1. Uzye ya Nte yatatu atiyalondololwa muli palagalafu wii yatwalilile uli ukuya acisinka kuli Yeova?

ELENGANYINI pa vintu vii vitatu ivikucitikila ya Nte Yakwe Yeova. (1) Wanda umwi lino umukazyana ali pa sukulu, kafundisya wanena ya kasukulu yonsi umwi kalasi ukuti yalinzile ukuzevyako uwanda umwi uwa mwikalwe. Umukazyana watamanya ukuti uwanda kwene uwo uwa mwikalwe usizanzya Leza, fwandi wakana ukuzevyako. (2) Umulumendo uwaya ni nsonyi ali umu mulimo wa kusimikila uku ng’anda ni ng’anda. Lyene wiusya ukuti umwi wino yakasambilila nawe uku sukulu akaikala pa ng’anda ilondeliilepo, nupya umuze kwene wiyo watala wasowekapo na ya Nte Yakwe Yeova. Nomba umulumendo waya pa ng’anda iiyo nu kukonkonsya. (3) Umonsi akuombesya pakuti aasakamala ningo ulupwa lwakwe, nupya wanda umwi umukalamba wa ncito wamunena ukuti atame isunde nanti ukucita icingalanga ukuti ataaya na ucisinka. Nanti icakuti yangamuzinga incito, umonsi walondolola ukuti alinzile ukuya na ucisinka nu kuuvwila isunde pano avino Leza akalonda uku yaomvi yakwe.—Loma 13:1-4; Ayeb. 13:18.

2. A mauzyo ci yano tumasambililapo, nupya u mulandu ci?

² I miyele ci ino mukulola umu yantu yaa yatatu? Limwi mungalolamo imiyele iingi, wakwe ukusipa na ucisinka. Nomba imiyele yonsi iyo ikulangilila sile icintu conga icicindame sana, kuli kuti ukaele. Yonsi kwene yotatu yalangiliile ukuti yaali na ucisinka kuli Yeova. Yonsi kwene yakanyile ukutama masunde yakwe Leza. Ukaele walenzile yonsi ukucita vino yacisile. Yeova uvwile ningo pano cila muntu walangilile ukuti wali ni miyele kwene ii. Naswe tukalonda ukuzanzya Tata witu uwa kwi yulu. Fwandi lekini twasuke mauzyo yaa: Uzye ukuya uwa kaele ali kuti uli? U mulandu ci uno tulinzile ukuyela aakaele? Nupya tungacita uli pakuti tutwalilile ukuya aakaele umu manda yaa atale?

3. (a) Uzye aomvi yakwe Leza yakalanga uli ukaele? (b) I vyani vimwi ivyacitikanga ivingatwazwa ukumanya upiliulo wa kuya uwa kaele?

³ Uzye aomvi yakwe Leza yakalanga uli ukaele? Yakacita vivyo lino yakulanga ukuti yatemwa Yeova nu mwenzo onsi, nupya lyonsi yakacita ivikamuzanzya. Elenganyini pa vyeo vimwi ivikalanda pali ukaele ivyaya muli Baibo. Muli Baibo, izwi lya Ciyebulai ilyasenulwa ukuti “ukaele” likalozya uku cintu icipuma, icisuma, nanti consi. Wakwe vino cali uku ina Izlaeli, yapeelanga impolelwa zya nyama kuli Yeova, nupya Isunde lyalanzile ukuti inyama ya kupeela impolelwa yali nu kuya isuma. * (Levi 22:21, 22) Antu yakwe Leza yatazumiliziwe ukupeela inyama iitaakweti ikuulu nanti ikasa, ikutwi, nanti ilinso; nupya yatalondekwanga ukupeela inyama ilwale. Cacindime sana kuli Yeova ukuti inyama iye ipuma, isuma, nupya iyali ni vilundwa ivikumanile. (Malaki 1:6-9) Tukauvwikisya umulandu uno Yeova wikila sana mano uku cintu icisuma nanti icipuma. Ndi twakala icintu cimwi, limwi cingaya icizao, ibuku, nanti iciombelo, tusilonda icikweti ivipongo ivikulu nanti icitakwetiko vimwi. Tukalonda icipuma, icisuma, nanti icikweti vyonsi. Vikwene avino Yeova akalonda twalanga ukutemwa na ucisinka kuli aliwe. Tulinzile ukulanga imiyele ii nu mwenzo onsi.

4. (a) U mulandu ci uno nu muntu kwene aatamalilika angayela uwa kaele? (b) Ukulingana na Masamu 103:12-14, i vyani vino Yeova akaenekela kuli sweswe?

⁴ Uzye tufwile ukwelenganya ukuti tulinzile ukuya amalilike pakuti tuye akaele? Pano limwi tungayuvwa ukuti tukaluvyanya sana. Elenganyini pa milandu iili ino tutalinzile kutiinila. Umulandu onga u wakuti, Yeova asiika sile mano pali vino tukaluvyanya. Izwi lyakwe likatunena ukuti: ‘We Yeova, ndi cakuti wasunzile ivyalembwa apa maifyo itu, we Mwene uzye lyene aweni angapusuka?” (Masa. 130:3) Wene wamanya ukuti tutamalilika, sweswe ya kaifya, nupya akatuyela sana uluse. (Masa. 86:5) Cakwe ciili i cakuti, Yeova wamanya vino tungakwanisya ukucita, nupya asienekela ukuti tucite vino tutanga tukwanisye. (Welengini Masamu 103:12-14.) Uzye fwandi tungaya uli apuma, asuma, nanti aatulizya cimwi kuli Yeova?

5. U mulandu ci uno aomvi yakwe Yeova yalinzile ukuyela nu kutemwa pakuti yaye akaele?

⁵ Ukutemwa u kukalenga aomvi yakwe Yeova yaye na ukaele. Tulinzile ukutemwa Yeova nu mwenzo onsi nu kulanga ucisinka kuli Tata witu uwa kwi yulu muli vyonsi. Ndi twatwalilila ukulanga ukutemwa kwa musango uwo na lino tukweziwa, lyene tukalanga ukuti sweswe yakaele. (1 Mila. 28:9; Mate. 22:37) Elenganyini nupya kwene pali ya Nte yatatu yano itwalandapo pa kutandika kwa cipande cii. U mulandu ci uno yacitiile vino ituvwa? Uzye umukazyana wapata ukusansamuka pa sukulu, nanti uzye umulumendo walondanga ukuzewana pa mulyango, nanti uzye umonsi uwakwata ulupwa walondanga ukuti yamuzinge incito? Awe foo. Yonsi yotatu yamanya ukuti Yeova wakwata masunde aololoke, nupya yonsi yelenganyanga sana pa kuzanzya Isi wao uwa kwi yulu. Pa mulandu wakuti yamutemwa, lyonsi yakaelenganya pali aliwe lino yatali yapingule pali vimwi. Lino yakucita vii, yakalanga ukuti aakaele.

6. (a) U mulandu ci uno mulinzile ukuyela akaele? (b) U mulandu ci uno Adamu na Eva yafiliilwe ukuya akaele?

⁶ U mulandu ci uno tulinzile ukuyela aakaele? Mulinzile ukuya akaele pano Satana watwisika Yeova, nupya namwe kwene wamutwisika.  Umungeli kwene wiya cipondoka waipanzile ukuya Satana, nanti “Kakaanya,” umu calo ca Edeni. Wezizye ukunona izina lyakwe Yeova pa kulanda ukuti Leza u mwipe, waya na ukaitemwe, nupya a Kateeka aataya na ucisinka. Ica ulanda i cakuti, Adamu na Eva yamutungiliile. (Utan. 3:1-6) Umi umu calo ca Edeni wali nu kuyalenga ukutemwa sana Yeova. Nomba pa nsita ino Satana watwisike Leza, yataakweti sana ukutemwa. Umukuya kwa nsita, iuzyo lii lyali nu kwasukwa ilyakuti: Uzye antunze yangatwalilila ukuya acisinka kuli Yeova Leza pa mulandu nu kumutemwa? Nanti uzye antunze yangaya aakaele? Iuzyo kwene lii lizile likatuka nupya pali Yobo.

7. Ukulingana ni vyasokolwa pali Yobo 1:8-11, uzye Yeova uvwile uli pali ukaele wakwe Yobo? Nga Satana wene uvwile uli?

⁷ Yobo wali nu umi umu manda yano aina Izlaeli yaali umu Eguputo. Lino wali nu umi, kutali umuntu muze uwali uwa kaele wakwe aliwe. Ataali umumalilike, wakwe vino naswe kwene twaya. Waluvyanyanga. Lelo Yeova watemilwe Yobo pa mulandu na ukaele wakwe. Cikaloleka ukuti pa nsita ii ala Satana walanda mpiti ukuti umuntu atangaya uwa kaele kuli Yeova. Fwandi Yeova pa kwasuka Satana walanzile pali Yobo ukuti wali u wa kaele. Umi wa monsi kwene wiya walenzile Satana amanyikwe ukuti u wa ufi! Satana wanenyile Yeova ukuti amuleke aezye ukaele wakwe Yobo. Yeova wataile Yobo cuzakwe, fwandi walesile ukuti Satana amwezye.—Welengini Yobo 1:8-11.

8. Uzye Satana wazanzile uli Yobo?

⁸ Satana wakalala, nupya iinkomi. Wononiile Yobo ivintu vyonsi vino wakweti, ukumulwalika, ukukoma aomvi yakwe, nu kumononela izina. Wazanzile ulupwa lwakwe Yobo, amukomela  ana yakwe yonsi 10. Lyene amulwalika ivipute ukufuma pa nyele ukufika na pa tukando. Muka Yobo wali sana nu ulanda; wanenyile iya ati tuka Leza pakuti ufwe. Na Yobo kwene walondesyanga ukufwa, nomba watwalilile ukuya uwa kaele. Lyene Satana wezizye ukuomvya inzila yuze iya kumuzanzilamo. Waomvizye aonsi aali ivyuza vyakwe Yobo. Aonsi yayo yatandalile Yobo pa manda aingi, nomba yatamukomelizye. Lelo yamupeelanga sile imilandu nu kumukalipila. Yalanzile ukuti Leza u walenzile ukuti Yobo aponelwe intazi nupya atasumvile amano kuli ukaele wakwe. Yalanzile nu kuti Yobo wali u muntu umwipe nupya cali sile ningo vino ivintu iviipe vyamucitikilanga!—Yobo 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6.

9. I cani cino Yobo wakaanyile ukucita nanti icakuti wali na mezyo?

⁹ Uzye Yobo wacisile uli pa viipe vyonsi ivyamucitikiile? Yobo ataali umumalilike. Wasokiile ya kakomelezya ya ufi nu kuyakalipila, nupya walanzile ivyalenzile aiza alanguluka ukuti vino walanzile vitaazifile. Umu mivwangile yakwe calolike kwati wene wali umololoke ukuluta Leza. (Yobo 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5) Nomba nanti icakuti ivintu vyamwipiile sana, Yobo wakaanyile ukupondokela Leza. Wakanyile ukuzumila ufi wakwe ya cuza ya ufi. Walanzile ukuti: “Ntalatala nezye ukuzumilizya ukuti mukuvwanga vyacumi, mpaka sile ni mfwa yane, ntalatala inte ukuvwanga ukuti nene muntu umwi uwa kaele.” (Yobo 27:5) Amazwi kwene yaa yakalanga ukuti Yobo walondesyanga ukutwalilila ukuya uwakaele, asi mulandu ni vyali nu kumucitikila. Yobo wakanyile ukutoovoka; naswe tungamukolanya.

10. Uzye ilyasi lino Satana wakatwisye pali Yobo lyamukuma uli?

¹⁰ Na ndakai kwene Satana akatupeela imilandu wakwe vino wacisile kuli Yobo. Uzye ivyacitikiile Yobo vyamukuma uli? Caya kwati namwe Satana akamunena ukuti mutatemwa Yeova Leza, ukuti mulata ukumuombela pakuti sile muipususye, nu kuti mutalatwalilila ukuya uwa kaele! (Yobo 2:4, 5; Umbw. 12:10) Uzye cii cikamulenga ukuvwa uli? Cifwile cikamuwaya sana, uzye asi vivyo? Nomba elenganyini pali vii: Yeova wamutaila sana nupya akaleka kuti Satana aezya ukaele winu. Yeova akapaalila ukuti mungatwalilila ukuya uwa kaele nu kwazwilizya ukusinila Satana ukuti u wa ufi. Nupya wamulaya ukuti alamwazwa ukucita vivyo. (Ayeb. 13:6) I syuko sana ukutailwa kuli Kateeka wa papelapela! Uzye imulola umulandu uno ukaele wacindamila sana? Ukuya akaele kukalenga ufi wakwe Satana umanyikwe nupya tukatungilila Tata witu na ukateeka wakwe. Uzye tungacita uli pakuti tutwalilile ukuya akaele?

11. I vyani vino tungasambilila kuli Yobo?

¹¹ Satana akazanza sana antu yakwe Yeova ‘mu manda yaa akusyalikizya.’ (2 Tim. 3:1) Uzye umu nsita kwene zii izitale, tungacita uli pakuti tutwalilile ukuya akaele? Nupya kwene tungasambilila ivingi kuli Yobo. Walangilile ukuti wali na ukaele pa myaka iingi ala atatala weziwa nu kweziwa. Elenganyini pa masambililo yatatu yano tungasambililako pali vino naswe tungatwalilila ukuya akaele.

12. (a) Ukulingana na vino tukawelenga pali Yobo 26:7, 8, 14, uzye Yobo wacisile uli pakuti aye na katiina kuli Yeova nu kumucindika? (b) Tungaya uli na katiina kuli Leza?

¹² Yobo watemilwe sana Leza pano wali na katiina kuli Yeova. Yobo wasumbanga sana insita ala akwelenganya pa vintu vino Yeova waumba ivya kuzungusya. (Welengini Yobo 26:7, 8, 14.) Wazungukanga sana ndi walola insi, iyulu, amakumbi, na lino uvwa  ukupangalakasya kwa mvula, wamanyile ukuti ataamanyile ivingi pa vintu vino Yeova waumba. Nupya watemilwe sana vino Yeova akalanda. Yobo walanzile api Izwi Lyakwe Leza ukuti: “Nkawaka amasunde yakwe yano akanena.” (Yobo 23:12) Yobo wali na katiina kuli Yeova nupya wamucindikanga sana. Watemilwe sana Isi uwa kwi yulu nupya walondanga ukumuzanzya. Fwandi Yobo walondesyanga ukutwalilila ukuya uwakaele. Tulinzile ukucita wakwe vino Yobo wacisile. Ndakai twamanya ivingi sana pa vintu vya kuzungusya vino Yeova waumba ukucila vino antu aaliko umu manda yakwe Yobo yamanyile. Nupya twakwata Baibo umupuma aakatwazwa ukumanya vino Yeova waya umu cumi cumi. Vyonsi vino tukasambilila vingatwazwa ukuya sana na katiina kuli Yeova. Ukuya na katiina kuli Yeova nu kumucindika kukalenga tumutemwe nu kumuuvwila alino nu kutandika ukulondesya ukutwalilila ukuya akaele.—Yobo 28:28.

13-14. (a) Ukulingana ni vyeo ivyaya pali Yobo 31:1, uzye Yobo walangilile uli ukuti wali ni cuvwila? (b) Uzye tungakolanya uli Yobo?

¹³ Yobo watwalilile ukuya uwa kaele pa mulandu wa cuvwila. Yobo wamanyile ukuti pakuti atwalilile ukuya uwa kaele, walondekwanga ukuya ni cuvwila. Nupya lyonsi lino tukulanga ukuti twaya ni cuvwila tukatwalilila ukuya akaele. Yobo waombiisye pakuti auvwila Leza cila wanda. Wacenjile sana muli vino wacitanga lino ali na anaci. (Welengini Yobo 31:1.) Vino wakweti umuci, wamanyile ukuti citaali ningo ukulanga icintemwa uku mwanaci muze ukuluta pali mamakwe. Ndakai, tukaikala umu nsi muno tukakwata uwezyo wa kucita uzelele. Uzye tulakana ukwika sana mano uku yanaci asi ya witu wakwe vino Yobo wacitanga? Uzye tulakana nu kutamba ivikope vya uzelele ivya misango yonsi? (Mate. 5:28) Ndi cakuti tukuikaanya vikwene cila wanda, tulatwalilila ukuya akaele lyonsi.

¹⁴ Nupya Yobo uvwilanga Yeova mu milolele  yakwe iya vyuma. Yobo wamanyile ukuti ukutaila ivikwatwa, kwali nu kumulenga ukwifya icakuti alondekwa nu kufululwa. (Yobo 31:24, 25, 28) Ndakai, tukaikala umu nsi muno antu yatemwisya icuma. Ndi tukulola impiya ni vikwatwa wakwe vino Baibo ikalanda, tulatwalilila ukuya akaele.—Mapi. 30:8, 9; Mate. 6:19-21.

15. (a) I vintu ci vino Yobo wapaalilanga ivyamwazwilizye ukuti atwalilile ukuya uwa kaele? (b) U mulandu ci uno cingazipila ndi tukupaalila sana ivintu vino Yeova watulaya?

¹⁵ Yobo wapaalilanga ukuti Leza alamulambula, na cii calenzile atwalilile ukuya uwa kaele. Wataile ukuti Leza wasumvile sana mano kuli ukaele wakwe. (Yobo 31:6) Asi mulandu na mezyo yano wakwatanga, Yobo wasininkizye ukuti Yeova alamulambula. Upaalilo kwene uu wazwilizye Yobo ukutwalilila ukuya uwa kaele. Yeova watemilwe sana Yobo pa mulandu na ukaele wakwe nupya wamulambwile sana nanti icakuti aataali umumalilike. (Yobo 42:12-17; Yako. 5:11) Uku nkoleelo Yobo alalambulwa sana ukuluta na vino walambwilwe pa nsita iiya. Uzye namwe mwataila sana ukuti Yeova alamulambula pa mulandu na ukaele winu? Leza witu ataasenuka. (Malaki 3:6) Ndi tukwiusya ukuti Yeova wacindika sana ukaele witu, cilaleenga twatwalilila ukuya nu upaalilo pa vintu ivilacitika uku nkoleelo.—1 Tesa. 5:8, 9.

16. I vyani vino tulinzile ukutwalilila ukucita?

¹⁶ Fwandi twalililini ukuya akaele! Insita zimwi mungayuvwa kwati muli mwenga lino mukutwalilila ukuya akaele, nomba asi vino caya. Mulatwalilila ukuya pa yantu aingi aacumi aakatwalilila ukuya akaele umu nsi yonsi. Nupya mulaya pa yonsi na anaci ya utailo aingi aatwalilile ukuya akaele mpiti, na lino yakulonda ukumukoma. (Ayeb. 11:36-38; 12:1) Fwandi lekini swensi tutwalilile ukuvwila amazwi yano Yobo walanzile akuti: “Ntalatala inte ukuvwanga ukuti nene muntu umwi uwa kaele!” Nupya lekini ukaele witu ukatwalilile ukulenga ukuti Yeova ace alumbanyiziwa manda pe!