Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

MUTWE WA KUFUNDA 6

Kange Musankilepo Bulumbuluke Bwenu Ne!

Kange Musankilepo Bulumbuluke Bwenu Ne!

“Kufikatu ne byo nkafwa, kechi nkasankilapo bulumbuluke bwami ne.”—YOBA 27:5.

LWIMBO 34 Endainga mu Bukishinka

BIJI MU UNO MUTWE *

1. Bakamonyi ba kwa Yehoba basatu bo baambapo mu jino jifuka baubile byepi pa kuba’mba batwajijile kwikala ba kishinka kwi Yehoba?

AKILANGULUKAI pa bintu byapichilemo Bakamonyi ba kwa Yehoba basatu. (1) Juba jimo nsongwakazhi byo ajinga ku sukulu, mufunjishi wabuujile baana ba sukulu bonse kwinengezha kusekelela juba ja kukookoloka. Uno nsongwakazhi wayukile’mba kusekelela jino juba kechi kutokesha Lesa ku muchima ne, onkao mambo, wakaine kwivwangamo. (2) Nsongwalume uji na bumvu wayile na kusapwila ku nzubo ku nzubo. Pano bino, wavulukile kuba’mba pa nzubo yalondejilepo paikalanga mukwabo mo bafunjilanga sukulu waambanga byatama pa Bakamonyi ba kwa Yehoba. Nangwa byonkabyo, uno nsongwalume wayile na kukonkonsha pa ino nzubo. (3) Mwanamulume wingila na ngovu pa kuba’mba amwene ba mu kisemi kyanji bikebewa, juba jimo bakulumpe ba nkito bamwambijile kuba kintu kimo kimwesha kubula bukishinka nangwa kyo babula kumuswisha kuba. Nangwa kya kuba wayukile’mba nkito isakupwa, uno mwanamulume walumbulwijile mukulumpe wanji wa nkito amba wafwainwa kutwajijila kwikala wa kishinka ne kukookela mizhilo, mambo bino Lesa byo byo akeba bakalume banji kwikala.—Loma 13:1-4; Hebe. 13:18.

2. Ñanyi mepuzho o tusakukumbula, kabiji mambo ka?

2 Ñanyi byubilo byo twamona mu bano bantu basatu? Kampe mwamonamo byubilo byavula, nabiji kubula moyo ne bukishinka. Pano bino, bamwesheshe kyubilo kyakilamo kunema, ne kino kyubilo ke bulumbuluke. Bonse bamwesheshe bukishinka kwi Yehoba. Bakaine kulala mizhilo ya Lesa. Bino bulumbuluke bo bwibalengejile kuba byo baubile. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yehoba waumvwine bingi bulongo bano bantu basatu byo bamwesheshe kino kyubilo. Ne atweba bonse tukeba kusangajika Shetu wa mwiulu. Onkao mambo, twayai tukumbule ano mepuzho: Bulumbuluke bo bu ka? Mambo ka o twafwainwa kwikela na bulumbuluke? Kabiji twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tutwajijile kwikala na kyubilo kya bulumbuluke mu bino bimye byakatazha?

BULUMBULUKE BO BU KA?

3. (a) Bulumbuluke bulumbulula ka kwi atweba ? (b) Ñanyi bintu bimwesha’mba Yehoba ukeba kumwingijila na muchima yense?

3 Ku bakalume ba Lesa, bulumbuluke bulumbulula kutemwa Yehoba na muchima yense ne kumwingijilatu aye yenka kwapwa, kabiji kikafumamo, tukobanga bintu bimutokesha ku muchima kimye kyonse. Patanshi twayai twisambe pa kyambo kya bulumbuluke byo bekingijisha mu Baibolo. Kyambo kya “bulumbuluke” kwesakana na byo bekingijisha mu Baibolo, kilumbulula: Kintu kituntulu, kyabula bulema, nangwa kintu kyakumaina. Bena Isalela batapishanga bitapisho bya banyama kwi Yehoba, kabiji Mizhilo yaambile’mba bafwainwe kulambula banyama babula bulema. * (Levi 22:21, 22) Bantu ba Lesa kechi bebaswishishe kulambula nyama wachimuka, wabula kutwi, nangwa wasabika jiso ne; kabiji kechi bafwainwe kulambula nyama uji na kikola ne. Kyanemene bingi kwi Yehoba kutambula mulambo wa nyama wabula bulema nangwa’mba nyama yense mutuntulu. (Mala. 1:6-9) Kino kitukwasha kumvwisha ene mambo Yehoba o akebela kumwingijila na muchima yense. Inge twapota kintu, nabiji kipangwa, buku, nangwa kingijisho, kechi tukeba kupota kyasabaika nangwa kyaonaika lubaji lumo ne. Tukeba kintu kituntulu, kyawama bulongo. Ne Yehoba ukeba’mba tumutemwe na muchima yense ne kwikala ba kishinka kwi aye. Butemwe bwetu ne bukishinka kwi aye kechi bwafwainwa kwikala bwa bukifulumuya ne.

4. (a) Mambo ka bantu bambulwa koloka o bakonsha kwikela na kyubilo kya bulumbuluke? (b) Kinembelo kya Salamo 103:12-14 kimwesha’mba Yehoba ukeba’mba twingilenga byepi?

4 Nanchi twafwainwa kulanguluka’mba twafwainwa kwikala baoloka pa kuba’mba twikale na bulumbuluke nyi? Twakonsha kumona nobe twibandengamambo nangwa’mba tulubankanya bingi. Twayai twisambe pa bishinka bibiji byakonsha kwitukwasha kubula kwakamwa. Kitanshi, Yehoba kechi uta muchima pa bintu byo tulubankanya ne. Baibolo witubuula’mba: “Inge mwaji mwatalangatu pa bubi, anweba Yehoba, ñanyi wakonsha kubinga?” (Sala. 130:3) Lesa wayuka’mba twibambulwa kulumbuluka, kabiji witulekelako mambo etu. (Sala. 86:5) Kya bubiji, Yehoba wayuka’mba kuji bintu byo tukankalwa kuba, kabiji kechi ukeba’mba tubenga bintu byo twakonsha kukankalwa kuba ne. (Tangai Salamo 103:12-14.) Pano twakonsha kuba byepi bintu byalumbuluka, bituntulu nangwa na muchima yense kwi Lesa?

5. Butemwe bulengela byepi bakalume ba Yehoba kwikala na bulumbuluke?

5 Butemwe bo bukwasha bakalume ba Yehoba kwikala na bulumbuluke. Twafwainwa kutemwa Lesa ne kwikala ba kishinka kwi aye na muchima yense. Inge twatwajijila kutemwa Lesa ne mu meseko, ko kuba’mba tuji na bulumbuluke. (1 Moba 28:9; Mat. 22:37) Akilangulukai jibiji pa Bakamonyi bo twaambapo ku ntendekelo. Mambo ka o bafuukwijilepo kuba byo baubile? Nanchi nsongwakazhi kechi ukeba kusangalala pamo na bakwabo pa sukulu nenyi? Nanchi nsongwalume wakebelenga’mba bamulengeshe bumvu pa nzubo ya mukwabo nyi? Kabiji nanchi mwanamulume mutwe wa kisemi wakebelenga kumupanga nkito nyi? Ine. Bino bano bonse bayukile kuba’mba Yehoba uji na mizhilo yaoloka, kabiji batele muchima pa kusangajika Shabo wa mwiulu. Kutemwa Lesa ko kwibalengejile kumutangizhako mu bintu byonse byo bafuukwilepo mu bwikalo. Kino kimwesha’mba baji na bulumbuluke.

MAMBO KA BULUMBULUKE O BWANEMENA KWI ATWEBA?

6. (a) Mambo ka o mukebela kwikala na bulumbuluke? (b) Adama ne Evwa bakankelwe byepi kumwesha bulumbuluke?

6 Mambo ka atweba bonse o tukebela kwikala na bulumbuluke? Mwafwainwa kwikala na bulumbuluke mambo Satana wazhinaukile Yehoba, kabiji wazhinaukile ne anweba. Uno malaika wasatukile wialwile mwine ke Satana nangwa’mba “Wa milengulwila” mu bujimi bwa Edena. Watamishe jizhina ja Yehoba kupichila mu kwamba’mba Lesa Kalama watama, witemwatu mwine kabiji kechi wa kishinka ne. Kyataminekotu ke kya kuba’mba Adama ne Evwa nabo balondejile Satana ne kusatukila Yehoba. (Nte. 3:1-6) Bintu byo bajinga nabyo mu bujimi bwa Edena byafwainwe kwibalengela kutemwa Yehoba na muchima yense. Pano bino, kimye Satana kyo azhinaukilenga bukalama bwa Lesa, butemwe bwabo bwakepele. Kwaishile bwipuzho bukwabo bwafwainwe kukumbulwa bwa kuba’mba: Nanchi kukekalapo bantu bakatwajijila kwikala ba kishinka kwi Yehoba Lesa na mambo a kumutemwa nyi? Mu jishinda jikwabo, nanchi bantu bakonsha kumwesha bulumbuluke nyi? Buno bo bwipuzho bwaishileko mu kimye kya kwa Yoba.

7. Kwesakana na byaamba Yoba 1:8-11 Yehoba waumvwine byepi pa bulumbuluke bwa kwa Yoba, bino Satana walangulukilepo’mba ka?

7 Yoba waikeleko kimye bena Isalela kyo bajinga mu Ijipita. Kimye Yoba kyo ajinga na bumi, kafwako muntu mukwabo pano pa ntanda wajinga na bulumbuluke nobe aye ne. Yoba naye wajinga mbulwa kulumbuluka byonkatu byo tuji, kabiji walubankanyanga. Pano bino, Yehoba wamutemenwe na mambo a bulumbuluke bwanji. Kyamweka Satana waendelekelenga Yehoba pa bulumbuluke bwa bantu. Onkao mambo, Yehoba wabuujile Satana pa bulumbuluke bwa kwa Yoba. Bwikalo bwa kwa Yoba bwamwesheshe kuba’mba Satana wa bubela. Satana wakebelenga’mba Yehoba amuswishe kweseka bulumbuluke bwa kwa Yoba. Yehoba waketekejile bingi mulunda nanji aye Yoba, kabiji waswishishe Satana kumweseka.—Tangai Yoba 1:8-11.

8. Satana walukukile byepi Yoba?

8 Satana wakanama, kabiji mbanzhi. Walukukile bintu bya kwa Yoba byonse, konauna bunonshi bwanji, kwipaya bakalume banji, ne kumutamishisha jizhina mu nyaunda mo aikalanga. Kabiji walukukile kisemi kya kwa Yoba, ne kwipaya baana banji bonse jikumi. Kepo alukukile ne mwine Yoba kupichila mu kumonawina butuntulu bwanji bwa mubiji na bipute bikatampe kufumatu ku maulu kufika ne pa lumbwichi. Muka Yoba wakakijilwe ne kuzhingila, kabiji wajinga bingi na bulanda kya kuba watundaikile Yoba kunena Lesa pa kuba’mba afwe. Yoba naye wakebelenga kufwa, bino watwajijile kukakachila ku bulumbuluke bwanji. Kepo Satana aingijishe jishinda jikwabo kulukukilamo Yoba. Waingijishe banabalume basatu bajinga balunda nanji Yoba. Bano banabalume baishile na kupempula Yoba kabiji baikele nanji moba avula, bino kechi bamutekeneshepo ne. Pakuba bamwambijilenga byambo byatama ne kumunena. Baambilenga’mba Lesa ye wamumanyikilenga kabiji amba kechi wateleko muchima ku bulumbuluke bwanji ne. Baambilenga ne kuba’mba Yoba wajinga nguba bibi kabiji amba kyayijilemo bino bya malwa kumumwekela.—Yoba 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6.

9. Yoba wakaine kuba ka kimye kyo apichilenga mu meseko?

9 Yoba waubile byepi na bya malwa byonse byo apichilemo? Yoba wajinga mbulwa kulumbuluka. Wazhingijile ne kukajipila balunda nanji ba kumutekenesha ba bubela, kabiji waingijishe byambo byo aambile’mba wibyambile kwa kubula kulangulukapo. Waambile byambo byamwesheshenga’mba wimwenenga koloka kukila Lesa. (Yoba 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5) Pano bino, nangwatu kimye bintu kyo byatamine bingi, Yoba wakaine kuvundamina Yehoba Lesa. Wakaine bubela bwa balunda nanji. Waambile’mba: “Kechi nakonsha kwimutela’mba mwaoloka ne! Kufikatu ne byo nkafwa, kechi nkasankilapo bulumbuluke bwami ne.” (Yoba 27:5) Abino byambo bimwesha’mba Yoba wafuukwilepo kutwajijila kwikala na bulumbuluke. Yoba kechi wasankijilepo bulumbuluke bwanji ne; ne atweba kechi twafwainwa kwibusankilapo ne.

10. Mwavwangwamo byepi mu mambo aambile Satana pe Yoba?

10 Byonka byo aambile pe Yoba, ne lelo jino Satana byo byo amba pe atweba. Nga atweba twavwangwamo byepi? Satana wamba’mba kechi mwatemwa Yehoba Lesa na muchima yense ne, kabiji amba mukaleka kumwingijila pa kuba’mba mupulushe bumi bwenu, ne kuba’mba bulumbuluke bo muji nabo kechi bwa kine ne. (Yoba 2:4, 5; Lum. 12:10) Kino kimulengela kumvwa byepi? Kikola bingi ku muchima, ke ibyo nenyi? Bino akilangulukai pa kino: Yehoba wimuketekela bingi kya kuba wimupa kimye kya kumwesha’mba mwakonsha kwikala ba kishinka kwi aye. Yehoba uswisha Satana kweseka bulumbuluke bwenu. Yehoba wimuketekela’mba mwakonsha kutwajijila kulama bulumbuluke bwenu, kabiji ukemukwasha kushiina Satana amba wa bubela. Kabiji Lesa witulaya’mba uketukwasha kuba bino. (Hebe. 13:6) Ke munema mukatampe kwituketekela ku Nkambo walengele bintu byonse. Nanchi mwamona ene mambo bulumbuluke o bwanemena nyi? Bwitukwasha kukana bubela bwa kwa Satana ne kutumbijika jizhina jawama ja Shetu wa mwiulu ne kutundaika bukalama bwanji. Pano twakonsha kuba byepi pa kuba’mba twikale na kino kyubilo?

BYO TWAKONSHA KULAMA BULUMBULUKE BWETU PA KINO KIMYE

11. Twakonsha kufunjilako ka kwi Yoba?

11 Satana wavwajila katabuka bakalume ba Lesa mu ano “moba a kupelako” akatazha. (2 Timo. 3:1) Mu bino bimye byakatazha, twakonsha kutwajijila byepi kwikala na bulumbuluke? Twakonsha kufunjilako byavula kwi Yoba. Pa myaka yavula saka akyangye kupita mu meseko, Yoba waubilenga bintu byamukwashishe kwikala na bulumbuluke. Twayai twisambe pa bintu bisatu byo twakonsha kufunjilako kwi aye byakonsha kwitukwasha kutwajijila kulama bulumbuluke bwetu.

Ñanyi mashinda amo akonsha kwitukwasha kutwajijila kulama bulumbuluke? (Monai jifuka 12) *

12. (a) Kwesakana na byaamba Yoba 26:7, 8, 14, ñanyi kintu kyakwashishe Yoba kwikala na moyo wa kwakamwa Yehoba ne kumupa munema?(b) kabiji ne atweba twakonsha kuba byepi bino?

12 Kwikala na moyo wa kwakamwa Yehoba kwalengejile Yoba kutemwa bingi Lesa. Yoba waikalanga na kimye kya kulanguluka pa bilengwa bya Yehoba. (Tangai Yoba 26:7, 8, 14.) Wakuminye bingi byo alangulukilenga pa byalengwa ntanda, jiulu, makumbi ne kutatauka kwa mvula, bino wayukilekotu bicheche pa bilengwa na Lesa. Kabiji wanemekele bingi byambo bya Yehoba. Waambile pa byambo bya Lesa amba: “Nalama byambo byanji.” (Yoba 23:12) Yoba wakuminye bingi pa bulume bwa Yehoba kabiji wamunemekele bingi. Watemenwe Shanji wa mwiulu kabiji wakebelenga kumutokesha ku muchima. Kuba bino kwakwashishe Yoba kutwajijila kulama bulumbuluke bwanji. Ne atweba twafwainwa kubanga byonka byaubile Yoba. Twayuka byavula bingi pa bilengwa na Lesa kukila byayukile bantu bajingako mu moba a kwa Yoba. Kabiji tuji na Baibolo wanembelwe na lutangijilo lwa mupashi witukwasha kuyuka bulongo Yehoba byo aji. Byonse byo tufunda bitukwasha kwikala na moyo wa kwakamwa Lesa. Kabiji moyo wa kwakamwa Yehoba ne munema bitukwasha kumutemwa ne kumukookela, kabiji witukwasha kukebesha kulama bulumbuluke.—Yoba 28:28.

Tutwajijila kulama bulumbuluke bwetu kupichila mu kukana kutamba bya mulekese (Monai jifuka 13) *

13-14. (a) Byonka byaamba Yoba 31:1, Yoba wamwesheshe byepi amba wajinga na lukookelo? (b) kabiji twakonsha kulondela byepi byo aubile?

13 Yoba watwajijile kulama bulumbuluke bwanji mambo wakookelanga Lesa mu bintu byonse. Yoba wayukile’mba pa kuba’mba atwajijile kwikala na bulumbuluke, wafwainwe kwikala na lukookelo. Kukookela mu bintu byonse kwitukwasha kutwajijila kwikala na kyubilo kya bulumbuluke. Yoba wakookelanga Lesa kimye kyonse. Kabiji kechi wakebanga kutala banabakazhi na meso a lunkumbwa ne. (Tangai Yoba 31:1.) Na mambo a kuba’mba wajinga na mukazhi, wayukile’mba kechi kyawama kukumbwa mwanamukazhi mukwabo wabula mwinakwanji ne. Lelo jino, tubena kwikala mu ntanda muji bintu byavula bibena kutundaika bulalelale. Nanchi mukana kukumbwa muntu wabula mwinakwenu byonka byaubile Yoba nyi? Nanchi mukana kutala pa bipikichala bya mulekese nyi? (Mat. 5:28) Inge twibikako kukana bino bintu, tukatwajijila kwikala na bulumbuluke.

Tutwajijila kulama bulumbuluke bwetu kupichila mu kwikala na ndangulukilo yawama pa bunonshi (Monai jifuka 14) *

14 Kabiji Yoba wakookelanga Yehoba kupichila mu kumona bintu bya ku mubiji byonka Yehoba byo ebimona. Yoba wayukile’mba inge waketekela mu bunonshi bwanji, ko kuba’mba walenga mambo a kumukambwilapo. (Yoba 31:24, 25, 28) Lelo jino, tubena kwikala mu ntanda muji bantu batemwa bingi bunonshi. Inge ketulondele byaamba Baibolo pa kwikala na ndangulukilo yawama pa mali ne bunonshi, tukafuukulapo kutwajijila kulama bulumbuluke bwetu.—Maana 30:8, 9; Mat. 6:19-21.

Tutwajijila kulama bulumbuluke bwetu kupichila mu kwikala na luketekelo lwa kulutwe (Monai jifuka 15) *

15. (a) Kuketekela’mba bakamufweta kulutwe kwakwashishe byepi Yoba? (b) Mambo ka o kyanemena kuvulukanga’mba Yehoba uketufweta kulutwe?

15 Yoba walamine bulumbuluke bwanji kupichila mu kuketekela’mba Lesa ukamufweta. Wayukile’mba Lesa wanemekele bingi bulumbuluke bwanji. (Yoba 31:6) Nangwa kya kuba wapichilenga mu meseko, Yoba waketekejile’mba Yehoba ukamufweta. Luno luketekelo lwamukwashishe kukakachila ku bulumbuluke bwanji. Yehoba waumvwine bingi bulongo pa bulumbuluke bwa kwa Yoba kya kuba wamufwetele na bintu byavula saka akiji mbulwa kulumbuluka. (Yoba 42:12-17; Yako. 5:11) Kabiji Yoba ukatambula mfweto ikatampe kulutwe. Nanchi muji na luketekelo lwa kuba’mba Yehoba ukemufweta pa bulumbuluke bwenu nyi? Lesa kechi waluka ne. (Mala. 3:6) Inge saka tuvuluka’mba bulumbuluke bwetu bwanema bingi, tukatwajijila kwikala na luketekelo lwa bintu byawama biji kulutwe.—1 Tesa. 5:8, 9.

16. Twafwainwa kufuukulapo kuba ka?

16 Onkao mambo, fuukulaipo kutwajijila kulama bulumbuluke bwenu. Bimye bimo, mwakonsha kumona nobe bantu bo mwikala nabo kechi babena kulama bulumbuluke byonka byo mubena kuba ne, bino yukai’mba kechi muji bunke ne. Muji pa biumbi bya bantu ba kishinka mwaya ntanda yonse babena kulama bulumbuluke bwabo. Kabiji muji ne pa jibumba ja banabalume ne banabakazhi ba kishinka bajingako kala balamine bulumbuluke bwabo nangwa kya kuba bumi bwabo bwajinga mu kizumba. (Hebe. 11:36-38; 12:1) Twayai atweba bonse tulondelenga byambo byaambile Yoba bya kuba’mba: “Kufikatu ne byo nkafwa, kechi nkasankilapo bulumbuluke bwami ne.” Kabiji bulumbuluke bwetu butwajijile kutumbijika Yehoba myaka ne myaka.

LWIMBO 124 Twajijilai Kwikala Bakishinka

^ jifu. 5 Bulumbuluke bo bu ka? Mambo ka Yehoba o akebela bakalume banji kwikala na kino kyubilo? Mambo ka bulumbuluke o bwanemena kwi atweba bonse? Uno mutwe usakwitukwasha kutaana mikumbu ya ano mepuzho mu Baibolo. Kabiji usakwitukwasha ne kuyuka byo twafwainwa kuba pa kuba’mba tutwajijile kwikala na kyubilo kya bulumbuluke. Kuba bino kuketuletela mapesho.

^ jifu. 3 Kyambo kya Kihebelu kyatuntululwa’mba “wabula bulema” kutazha ku banyama, kipasha na kyambo kya “bulumbuluke” kyo bengijisha ku bantu.

^ jifu. 50 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Tubena kumona Yoba saka akipeela ubena kufunjisha baana banji bamo pa bilengwa bya Yehoba bya kukumya.

^ jifu. 52 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Mulongo wakana kutamba bya mulekese bibena kutamba bakwabo mo bengijila nkito.

^ jifu. 54 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Mulongo wakana kupota TV wabaya ufwa mali avula ye abena kubula kukeba kabiji ye akonsha kukankalwa kupota.

^ jifu. 56 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Mulongo wamonapo kimye kya kulanguluka-languluka ne kulomba pa luketekelo lwa Paladisa.