1. Finshi ba Nte batatu abo twalandapo mu paragrafu bacitile pa kuti batwalilile ukuba aba cishinka kuli Yehova?

TONTONKANYENI pali ifi ifya kumwenako fitatu. (1) Bushiku bumo Nte umukashana ali pa sukulu e lyo bakafundisha baeba abana besukulu bonse mu kalasi ukuti basefye holide. Uyu mukashana alishiba ukuti uku kusefya takusekesha Lesa. E ico mucinshi mucinshi akaana ukusefyako. (2) Munyinefwe umulumendo uwa nsoni alebila imbila nsuma ku ng’anda ne ng’anda. Lyena aibukisha ukuti uo asambilila nankwe pa sukulu uupumya Inte sha kwa Yehova ekala pa ng’anda iikonkelepo. Lelo uyu mulumendo aya pali iyi ng’anda, akonkonsha no kukonkonsha. (3) Munyinefwe alabombesha pa kuti alefwaila ulupwa lwakwe ifyo lukabila. Bushiku bumo umukalamba wa ncito amweba ukuti acite ifyo amafunde ya calo yakaanya. Nangu ca kutila uyu munyinefwe kuti bamutamfya incito, aeba umukalamba wa ncito ukuti te kuti acite ifyo pantu afwile ukuba umufumacumi, kabili alingile ukulakonka amafunde pantu e fyo Lesa afwaya ababomfi bakwe balecita.—Rom. 13:1-4; Heb. 13:18.

2. Mepusho nshi twalayasuka, kabili mulandu nshi?

² Mibele nshi aba aba bwananyina batatu bakwata? Nalimo kuti mwalanda pa mibele yalekanalekana pamo nga ukushipa no bufumacumi. Lelo aba aba bwananyina bonse balangile ukuti ba kaele. Cila muntu alangile ukuti wa cishinka kuli Yehova pantu talefwaya ukupula mu mafunde ya kwa Lesa. Ukuba aba cishinka e kwalengele bacite ifyo bacitile. Yehova afwile alitemenwe nga nshi pa fyo cila muntu acitile pa kuti atwalilile ukuba uwa kaele. Na ifwe bene tufwaya ukulalenga Shifwe wa ku muulu alesekelela. Kanshi natwasuke aya amepusho: Bushe ukuba uwa kaele e kuti shani? Cinshi tulingile ukubela aba kaele? Kabili finshi tulingile ukucita pa kuti tuleba aba kaele muli shino nshita ishayafya?

3. (a) Bushe ababomfi ba kwa Lesa balanga shani ukuti ba kaele? (b) Fya kumwenako nshi ifingalenga twaishiba umo calola ukuba uwa kaele?

³ Bushe ababomfi ba kwa Lesa balanga shani ukuti ba kaele? Bacita ifi nga batemwa Yehova no mutima wabo onse, kabili ici cilenga balecita ifilenga alesekelela. Natulande pa fyo Baibolo yalanda pe shiwi lya kuti “kaele.” Mu Baibolo ishiwi lya ciHebere ilyo bapilibula kuti “kaele” lipilibula ukuti: icituntulu nelyo icisuma. Ku ca kumwenako, abena Israele baletuula inama kuli Yehova, kabili Amafunde yalandile ukuti inama sha kutuula shalingile ukuba ishisuma. * (Lebi 22:21, 22) Abantu ba kwa Lesa tabalebasuminisha ukutuula inama iyalemana, iishakwata ukutwi, nelyo ilinso; kabili tabalebasuminisha ukutuula inama iyalwala. Yehova alefwaya balemutuula inama iituntulu kabili iisuma. (Mal. 1:6-9) Natumone ico Yehova alefwaila balemutuula inama ishituntulu kabili ishisuma. Nga twashita cimo, nampo nga cisabo, citabo nelyo icibombelo, tatufwaya ukushita icatulika, nelyo icibulishe tumo. Tufwaya ukushita icituntulu kabili icisuma. Na Yehova afwaya ukuti tumutemwe no mweo onse kabili tuleba aba cishinka kuli ena muli fyonse.

4. (a) Cinshi twingalandila ukuti umuntu uushapwililika kuti aba uwa kaele? (b) Ukulingana ne fyaba pa Amalumbo 103:12-14, finshi Yehova ashitwenekela ukulacita?

⁴ Bushe tulingile ukulatontonkanya ukuti tufwile fye ukuba abapwililika pa kuti tube aba kaele nelyo aba cishinka? Nalimo kuti twalatontonkanya ukuti na kuba, tatwapwililika kabili ilingi line tulalufyanya. Mulandu nshi tushilingile ukulamwena ukuti tufwile fye ukuba abapwililika pa kuti tube aba kaele? Ica kubalilapo, Yehova tabika fye amano ku fyo tulufyanya. Icebo cakwe citweba ukuti: “Imembu nga e sho mulolekesha, mwe Jah, mwe Yehova, nani uwingeminina?” (Amalu. 130:3) Alishiba ukuti tatwapwililika, tulalufyanya, kabili alatwelela nga nshi. (Amalu. 86:5) Ica bubili, Yehova alishiba ifyo twingacita ne fyo tushingacita kabili tatwenekela ukucita ifyo tushingaba na maka ya kucita. (Belengeni Amalumbo 103:12-14.) Nomba finshi twingacita pa kuti tube aba kaele nelyo aba cishinka kuli Yehova?

5. Mulandu nshi ababomfi ba kwa Yehova balingile ukubela no kutemwa pa kuti baleba aba kaele?

⁵ Pa kuti fwe babomfi ba kwa Yehova tube aba kaele, tulingile ukuba no kutemwa. Tufwile ukutemwa Shifwe wa ku muulu no mweo onse, kabili tulingile ukulamubombela no mutima onse. Nga ca kuti twatemwa Lesa no mweo onse, tukaba aba kaele na lintu tuleeshiwa. (1 Imila. 28:9; Mat. 22:37) Tontonkanyeni pali ba Nte batatu abo tulandilepo pa kutendeka. Cinshi calengele bacite ifyo bacitile? Bushe umukashana tafwaya ukusansamukila pamo na bana besukulu banankwe? Bushe umulumendo alefwaya ukuti bamusaalule pali ilya ng’anda? Bushe munyinefwe alefwaya ukuti bamutamfye incito? Awe. Bonse balishiba ukuti balingile ukukonka amafunde ya kwa Yehova, kabili babika amano ku kucita ifingalenga Shibo wa ku muulu alesekelela. Apo balimutemwa e o batontonkanyapo ilyo bashilasalapo ifya kucita. Ifi bacita filanga ukuti ba kaele.

6. (a) Cinshi tulingile ukubela aba kaele? (b) Cinshi calengele Adamu na Efa bafilwe ukuba aba kaele?

⁶ Cinshi tulingile ukubela aba kaele? Tulingile ukuba aba kaele pantu Satana alisuusha Yehova, kabili alisuusha na ifwe bene.  Uyu malaika uwapondokele Yehova mwi bala lya Edeni ailengele ukuba Satana nelyo “Uukaanya.” Satana alyonawile ishina lya kwa Yehova pantu filya asuushishe Yehova aloseshe mu kuti Lesa mubi, ni kaitemwe kabili ni Kateka uushaba no bufumacumi. Ku ca bulanda, Adamu na Efa balikonkelele Satana kabili balipondokele Yehova. (Ukute. 3:1-6) Ifyo Adamu na Efa baleikala mwi bala lya Edeni fyali no kulenga batemenwako Yehova. Lelo ilyo Satana asuushishe Yehova, Adamu na Efa tabatemenwe Yehova no mweo onse. Na kabili kwali icipusho icalingile ukwasukwa: Bushe abantu kuti batwalilila ukuba aba cishinka kuli Yehova Lesa pa mulandu wa kuti balimutemwa? Mu nshila imbi kuti twatila, bushe abantu kuti baba aba kaele? Ifyacitikile Yobo e filanga ukuti kwali ici cipusho.

7. Ukulingana ne fyaba muli Yobo 1:8-11, bushe ifyo Yehova alemona Yobo fyapusene shani ne fyo Satana alemumona?

⁷ Yobo ali umumi ilyo abena Israele bali mu Egupti. Pali ilya nshita takwali umuntu uwali uwa kaele nga ena. Yobo tali uwapwililika nge fi fine na ifwe twaba, kabili no kulufyanya alelufyanya. Na lyo line Yehova alimutemenwe pantu ali uwa kaele. Cimoneka kwati pali ilya nshita ninshi Satana alyeba kale Yehova ukuti umuntu te kuti abe uwa kaele. E ico Yehova aebele Satana ukuti Yobo ali wa kaele. Filya Yobo ali uwa kaele fyalangile ukuti Satana wa bufi! Satana aebele Yehova ukuti amusuminishe ukwesha Yobo pa kuti amone nga aali no kutwalilila ukuba uwa kaele. Apo Yehova alicetekele cibusa wakwe Yobo, alisuminishe Satana ukuyamwesha.—Belengeni Yobo 1:8-11.

8. Finshi Satana acitile pa kwesha Yobo?

 ⁸ Satana mukalushi kabili ni kepaya. Alyonawile fyonse ifyo Yobo akwete, alipeye ababomfi bakwe, kabili alyonawile ne shina lya kwa Yobo. Alipeye abana ba kwa Yobo 10. Lyena alilwalike Yobo ifipute umubili onse. Muka Yobo alisakamene sana kabili ali no bulanda nga nshi ica kuti aebele Yobo ukuti aleke ukuba uwa kaele, kabili atuke Lesa pa kuti afwe. Nangu ca kuti Yobo alefwaya ukuti afwe, talekele ukuba uwa kaele. Lyena Satana abomfeshe inshila imbi pa kwesha Yobo. Abomfeshe abaume batatu abali ifibusa fya kwa Yobo. Aba baume baileikala na Yobo pa nshiku ishingi, lelo tabamusansamwishe. Baikalile fye ukumusuusha no kumukalipila. Balandile ukuti Lesa e walengele ukuti alecula no kuti tabikile amano kuli filya Yobo ali uwa kaele. Balandile no kuti ico ifyabipa fyalecitikila Yobo ni co ali mubifi!—Yobo 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6.

9. Finshi Yobo ashacitile nangu ca kuti ali na mesho?

⁹ Finshi Yobo acitile ilyo ifi fyonse fyalecitika? Yobo tali uwapwililika. Alikalipile bakasansamusha ba bufi kabili alilandile amashiwi ayo pa numa amwene ukuti asosele icisosesose. Yobo aleimona ukuti ali mulungami ukucila Lesa. (Yobo 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5) Lelo na lintu Yobo akwete amafya ayakalamba nga nshi, tapondokele Yehova Lesa. Tasumine ubufi ubo ifibusa fyakwe fyabepele. Alandile ati: “Te kuti mone imwe ukuti mwalilungama iyo! Nshakaleke ukuba uwa kaele mpaka ne mfwa yandi!” (Yobo 27:5) Aya mashiwi Yobo alandile yalanga ukuti alefwaisha ukutwalilila ukuba uwa kaele nangu ifintu fibipe shani. Yobo talekele ukuba uwa kaele; kanshi na ifwe kuti twatwalilila ukuba aba kaele.

10. Bushe ifyo Satana alandile pali Yobo fyamukuma shani?

¹⁰ Ifyo Satana alandile pali Yobo e fyo alanda na pali ifwe. Bushe ifyo alandile fyamukuma shani? Mu mashiwi yambi Satana alanda ukuti tamwatemwa sana Yehova Lesa, kabili kuti mwaleka ukumubombela pa kuti muipusushe, no kuti tamwakatwalilile ukuba aba kaele! (Yobo 2:4, 5; Ukus. 12:10) Mumfwa shani pali ifi Satana amubepesha? Mufwile mulomfwa ububi sana. Lelo tontonkanyeni pali ifi: Yehova alimucetekela sana ica kuti alisuminisha Satana ukuti amweshe pa kuti amone nga kuti mwatwalilila ukuba aba kaele. Yehova alishiba ukutila kuti mwatwalilila ukuba aba kaele pa kuti mulange ukuti ifyo Satana alanda fya bufi. Na kabili Yehova alimulaya ukuti akalamwafwa pa kuti muleba aba kaele lyonse. (Heb. 13:6) Ala ifi Yehova uwalinga ukuteka ku muulu na pano isonde amucetekela, alimucindika nga nshi! Bushe mwamona ico cawamina ukuba aba kaele? Nga tuli aba kaele tulanga ukuti ifyo Satana alanda fya bufi, tulacindika ishina ilisuma ilya kwa Shifwe kabili tulasumina ukuti e walinga ukulatuteka. Finshi tulingile ukucita pa kuti tuleba aba kaele?

11. Finshi twingasambilila kuli Yobo?

¹¹ Muli shino “nshiku sha kulekelesha” e lyo Satana atwesha sana. (2 Tim. 3:1) Finshi tulingile ukucita muli shino nshiku sha kulekelesha pa kuti tutwalilile ukuba aba kaele? Kuti twasambililako na fimbi kuli Yobo. Ilyo Satana ashilamwesha, Yobo ali uwa kaele kuli Yehova mu fintu ifingi. Natulande pa fintu fitatu ifyo twingasambililako kuli Yobo ifingalenga twatwalilila ukuba aba kaele.

12. (a) Ukulingana ne fyaba pali Yobo 26:7, 8, 14, finshi Yobo alecita pa kuti alecindika sana Yehova? (b) Finshi na ifwe twingacita pa kuti tulecindika Lesa?

¹² Yobo alecindika sana Yehova kabili ici calengele amutemwe nga nshi. Yobo  alekwata inshita iikalamba iya kutontonkanya sana pa fyo Yehova abumba. (Belengeni Yobo 26:7, 8, 14.) Alepapa sana nga atontonkanya pe sonde, pa muulu, pa makumbi, e lyo na pa nkuba. Na lyo line, alemona ukuti finono sana aishibe pa fyo Yehova abumba. Na kabili alitemenwe ifyebo fya kwa Yehova. Alandile pa fyebo fya kwa Lesa ati: “Ndasunga ifyebo fya mu kanwa kakwe.” (Yobo 23:12) Alitemenwe Wishi kabili alefwaya ukulamusekesha. Ifi fyalengele alefwaisha ukuba uwa kaele. Na ifwe bene tufwile ukulacita ifyo Yobo alecita. Ifwe twalishiba ifingi sana ifyo Yehova abumba ukucila ne fyo abantu baliko ilyo Yobo ali umumi baishibe. Na kabili twalikwata Baibolo yonse umo twingasambilila pali Yehova no kwishiba bwino ifyo aba. Fyonse ifyo tusambilila kuti fyalenga twalamucindika sana. Nga tulecindika sana Yehova, tukamutemwa nga nshi, tukalamumfwila, kabili tukalafwaisha ukutwalilila ukuba aba kaele.—Yobo 28:28.

13-14. Ukulingana ne fyaba pali Yobo 31:1, bushe Yobo alangile shani ukuti aleumfwila Yehova? (b) Finshi na ifwe tufwile ukulacita pa kuti tulemupashanya?

¹³ Filya Yobo aleumfwila Yehova mu fintu fyonse fyalengele atwalilile ukuba uwa kaele. Yobo alishibe ukuti pa kuti umuntu abe uwa kaele alingile ukuba ne cumfwila. Na kuba lyonse ilyo twaumfwila Yehova tulafwaisha ukutwalilila ukuba aba kaele. Yobo aleibikilishako pa kuti aleumfwila Lesa cila bushiku. Ku ca kumwenako, talekumbwa abanakashi. (Belengeni Yobo 31:1.) Apo Yobo alyupile, alishibe ukuti te cisuma ukulalanga icintemwa ku mwanakashi uushali mwina mwakwe. Muno nshiku twikala mu calo umo abantu batutunka sana ukucita ubulalelale. Bushe na ifwe tulakaana ukulanga icintemwa ku muntu uushili mwina mwesu nga filya Yobo alecita? Bushe tulakaana ukutamba ifye shiku ifyalekanalekana? (Mat. 5:28) Nga ca kuti tuleibikilishako pa kuti tuleilama, tukalafwaisha ukutwalilila ukuba aba kaele.

 ¹⁴ Yobo aleumfwila Yehova na mu fyo alemona ifyuma. Alishibe ukuti nga acetekela ifyuma, ali no kucita ulubembu ulukalamba ica kuti bali no kumukandilapo. (Yobo 31:24, 25, 28) Muno nshiku abantu balitemwa sana ifyuma. Nga ca kuti tulekonka ifyo Baibolo yalanda pa fyo tulingile ukulamona indalama ne fyuma, tukalafwaisha ukutwalilila ukuba aba kaele.—Amapi. 30:8, 9; Mat. 6:19-21.

15. (a) Finshi Yobo alesubila ifyalengele ukuti atwalilile ukuba uwa kaele? (b) Mulandu nshi tulingile ukulaibukishisha ukuti Yehova akatulambula?

¹⁵ Yobo abikile amano ku fyo Lesa ali no ku mulambula, ne ci calengele atwalilile ukuba uwa kaele. Yobo alishibe ukuti Lesa alibikile amano kuli filya ali uwa kaele. (Yobo 31:6) Nangu ca kuti Yobo alikwete amesho, alicetekele ukuti Yehova ali no kumulambula. Ifi acetekele fyalengele atwalilile ukuba uwa kaele. Yehova alitemenwe sana filya Yobo ali uwa kaele ica kuti alimulambwile nga nshi na lintu ali uushapwililika! (Yobo 42:12-17; Yako. 5:11) Na ku ntanshi Yehova akalambula Yobo ukucila na pa fyo amulambwile. Bushe mwalicetekela ukuti Yehova akamulambula pa fyo mwaba aba kaele? Lesa wesu tayaluka. (Mal. 3:6) Nga ca kuti tuleibukisha ukuti Yehova alibika amano ku fyo twaba aba kaele, kuti twatwalilila ukusubila ukuti akatulambula ku ntanshi.—1 Tes. 5:8, 9.

16. Cinshi tulingile ukupampaminapo?

¹⁶ Kanshi mufwile ukupampamina pa kutwalilila ukuba aba kaele! Inshita shimo nalimo kuti mwalamona ukuti ni mwe fye mweka mwe baba aba kaele, lelo kwaliba na bambi aba kaele abengi nga nshi mwi sonde lyonse. Na kabili kwali abaume na banakashi abali ne citetekelo kabili abatwalilile ukuba aba kaele na lintu balefwaya ukubepaya. (Heb. 11:36-38; 12:1) E ico bonse fye natutwalilile ukuba aba kaele nga Yobo uwalandile ati: “Nshakaleke ukuba uwa kaele!” Na kabili natutwalilile ukuba aba kaele pa kuti tulecindika Yehova umuyayaya!