1. Didie ke David akada Jehovah? Oro akanam enye anam nso?

EDIDEM DAVID ekewet ete: “Jehovah okpon onyụn̄ enen̄ede odot se ẹtorode.” (Ps. 145:3) Enye ama ama Jehovah, ndien oro ama anam enye otoro Jehovah “ke otu esop.” (Ps. 22:22; 40:5) Imọfiọk ke amama Jehovah onyụn̄ enyịme se David eketịn̄de emi: “O Jehovah Abasi Israel ete nnyịn, yak itoro enyene fi ke nsinsi nsinsi.”—1 Chron. 29:10-13.

2. (a) Didie ke ikeme nditoro Jehovah? (b) Nso mfịna ke ndusụk nditọete ẹnyene, ndien nso ke idineme?

² Usụn̄ kiet emi itorode Jehovah mfịn edi ndibọrọ mbụme ke mbono esop. Edi esisọn̄ ndusụk nditọete nnyịn ndibọrọ mbụme. Esidọn̄ mmọ ndibọrọ, edi ndịk iyakke. Nso ke mmọ ẹkpenam? Nso ikeme ndin̄wam kpukpru nnyịn ibọrọ mbụme ke usụn̄ oro edisọn̄ọde nditọete idem? Mbemiso ibọrọde mme mbụme emi, ẹyak ineme kan̄a akpan ntak inan̄ emi ikpesibọrọde mbụme ke mbono esop.

3-5. (a) Mme Hebrew 13:15 owụt ke nso isinam ibọrọ mbụme ke mbono esop? (b) Ndi akpana kpukpru nnyịn isibọrọ mbụme ukem ukem? Nam an̄wan̄a.

³ Jehovah ọnọ kpukpru nnyịn ifet nditoro enye. (Ps. 119:108) Ibọrọ nnyịn esịne ke “uwa ekọm” emi iwade inọ Jehovah, ndien enyene-idem ediwa uwa emi. (Kot Mme Hebrew 13:15.) Ndi Jehovah oyom kpukpru nnyịn iwa ukem ukem uwa, oro edi, ibọrọ mbụme ukem ukem? Iyomke!

⁴ Jehovah ọfiọk ke owo ye owo idịghe ukem, ke nnyịn  inyụn̄ ikemeke ndinam n̄kpọ ukem ukem. Enye enen̄ede ama se ikemede ndinam nnọ enye. Ti utọ uwa emi enye ekenyịmede nditọ Israel ẹsiwa ẹnọ imọ. Ndusụk nditọ Israel ẹma ẹkeme ndiwa eyenerọn̄ m̀mê ebot. Edi Jehovah ama enyịme mme ubuene ẹsiwa “mbomon̄kuku iba m̀mê nditọ ibiom iba.” Edieke owo mîkosụk ikemeke ndiwa ekededi ke otu utọ inuen iba oro, Jehovah ama enyịme enye ada “eti ndomuyo,” mbahade ephah kiet ke itie duop ediwa. (Lev. 5:7, 11) Ndomuyo ikenen̄ekede isọn̄ urua, edi Jehovah okosụk enyenyịme ndibọ, ama akam edi “eti ndomuyo.”

⁵ Abasi nnyịn osụk etie ntre mfịn. Ke ini ibọrọde mbụme, enye idọhọke kpukpru nnyịn itịn̄ ikọ nte Apollos emi ekedide owo udọnikọ m̀mê nte Paul emi ekesitịn̄de ikọ ye mbukpek. (Utom 18:24; 19:8) Jehovah oyom ibọrọ mbụme nte ukeme nnyịn edide, ama akam edi ofụri se ikemede ndinam edi oro. N̄kọ emeti ebeakpa emi ekesịnde n̄kpri okụk iba? Jehovah ama ama enye sia enye akanam ofụri se enye ekekemede.—Luke 21:1-4.

6. (a) Mme Hebrew 10:24, 25 owụt ke ibọrọ emi ẹnọde ke mbono esop ekeme ndinam nso ufọn nnọ nnyịn? (b) Nso ke akpanam ke ini owo ọbọrọde mbụme emi ọsọn̄ọde fi idem?

⁶ Imesida ibọrọ nnyịn isọn̄ọ kiet eken idem. (Kot Mme Hebrew 10:24, 25.) Esinem kpukpru nnyịn ndikop ibọrọ nsio nsio owo ke mbono esop. Esinem ndikop eyenọwọn̄ ọbọrọde mbụme ke ofụri esịt, nte an̄wan̄ade enye. Esitụk nnyịn ndikop owo etịn̄de obufa n̄kpọ emi enye ekpepde. Esinem nnyịn n̄ko ndikụt owo o-bụt m̀mê owo emi ekpepde-kpep usem nnyịn ọbọrọde mbụme uko uko. (1 Thess. 2:2) Didie ke ikeme ndinam mmọ ẹdiọn̄ọ ke imama ukeme emi mmọ ẹsịnde? Mbono esop ama asuana, imekeme ndikọkọm mmọ inyụn̄ idọhọ ke ibọrọ mmọ ama ọsọn̄ọ nnyịn idem. Usụn̄ en̄wen edi nnyịn ke idem nnyịn nditiene mbọrọ mbụme. Ima inam ntre, iyọsọn̄ọ mbon en̄wen idem, mmọ ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ nnyịn idem.—Rome 1:11, 12.

7. Nso ufọn ke isidia ima ibọrọ mbụme?

⁷ Imesidia ufọn ke ini ibọrọde mbụme ke mbono esop. (Isa. 48:17) Didie? Akpa  kan̄a, ima iduak ndibọrọ mbụme, imesinen̄ede ida ini itịm idem inọ mbono esop. Emi esinam se Bible etịn̄de enen̄ede an̄wan̄a nnyịn. Se Bible etịn̄de ama enen̄ede an̄wan̄a nnyịn, eyemem nnyịn utom ndinam se ikpepde. Ọyọhọ iba edi ke mbono esop eyenen̄ede enem nnyịn sia imetiene isịn uyo. Ọyọhọ ita edi ke nnyịn idisọpke ifre se ikọbọrọde sia ima inen̄ede ida ini itịm idem.

8-9. (a) Nte Malachi 3:16 owụtde, afo ekere ke esitie Jehovah didie ke idem ima ibọrọ mbụme? (b) Nso mfịna ke ndusụk owo ẹsụk ẹkeme ndinyene?

⁸ Esịt esinem Jehovah ke ini itịn̄de se inịmde. Jehovah esikpan̄ utọn̄ okop se ibọrọde onyụn̄ enen̄ede ama ukeme emi isịnde ndibọrọ mbụme. (Kot Malachi 3:16.) Didie ke enye esiwụt nnyịn ke imọ imama se inamde? Enye esidiọn̄ nnyịn ke ini idomode nte ikekeme ndinam se inemde enye esịt.—Mal. 3:10.

⁹ Omokụt do ke imenyene nti ntak ndisibọrọ mbụme ke mbono esop. Kpa ye oro, ndịk ekeme ndinam ndusụk owo ndimenede ubọk mbọrọ mbụme. Ekpedi utọ n̄kpọ emi esiwọrọ fi, kûyak idem emem fi. Ẹyak ineme ndusụk se Bible etịn̄de, inyụn̄ ise uwụtn̄kpọ ifan̄, ye ndusụk n̄kpọ emi ẹkemede ndin̄wam kpukpru nnyịn isinen̄ede ibọrọ mbụme ke mbono esop.

10. (a) Nso isinam ediwak nnyịn ikop ndịk? (b) Ntak emi mîdiọkke ndịk ndinam owo ke ini enye oyomde ndibọrọ mbụme?

¹⁰ Ndi nsia esiyemede fi ama oyom ndimenede ubọk mbọrọ mbụme? Ekpedi ntre, diọn̄ọ ke idịghe afo ikpọn̄ ke utọ n̄kpọ emi esiwọrọ. Se idude edi ke ndịk esinam ediwak nnyịn ke ini ibọrọde mbụme. Edi edieke ọdiọn̄ọde se isinamde ndịk anam fi, oro ekeme ndin̄wam fi ọdiọn̄ọ se akpanamde. Ndi afo esikere ke imọn̄ ifre se ikoyomde nditịn̄ mîdịghe ke imọn̄ itịn̄ n̄kpọ emi mînenke? Ndi esikere ke se editịn̄de idinemke  nte eke mbon en̄wen? Idiọkke edieke esikerede ntre sia oro owụt ke omosụhọde idem, ke onyụn̄ ada ke mbon en̄wen ẹfọn ẹkan fi. Jehovah amama owo emi osụhọrede idem. (Ps. 138:6; Phil. 2:3) Edi enye oyom fi otoro imọ ke mbono esop onyụn̄ ọsọn̄ọ nditọete fo idem. (1 Thess. 5:11) Enye ama fi, oyonyụn̄ anam fi esinyene uko ọbọrọ mbụme.

11. Nso ke Bible etịn̄ emi ekemede ndin̄wam nnyịn?

¹¹ Yak ise n̄kpọ ifan̄ emi Bible etịn̄de. Bible ọdọhọ ke kpukpru nnyịn imesinam ndudue ke se itịn̄de ye nte itịn̄de ikọ. (Jas. 3:2) Jehovah idaha nnyịn nte mbon emi ẹfọnde ẹma, nditọete nnyịn inyụn̄ idaha nnyịn ntre. (Ps. 103:12-14) Mmọ ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹma nnyịn, sia kpukpru nnyịn idi nditọeka. (Mark 10:29, 30; John 13:35) Mmọ ẹdiọn̄ọ ke ndusụk ini, se isitịn̄de isidịghe se ikaduakde nditịn̄.

12-13. Nso ke mbụk Nehemiah ye Jonah ẹkpep nnyịn?

¹² Yak ineme ndusụk uwụtn̄kpọ ke Bible emi ẹkemede ndin̄wam fi okûsukop ndịk. Ndi emeti Nehemiah? Enye akanam utom ke ufọk ubọn̄ edidem kiet emi okokopde odudu etieti. Nehemiah ama ofụhọ ini enye okopde ke ibibene Jerusalem ama owụre, mme inuaotop esie ẹnyụn̄ ẹta ikan̄. (Neh. 1:1-4) Kere nte idem ekenyekde enye eketre ini edidem okobụpde enye se inamde enye ofụhọ! Nehemiah ama ọsọsọp ọbọn̄ akam ekem ọbọrọ edidem. Edidem ama anam ediwak n̄kpọ man an̄wam ikọt Abasi. (Neh. 2:1-8) Ndi emeti mbụk Jonah? Ini Jehovah ọkọdọhọde enye okodụri mbon Nineveh utọn̄, ndịk ama anam Jonah tutu enye efehe aka ebiet en̄wen emi okoyomde usụn̄ etieti ọkpọn̄ Nineveh. (Jonah 1:1-3) Edi Jehovah ama an̄wam enye aka ọkọkwọrọ ikọ ọnọ mbon Nineveh. Se Jonah eketịn̄de ama enen̄ede an̄wam mbon obio oro. (Jonah 3:5-10) Mbụk Nehemiah ekpep nnyịn ke ọfọn ibọn̄ akam mbemiso ibọrọde mbụme. Eke Jonah ekpep nnyịn ke Jehovah ekeme ndin̄wam nnyịn inam n̄kpọ esie ọkpọkọm ndịk anam nnyịn didie. Kere ise, ndi enyene esop ndomokiet emi ekemede ndinam owo ndịk nte ndika n̄kọkwọrọ ubiomikpe ke Nineveh?

¹³ Nso ye nso ikeme ndin̄wam fi ọbọrọ mbụme ke mbono esop? Imọn̄ ineme n̄kpọ ifan̄.

14. Ntak emi ọfọnde isinen̄ede itịm idem mbemiso idụkde mbono esop? Ini ewe ke ikpanam emi?

¹⁴ Tịm idem nọ kpukpru mbono esop. Ama abak etịm idem onyụn̄ ada ini ekere se edibọrọde, ndịk idinen̄ekede inam fi ke ini oyomde ndibọrọ mbụme. (N̄ke 21:5) Imọdiọn̄ọ ke kpukpru owo ẹnyene nsio nsio ini emi mmọ ẹsitịmde idem ẹnọ mbono esop. Ebeakpa kiet emi ekerede Eloise edi isua 80. Ntọn̄ọ ntọn̄ọ urua  ke enye esitọn̄ọ nditịm idem nnọ Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme. Enye ọdọhọ ke mbono esop esinen̄ede enem imọ ima ibak itịm idem. Sista efen emi ekerede Joy esinam utom usen ition ke urua. Enye esida Saturday etịm idem ọnọ Ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme. Enye ọdọhọ ke isisọn̄ke imọ nditi se ikekpepde edieke itịmde idem ke Saturday. Ebiowo kiet emi ekerede Ike edi asiakusụn̄ ofụri ini onyụn̄ enyene ekese ndinam. Enye ọdọhọ ke se ifọnde ye imọ edi imọ nditịm idem nnọ mbono esop n̄kpri n̄kpri kpukpru usen utu ke ndikpep kpukpru n̄kpọ ini kiet.”

15. Didie ke afo ekeme ndinen̄ede ntịm idem nnọ mbono esop?

¹⁵ Didie ke afo ekeme ndinen̄ede ntịm idem nnọ mbono esop? Mbemiso ọtọn̄ọde ndiben̄e idem, ben̄e Jehovah ọnọ fi edisana spirit esie. (Luke 11:13; 1 John 5:14) Ekem da minit ifan̄ se mme n̄kpọ emi oyomde ndikpep mban̄a. Kere se ibuotikọ, n̄kpri ibuotikọ, ye ndise ẹwọrọde; se n̄ko mme mbụme ndụn̄ọde ye mme ekebe eken ke ibuotikọ oro. Nte ekpepde ikpehe kiet kiet, kot ediwak itie N̄wed Abasi emi ẹsiakde ẹsịn nte ekekeme. Tie kere se ekpepde, akpan akpan itie emi oyomde ndibọrọ. Ama enen̄ede eben̄e idem, eyenen̄ede adia ufọn, ekeme ndinyụn̄ mmem fi utom ndimenede ubọk mbọrọ mbụme.—2 Cor. 9:6.

16. Nso ye nso ke afo ekeme ndida nnam ndụn̄ọde, ndien didie ke esida mmọ anam ndụn̄ọde?

¹⁶ Edieke ekemede, da mme n̄kpọ unam ndụn̄ọde emi ẹdude ke usem mbufo tịm idem. Jehovah anam esop esie ẹsion̄o nsio nsio n̄kpọ ẹdi man ida itịm idem inọ mbono esop. Imekeme ndika JW Library^® n̄kosion̄o mme n̄wed oro idikpepde ndọn̄ ke fon m̀mê tablet nnyịn. Ekem ikpep mîdịghe ibre mmọ ini ekededi ye ke itie ekededi. Ndusụk owo ẹsida JW Library^® ẹkpep n̄kpọ ke ini nduọkodudu ke itieutom, ke ufọkn̄wed, m̀mê ke ini ẹkade isan̄. Watchtower Library ye Watchtower LIBRARY EKE INTANET^™ ẹsinam enen̄ede emem nnyịn utom ndinam ndụn̄ọde edieke ikụtde n̄kpọ emi ikpamade ndinen̄ede ndiọn̄ọ se ọwọrọde ini isụk ikpepde n̄kpọ.

17. (a) Ntak emi ọfọnde etịm ibọrọ awak? (b) Nso ke vidio Di Ufan Jehovah—Kpep Ndibọrọ Mbụme ekekpep fi?

¹⁷ Tịm ediwak ibọrọ edieke ekemede. Ntak-a? Sia ekeme ndinam idịghe ememenede ubọk ẹbụp fi. Mbon en̄wen ẹkeme nditiene mmenede ubọk, ndien ada ukpepn̄kpọ obụp mmọ. Onyụn̄ ekeme ndidi enye idibụpke ediwak owo ke ndusụk ikpehe ke ntak ini. Ntre kûyat esịt kûnyụn̄ uyak idem emem fi edieke enye mîkotke fi ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ukpepn̄kpọ. Edieke eketịmde ibọrọ awak, emekeme ndisụk mbọrọ mbụme. Emekeme ndiben̄e  idem man okot itie Bible. Ekpekeme, ben̄e idem n̄ko ndibọrọ mbụme ke ikọ idemfo. *

18. Ntak emi ọkpọbọrọde mbụme ibio ibio?

¹⁸ Yak ibọrọ fo edi ibio ibio. Ibọrọ emi ọsọn̄ọde owo idem esiwak ndidi ibio ibio inyụn̄ iwakke n̄kukọhọ. Ntre sinam ibọrọ fo edi ibio ibio; domo ndinam edi n̄kpọ nte sekọn 30. (N̄ke 10:19; 15:23) Enyene akpan n̄kpọ emi anade anam ekpedi ebịghi ọkọtọn̄ọ ndisibọrọ mbụme ke mbono esop. Ana esinam ibọrọ fo edi ibio ibio man enịm eti uwụtn̄kpọ. Ọkpọnọ nnyan ibọrọ emi ẹwakde n̄kukọhọ, idem ekeme ndinyek mbon en̄wen sia mmọ ẹdikere ke mmimọ idikemeke ndibọrọ mbụme nte afo. N̄kpọ en̄wen edi ke ibio ibio ibọrọ ayanam mbon en̄wen ẹtiene ẹsịn uyo. Ekpedi afo ke ẹbem iso ẹkot, bọrọ nnennen se ẹbụpde ibio ibio. Kûdomo nditịn̄ ofụri se idude ke ikpehe oro. Ẹma ẹneme akpan n̄kpọ ke ikpehe oro ẹma, emekeme nditịn̄ mme n̄kpọ en̄wen emi ẹdude do.—Se ekebe oro “ Nso ke N̄keme Ndibọrọ?”

19. Didie ke ada ukpepn̄kpọ ekeme ndin̄wam fi, edi nso ke afo akpanam?

¹⁹ Nam ada ukpepn̄kpọ ọfiọk mbụme emi akpamade ndibọrọ. Edieke emekde ndinam ntre, babak dọhọ enye mbemiso mbono esop ọtọn̄ọ. Ẹma ẹbụp mbụme oro, sọsọp menede ubọk nyụn̄ menede ubọk ọfọn man enye okụt fi.

20. Didie ke mbono esop ebiet udia emi owo adiade ye mme ufan esie?

²⁰ Da ndidụk mbono esop nte aka ndidia udia ye ndima ufan fo. Nso ke akpanam edieke nditọete ke esop mbufo ẹkotde fi usọrọ ẹnyụn̄ ẹdọhọde fi anam ekpri udia ada edi? Idem ekeme ndinyek fi ekpri, edi imekere ke akpanam ofụri se ekemede man se edimende ika enem kpukpru owo. Jehovah emi okotde nnyịn mbono esop etịm ediwak nti n̄kpọ eben̄e nnyịn. (Ps. 23:5; Matt. 24:45) Esinem enye n̄ko ke ini idade ekpri se inyenede idi, ama akam edi ofụri se ikemede ndinọ edi oro. Ntre tịm idem ọfọn nyụn̄ tiene sịn uyo nte ekekeme. Oro ayanam fi enyene se adade edinọ nditọete fo ke ini edide udia ke okpokoro Jehovah.