1. Chanru xeʼxkʼutbʼesi li oxibʼ aj Testiiw naq inkʼaʼ nekeʼxtzʼeqtaana li Jehobʼa?

QAKʼOXLAQ oxibʼ li naʼlebʼ. Jun li ixqaʼal wank saʼ li tzolebʼaal naq laj kʼutunel naxye rehebʼ naq teʼtzʼaqonq saʼ jun li ninqʼe, aʼan naxnaw naq li Yos moko naxkʼulubʼa ta aʼin, joʼkan naq saʼ tuulanil naxye naq inkʼaʼ ttzʼaqonq. Jun li chʼajom yook chi puktesink ut naxkʼe reetal naq saʼ li jun chik ochoch wank jun li rechtzolom li naxseʼe ebʼ laj Testiiw re li Jehobʼa. Usta inkʼaʼ naʼelk ru chi aatinak, abʼan naxtochʼ li okebʼaal. Jun yuwaʼbʼej wank saʼ li xkʼanjel naq li xpatron naxye re, naq tixbʼaanu jun li naʼlebʼ li moko us ta malaj naxqʼet li xchaqʼrabʼ li tenamit. Usta naxnaw naq naru t-isiiq saʼ li xkʼanjel, naxchʼolobʼ re li xpatron naq inkʼaʼ nabʼalaqʼik ut naq naxpaabʼ li xchaqʼrabʼ li tenamit xbʼaan naq naxnaw naq aʼan naraj li Yos naq tixbʼaanu (Rom. 13:1-4; Heb. 13:18).

2. Kʼaru ebʼ li patzʼom tqasume saʼ li tzolom aʼin, ut kʼaʼut?

² Kʼaru li chaabʼil naʼlebʼ nekeʼxkʼutbʼesi li oxibʼ aj Testiiw aʼin? Maare tqaye jalan jalanq li chaabʼil naʼlebʼ, joʼ li kawil chʼoolej ut naq inkʼaʼ nekeʼelqʼak. Abʼan, wank jun li chaabʼil naʼlebʼ li wank tzʼaqal xwankil ut naʼekʼasink rehebʼ chi naʼlebʼak chi joʼkan: li xtzʼaqalil ru xchʼoolebʼ chiru li Yos. Chixjunilebʼ nekeʼxkʼe xqʼe re naq inkʼaʼ teʼxtzʼeqtaana li Jehobʼa ut re xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ. Relik chi yaal naq li Yos tsahoʼq raj saʼ xchʼool rikʼinebʼ. Laaʼo ajwiʼ naqaj naq li qachoxahil Yuwaʼ sahaq saʼ xchʼool qikʼin. Joʼkan naq, qasumehaq ebʼ li patzʼom aʼin: Kʼaru naraj xyeebʼal li tzʼaqal ru chʼoolej? Kʼaʼut aajel ru naq tqayuʼami? Chanru tqakawresi qibʼ re naq tzʼaqalaq ru qachʼool saʼebʼ li kutan aʼin li qʼaxal chʼaʼaj xnumsinkil?

3. a) Kʼaru naraj xyeebʼal li tzʼaqal ru chʼoolej? b) Kʼaru ebʼ li eetalil tooxtenqʼa chi xtawbʼal ru li naraj xyeebʼal li tzʼaqal ru chʼoolej?

³ Li tzʼaqal ru chʼoolej naraj xyeebʼal xraabʼal ut xloqʼoninkil ru kaʼajwiʼ li Jehobʼa ut xbʼaanunkil li nawulak chiru. Saʼ li Santil Hu, li aatin saʼ Hebreo li najalmank joʼ «tzʼaqal ru chʼoolej» naʼoksimank re aatinak chirix junaq li kʼaʼaq re ru li tzʼaqal ru, maakʼaʼ xmaajelal malaj maakʼaʼ xyajel. Jun eetalil, li Xchaqʼrabʼ laj Moises naxye naq li xul li teʼxyeechiʼi re li Jehobʼa ebʼ laj Israel, tento naq maakʼaʼaq xyajel (Lev. 22:21, 22). * Ebʼ laj kʼanjel chiru li Yos moko naru ta naq teʼxyeechiʼi junaq li xul wi maakʼaʼaq junaq roq, xxik, xnaqʼ ru malaj yajaq. Chiru li Jehobʼa wank xwankil naq li xul maakʼaʼaq xmaajelal ut maakʼaʼaq xyajel (Mal. 1:6-9). Kʼaʼut naq li Jehobʼa naraj naq tzʼaqalaq ru chixjunil li tqakʼe re? Qilaq jun li eetalil li tooxtenqʼa chi xtawbʼal ru. Naq naqaloqʼ junaq li kiʼil qʼeen, inkʼaʼ naqaj naq wanq xhopolal malaj jachʼbʼilaq chik. Naqaj bʼaan naq tzʼaqalaq ut chaabʼilaq ru. Joʼkan ajwiʼ nakʼulmank rikʼin li qarahom ut naq junelik naqapaabʼ li Jehobʼa. Aʼan naraj naq maakʼaʼaq xmaajelal malaj tzʼaqalaq ru.

4. a) Chʼolobʼ kʼaʼut naq moko aajel ta ru naq tzʼaqalaq re ru li qayuʼam re naq tzʼaqalaq ru li qachʼool chiru li Yos. b) Joʼ naxye li Salmo 103:12-14, kʼaru naxnaw li Jehobʼa chiqix?

⁴ Xbʼaan naq naqanaw naq moko tzʼaqal ta re ru li qayuʼam ut naq kokʼaj xsaʼ nokoopaltoʼk, maare tqakʼoxla: «Ma tento naq tzʼaqalaq re ru li qayuʼam re naq tzʼaqalaq ru li qachʼool?». Relik chi yaal naq inkʼaʼ. Qilaq wiibʼ li xyaalal. Xbʼeen, li Jehobʼa inkʼaʼ naxkʼe xchʼool chirix li qapaltil. Li Raatin naxye qe: «Wi ta nakakʼe saʼ aachʼool li qamaak, at Qaawaʼ, ani truuq tkanaaq chi xaqxo chawu?» (Sal. 130:3). Aʼan naxnaw naq laaʼo aj maak ut naq moko tzʼaqal ta re ru li qayuʼam, joʼkan naq chi anchal xchʼool naxkuy li qapaltil (Sal. 86:5). Xkabʼ, li Jehobʼa naxnaw kʼaru nokooruuk xbʼaanunkil ut kaʼajwiʼ aʼan naxpatzʼ qe (taayaabʼasi Salmo 103:12-14). Joʼkan bʼiʼ, chanru tooruuq wank chi maakʼaʼaq qamaajelal malaj chi tzʼaqal ru qachʼool chiru?

5. Kʼaʼut naʼajmank li rahok re naq tzʼaqalaq ru li qachʼool chiru li Yos?

⁵ Re naq tzʼaqalaq ru li qachʼool chiru li Yos naʼajmank li rahok. Li qarahom ut li xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li Jehobʼa li Qayuwaʼ li wank saʼ choxa tento naq tzʼaqalaq ru. Wi inkʼaʼ naqakanabʼ xraabʼal li Yos usta yooko xnumsinkil li yalbʼaʼix, naraj naxye naq tzʼaqal ru li qachʼool (1 Cron. 28:9; Mat. 22:37). Aatinaqo wiʼ chik chirix li oxibʼ aj Testiiw li xqil saʼ li xbʼeen raqal. Chʼolchʼo naq li ixqaʼal inkʼaʼ naraj titzʼk saʼ li tzolebʼaal, li chʼajom inkʼaʼ naraj naq tkʼeheʼq saʼ xutaan saʼ li puktesink ut li yuwaʼbʼej inkʼaʼ naraj naq t-isiiq saʼ li xkʼanjel. Joʼkan bʼiʼ, kʼaʼut naq joʼkan nekeʼnaʼlebʼak? Xbʼaan naq nekeʼxnaw naq tiik ru li xchaqʼrabʼ li Yos, ut li qʼaxal wank xwankil chiruhebʼ aʼan xsahobʼresinkil xchʼool li Xyuwaʼ li wank saʼ choxa. Naq nekeʼraj xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ, li rahok li nekeʼrekʼa chirix li Jehobʼa naʼekʼasink rehebʼ chi xkʼebʼal chiʼubʼej li nawulak chiru. Chi joʼkan nekeʼxkʼutbʼesi naq tzʼaqal ru li xchʼoolebʼ.

6. a) Kʼaʼut wank xwankil naq chiqajunqal tzʼaqalaq ru li qachʼool chiru li Yos? b) Chanru keʼxkʼutbʼesi laj Adan ut li xʼEva naq moko tzʼaqal ta ru li xchʼoolebʼ chiru li Yos?

⁶ Kʼaʼut wank xwankil naq chiqajunqal tzʼaqalaq ru li qachʼool chiru li Yos? Xbʼaan naq laj Tza xyoobʼ aatin chirix li Jehobʼa ut chiqix laaʼo. Saʼ li naʼajej Eden, li qʼetqʼet aj anjel aʼin kisutqʼiik joʼ aj Tza, li naraj xyeebʼal «aj qʼetol aatin». Aʼan kixtzʼajni ru li xloqʼlaj kʼabʼaʼ li Jehobʼa,  kixbʼaanu naq teʼxkʼoxla naq inkʼaʼ naxnaw awabʼejink, junes naxkʼoxla ribʼ ut aj bʼalaqʼ. Ra xyeebʼal, abʼan laj Adan ut xʼEva keʼokenk chirix laj Tza ut keʼxqʼet ribʼ chiru li Yos (Gen. 3:1-6). Naq wankebʼ saʼ li naʼajej Eden keʼwank xhoonal re xkawresinkil li xrahom chirix li Jehobʼa. Abʼan, naq laj Tza kixqʼet ribʼ chiru li Yos, li xrahomebʼ chirix wank xmaajelal malaj moko tzʼaqal ta ru. Naabʼal chihabʼ chik chirix aʼin, saʼ xkutankil laj Job kitiklaak jun chik li chʼaʼajkilal: Ma wanqebʼ kristiʼaan li teʼxra li Jehobʼa ut inkʼaʼ teʼxtzʼeqtaana? Malaj, ma nekeʼruuk li kristiʼaan wank chi tzʼaqal ru li xchʼoolebʼ?

7. Joʼ naxye saʼ Job 1:8-11, chanru kiril li Jehobʼa li xtzʼaqalil ru xchʼool laj Job, ut chanru kiril laj Tza?

⁷ Laj Job kiwank chaq saʼ xqʼehil naq ebʼ laj Israel wankebʼ chaq chi moosej aran Ejiipt. Saʼ li kutan aʼan, maajun junaq kristiʼaan qʼaxal tzʼaqal ru xchʼool chiru li Yos joʼ laj Job. Yaal naq moko tzʼaqal ta re ru li xyuʼam ut napaltoʼk ajwiʼ joʼ nokoopaltoʼk laaʼo. Abʼan li Yos naxra saʼ xkʼabʼaʼ naq tzʼaqal ru li xchʼool. Laj Tza junxil tana kiʼok chi xchʼiʼchʼiʼinkil li Jehobʼa rikʼin xyeebʼal naq ebʼ li kristiʼaan moko tzʼaqal ta ru xchʼoolebʼ chiru. Joʼkan naq li Yos kixye re, naq xkʼehaq reetal li xnaʼlebʼ laj Job. Li xwanjik kixkʼutbʼesi naq laj Tza aj tikʼtiʼ. Joʼkan bʼiʼ, laj Tza saʼ qʼetqʼetil kixye naq tkanabʼaaq chi xyalbʼal li xtzʼaqalil ru xchʼool laj Job chiru li Yos. Li Jehobʼa kʼojkʼo xchʼool chirix laj Job, joʼkan naq kixkanabʼ naq tyaleʼq rix (taayaabʼasi Job 1:8-11).

8. Chanru kirahobʼtesiik laj Job xbʼaan laj Tza?

⁸ Laj Tza aj rahobʼtesinel ut aj kamsinel. Kixmaqʼ chiru laj Job chixjunil li wank re: li xbʼihomal, ebʼ li xmoos ut kixtzʼajni li xkʼabʼaʼ. Ut, kixkamsi li lajeebʼ chi ralal xkʼajol, li raarokebʼ xbʼaan. Moqon chik, kixtiqʼ rikʼin jun yiibʼ aj yajel, kixoxoʼ chixjunil li xjunxaqalil. Saʼ xkʼabʼaʼ  li rahilal li rixaqil qʼaxal yook xkʼaʼuxl ut inkʼaʼ chik naxnaw kʼaru tixbʼaanu, joʼkan naq kixye re laj Job naq tixmaajewa li Yos ut tkamq. Laj Job kixrahi ru li kamk, abʼan junelik tzʼaqal ru xchʼool chiru li Yos. Tojaʼ naq, laj Tza kixsikʼ jun chik li naʼlebʼ re xrahobʼtesinkil. Kiroksi oxibʼ li ramiiw laj Job, li keʼchalk chi rulaʼaninkil chiru naabʼal kutan abʼan moko re xkʼojobʼankil ta xchʼool. Kaw bʼaan keʼxchʼila ut keʼxwechʼi rix. Keʼxye naq li Yos yook chi rahobʼtesink re ut naq maakʼaʼ naraj re ma tzʼaqal ru xchʼool chiru malaj inkʼaʼ. Ut, keʼxye ajwiʼ re, naq moko us ta xnaʼlebʼ ut naq xkʼulubʼ chixjunil li yook xnumsinkil (Job 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6).

9. Usta qʼaxal ra li kixkʼul laj Job, kʼaru inkʼaʼ kiraj xbʼaanunkil?

⁹ Chanru kinaʼlebʼak laj Job chiru chixjunil li rahilal li kixkʼul? Saʼ xkʼabʼaʼ naq moko tzʼaqal ta re ru li xyuʼam, kijosqʼoʼk ut kixqʼusebʼ li keʼraj xkʼojobʼankil xchʼool saʼ tikʼtiʼ, kixkut raatin ut moqon kixkʼe reetal naq moko kixkʼoxla ta chiʼus li kixye. Qʼaxal kixkol rix li xtiikilal chiru li xtiikilal li Yos (Job 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5). Usta qʼaxal ra li yook xnumsinkil, abʼan maajunwa kixtzʼeqtaana li Jehobʼa. Inkʼaʼ kiraj xpaabʼankil li tikʼtiʼ li keʼxye re ebʼ li xbʼalaqʼ aj amiiw. Kixye: «Chalen toj saʼ linkamik inkʼaʼ tinkʼulubʼan li nekeye; laaʼin junelik tinye naq maakʼaʼ inmaak [“tzʼaqal ru inchʼool”, TNM]» (Job 27:5). Rikʼin li aatin aʼin, kixkʼutbʼesi naq maakʼaʼ naxye kʼaru tkʼulmanq chʼolchʼo chiru naq tzʼaqalaq ru xchʼool chiru li Yos. Maajunwa kixkanabʼ naq tqʼaxeʼq ru, ut laaʼo ajwiʼ naru naqabʼaanu aʼin.

10. Chanru naxchap ribʼ qikʼin li chʼaʼajkilal li kixyoobʼ laj Tza chirix laj Job?

¹⁰ Chanru naxchap ribʼ qikʼin li chʼaʼajkilal li kixyoobʼ laj Tza chirix laj Job? Aʼan naxye naq moko yaal ta naq naqara li Jehobʼa, ut naq tqakanabʼ kʼanjelak chiru wi wank saʼ xiwxiwal li qayuʼam ut relik chi yaal naq moko tzʼaqal ta ru li qachʼool (Job 2:4, 5; Apoc. 12:10). Kʼaru naqekʼa naq naqabʼi aʼin? Peʼyaal naq narahoʼk saʼ qachʼool? Qakʼoxlaq chirix aʼin: li Jehobʼa naxkʼojobʼ tzʼaqal xchʼool chiqix, joʼkan naq naxkanabʼ naq laj Tza tooraale re naq tqakʼutbʼesi naq tzʼaqal ru li qachʼool chiru ut naq laj Tza aʼan aj tikʼtiʼ. Joʼkan ajwiʼ, li Yos naxyeechiʼi qatenqʼankil re naq tooruuq xbʼaanunkil aʼin (Heb. 13:6). Kʼajoʼ xchaqʼalil ru naq li naʼawabʼejink saʼ xbʼeen li choxachʼochʼ naxkʼojobʼ xchʼool chiqix! Ma naqakʼe reetal kʼaʼut wank xwankil naq tzʼaqalaq ru li qachʼool? Xbʼaan naq chi joʼkan, kutan saqenk naqakanabʼ naq tikʼtiʼ li raatin laj Tza ut naqakol li xloqʼlaj kʼabʼaʼ ut li xʼawabʼejihom li qachoxahil Yuwaʼ. Joʼkan bʼiʼ, chanru tooruuq xkawresinkil qibʼ re naq junelik tzʼaqalaq ru li qachʼool?

11. Kʼaru tooruuq xtzolbʼal rikʼin li eetalil li kixkanabʼ laj Job?

¹¹ Anaqwan saʼ «rosoʼjikebʼ li kutan», laj Tza jwal kaw yook xrahobʼtesinkilebʼ laj kʼanjel chiru li Yos (2 Tim. 3:1). Joʼkan bʼiʼ, chanru tooruuq xkawresinkil qibʼ saʼebʼ li qakutan re naq tzʼaqalaq ru li qachʼool chiru li Yos? Qilaq wiʼ chik li eetalil li kixkanabʼ laj Job. Naq toj maajiʼ nayaleʼk rix, ak naabʼal sut kixkʼutbʼesi naq tzʼaqal ru xchʼool chiru li Yos. Qilaq oxibʼ li naʼlebʼ li kixbʼaanu ut chan raj ru tqakʼam qe rikʼin.

12. a) Joʼ naxye saʼ Job 26:7, 8, 14, kʼaru kitenqʼank re laj Job re rilbʼal naq sachbʼachʼoolej li xbʼaanuhom li Jehobʼa ut re roxloqʼinkil ru? b) Kʼaru ttenqʼanq qe chi xkʼebʼal reetal naq sachbʼachʼoolej li xbʼaanuhom li Yos?

¹² Kixkawresi li xrahom chirix li Yos rikʼin xkʼebʼal reetal naq sachbʼachʼoolej li xbʼaanuhom. Laj Job kixkʼe xhoonal chi xkʼoxlankil rix li xchaqʼalil ru xyobʼtesihom li Jehobʼa (taayaabʼasi Job 26:7, 8, 14). Kisachk xchʼool naq xkʼoxla chirix li Ruuchichʼochʼ, li choxa, li choql ut li kaaq, usta kixye naq jun miin ajwiʼ naxnaw chirix chixjunil li xyobʼtesihom li Yos. Oxloqʼ ajwiʼ chiru chixjunil li naʼlebʼ li  nachalk rikʼin li Yos, ut saʼ xkʼabʼaʼ aʼin kixye: «Junelik xinkʼuula saʼ li waanm li raatin» (Job 23:12). Xkʼebʼal xchʼool chirix li Jehobʼa ut roxloqʼinkil ru kiʼekʼasink re chi xraabʼal ut chi xbʼaanunkil li nawulak chiru. Aweʼ kikawresink re chi wank chi tzʼaqal ru xchʼool. Joʼ kixbʼaanu laj Job, tento tqakʼe qahoonal chi xkʼoxlankil rix li xchaqʼalil ru xyobʼtesihom li Jehobʼa. Saʼebʼ li qakutan, li xnawom li winq chirix li yobʼtesihom naxqʼax ru li nanawmank chaq saʼ xkutankil laj Job. Joʼkan ajwiʼ, wank saʼ quqʼ li Santil Hu, li nokooxtenqʼa chi xnawbʼal ru chiʼus li Yos. Chixjunil li tqatzol ttenqʼanq qe chi xkʼebʼal reetal naq sachbʼachʼoolej li xbʼaanuhom li Jehobʼa ut tqoxloqʼi ru. Ut, aʼin ajwiʼ t-ekʼasinq qe chi xraabʼal ut chi abʼink chiru, ut tooxkawresi re naq junelik tzʼaqalaq ru li qachʼool (Job 28:28).

13, 14. a) Joʼ naxye saʼ Job 31:1, joqʼe kixkʼutbʼesi laj Job naq naʼabʼink chiru li Yos? b) Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin?

¹³ Saʼ chixjunil li kixbʼaanu kixkʼe xqʼe chi abʼink chiru li Jehobʼa. Laj Job naxnaw naq wi naraj wank chi tzʼaqal ru xchʼool tento t-abʼinq chiru li Jehobʼa. Relik chi yaal, naq rajlal nokooʼabʼink naqakawresi qibʼ re naq tzʼaqalaq ru li qachʼool. Laj Job wulaj wulaj kixkʼe xqʼe chi abʼink chiru li Yos. Jun eetalil, chaabʼil kinaʼlebʼak naq kirilebʼ li ixq (taayaabʼasi Job 31:1). Saʼ xkʼabʼaʼ naq sumsu, naxnaw naq moko us ta naq tixkʼe xchʼool chirix junaq li ixq wi maawaʼ li rixaqil. Saʼebʼ li qakutan, wanko saʼ jun li ruuchichʼochʼ bʼarwiʼ yalaq bʼar natawmank li aaleek chirix li muxuk ibʼ. Ma toonaʼlebʼaq joʼ laj Job ut maajunwa tqakʼe qachʼool chirix junaq kristiʼaan wi maawaʼ li qasumʼaatin? Ma tqatzʼap xnaqʼ qu naq tqataw junaq jalam u bʼarwiʼ wankebʼ li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu? (Mat. 5:28). Wi wulaj wulaj naqayuʼami li kuyuk ibʼ, tqakawresi qibʼ re naq tzʼaqalaq ru li qachʼool chiru li Yos.

¹⁴ Li xnaʼlebʼ laj Job chirix li bʼihomal kixkʼutbʼesi ajwiʼ naq naxpaabʼ li Jehobʼa. Kixye naq wi kixkʼojobʼ raj xchʼool chirix li bʼihomal xkʼulubʼ raj naq traqmanq aatin saʼ xbʼeen re naq tixtoj li xmaak (Job 31:24, 25, 28). Saʼebʼ li qakutan,  wanko saʼ jun li ruuchichʼochʼ li naxra li bʼihomal. Wi naqatzol rilbʼal li tumin ut li junkabʼlal joʼ naxye li Santil Hu, tqakawresi qibʼ re naq tzʼaqalaq ru li qachʼool chiru li Yos (Prov. 30:8, 9; Mat. 6:19-21).

15. a) Kʼaru li oybʼenihom kitenqʼank re laj Job re naq tzʼaqalaq ru xchʼool chiru li Yos b) Kʼaʼut tento tqajultika li qoybʼenihom li naxyeechiʼi li Jehobʼa?

¹⁵ Kixkʼe xchʼool chi roybʼeninkil li qʼajkamunk li tkʼeheʼq re xbʼaan li Yos. Chʼolchʼo chiru laj Job naq choʼq re li Yos wank xwankil ma tzʼaqal ru xchʼool malaj inkʼaʼ (Job 31:6). Usta yook xnumsinkil li aaleek, kʼojkʼo xchʼool naq tqʼajkamuuq xbʼaan li Jehobʼa, ut chʼolchʼo naq aʼin kitenqʼank re chi wank chi tzʼaqal ru xchʼool. Kʼajoʼ naq kisahoʼk xchʼool li Jehobʼa rikʼin laj Job, joʼkan naq kirosobʼtesi rikʼin jun li xnimal ru qʼajkamunk usta laj Job toj aj maak (Job 42:12-17; Sant. 5:11). Ut saʼebʼ li kutan chalk re, numtajenaq li osobʼtesink tixkʼul. Ut laaʼo, ma kaw li qoybʼenihom naq li Jehobʼa tooxqʼajkamu saʼ xkʼabʼaʼ naq tzʼaqal ru li qachʼool? Li Qayos maajunwa naxjal xnaʼlebʼ (Mal. 3:6). Xjultikankil naq oxloqʼ chiru li Yos naq tzʼaqalaq ru li qachʼool ttenqʼanq qe re naq junelik wank saʼ li qaanm li xnimal ru qoybʼenihom saʼ li kutan chalk re (1 Tes. 5:8, 9).

16. Kʼaru chʼolchʼooq raj chiqu?

¹⁶ Chʼolchʼooq bʼiʼ chiqu, junelik tzʼaqalaq ru li qachʼool chiru li Yos. Maare wanq sut tqakʼoxla naq kaʼajwiʼ laaʼo tqaj xbʼaanunkil aʼin. Abʼan moko wanko ta qajunes. Saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ chi miyon li qechpaabʼanel nekeʼxkʼe xqʼe re naq tzʼaqalaq ru li xchʼoolebʼ. Joʼkan ajwiʼ, toowanq saʼ xyanqebʼ li winq ut ixq li xeʼwank saʼ li qʼe kutan li kawebʼ chaq xpaabʼal ut tzʼaqal chaq ru xchʼoolebʼ chiru li Yos usta kitenebʼaak kamk saʼ xbʼeenebʼ (Heb. 11:36-38; 12:1). Chiqajunilo qakʼamaq qe rikʼin laj Job ut qayehaq li raatin: «Chalen toj saʼ linkamik [...] laaʼin junelik tinye naq maakʼaʼ inmaak [“tzʼaqal ru inchʼool”, TNM]». Ut, li xtzʼaqalil ru li qachʼool xkʼehaq xloqʼal li Jehobʼa junqʼe junqʼe kutan.