutinamit Dios (Neh. 2:1-8). Ri xuʼän Nehemías nukʼüt chqawäch chë janina ruqʼij ri naʼäy nqchʼö rkʼë Jehová kʼa riʼ nqaʼij ri nqajoʼ. Komä qtzjon jubʼaʼ chrij Jonás. Taq Jehová xuʼij che rä chë tebʼetzjon kikʼë ri aj Nínive, janina xuxiʼij riʼ y xa jukʼan chik xbʼä wä (Jon. 1:1-3). Ye kʼa rkʼë rutoʼik Dios, Jonás xuʼän na ri xbʼix che rä y ri xbʼeruʼij janina xerutoʼ ri aj Nínive (Jon. 3:5-10). Ri xuʼän Jonás nukʼüt chqawäch chë Jehová nkowin nqrtoʼ rchë nqayaʼ ruqʼij tapeʼ nqaxiʼij qiʼ. We ütz ütz nqachʼöbʼ, ¿tapeʼ chë ri qachʼalal pa congregación ma kan ta jaruʼ xbʼin-ïl nkiyaʼ chqë achiʼel wä ri aj Nínive?

13 ¿Achkë naʼoj nqtoʼö rchë yeqayaʼ comentarios ri nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal? Tqatzʼetaʼ jojun chkë riʼ.

14. a) ¿Achkë rma ütz nqatjoj äl qiʼ taq nqbʼä pa moloj? b) ¿Achkë qʼij ütz nqatjoj qiʼ?

14 Tqatjoj äl qiʼ ronojel mul taq nqbʼä pa moloj. Kantzij na wä chë chqajujnal jojun wä yeqaʼän ronojel qʼij, ye kʼa we xtqajäm qawäch rchë xtqatjoj äl qiʼ chrij ri yeqatzʼët pa moloj, ma kan ta xtqaxiʼij qiʼ xtqaʼän comentar (Prov. 21:5). Eloise, jun qachʼalal malkaʼn ri más chik 80 rujunaʼ, nutkirsaj rutjonïk chrij Ri Chajinel kan xa xuʼ taq nchpatäj ri semana. Ryä nuʼij: «Más kiʼ nkʼuʼx yijeʼ pa moloj we ntjoj apü wiʼ jun kayoxiʼ qʼij rchë napon ri qʼij rchë ri moloj». Jun chik qachʼalal ixöq ri rubʼiniʼan Joy, ri nsamäj ronojel qʼij, nutjoj riʼ chrij Ri Chajinel pa taq sábados. Ryä nuʼij chë nuʼän riʼ rma ke riʼ majanä kerumestaj ri naʼoj ri yetzʼet pa moloj. Ike, jun ukʼwäy bʼey pa congregación chqä precursor ri janina samaj kʼo chrij, nuʼij: «Rïn nnaʼon chë más ütz xa jataʼq ntjoj wiʼ ronojel qʼij ke chwäch xa pa jun qʼij ntzʼët ronojel».

15. ¿Achkë rubʼanik nqatjoj qiʼ chrij ri yeqatzʼët pa moloj?

15 ¿Achkë rubʼanik nqatjoj qiʼ? Naʼäy, tqakʼutuj ri loqʼoläj espíritu che rä Jehová (Luc. 11:13; 1 Juan 5:14). Rukaʼn, tqaksaj jun kayoxiʼ minutos rchë nqatzʼët achkë qäs nutzjoj jontir ri tzijonem. Tqatzʼetaʼ rubʼiʼ ri tzijonem, ri ruqʼaʼ taq tzijonem, ri achbʼäl chqä ri recuadros. Chrij riʼ, chë jojun ri párrafos keqatzʼetaʼ qa chqä keqaskʼij jontir ri textos ri jaruʼ nqkowin. Qchʼobʼon chrij ri tzijonem y tqayaʼ más qan chrij ri nqajoʼ nqaʼän comentar. Taq más ütz xtqatjoj äl qiʼ, más kʼïy utzil xkeqïl y ma kan ta kʼayewal xtuʼän chqawäch xtqaʼän comentar (2 Cor. 9:6).

16. ¿Achkë samajbʼäl ye kʼo awkʼë rït, y achkë rubʼanik yeʼaksaj?

16 Tqaksaj ri JW Library® chqä qa-sitio pa Internet. Jehová ruksan ri rutinamit rchë ruyaʼon pä kʼïy samajbʼäl ri nqrtoʼ rchë nqatjoj qiʼ. Achiʼel ri JW Library® nuyaʼ qʼij chqë rchë yeqaʼän descargar publicaciones pa teléfono o pa tableta. Ke riʼ ütz nqatjoj qiʼ, o tapeʼ xa xuʼ yeqakʼoxaj o yeqaskʼij ruwäch xa bʼaʼ achkë hora chqä xa bʼaʼ akuchï nqajoʼ wä röj. Ye kʼo jojun nkiksaj ri JW Library® rchë nkitjoj kiʼ taq yeʼuxlan jubʼaʼ pa kisamaj o pa tijobʼäl, o taq yebʼä pa jun viaje. Ri jun chik toʼïk ya riʼ ri KIKʼOJLIBʼÄL WUJ PA INTERNET Watchtower, reʼ nqrtoʼ rchë nunimirsaj más qatamabʼal chrij jun naʼoj.

¿Achkë qʼij u hora natjoj awiʼ rït chkij ri wuj ri yetzʼet pa moloj? (Tatzʼetaʼ ri peraj 14 kʼa 16). *

17. a) ¿Achkë rma ütz nqatjoj äl qiʼ chkij kayoxiʼ comentarios? b) ¿Achkë xatamaj chrij ri video Katok rachibʼil ri Jehová: Tatijoj awiʼ richin nabʼän comentar?

17 We ütz nuʼän, tqatjoj äl qiʼ chkij kayoxiʼ comentarios. ¿Achkë rma? Rma kʼo mul ma xtyaʼöx ta ri comentario chqë röj. Nbʼanatäj riʼ rma ye kʼo chik nikʼaj qachʼalal nkijtobʼaʼ kiqʼaʼ chqä, y ri qachʼalal ri nyaʼö ri tjonïk ya riʼ xttzʼetö achoq che rä xtuyaʼ wä. Chqä rma ma ütz ta nqʼax rkʼë ri tiempo, rkʼë jubʼaʼ ma xtuyaʼ ta qʼij chë kan kʼïy comentarios xkeyaʼöx. Rma riʼ, ma tpë ta qayowal chqä ma tuʼän ta kaʼiʼ qakʼuʼx we ma xtyaʼöx ta qa-comentarios chkipan ri naʼäy taq párrafos. Taq nqatjoj äl qiʼ chkij kayoxiʼ comentarios, riʼ xtqrtoʼ rchë más xtqajtobʼaʼ qaqʼaʼ. Jun chik ri ütz nqaʼän ya riʼ nqajtobʼaʼ qaqʼaʼ taq najowatäj nskʼïx jun texto. Ye kʼa we ütz nuʼän, tqatjoj äl qiʼ chrij jun comentario ri ma xa xuʼ ta nqaskʼij ruwäch ri párrafo. *

18. ¿Achkë rma ütz chë xa koköj nqaʼän chkë qa-comentario?

18 Xa koköj tqabʼanaʼ chkë ri qa-comentario. Kan ronojel bʼaʼ mul, ri koköj taq comentarios chqä ri ma kʼayewal ta yeqʼax, ya riʼ ri más nkikʼuqbʼaʼ qakʼuʼx. Rma riʼ, tqatjoj qiʼ chë ri qa-comentarios xa xuʼ nkiʼän jun 30 segundos (Prov. 10:19; 15:23). Ri qachʼalal ri kan kʼïy chik junaʼ ye kʼo pa rutinamit Jehová ya riʼ ri ütz yeyaʼö ri tzʼetbʼäl. We ryeʼ yeyalöj che rä jun comentario, riʼ xtuʼän chë ri nikʼaj chik xa xtkixiʼij kiʼ xkijtobʼaʼ kiqʼaʼ. Rma rkʼë jubʼaʼ xtkichʼöbʼ chë ma xkekowin ta xtkiʼän achiʼel ri qachʼalal riʼ. Y we ri comentarios xa yekoköj, riʼ xtuyaʼ tiempo chë más qachʼalal xtkiyaʼ ki-comentario. We chqë röj xtyaʼöx wä ri naʼäy comentario che rä jun párrafo, janina ruqʼij chë ma nqaʼij ta apü jontir ri nuʼij ri párrafo, más ütz xa xuʼ tqaqʼalajsaj ri xkʼutüx pä chqä keqaksaj tzij ri ma kʼayewal ta yeqʼax. Taq ya xbʼix yän apü ri naʼoj ri más rejqalen chpan jun párrafo, ütz yeyaʼöx apü jojun chik naʼoj (tatzʼetaʼ ri recuadro « ¿Achkë ütz yenbʼij apü chpan nu-comentario?»).

19. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ ri nyaʼö ri tjonïk, ye kʼa achkë nkʼatzin nqaʼän röj?

19 Ütz nqaʼij che rä ri nyaʼö ri tjonïk achkë párrafo nqajoʼ nqaʼän comentar. We nqajoʼ nqaʼän riʼ, ütz nqaʼij apü taq majanä tchapatäj ri moloj. Y taq nqapon rkʼë ri párrafo, chanin tqajtobʼaʼ qaqʼaʼ chqä näj tqajtobʼaʼ wä, ke riʼ ri qachʼalal ri nyaʼö ri tjonïk nqrtzʼët pä.

20. ¿Achkë rma ütz nqajnamaj ri qamoloj rkʼë jun waʼin kikʼë ri qachiʼil?

20 Ri qamoloj ütz nqajnamaj rkʼë jun waʼin kikʼë ri qachiʼil. We ri qachʼalal xojkiʼän invitar y xkiʼij chqë chë tqakʼwaj äl jubʼaʼ achkë jun, ¿achkë xtqaʼän? Rkʼë jubʼaʼ nqaxiʼij bʼaʼ qiʼ, ye kʼa xtqatäj qaqʼij rchë xtqakʼwaj ri xtqä chkiwäch jontir. Ke riʼ chqä taq nqbʼä pa moloj, Jehová, ri nqbʼanö invitar, achiʼel ta runujsan apü ruwiʼ ri mesa che rä ri utziläj taq rukïl wäy (Sal. 23:5; Mat. 24:45). Y ryä kan nqä chwäch chë röj nqakʼwaj äl jun spanïk ri nqkowin nqayaʼ. Rma riʼ, ütz ütz tqatjoj äl qiʼ y tqatjaʼ qaqʼij rchë yeqayaʼ comentarios pa taq moloj. Ke riʼ ma xa xuʼ ta Jehová ntzuqü qchë, chqä nqtoʼon jubʼaʼ röj rchë chë ri nikʼaj chik qachʼalal yewaʼ chqä.

BʼIX 2 Tu nombre es Jehová

^ pàrr. 5 Achiʼel wä David, röj chqä nqajoʼ Jehová chqä nqajoʼ nqayaʼ ruqʼij. Ri qamoloj nkiyaʼ qʼij chqë rchë nqakʼüt qajowabʼäl chrij ryä, y riʼ nqaʼän taq yeqayaʼ qa-comentarios. Ye kʼa jojun chqë röj kan kʼayewal nuʼän chqawäch nqaʼän riʼ. We rït yït jun chkë ri naxiʼij awiʼ naʼän comentar, re tzijonem reʼ xkarutoʼ rchë xtatzʼët achkë nbʼanö chawä chë naxiʼij awiʼ chqä achkë xkatoʼö rchë xtawesaj ri xbʼin-ïl.

^ pàrr. 8 Malaquías 3:16: «Chpan qa ri qʼij riʼ, ri ma nkiqasaj ta ruqʼij Jehová, yetzjon wä chkiwäch kikʼë kichiʼil kiʼ. Y Jehová najin wä nuyaʼ pä ruxkïn che rä ri nkiʼij. Y jun wuj rchë natabʼäl xchapatäj rutzʼibʼaxik chwäch ryä. Ri wuj riʼ kichë ri ma nkiqasaj ta ruqʼij Dios chqä ri yechʼobʼon chrij rubʼiʼ».

^ pàrr. 17 Tatzʼetaʼ ri video: Katok rachibʼil ri Jehová: Tatijoj awiʼ richin nabʼän comentar. Reʼ nawïl pa jw.org chpan ri peraj PUBLICACIONES > VIDEOS > AKʼALAʼ.

^ pàrr. 64 RUQʼALAJSAXIK RI ACHBʼÄL: Ri qachʼalal kan kiʼ kikʼuʼx nkiʼän comentar chpan ri moloj rchë ri tjonïk chrij ri wuj Ri Chajinel.

^ pàrr. 66 RUQʼALAJSAXIK RI ACHBʼÄL: Kayoxiʼ qachʼalal ri najin wä nkiʼän comentar chpan ri naʼäy achbʼäl, tapeʼ jojun wä rubʼanik kikʼaslemal, jontir ryeʼ nkijäm kiwäch rchë nkitjoj kiʼ chrij ri wuj Ri Chajinel.