1. Ewi wãween an kar Ri-Kõnnaan ro jilu an Jeova ilo pãrokõrããp in kwal̦o̦k wõt aer tiljek?

L̦ÕMN̦AK kõn jilu waanjoñak ko rej kwal̦o̦k kõn Ri-Kõnnaan ro an Jeova. (1) Juon leddik ej pãd ilo jikin jikuul̦ im ri-kaki eo an ej kajjitõk bwe aolep ri-jikuul̦ ro ilo kilaaj eo ren bõk kun̦aaer ilo juon iaan raan ko rel̦l̦ap an lal̦ in. Ledik eo ejel̦ã bwe Anij ejjab buñbũruon kõn men in, im ilo kautiej, ear ba bwe ejjab maroñ bõk kun̦aan. (2) Juon l̦addik me ejjookok ej kwal̦o̦k naan jãn em̦ ñan em̦. Ejel̦ã bwe juon iaan ri-jikuul̦ ro ilo im̦õn jikuul̦ eo an ej jokwe ilo m̦weo tok juon. Im ri-jikuul̦ in ekõn kajjirere kõn Ri-Kõnnaan ro an Jeova m̦oktal̦o̦k. Bõtab, jo̦dikdik in ej etal wõt ñan m̦weo im kal̦l̦al̦l̦al̦ ilo kõjãm eo. (3) Juon em̦m̦aan ej lukkuun kate jerbal ñan kabwe aikuj ko an baam̦le eo an, im juon raan bo̦o̦j eo an ej kajjitõk ippãn ñan riab ak kõm̦m̦ane juon men me ej rupe kien. Meñe em̦m̦aan in emaroñ luuji jerbal eo an, ak ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõmel̦el̦eik bo̦o̦j eo an bwe ej aikuj pokake kien im kwal̦o̦k m̦ool kõnke eñin men eo Anij ekõn̦aan bwe ri-karejar ro An ren kõm̦m̦ane.​—Rom 13:1-4, UBS; Hi. 13:18.

2. Ta kajjitõk ko jenaaj etali, im etke?

² Ta kadkad eo kwõj loe ippãn armej rein jilu? Bõlen ewõr jet kadkad ko kwõj loi, ãinwõt peran im m̦ool. Bõtab kadkad eo el̦aptata me erjel aolep ar kwal̦o̦ke ej tiljek. Kajjojo iaaer ear kwal̦o̦k an tiljek wõt ñan Jeova. Im erjel aolep rar jab kõn̦aan rupe kien ko an Anij. Tiljek ear kõm̦akũt rein jilu bwe ren jutak wõt pen. Ejjel̦o̦k pere bwe el̦ap an Jeova buñbũruon ippãn rein kõn aer kar kwal̦o̦k wõt aer tiljek. Kõj bareinwõt jekõn̦aan kabuñbũruon Jemãd ilañ. Kõn men in, jen etale kajjitõk kein: Ta in tiljek? Etke jej aikuj tiljek? Im ta ko jemaroñ kõm̦m̦ani ñan kapenl̦o̦k pepe eo ad ñan dãpij wõt ad tiljek ilo iien kein renana?

3. (1) Ta in tiljek? (2) Ta waanjoñak ko remaroñ jipañ kõj ñan mel̦el̦e kõn mel̦el̦ein tiljek?

³ Ñe ej itok ñan kõj ri-karejar ro an Anij, tiljek ej mel̦el̦ein yokwe Jeova kõn aolepen bũruod im jab kõtl̦o̦k bwe jabdewõt men en kõjepel yokwe eo ad ñane. Men in enaaj jipañ kõj bwe jen maroñ likũt ankilaan m̦oktata ilo aolep pepe ko jej kõm̦m̦ani. Jen lale jet kõmel̦el̦e ko kõn wãween kar kõjerbal naan in tiljek ilo Baibõl̦. Ilo Baibõl̦, naanin Hibru eo kar ukote ñan “tiljek” ej mel̦el̦ein aolepen, weeppãn, ak likiio. Ñan waanjoñak, ke ri-Israel ro rar katok kõn menninmour ko ñan Jeova, Kien Moses ear ba bwe menninmour ko rej aikuj “weeppãn.” * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) (Lv. 22:21, 22) Armej ro an Anij rejjab aikuj in kar katok kõn menninmour ko ejako rãjetin neer, lo̦jilñier, mejãer, ak menninmour ko me renañinmej. Ear eaorõk ippãn Jeova bwe ren katok kõn menninmour ko relikiio im “weeppãn” ak rãjmour. (Mal. 1:6-9) Jemel̦el̦e etke eaorõk ippãn Jeova bwe juon men en likiio im weeppãn. Ñan waanjoñak, ñe jej wia kijed leen wõjke, ad bok, ak ad kein jerbal, jejjab kõn̦aan wiaik men ko rem̦or, ak repotak im rejipikpik. Jekõn̦aan wiaik men ko relikiio im weeppãn im rejjab jorrããn. Ãindein bar eñjake eo an Jeova ñe ej itok ñan yokwe eo ad im ad tiljek ñane. Ej aikuj itok jãn aolepen bũruod, im en likiio im weeppãn.

4. (1) Etke juon armej me ejjab weeppãn emaroñ tiljek wõt? (2) Ekkar ñan Sam 103:12-14, ta eo Jeova ej kõtmãne jãn kõj?

⁴ Bwe jen maroñ tiljek wõt, jej aikuj ke weeppãn? Jemaroñ bõk l̦õmn̦ak in kõnke kõj aolep jej likjab im kõm̦m̦an bõd. Bõtab, jen lale ruo un ko unin ad jab aikuj bõk l̦õmn̦ak in. Kein kajuon, Jeova ejjab kalimjeki bõd ko jej kõm̦m̦ani. Baibõl̦ ej ba: “El̦aññe Kwe, O Jeova, Kwõnaaj kõkal̦l̦e jerawiwi ko, O Irooj, wõn enaaj jutak?” (Sam 130:3) Jeova ejel̦ã bwe jejjab weeppãn im bwe kõj armej rijjerawiwi, im ej m̦õn̦õn̦õ in jol̦o̦k bõd ko ad. (Sam 86:5) Kein karuo, Jeova ejel̦ã bwe ewõr joñan ad maroñ, im ejjab kõtmãne bwe jen kõm̦m̦ani men ko el̦ap jãn joñan maroñ ko ad. (Riit Sam 103:12-14.) Innem ilo wãween et jemaroñ likiio ak weeppãn im̦aan mejãn?

5. Etke yokwe enaaj kõm̦m̦an bwe ri-karejar ro an Jeova ren maroñ tiljek wõt?

⁵ Ñan kõj ri-karejar ro an Jeova, men eo enaaj jipañ kõj ñan tiljek wõt ej yokwe. Yokwe eo ad ñan Anij im ad tiljek wõt ñane ãinwõt juon Jemãd ilañ, ej aikuj likiio, weeppãn, im en itok jãn aolepen bũruod. El̦aññe yokwe eo ad ej ãindein meñe jej iioon mãlejjoñ ko, innem men in ej kaalikkar bwe jej tiljek. (1 Kr. 28:9; Matu 22:37) Jen bar l̦õmn̦ak kõn Ri-Kõnnaan ro jilu an Jeova me kar kwal̦o̦k kake er ilo jinoin katak in. Etke erjel ar dãpij wõt aer tiljek? M̦ool ke bwe ledik eo ejjab kõn̦aan limo ilo jikuul̦, ak l̦adik eo ear ke kõn̦aan bwe ri-jikuul̦ eo en kajooke, ak em̦m̦aan eo ear ke kõn̦aan bwe en luuji jerbal eo an? Ejjab ñan jidik. Ak rejel̦ã bwe kien ko an Jeova rejim̦we, im rar l̦õmn̦ak wõt kõn men ko renaaj kabuñbũruon Jemãer ilañ. Yokwe eo aer ñan Jeova ear kõm̦akũt er bwe ren likũt E m̦oktata ilo aolep pepe ko rej kõm̦m̦ani. Ilo wãween in, rar kam̦ool bwe rar maroñ tiljek wõt.

6. (1) Etke jej aikuj tiljek wõt? (2) Ewi wãween an kar Adam im Iv jab kwal̦o̦k aerro tiljek?

⁶ Etke elukkuun aorõk bwe kõj aolep jen tiljek wõt? Jej aikuj tiljek kõnke Setan ej aitwerõk ippãn Jeova im jej bar del̦o̦ñ ilo aitwerõk in an. Ilo kar jikin kallib Iden, enjel̦ in enana ear make kõm̦m̦an bwe en erom Setan ak “ri-Jum̦ae.” Ear kattoon etan Jeova ilo an kar kwal̦o̦k bwe ej juon Anij enana, ej l̦õmn̦ak  wõt kõn e make, im juon ri-Tõl ejjab m̦ool. Ekabũrom̦õjm̦õj bwe Adam im Iv rar rejetake Setan im jum̦ae Jeova. (Jen. 3:1-6) Wãween mour eo ilo jikin kallib Iden ear em̦m̦an im ear pel̦l̦o̦k el̦ap iien ñan aerro naaj kar kõkajoorl̦o̦k yokwe eo aerro ñan Jeova. Bõtab ilo iien eo Setan ear kapo erro, yokwe eo aerro ear jab likiio im weeppãn. Kõn men in, tokãlik ear wal̦o̦k kajjitõk in: Ewõr ke jabdewõt armej emaroñ dãpij wõt an tiljek ñan Jeova Anij kõn an yokwe E? Ak ilo bar juon wãween, armej remaroñ ke tiljek wõt? Kar bõkm̦aantak kajjitõk in ilo tõre eo an Job.

7. Ãinwõt an Job 1:8-11 kwal̦o̦k, ta eñjake eo an Jeova im Setan kõn an kar Job tiljek wõt?

⁷ Job ear mour ilo tõre eo me ri-Israel ro rar pãd ilo Ijipt. Ilo tõre eo ear mour, ejjel̦o̦k juon armej ear tiljek ãinwõt e. Ãinwõt kõj, Job ear jab weeppãn im ear bar kõm̦m̦an bõd. Bõtab, Jeova ear yokwe Job kõn an kar tiljek wõt. Bõlen Setan ear kakũtõtõik Jeova m̦oktal̦o̦k kõn an armej tiljek ñane. Kõn men in, Jeova ear kwal̦o̦k ñan Setan kõn an Job tiljek wõt. Wãween mour eo an Job ear kaalikkar bwe Setan ear juon ri-riab. Innem Setan ear kõn̦aan mãlejjoñe Job ñan lale ñe enaaj tiljek wõt. Jeova ear lõke armej in jeran, Job, im Ear kõtl̦o̦k an Setan mãlejjoñe.​—Riit Job 1:8-11, UBS.

8. Ewi wãween an kar Setan ko̦kkure Job?

⁸ Setan ej juon eo elukkuun lãj im nana. Ear bõk aolep men ko m̦weien Job, jeraam̦m̦an ko an, ri-jerbal ro an, im kattoone ãt eo etan em̦m̦an. Ear bar ko̦kkure baam̦le eo an Job im m̦ane aolep ajri ro 10 nejin. Innem ear kõm̦m̦an bwe en wõt aolepen ãnbwinnin Job, jãn mo̦ñin ñan lo̦piden neen. Joñan an kar lio pãleen Job lukkuun bũrom̦õj im eddo bũruon, ear ba ñane bwe en jol̦o̦k an tiljek im kaarmejjete  Anij im mej. Job make ear kõn̦aan mej, ak ear dãpij wõt an tiljek. Kõn men in, Setan ear bar kajjioñe juon kõl ñan mãlejjoñe Job. Ear kõm̦m̦ane men in ilo an kar kõjerbale l̦õm̦aro jilu m̦õttan. Elõñ alen an kar l̦õm̦arein lol̦o̦k Job, ak ejjel̦o̦k naanin kaenõm̦m̦an rar lel̦o̦k ñane. Ear eddo naan ko rar jiroñl̦o̦ke. Rar ba bwe Anij eo ej kõm̦m̦an bwe en wal̦o̦k men ko renana ñane im ejjab kaorõke an Job tiljek. Rar bar ba bwe Job ej juon armej enana im ejim̦we an wal̦o̦k men kein renana ñane!​—Job 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5, UBS; 22:3-6, UBS; 25:4-6, UBS.

9. Ta eo Job ear jab kõm̦m̦ane meñe ear iiooni wãween ko reppen?

⁹ Ewi wãween an kar Job kõm̦adm̦õde apañ kein ear iiooni? Job ear jab weeppãn. Ear illu ilo an kar kajim̦we l̦õm̦aro jilu m̦õttan, im ear kwal̦o̦k naan ko me tokãlik ear ba bwe rej “naanin jajel̦o̦kjen̦.” Ear jojomare e make im kõwãnõk e el̦ap jãn Anij. (Job 6:3; 13:4, 5, UBS; 32:2; 34:5) Bõtab, meñe ilo iien ko rar lukkuun pen ñan Job, ak ear jab el̦l̦o̦k jãn Jeova Anij. Ear jab tõmaki naan ko reriab me l̦õm̦aro m̦õttan rar kwal̦o̦ki. Ear ba: “En ettol̦o̦k jãn ña bwe in kõwãnõk kom̦; ñan iien aõ mej ijjãmin jol̦o̦k aõ jim̦we [ak tiljek, NW] jãn ña.” (Job 27:5) Naan kein rej kam̦ool bwe Job ear jek ilo bũruon ñan dãpij wõt an tiljek jekdo̦o̦n ta ko ear iiooni. Job ear jab ebbweer im kõj bareinwõt jemaroñ ãinwõt e.

10. Ewi wãween ad bar del̦o̦ñ ilo ejja naanin aitwerõk ko an Setan n̦ae Job?

¹⁰ Ewi wãween ad bar del̦o̦ñ ilo ejja naanin aitwerõk ko an Setan n̦ae Job? Eokwe ej ãinwõt ñe Setan ej ba bwe jejjab lukkuun yokwe Jeova Anij, im bwe enaaj bõjrak ad karejar ñan E bwe jen lo̦mo̦o̦ren kõj make, im ej ba bwe jeban dãpij wõt ad tiljek. (Job 2:4, 5; Rev. 12:10) Ta eñjake eo am̦ kõn men in? Ejjel̦o̦k pere bwe el̦ap an eddo bũruom̦ kõn naan kein an. Ak l̦õmn̦ak kõn men in: Jeova ej kõtl̦o̦k an Setan mãlejjoñe eok im lale ñe kwõnaaj tiljek wõt. El̦ap an lõke eok im ej lewaj juon iien em̦m̦an ñan am̦ dãpij wõt am̦ tiljek im kam̦ool bwe Setan ej juon ri-riab. Jeova ej lõke bwe kwõnaaj dãpij wõt am̦ tiljek, im ej kallim̦ur bwe enaaj jipañ eok ñan kõm̦m̦ane men in. (Hi. 13:6) Ej juon jeraam̦m̦an el̦ap kõn an Eo ej Irooj bõtata ioon aolepen lal̦ in kwal̦o̦k an lõke kõj! Kwõj ke loe joñan an aorõk bwe jen tiljek wõt? Men in enaaj kõmaroñ kõj ñan jum̦ae naanin riab ko an Setan im jojomare etan Jemãd ilañ im rejetake wãween An tõl. Innem ta eo jemaroñ kõm̦m̦ane ñan dãpij wõt ad tiljek?

11. Ta eo jemaroñ katak jãn Job?

¹¹ Ej kab baj l̦apl̦o̦k wõt men ko Setan ej kõjerbali ñan ko̦kkure ri-karejar ro an Anij ilo ‘raan kein ãliktata.’ (2 Ti. 3:1) Ta ko jej aikuj kõm̦m̦ani ñan kapenl̦o̦k pepe eo ad ñan dãpij wõt ad tiljek ilo iien kein renana? Bar juon alen, jemaroñ katak jãn joñak eo an Job. Elõñ alen an kar Job dãpij wõt an tiljek ñan Jeova m̦oktal̦o̦k jãn an kar Setan mãlejjoñe. Jen lale jilu men ko jemaroñ katak jãn e ñan kapenl̦o̦k pepe eo ad ñan dãpij wõt ad tiljek.

12. (1) Ãinwõt an Job 26:7, 8, 14 kwal̦o̦k, ta eo ear kõm̦m̦an bwe Job en l̦apl̦o̦k an bwilõñ kõn Jeova im kautieje? (2) Ewi wãween ad maroñ kõm̦m̦an bwe bũruod en obrak kõn kam̦m̦oolol?

¹² Kõn an kar Job bwilõñ kõn Jeova, yokwe eo an ñan E ear kajoorl̦o̦k wõt. Job ear bõk iien ñan kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn menin kõm̦anm̦an ko rekabwilõñlõñ Jeova ear kõm̦m̦ani. (Riit Job 26:7, 8, 14.) Ke ear l̦õmn̦ak kõn wãween an kar Jeova kõm̦anm̦an lal̦, lañ, kõdo̦ ko, im jourur ko, ear lukkuun bwilõñ im l̦o̦kjenaan. Meñe ãindein, ak ear kile bwe ej dik wõt an jel̦ã kõn aolep menin kõm̦anm̦an ko an Jeova. Job ear bareinwõt kaorõk naan ko an  Jeova ilo an ba: “El̦apl̦o̦k aõ kõjparok naan ko jãn lo̦ñiin.” (Job 23:12) Job ear lukkuun bwilõñ kõn Jeova im ear l̦ap an kautiej E. Ear yokwe Jemãn ilañ im ear kõn̦aan kabuñbũruon. Tokjãn men in, ear l̦apl̦o̦k wõt an Job jek ilo bũruon ñan dãpij wõt an tiljek. Jej aikuj bar kõm̦m̦ane men in Job ear kõm̦m̦ane. El̦apl̦o̦k ad jel̦ã kõn menin kõm̦anm̦an ko an Jeova jãn kar armej ro ilo tõre eo an Job. Bareinwõt epãd aolepen Baibõl̦ eo ippãd ñan jipañ kõj ñan lukkuun jel̦ã kajjien Jeova. Aolep men ko jej katak kaki renaaj jipañ kõj bwe bũruod en obrak kõn kam̦m̦oolol. Ad bwilõñ kõn Jeova im kautiej e, enaaj kõm̦akũt kõj ñan yokwe im pokake e im kal̦apl̦o̦k ad kõn̦aan dãpij wõt ad tiljek.​—Job 28:28.

13-14. (1) Ãinwõt an wal̦o̦k ilo Job 31:1, ewi wãween an kar Job kwal̦o̦k an pokake? (2) Ewi wãween ad maroñ anõke joñak eo an Job?

¹³ Ilo an kar Job pokake Jeova ilo men otemjej, men in ear kõkajoore bwe en dãpij wõt an tiljek. Job ear jel̦ã bwe ñan an maroñ tiljek wõt, ej aikuj pokake Jeova. Ilo m̦ool, kajjojo iien jej pokake, men in ej jipañ im kõkajoor kõj ñan dãpij wõt ad tiljek. Job ear lukkuun kate ñan pokake Anij kajjojo raan. Ñan waanjoñak, ear lukkuun kõjparok wãween an m̦akũtkũt im kõm̦m̦an ñan kõrã ro ejjab pãleen. (Riit Job 31:1.) Ãinwõt juon em̦m̦aan eo em̦õj an m̦are, ear jel̦ã bwe ejjab jim̦we ñan an mejkaiie ak kalimjek kõrã ro jet ijello̦kun wõt lio pãleen. Ilo raan kein, jej mour ilo juon lal̦ me eobrak kõn menin kapo ko ñan mourin l̦õñ. Ãinwõt Job, jenaaj ke kõjparok kõj bwe jen jab mejkaiie ak kalimjek ro me ejjab pãleed? Jenaaj ke bar kõjparok kõj ñan jab lale pija ko renana im rejekkar ilo jabdewõt jikin ko rej wal̦o̦k ie? (Matu 5:28) El̦aññe jenaaj lukkuun kate kõj ñan jel̦ã irooj ioon kõn̦aan ko ad kajjojo raan, men in enaaj jipañ kõj bwe jen dãpij wõt ad tiljek.

¹⁴ Job ear bar kwal̦o̦k an pokake Jeova ilo an kar bõk l̦õmn̦ak eo ejim̦we kõn m̦weiuk ko an lal̦. Job ear kile bwe ñe enaaj l̦ap an lõke m̦weiuk  im jeraam̦m̦an ko an, enaaj juon bõd el̦ap im enaaj aikuj bõk kaje kõn men in. (Job 31:24, 25, 28) Rainin, jej mour ilo juon lal̦ me el̦ap an armej koorl̦o̦k m̦weiuk. El̦aññe jej bõk l̦õmn̦ak eo ejim̦we kõn m̦weiuk im jããn ãinwõt an Baibõl̦ eo jiroñ kõj bwe jen kõm̦m̦ane, men in enaaj bar jipañ im kõkajoorl̦o̦k pepe eo ad ñan dãpij wõt ad tiljek.​—JK. 30:8, 9, UBS; Matu 6:19-21.

15. (1) Ta eo ear jipañ Job ñan dãpij wõt an tiljek? (2) Etke ad l̦õmn̦ak kõn kõjatdikdik eo Jeova ej letok enaaj jipañ kõj?

¹⁵ Job ear dãpij wõt an tiljek kõn an kar l̦õmn̦ak wõt kõn kõjatdikdik eo Anij enaaj kõjeraam̦m̦ane kake. Ear lukkuun tõmak bwe Anij ear kaorõke an tiljek wõt. (Job 31:6) Meñe Job ear iiooni wãween ko reppen, ak ear lõke bwe tokãlik Jeova enaaj kõjeraam̦m̦ane. Men in ear lukkuun jipañe bwe en dãpij wõt an tiljek. Joñan an kar Jeova lukkuun m̦õn̦õn̦õ kõn an Job tiljek wõt, ear l̦ap an kõjeraam̦m̦ane Job ilo iien eo ke ejjañin kar weeppãn! (Job 42:12-17; Jem. 5:11) Im elõñl̦o̦k jeraam̦m̦an ko Job enaaj bũki ilo raan ko repãd im̦aan. Kwõj ke lukkuun lõke bwe Jeova enaaj kõjeraam̦m̦an eok kõn am̦ dãpij wõt am̦ tiljek? Eokwe, Anij eo ad ejjañin oktak. (Mal. 3:6) Ñe jej keememej bwe Jeova ej kaorõke ad tiljek ñane, jenaaj maroñ tõmak im reim̦aanl̦o̦k wõt ñan kõjatdikdik eo ad kõn juon ilju im jekl̦aj em̦m̦an.​—1 Te. 5:8, 9.

16. Ta eo jen jek ilo bũruod ñan kõm̦m̦ane?

¹⁶ Kwõn jek ilo bũruom̦ bwe aolep iien kwõnaaj dãpij wõt am̦ tiljek. Ewõr iien kwõnaaj l̦õmn̦ak bwe kwe wõt kwõj kõm̦m̦ane men in, ak ilo m̦ool kwoban make iaam̦. Kwõnaaj uwaan elõñ milien armej ro me retiljek ipel̦aakin lal̦ in. Kwõnaaj bar kobal̦o̦k ippãn em̦m̦aan im kõrã ro me rej rũttõmak im rar dãpij wõt aer tiljek ilo iien ko etto meñe mour ko aer ear pãd ilo kauwõtata. (Hi. 11:36-38, UBS; 12:1) Kõj aolep jen jek ilo bũruod ñan l̦oore naan kein an Job ke ear ba: “Ñan iien aõ mej ijjãmin jol̦o̦k aõ jim̦we [ak tiljek, NW] jãn ña!” Innem jen kate kõj ñan tiljek wõt bwe jen maroñ nõbar im kaiboojoj Jeova ñan indeeo!