1. Ngande wakayaoke Davidɛ lo dikambo dia Jehowa, ndo dui sɔ diakotshutshuya dia nsala na?

NKUMEKANGA DAVIDƐ akafunde ate: “Jehowa ekɔ woke ndo nde mbaleka nsungana tombɔma.” (Os. 145:3) Nde akalangaka Jehowa, ndo ngandji kɛsɔ kakotshutshuya dia ntombola Nzambi “l’atei w’etshumanelo.” (Os. 22:22; 40:5) Aha la taamu, wɛ nangaka Jehowa ndo wɛ mbetawɔka ɛtɛkɛta wa Davidɛ ɛnɛ: “Jehowa Nzambi k’Isariyɛlɛ wa shɛso le, otombɔmake pondjo pondjo.”​—1 Ɛk. 29:10-13.

2. a) Ngande wakokaso ntombola Jehowa? b) Okakatanu akɔna wele l’anto amɔtshi, ndo kakɔna kayangaso nsɛdingola?

² Ɛlɔ kɛnɛ, yoho mɔtshi yatombolaso Jehowa ele, lo mbishaka kɔmatɛrɛ lo nsanganya y’Akristo. Koko, anangɛso l’akadiyɛso efula wekɔ mɛtɛ l’okakatanu. Vɔ nangaka mbisha kɔmatɛrɛ lo nsanganya, koko wɔma mbashimbaka. Ko ngande wakokawɔ ndɔshana la wɔma ɔsɔ? Ndo alako akɔna shikaa wakoka tokimanyiya sho tshɛ dia mbishaka kɔmatɛrɛ yakeketsha? Ntondo ka nkadimola ambola asɔ, nyɛsɔ tɔsɛdingole ɛkɔkɔ ɛnɛi w’ohomba washaso kɔmatɛrɛ lo nsanganya.

3-5. a) Oko wolembetshiyamidiɔ lo Hɛbɛru 13:15, lande na kashaso kɔmatɛrɛ lo nsanganya? b) Onde sho tshɛ pombaka mbisha weho wa kɔmatɛrɛ yaamɛ? Lembetshiya.

³ Jehowa toshaka sho tshɛ diɛsɛ dia mbotombola. (Os. 119:108) Kɔmatɛrɛ yashaso lo nsanganya yekɔ etenyi kɛmɔtshi ka “olambo wa lotombo,” ndo ndooko onto lakoka nambola olambo ɔsɔ lo dihole diaso. (Adia Hɛbɛru 13:15.) Onde Jehowa nɔmbaka onto tshɛ la l’atei aso woho w’olambo kana kɔmatɛrɛ yakɔ yaamɛ? Ndooko!

 ⁴ Jehowa mbeyaka ɔnɛ tekɔ l’akoka ndo l’awui wotshikitanyi, ndo nde mbɔsaka elambo weso l’akoka wa mbolambola la nɛmɔ di’efula. Tokanyiya dikambo dia weho w’elambo wakandetawɔka di’ase Isariyɛlɛ nkimɔ. Ase Isariyɛlɛ amɔtshi waki l’akoka wa mbolambola ɔsɔngɔ w’ɔkɔkɔ kana wa mbudi. Koko ose Isariyɛlɛ la wola akakokaka nkimɔ “benga 2 kana ana 2 wa tokudumba.” Ndo etena kaki ose Isariyɛlɛ ɔmɔtshi komongaka l’akoka wa nkimɔ tofudu tohende, Jehowa aketawɔka “etenyi ka dikumi ka yɛdikɔ ya efa y’ofushi wa dimɛna.” (Lɛw. 5:7, 11) Ofushi komongaka oshinga wolo, koko Jehowa akangɛnangɛnaka olambo ɔsɔ etena kakiwɔ “ofushi wa dimɛna.”

⁵ Nzambi kaso kokana ngandji salaka woho akɔ waamɛ ɛlɔ kɛnɛ. Etena kashaso kɔmatɛrɛ, nde halongamɛ di’onto tshɛ monga ɔtɛkɛtshi wa manamana oko waki Apolo kana ɔtɛkɛtshi wetawoya anto oko waki Pɔɔlɔ. (Ets. 18:24; 26:28) Kɛnɛ tshɛ kalanga Jehowa ele dia sho mbisha kɔmatɛrɛ y’amɛna, lo ndjela akoka aso. Tohɔ wadi aki odo lakakimɔ ekenga ehende wa falanga wa totshitshɛ. Nde akɔsama la nɛmɔ le Jehowa nɛ dia nde akakimɔ kɛnɛ kakaleke dimɛna lo ndjela akoka ande.​—Luka 21:1-4.

6. a) Lo ndjela Hɛbɛru 10:24, 25, shɛngiya yakɔna yonga la kɔmatɛrɛ yokaso? b) Ngande wakokayɛ mɛnya lowando lo kɔmatɛrɛ yakokeketsha?

⁶ Sho mbishaka kɔmatɛrɛ dia keketshana onto la wonyande. (Adia Hɛbɛru 10:24, 25.) Sho tshɛ nangaka mboka kɔmatɛrɛ yotshikitanyi lo nsanganya yaso. Sho ngɛnangɛnaka kɔmatɛrɛ k’ɔna dikɛnda ka wɔdu, kele l’ɛtɛkɛta w’oma k’ɛse otema. Sho keketshamaka etena kokaso onto ɔmɔtshi ata l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ dui dimɔtshi dia mɛtɛ diakandashola. Ndo sho ngɛnangɛnaka wanɛ ‘wonga la dihonga’ dia mbisha kɔmatɛrɛ kaanga mbewɔ ɛsɔnyi kana mbaakaweke ɔtɛkɛta aso. (1 Tɛs. 2:2) Ngande wakokaso mɛnya lowando lo welo wadjawɔ? Sho koka mbasha losaka l’ɔkɔngɔ wa nsanganya l’ɔtɛ wakawasha kɔmatɛrɛ yakeketsha. Yoho kina ya mbaɛnya lowando ele shoamɛ mbisha kɔmatɛrɛ. Oma laasɔ tayokeketshama lo nsanganya yaso ndo tayokeketsha anto akina.​—Rɔmɔ 1:11, 12.

7. Wahɔ akɔna wakondjaso naka sho mbisha kɔmatɛrɛ?

⁷ Shoamɛ kondjaka wahɔ etena kashaso kɔmatɛrɛ. (Isa. 48:17) Ngande wasalema dui sɔ? Ntondotondo, naka sho ndjadjɛ oyango wa tosha kɔmatɛrɛ, kete tayoleka  tshutshuyama dia nɔngɔsɔla nsanganya dimɛna. Etena kayalɔngɔsɔlaso dimɛna, sho shihodiaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi dimɛna. Ndo lo yɛdikɔ yayotoleka nshihodia awui wekaso, mbayotoleka nkamba lawɔ. Dui dia hende ele, ondo tayoleka ngɛnangɛna nsanganya nɛ dia tekɔ lo mbisha kɔmatɛrɛ. Dui dia sato ele, lam’ele nɔmbamaka mbidja welo dia mbisha kɔmatɛrɛ, mbala efula sho mbohɔka awui wataso edja efula l’ɔkɔngɔ wa nsanganya.

8-9. a) Oko wɛnyamidiɔ lo Malaki 3:16, lo kanyi yayɛ ngande wɔsa Jehowa kɔmatɛrɛ yaso? b) Okakatanu akɔna wakoka anto amɔtshi monga lawɔ?

⁸ Sho ngɛnyangɛnyaka Jehowa etena kakɛnɛmɔlaso mbetawɔ kaso. Sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa tohokamɛka ndo mbɔsaka welo wadjaso dia mbisha kɔmatɛrɛ lo nsanganya la nɛmɔ. (Adia Malaki 3:16.) Nde mɛnyaka woho watɔsande la nɛmɔ lo tɔtshɔkɔla etena kasalaso la wolo dia mbɔngɛnyangɛnya.​—Mal. 3:10.

⁹ Mbokɛmaka dia tekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa mbisha kɔmatɛrɛ lo nsanganya. Koko, ondo anto amɔtshi mbokaka wɔma dia memɛ lonya. Naka ngasɔ mbayaokayɛ, kete tɔkɔmɔke. Nyɛsɔ tɔsɛdingole atɔndɔ amɔtshi wa lo Bible, bɛnyɛlɔ dimɔtshi ndo alako amɔtshi shikaa wakoka tokimanyiya sho tshɛ dia nsala la wolo dia ndeka mbisha kɔmatɛrɛ lo nsanganya.

10. a) Wɔma akɔna wele l’anto efula wa l’atei aso? b) Lande na kele monga la wɔma dia nkadimola koka monga djembetelo ya dimɛna ?

¹⁰ Onde wɛ taatɛka asolo etena tshɛ katoyolangaka memɛ lonya dia mbisha kɔmatɛrɛ? Naka ngasɔ, kete aha wɛmɛ oto. Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, efula l’atei aso mbokaka yema ya wɔma etena kashaso kɔmatɛrɛ. Ntondo ka wɛ ndɔshana la wɔma wakodjɛ wekamu dia mbisha kɔmatɛrɛ, wɛ pombaka mbeya kiɔkɔ ya wɔma akɔ. Onde wɛ mbokaka wɔma ɔnɛ wɛ ayoyohɛ kɛnɛ kakayalangi mbuta kana ɔnɛ wɛ ayɔtɛkɛta kɔlɔ? Onde wɛ ndjakiyanyaka ɔnɛ kɔmatɛrɛ kayɛ honga dimɛna oko kɔmatɛrɛ y’anto akina? Lo mɛtɛ, wɔma ɔsɔ koka monga djembetelo ya dimɛna. Vɔ mɛnyaka dia wɛ ekɔ l’okitshakitsha  ndo mbɔsaka di’anto akina koleka. Jehowa ngɛnangɛnaka dionga sɔ. (Os. 138:6; Flpɛ. 2:3) Koko Jehowa nangaka nto dia wɛ mbotombola ndo nkeketsha ananyɔ la akadiyɛyɛ lo nsanganya. (1 Tɛs. 5:11) Nde kokaka ngandji ndo ayokosha dihonga dieyɛ l’ohomba.

11. Waohwelo akɔna wa l’Afundelo wakoka tokimanyiya?

¹¹ Tɔsɛdingole waohwelo amɔtshi wa l’Afundelo. Bible mbutaka ɔnɛ sho tshɛ salaka wandja etena katɛkɛtaso ndo lo woho watɛkɛtaso. (Jak. 3:2) Jehowa halongamɛ dia sho monga kokele ndo anangɛso l’akadiyɛso hawolongamɛ dui sɔ. (Os. 103:12-14) Vɔ wekɔ nkumbo kaso ka lo nyuma ndo vɔ tokaka ngandji. (Makɔ 10:29, 30; Jni. 13:35) Vɔ shihodiaka ɔnɛ lo tena dimɔtshi hatosha kɔmatɛrɛ lo yoho yakatalangi kisha.

12-13. Wetshelo akɔna wambotokondja oma l’ɛnyɛlɔ ka Nɛhɛmiya ndo Jɔna?

¹² Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dimɔtshi dia lo Bible diakoka kokimanyiya dia ndɔshana la wɔma. Ohɔ ɛnyɛlɔ ka Nɛhɛmiya. Nde akakambaka lo sɛkɛ dia nkumekanga kaki la wolo w’efula. Nɛhɛmiya akanyange etena kakandoke dia mpele ndo asoko wa Jɛrusalɛma wakalana. (Nɛh. 1:1-4) Ohokanyiya wɔma wakandahombe monga lawɔ etena kakɔlɔmbɛ nkumekanga dia mbuta lande na kakinde komonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ! Aha la ntshimbatshimba Nɛhɛmiya akalɔmbɛ ndo oma laasɔ nde akakadimola. Dia mbokadimola, nkumekanga akasale akambo efula dia nkimanyiya ekambi wa Nzambi. (Nɛh. 2:1-8) Tɔsɛdingole nto ɛnyɛlɔ ka Jɔna. Etena kakɔlɔmbɛ Jehowa dia nsambisha ase Niniva, Jɔna akoke wɔma efula ko akalawɔ otsha lo lɛkɛ lokina. (Jɔna 1:1-3) Koko l’ekimanyielo ka Jehowa, Jɔna akayokotsha ɔkɛndɛ ande. Ndo ɛtɛkɛta wakandate wakonge la nshɛngiya ya wolo le ase Niniva asɔ. (Jɔna 3:5-10) L’ɛnyɛlɔ ka Nɛhɛmiya tambokondja wetshelo wa nɔmbaka la ndondo ka mbisha okadimwelo. Ndo l’ɛnyɛlɔ ka Jɔna tambokondja wetshelo ɔnɛ Jehowa koka tokimanyiya dia mbokambɛ oyadi tekɔ la wɔma w’efula. Onde mbisha kɔmatɛrɛ lo losanganya koka monga wolo oko mbewoya ase Niniva losango la kilombo?

¹³ Naa alako shikaa wakoka kokimanyiya dia mbisha kɔmatɛrɛ yakeketsha lo nsanganya? Nyɛsɔ tɔsɛdingole alako amɔtshi.

14. Lande na kahombaso nɔngɔsɔlaka nsanganya yaso dimɛna, ndo etena kakɔna kakokaso ndjilɔngɔsɔlaka?

¹⁴ Lɔngɔsɔlaka nsanganya tshɛ. Naka wɛ ndjadjɛ oyango ndo ndjalɔngɔsɔla dimɛna, kete wɛ ayoleka monga l’eshikikelo dia mbisha kɔmatɛrɛ. (Tok. 21:5) Lo mɛtɛ, onto l’onto ekɔ l’ekongelo kotshikitanyi ka nɔngɔsɔlaka nsanganya. Eloise, wadi aki odo lele l’ɛnɔnyi 80 l’ɛmɔtshi, tatɛka nɔngɔsɔla wekelo wa Tshoto y’Etangelo l’etatelo ka lomingu. Nde mbutaka ate: “Dimi ndekaka ngɛnangɛna nsanganya naka dimi mbeka awui akɔ la ntondo.” Joy, lakamba olimu lushi l’otondo, tshungolaka etena Lushi la samalo dia mbeka Tshoto  y’Etangelo. Nde mbutaka ate: “Halange mbohɛ awui wayoteka.” Ike, ekumanyi kele l’awui efula wa nsala ndo kele ombatshi mboka mbutaka ate: “Lakɛnyi dia ndeka dimɛna dimi mbekaka minitɛ mɔtshi l’edja ka lomingu l’otondo lo dihole dia ndjɔsa wenya efula mbala kakɔ ɔtɔi.”

15. Ngande wakokayɛ nɔngɔsɔla nsanganya dimɛna?

¹⁵ Kakɔna kalɔmbama dia nɔngɔsɔla nsanganya dimɛna? Lɔmba Jehowa dia kosha nyuma k’ekila la ntondo ka ntatɛ wekelo tshɛ. (Luka 11:13; 1 Jni. 5:14) Oma laasɔ, ɔsa minitɛ mɔtshi dia nsɛdingola ɔtɛ a dui, ɛtɛ wahɔnyi, esato ndo tokombo t’ovuswelo. Etena kekayɛ odingɔ tshɛ, adia avɛsa efula woshilami naka kokaka. Kana yimba lo awui akɔ, kotola yambalo lo yoho ya laande lo awui wayoyolanga tosha kɔmatɛrɛ. Lo yɛdikɔ yatayaleke nɔngɔsɔla mbayoyotalekaka nkondja wahɔ ndo mbayondotalekaka monga dui dia wɔdu le yɛ dia mbisha kɔmatɛrɛ.​—2 Kɔr. 9:6.

16. Dihomɔ diakɔna diele la so, ndo ngande wakambayɛ la diɔ?

¹⁶ Naka kokaka, kamba la dihomɔ dia l’Ɛtɛrnɛtɛ dia l’ɔtɛkɛta weyayɛ. Lo tshimbo y’okongamelo ande, Jehowa toshaka dihomɔ dia l’Ɛtɛrnɛtɛ dia tokimanyiya dia nɔngɔsɔla nsanganya. Application JW Library^® tokimanyiyaka dia telesharjɛ ekanda aso wa wekelo lo telefɔnɛ, tablɛtɛ ndo ɔrdinatɛrɛ. Oma laasɔ, sho koka mbeka, mbadia kana mpokamɛ awui akɔ etena tshɛ kana dihole tshɛ dieso. Anto amɔtshi kambaka l’ehomɔ kɛsɔ dia mbeka etena kalɛwɔ yangɔ etena ka diomuyelo l’olimu kana la kalasa kana etena katawande lɔkɛndɔ. Watchtower Library ndo BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ^™ Watchtower kimanyiyaka dia nsala eyangelo wa lotshimola w’awui amɔtshi wekaso.

17. a) Lande na kele ekɔ ohomba nɔngɔsɔlaka kɔmatɛrɛ efula? b) Wetshelo akɔna wakayakondja oma lo vidɛo Onga ɔngɛnyi wa Jehowa—Lɔngɔsɔla kɔmatɛrɛ kayɛ?

¹⁷ Naka kokaka, lɔngɔsɔla kɔmatɛrɛ efula lo sawo tshɛ. Lande na? Nɛ dia ondo aha tena tshɛ diayoyemɛ lonya mbayowokɔsɔna. Ondo anto akina wayemɛ anya etena kakɔ kaamɛ ndo ɔnɔmbɔdi ayɔsɔna paka ɔtɔi l’atei awɔ. Dia losanganya nshila la wonya, ondo ɔnɔmbɔdi ayɔsɔna anto yema tshitshɛ dia mbisha kɔmatɛrɛ lo edingɔ ɛmɔtshi. Diakɔ diele, tonyangake kana tɔkɔmɔke naka nde hakɔsɔnyi esadi lo wekelo. Naka wɛ nɔngɔsɔla kɔmatɛrɛ efula, kete wɛ ayonga la waaso efula wa mbisha kɔmatɛrɛ. Kɔmatɛrɛ kɛmɔtshi kakokayɛ nɔngɔsɔla ele mbadia divɛsa dimɔtshi. Koko naka kokaka, yalɔngɔsɔla nto dia tosha kɔmatɛrɛ l’ɛtɛkɛta ayɛ hita. *

18. Lande na kahombaso mbishaka kɔmatɛrɛ ya tomondo?

¹⁸ Sha kɔmatɛrɛ ya tomondo. Mbala  efula, kɔmatɛrɛ ya tomondo ndo ya wɔdu mbaleka nkeketsha anto. Diakɔ diele, yadjɛ oyango wa mbishaka ekadimwelo wa tomondo. Nsala la wolo dia mbishaka kɔmatɛrɛ lo sekɔndɛ oko 30. (Tok. 10:19; 15:23) Naka aya ɛnɔnyi efula washayɛ ekadimwelo lo nsanganya, kete ekɔ ohomba dia wɛ mbisha ɛnyɛlɔ ka dimɛna lo mbishaka kɔmatɛrɛ ya tomondo. Naka wɛ mbishaka kɔmatɛrɛ ya wolo yɔsa minitɛ efula, kete anto akina wayoka wɔma lo mfɔnya ɔnɛ hawotonga l’akoka wa mbisha kɔmatɛrɛ yele oko yayɛ. Laadiko dia laasɔ, mbisha kɔmatɛrɛ ya tomondo mbishaka anto efula diaaso dia mbisha kɔmatɛrɛ lo nsanganya. Djekoleko naka wɛ mbele onto la ntondo lambowosha ɔtɛkɛta, sha okadimwelo wa wɔdu ndo wosembwe tɔɔ lo dimbola. Toyangake dia ntɛkɛta awui tshɛ wele lo odingɔ. Naka wambosha lokanyi loleki ohomba la lo odingɔ, wɛ koka mbisha kɔmatɛrɛ lo awui akina.—Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Lo awui akɔna wakokami mbisha kɔmatɛrɛ?”

19. Ngande wakoka ɔnɔmbɔdi kokimanyiya, ko ahombayɛ nsala?

¹⁹ Tɛ ɔnɔmbɔdi dia wɛ ayolanga mbisha kɔmatɛrɛ lo odingɔ ɔmɔtshi shikaa. Naka wɛ nangaka nsala ngasɔ, kete wɛ pombaka mɛnana la ɔnɔmbɔdi la ntondo ka losanganya ntatɛ. Naka nyambokoma l’odingɔ akɔ, emɛ lonya esadi eto ndo emɛlɔ la diko woho wakoka ɔnɔmbɔdi liɛna.

20. Ngande wele nsanganya ya l’etshumanelo oko yangɔ ya ndɛ kaamɛ l’angɛnyi?

²⁰ Ɔsaka nsanganya ya l’etshumanelo oko yangɔ ya ndɛ kaamɛ l’angɛnyi ayɛ w’eshika. Ɔhɔsa di’angɛnyi ayɛ amɔtshi wa l’etshumanelo wambokongɛ dia ndjɔlɛ yangɔ ya ndɛ kaamɛ l’anto amɔtshi wa l’eshumanelo ndo wambokɔlɔmba dia mbela yangɔ mɔtshi ya tshitshɛ ya ndɛ. Kakɔna kayoyosala? Ondo wɛ ayoyakiyanya yema, koko ondo wɛ ayosala la wolo dia mbela ɛngɔ kɛmɔtshi kakoka onto tshɛ ndjɔngɛnangɛna. Jehowa, Ɔnɛ latelɛ, tokitshɛka mɛsa woludi la mbo ya ndɛ y’amɛna lo nsanganya yaso. (Os. 23:5; Mat. 24:45) Ndo nde ngɛnangɛnaka etena kelaso woshasha ɔmɔtshi wa tshitshɛ, mbuta ate nkimɔ kɛnɛ koleki dimɛna keso l’akoka. Diakɔ diele, lɔngɔsɔla nsanganya dimɛna ndo sha kɔmatɛrɛ efula lo ndjela akoka ayɛ. Nsala ngasɔ ayokokimanyiya aha dia ndeshama tsho lo mɛsa wa Jehowa, koko ndo dia mbela woshasha ɔmɔtshi wa nkahana l’ase etshumanelo.