Skip to content

Gaˇ kawˆ uˬ dzah deuˬ maˬ bi mawˇ laˇ˗eu

Dzaw-eu gaˇ kawˆ 7

Nahˬ yu ni g’eh-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ ni dehꞈ

Nahˬ yu ni g’eh-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ ni dehꞈ

‘Nui nahˬ nui yu ahˇ-eu deuˬ-oˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ shaˇ caw-awˬ. Nui nahˬ nui yu ahˇ-awˇ dehꞈ-awˬ.’—Zeˬpaˬniˇ 2:3.

Dawˬ caˇ 80 Pyehˆ tseˇ haw, ‘Yeˬhawˇbaˬ muiˬ dui dui-eu’ gaˇ ya siˬ

Kawˆ shawˆ *

1-2. (a) Jaˇliꞈ-ahˇ Moˇseˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ-awˇ, aˬ jeˬ jeˇ jahˇ-euˬ lehˇ ehˇ nga? (b) Aˬ dui nui nahˬ nui yu ahˇ ni aˬ jeˬ miˇ neh leh jeh mawꞈ-eu nga?

Jaˇliꞈ-ahˇ Moˇseˬ naˇ “aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ nui nahˬ nui yu ahˇ-eu tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ-eu meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Bawˇtsahˬ 12:3) Heu naˇ g’aˬ baˬ-awˇ, maˬ noeˬ tsehˆ peuˬ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ-eu lehˇ ehˇ mawꞈ nga laˬ? Tiˬ g’aˬ na-aˬ nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ toˆ-ehˇ g’eh meh lehˇ noeˬ nya meh. Ehˇ k’awꞈ maˇ diˇ naˇ toˆ-ehˇ maˬ ngeuˇ-a. Moˇseˬ naˇ ziꞈ dah ni g’eh-awˇ nui tsehˆ ahˇ-eu uˬ taꞈ, k’aˬ duˬ ni g’eh-eu Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ meh. Moˇseˬ Yeˬhawˇbaˬ caw ba-eu miˇ neh, huiˬ dui dui-eu Iˇjiˇtuˆ-euˬ sahˬ paˬ nehˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ-iˇ peuˬ-awˇ, zaˬ lahˇ smˬ lam g’aˬ ehˇ g’aˬ ni-ahˇ bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ-ahˇ neh sheuˬ doˆ nya-euˬ uˬ taꞈ, Iˇsaˬleˬlaˆ-ahˇ muiˇ-eu deuˬ-ahˇ jiˇ deuˆ g’aˬ nya ni caw ba nehˬ nya-euˬ meh.

2 Aˬ dui Moˇseˬ loꞈ-ehˇ teu tiˆ-ahˇ maˬ ya tahˬ puˬ k’awꞈ, yawˬ nah na luꞈ aˬ dui-ahˇ nui nahˬ nui yu maˬ bi ahˇ ni laˆ tsoeˬ laˇ-eu tsawˇ haˬ hawˇ-eu gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu ma. Ehˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ “nui nahˬ nui yu ahˇ-eu deuˬ-aˬ, miˇ k’ahˬ jeˬ biˇ oꞈ” meh lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ miˇ neh, aˬ dui seuˆ dzeuꞈ aˇ g’ehˇ heu huiˬ daˆ laˇ ni leh jeh mawꞈ-eu ma. (Ja ceuˬ 37:11) Nawˇ yawˬ ha nui nahˬ nui yu ahˇ-eu tiˬ g’aˬ ma lehˇ noeˬ miˇ-a loˇ? Aˬ cawˬ nawˬ-ahˇ nahˬ yu g’eh-eu tiˬ g’aˬ lehˇ haw meh laˬ? Dawˬ k’oꞈ heu maˬ biꞈ mi naˆ-ehˇ, nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu lehˇ jeˬ hu ya siˬ nya-eu meh.

Nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu nga?

3-4. (a) Nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu nga? (b) Aˬ dui-ahˇ nahˬ yu g’eh ni caw ba nehˬ-eu aˬ dui ya ahˇ-eu seuˆ dzeuꞈ oeˬ jeˬ aˬ jeˬ nga?

3 Nahˬ yu ni g’eh-eu jeˬ, * haw muiˬ dui dui-eu aˇ baˇ tiˬ baˇ-ahˇ duˇ-eu meh. Aˇ baˇ boꞈ zaˬ muiˬ-eu aˇ baˇ boꞈ doˆ leꞈ-eu g’aˇ duˬ, naˬ yawˬ yaw myaˬ jeˬ ya laˆ keuˬ-eu loꞈ-ehˇ, aˬ dui k’awꞈ nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ-eu g’aˇ duˬ, taˬ aw-eu jeˬ, ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ, g’awˬ shaˬ gaˬ-eu jeˬ, ziꞈ dah ni g’eh-eu jeˬ, heu deuˬ ya ahˇ-eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ bi shiˇ mawꞈ naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh seuˆ dzeuꞈ aˇ g’ehˇ heu deuˬ ya ahˇ-eu nga?

4 Miˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ ni mˇ-eu deuˬ naˇ, taˬ aw-eu deuˬ tehꞈ-ehˇ pyeuꞈ meh. Miˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ ni mˇ-eu jeˬ laꞈ k’oeˇ neh tiˬ jeˬ naˇ g’awˬ shaˬ gaˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:22) Aˬ dui Miˬyehˇ geuꞈ mawꞈ-eu jeˬ-ehˇ mˇ caw naˇ, Saˬdaˬ-euˬ nui ma-ahˇ laˆ pehˇ-eu miˇ neh aˬ dui taˬ aw-awˇ nahˬ yu ni g’eh k’awꞈ, Saˬdaˬ miˇ tsaˬ-ahˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui-ahˇ bye-eu meh. (Yoˇhaˬ 15:18, 19) Teu miˇ neh aˬ dui Saˬdaˬ deuˆ laˇ gaˇ kamˬ daˬ coeˇ-eu g’aˇ duˬ, ziꞈ dah ni ya g’eh-eu meh.

5-6. (a) Saˬdaˬ aˬ jeˬ miˇ neh nahˬ yu ni g’eh-eu deuˬ-ahˇ bye-eu nga? (b) Aˬ dui aˬ geu jeˬ-euˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ ja sawˇ-eu nga?

5 Nahˬ yu ni g’eh-eu jeˬ nehˬ-ehˇ tiˬ pawꞈ-iˬ maˬ duˇ leˇ-eu jeˬ naˇ, jahˇ g’eh-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Jahˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ nui pehˇ maˬ oˇ-eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ jiˇ maˬ naˇ haˬ-a. Saˬdaˬ toˆ-ehˇ g’eh-eu meh. Teu miˇ neh Saˬdaˬ nahˬ yu ni g’eh-eu deuˬ-ahˇ bye gaˇ aˬ dui maˬ zahˬ leˇ. Nahˬ yu ni g’eh-eu deuˬ naˇ, Saˬdaˬ maˬ ahˇ-eu seuˆ dzeuꞈ aˇ g’ehˇ ahˇ-eu miˇ neh, Saˬdaˬ aˇ naˆ ni doeˇ-awˇ, jaˬ myawꞈ aˇ naˆ ni myawꞈ-eu lehˇ bi siˬ laˇ-eu meh. Aˬ joˆ-ehˇ? Saˬdaˬ aˬ joˆ-ehˇ ngehˬ-awˇ, aˬ joˆ-ehˇ jahˇ k’awꞈ, nahˬ yu ni g’eh-eu deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ byehˇ dzeh ni maˬ jahˇ nya-eu miˇ neh meh.—Yawˇbaˆ 2:3-5.

6 Aˬ dui-ahˇ nahˬ yu ni g’eh-eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ-eu aˬ geu ngeh nga? Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ ya pyeuꞈ daˆ leꞈ-eu nga? Naˇ haˬ-eu jeˬ heu nyiˬ kawˆ-ahˇ siˬ nya-eu g’aˇ duˬ, Moˇseˬ hawˇ-eu Baˬbuˇloˬ-ahˇ bi nyehꞈ g’eh-euˬ Heˬbyehˇ tsawˇ haˬ 3 g’aˬ-euˬ gaˇ kawˆ uˬ taꞈ, Yeˬsuˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ jiˇ haw ma.

Nahˬ yu ni g’eh-eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ-eu aˬ geu ngeh nga?

7-8. Moˇseˬ aˬ cawˬ aˬ yawꞈ-ahˇ yaw zeu maˬ baw ngeh aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-euˬ nga?

7 Baoˬ jaˆ ngeh. Baoˬ jaˆ-eu deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ, nahˬ yu ni g’eh-eu yaw shaˬ meh. Aˬ yawꞈ-euˬ laꞈ oˆ jawˇ-eu deuˬ aˬ yawꞈ-ahˇ yaw zeu maˬ baw-eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ neh noeˬ tsehˆ-euˬ jeˬ-ahˇ saˇ pawˇ maˬ ga naˇ ngehˬ-ehˇ dzehˬ meh. Nawˇ teu loꞈ-ehˇ ya tahˬ puˬ haw maˬ loˇ? Nawˬ-euˬ nymˇ jiˇ teu loꞈ-ehˇ g’eh naˇ, nawˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ de? Moˇseˬ teu loꞈ-ehˇ ya tahˬ puˬ ngeh aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-euˬ nga lehˇ haw kaˇ-euˇ.

8 Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ-ahˇ tseˇ-awˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ bi sheuˬ g’eh-euˬ uˬ taꞈ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ zahˇ dawˬ jiˇ bi boꞈ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ caw ba-eu yaw duˬ baw meh. Toˆ-ehˇ g’eh k’awꞈ, aˬ yawꞈ-euˬ aˇ yuiꞈ hawˇ-eu aˇ doˆ tsi tsi pyeuꞈ-eu Miˇliˬyaˬ hawˇ-eu Aˬloˬ aˬ yawꞈ-ahˇ ngehˬ tsoeˬ-awˇ, aˬ yawꞈ miˬ zaˬ sheuˬ gaˇ saˇ pawˇ maˬ ga ni paˇ g’eh-eu meh. Moˇseˬ loꞈ-ehˇ g’eh-eu aˇ yaˬ za taˬ-euˬ tiˬ g’aˬ na-aˬ, heu loꞈ-ehˇ ya tahˬ puˬ naˇ, nui ma pehˇ dui dui nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Moˇseˬ toˆ-ehˇ maˬ g’eh-a. Aˬ yawꞈ nui ma pehˇ-eu maˬ kawˇ-eu uˬ taꞈ, Miˇliˬyaˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ tahˬ shaˇ-euˬ meh. (Bawˇtsahˬ 12:1-13) Moˇseˬ aˬ jeˬ miˇ teu loꞈ-ehˇ g’eh-eu nga?

Moˇseˬ Miˇliˬyaˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ tahˬ shaˇ (Aˇ deuˆ 8-ahˇ haw)

9-10. (a) Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ-ahˇ aˬ jeˬ-ahˇ g’oˆ shaw nya ni caw ba nehˬ-euˬ nga? (b) Nymˇ sahˇ aˬ da deuˬ hawˇ-eu sheuˬ g’eh-eu deuˬ Moˇseˬ-ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga?

9 Moˇseˬ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ-ahˇ bi dzaw-euˬ meh. Dzeuˇ laꞈ-euˬ 40 k’oꞈ-ahˇ aˬ yawꞈ Iˇjiˇtuˆ sahˬ paˬ-euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ luꞈ ngeh, aˬ yawꞈ naˇ nahˬ yu g’eh-eu tsawˇ haˬ maˬ ngeuˇ-a. Maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ-aˬ, tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ maˬ muiˬ-eu jeˬ mˇ ngaˬ lehˇ noeˬ-awˇ sehꞈ gaˇ keuˆ ni nui ma pehˇ yaw kawˇ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ meh. Moˇseˬ aˬ yawꞈ neh toˆ-ehˇ jahˇ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ nui ma tsaˬ meh lehˇ noeˬ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ-ahˇ 40 k’oꞈ aˇ yamˬ zmˬ-awˇ neh, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˇ duˬ, nui k’aˬ ahˇ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ maˬ geuꞈ nya-a lehˇ g’oˆ shaw leˇ ni caw ba nehˬ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ-ahˇ geuꞈ mawꞈ-awˇ, Moˇseˬ teu loꞈ-ehˇ pyeuꞈ nya-eu g’aˇ duˬ, ya taˬ aw-awˇ ehˇ dawˬ ya naˇ haˬ-eu uˬ taꞈ, g’awˬ shaˬ gaˬ-eu ya siˬ nya meh. Ehˇ loꞈ-ehˇ Moˇseˬ myahˇ laˇ ngeh g’awˬ mya jeˬ ya dzaw-awˇ, muiˬ dui dui-eu sheuˬ g’eh-eu g’aˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh.—Doˆ-iˇ-eu 2:11, 12; G’aˬk’ehˇ 7:21-30, 36.

10 Nymˬ-mˇ iˬ nah nymˇ sahˇ aˬ da deuˬ hawˇ-eu sheuˬ g’eh-eu deuˬ Moˇseˬ-ahˇ ya dzaw geuꞈ-eu meh. Tiˬ g’aˬ na-aˬ, nawˬ-ahˇ yaw zeu maˬ baw-eu jeˬ-ehˇ jahˇ laˇ naˇ, nui ma pehˇ-eu taˬ tehˬ. Nawˇ taˬ aw-eu laꞈ k’oeˇ yawˬ ha jiˇ laˆ lehˬ nya meh tawˇ heu beu lehˇ ya shaˇ noeˬ-eu meh. (Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 7:9, 20) Gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ laˆ piˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-awˇ, nahˬ yu ni g’eh-eu laꞈ k’oeˇ ngehˬ luꞈ-uˇ. (Dawˬdaˬ 15:1) Teu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu nymˇ sahˇ aˬ da hawˇ-eu sheuˬ g’eh-eu deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ-eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ baˬ da neh tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ-eu jeˬ jaˆ-awˇ, aˬ cawˬ deuˬ-ahˇ jiˇ nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ naˇ, aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu lehˇ bi siˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.

11-13. Heˬbyehˇ zaˬ guˬ zaˬ 3 g’aˬ-ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga?

11 K’ehˬ gaˇ k’aˆ gaˇ ya daˬ ngeh. Gaˇ hu ba neh nymˬ-mˇ iˬ nah keuˆ ni, uˆ lahˇ-eu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ k’ehˬ mawꞈ k’aˆ mawꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui-ahˇ “zahˇ sahˇ k’oꞈ-ahˇ mˇ bahˬ-eu” deuˬ lehˇ dehˬ lehꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ maˇ diˇ naˇ aˬ dui “tsawˇ haˬ-euˬ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ-eu naˆ maˬ tseˇ, Miˬyehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ” naˇ haˬ-eu lehˇ tseˇ-eu ma. (G’aˬk’ehˇ 5:29) Aˬ dui-ahˇ aˬ cawˬ naˬ g’a laˇ nya-awˇ, tawˬ-ahˇ k’awꞈ nyehꞈ uˇ laˇ nya-eu uˬ taꞈ, aˬ laꞈ k’awꞈ keuˆ laˇ nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ caw ba-eu miˇ neh, aˬ dui laˆ poˆ maˬ mˇ-eu uˬ taꞈ, lawˬ haw laˇ-eu jeˬ teu-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ nui saˇ oꞈ nya-eu meh.

12 Baˬbuˇloˬ-ahˇ bi nyehꞈ g’eh-euˬ Heˬbyehˇ zaˬ guˬ zaˬ 3 g’aˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ haw ma. Heu deuˬ naˇ Haˬnaˬniˇyaˆ, Miˇsheˬlaˇ, Aˬzaˬyiˇ heu deuˬ pyeuꞈ meh. * Baˬbuˇloˬ-euˬ sahˬ paˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ awˆ byaˆ-awˇ shuiˇ mawˇ kawˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ lehˇ dawˬ biꞈ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ miˇ neh toˆ-ehˇ maˬ jahˇ nya-eu lehˇ yaw zeu baw-eu laꞈ k’oeˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ sahˬ paˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ miˬ dzaˬ doꞈ luꞈ-eu tsawˬ bu-ahˇ biˬ ahˇ ma lehˇ lmˬ k’awꞈ, Miˬyehˇ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ heu smˇ g’aˬ-euˬ ziˇ-ahˇ caw ba-eu lehˇ tseˇ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ zaˬ guˬ heu deuˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ tehꞈ-ehˇ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ caw ba nehˬ meh lehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni, Miˬyehˇ k’aˇ bi pyeuꞈ laˇ-eu jeˬ-ahˇ ha geuꞈ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ-euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 3:1, 8-28) Aˬ yawꞈ maꞈ nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, k’aˬ duˬ ni g’eh-eu deuˬ pyeuꞈ-eu lehˇ mˇ byaˬ-euˬ meh. Uˆ lahˇ-eu deuˬ maˬ ehˇ, k’ehˬ-eu k’aˆ-eu jeˬ maˬ ehˇ, aˬ dui-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ tiˬ g’aˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ-ahˇ byehˇ ni maˬ jahˇ nya-a.—Doˆ-iˇ-eu 20:4, 5.

13 Aˬ dui lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ naˇ, Heˬbyehˇ zaˬ guˬ zaˬ heu 3 g’aˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ nga? Aˬ dui taˬ aw-eu laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ ngehˬ g’eh nehˬ laꞈ meh lehˇ nui ma taˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Ja ceuˬ 118:6, 7) Aˬ cawˬ aˬ dui-ahˇ mˇ bahˬ ngaˬ lehˇ ja bu laˇ naˇ, aˬ dui yaw muiˬ-ehˇ yaw zeu baw-eu laꞈ k’oeˇ ja mawˇ nehˬ-eu ma. (1 Beˬtuˆluˆ 3:15) Ehˇ k’awꞈ aˬ dui Aˬda Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ laˆ cawˆ laˇ-eu jeˬ-ahˇ, aˬ dui tiˬ jeˬ g’eh neh-iˬ maˬ mˇ-eu yaw duˬ baw ma.

Aˬ cawˬ aˬ dui-ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ ngeh, aˬ dui yaw zeu baw-eu laꞈ k’oeˇ ngehˬ (Aˇ deuˆ 13-ahˇ haw)

14-15. (a) Aˬ dui uˬ duˬ kawꞈ ngeh aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu nga? (b) Iˇsaˬyaˇ 53:7, 10-ahˇ ehˇ-eu loꞈ-ehˇ Yeˬsuˇ shaˬ zahˬ naꞈ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh nahˬ yu ni g’eh-euˬ jeˬ-ahˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ dzaw geuꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu nga?

14 Uˬ duˬ kawꞈ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh. Aˬ dui-ahˇ uˬ duˬ bi kawꞈ laˇ-eu gaˇ kawˆ g’awˬ mya jeˬ jaˆ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, sahˬ boꞈ aˇ daˇ daˆ leˇ-eu g’aˇ duˬ leh jeh ngeh maˬ ehˇ, gaˇ tiˬ jeˬ na baˬ da neh maˬ ehˇ, naˇ gawˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ laˆ saˆ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ ngeh maˬ ehˇ, uˬ duˬ kawꞈ nya-eu meh. Aˬ dui teu loꞈ-ehˇ g’eh ngeh nahˬ yu ni g’eh-eu yaw shaˬ meh. Aˬ dui tiˬ jeˬ-iˬ maˬ g’eh luꞈ ngeh-aˬ, gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ jeˬ maˬ ngeuˇ-eu loꞈ-ehˇ jawˇ nya meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ dui uˬ duˬ kawꞈ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ luꞈ naˇ, maˬ kamˬ daˬ coeˇ-a. Aˬ dui dawˬ yaw toe toe-ehˇ yaw k’aˆ k’aˆ-ehˇ ngehˬ laˇ nya meh. Nawˇ shaˬ zahˬ naꞈ ngeh, Yeˬsuˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ luꞈ-uˇ.

15 Yeˬsuˇ dehꞈ saˬ saˬ ngeh yamˬ-ahˇ, shaˬ zahˬ naꞈ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ g’awˬ mya jeˬ-ahˇ ya puˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ k’ehˬ gaˇ k’aˆ gaˇ ya daˬ-awˇ, naˇ dui dui-eu laꞈ k’oeˇ ya shiˇ meh lehˇ siˬ nya meh. (Yoˇhaˬ 3:14, 15; Gaˬlaˬtiˆ 3:13) Yeˬsuˇ shiˇ-eu peh laˇ taˬ ngeh, aˬ yawꞈ shaˬ zahˬ naꞈ dui dui nya lehˇ ehˇ-eu meh. (Luˇkaꞈ 12:50) K’oeˇ naˇ aˬ yawꞈ ya shiˇ-eu g’awˬ mya nah maˬ paˇ ca ngeh, “Ngaˬ-euˬ nui ma shaˬ zahˬ naꞈ dui dui nya” lehˇ ehˇ-eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ-euˬ shaˇ dawˬ-ahˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ taˬ aw-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ naˇ haˬ-eu lehˇ siˬ laˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ “Aˬ da-oˇ, aˇ yamˬ heu yamˬ ngaˬ-euˬ k’oeˇ taˆ taˬ bi keuˆ le laꞈ lehˇ ehˇ naˇ muiˬ-eu maˬ siˬ. Ehˇ k’awꞈ, heu-euˬ g’aˇ duˬ ngaˇ oe-euˬ jeˬ pyeuꞈ-eu ma. K’oeˇ miˇ neh, shaˬ zahˬ heu ngaˇ ya pi meh. Aˬ da-oˇ, nawˬ-euˬ yaw shehꞈ k’ahˬ sehˇ bi mawˇ-awˬ” lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ-awˇ shaˬ zahˬ dzawˇ nehˬ-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 12:27, 28) Aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-ahˇ daˬ ga laˇ paˬ-ehˇ jahˇ nehˬ laꞈ-awˇ, naˇ dui dui-eu laꞈ k’oeˇ sehꞈ laˇ-eu Miˬyehˇ-ahˇ muiˇ-eu deuˬ-euˬ mehˬ shi k’aˬ duˬ ni doˆ laˇ-euˬ meh. Yeˬsuˇ uˬ duˬ kawꞈ-awˇ shaˬ zahˬ naꞈ dui dui k’awꞈ, nahˬ yu ni Miˬyehˇ-euˬ nui k’ahˇ mˇ caw-euˬ meh. Teu-ahˇ aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ-ehˇ g’eh-eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 53:7, 10-ahˇ gui.

Yeˬsuˇ-euˬ nahˬ yu ni g’eh-eu jeˬ-ahˇ aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ-ehˇ g’eh (Aˇ deuˆ 16-17-ahˇ haw) *

16-17. (a) Yeˬsuˇ-euˬ cawˬ deuˬ, Yeˬsuˇ-euˬ nahˬ yu ni g’eh-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ lawˬ haw-eu nga? (b) Aˬ dui Yeˬsuˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga?

16 Yeˬsuˇ dehꞈ saˬ saˬ ngeh miˇ, aˬ yawꞈ-euˬ g’oeˇ dui dui-eu cawˬ deuˬ neh aˬ yawꞈ-euˬ nahˬ yu ni g’eh-eu jeˬ-ahˇ bi lawˬ haw-euˬ meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ Yeˬsuˇ shaˬ zahˬ aˇ naˆ ni naꞈ paˬ nga? Aˬ yawꞈ shiˇ ngeh keuˆ ni saˇ jaˇ ziꞈ nya ngaˇ laˬ? Aˬ yawꞈ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ naˇ tiˬ g’aˬ-iˬ noeˬ tmˬ k’aˇ maˬ paˇ za meh. (Loˇmaˆ 5:18, 19) K’oeˇ uˬ taꞈ heu naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda-euˬ tsawˇ myahˇ jiˇ laˆ cawˆ-eu meh. (Yawˇbaˆ 2:4) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ g’oeˇ-eu kuiˇ laꞈ deuˬ nehˬ-ehˇ ciꞈ hawˬ byawˇ dzaˬ saˬ saˬ ngeh miˇ, kuiˇ laꞈ deuˬ ‘aˬ geu g’aˬ huiˬ dzehˬ-eu gaˇ kawˆ tsawˇ pyehˇ pyehˇ-eu meh.’ Yeˬsuˇ gaˇ kawˆ teu-ahˇ yaw myaˬ poˆ mehˬ nehˬ dzeuˇ taˬ-awˇ, teu ngeh miˇ jiˇ tiˬ poˆ paˇ mehˬ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ Yeˬsuˇ nui ma maˬ pehˇ-eu uˬ taꞈ, kuiˇ laꞈ deuˬ-ahˇ nui ma aˬ joˆ-ehˇ ya taˬ-eu lehˇ g’awˬ shaˬ gaˬ-eu laꞈ k’oeˇ duꞈ yawˇ ni tiˬ poˆ paˇ ehˇ nehˬ-awˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ g’aˬ biꞈ lehˇ jiˇ dawˬ biꞈ-euˬ meh.—Luˇkaꞈ 22:24-28; Yoˇhaˬ 13:1-5, 12-15.

17 Nawˇ Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ ya tahˬ puˬ naˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ le? Aˬ dui uˬ duˬ kawꞈ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ, Yeˬsuˇ-ahˇ dzaw geuꞈ-awˇ nui ma saˇ nya meh. “Tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ oˇ-awˬ” lehˇ Yeˬhawˇbaˬ neh ehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ luꞈ-uˇ. (Gawˇlawˇsehˇ 3:13) Aˬ dui dawˬ heu-ahˇ mˇ caw nya-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui jiˇ ni aˬ cawˬ-ahˇ nui ma pehˇ leˇ ni ngehˬ-awˇ, mˇ-eu meh lehˇ ya noeˬ taˬ-eu meh. (Dawˬdaˬ 12:18; Yaˬkoˆ 3:2, 5) K’oeˇ naˇ aˬ cawˬ-euˬ yaw muiˬ jeˬ-ahˇ leh jeh-awˇ ya ngehˬ keuˆ-eu meh.—Eˇpeˇsu 4:29.

Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh aˬ myah luꞈ nahˬ yu ni ya g’eh-eu nga?

18. Yeˬhawˇbaˬ nahˬ yu ni g’eh-eu deuˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga? Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga?

18 Aˬ dui nahˬ yu ni g’eh naˇ, yaw muiˬ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya meh. Aˬ dui nahˬ yu ni maˬ g’eh naˇ, zawˇ-ehˇ shaˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ maˬ caw ba nehˬ-a. Yeˬhawˇbaˬ “nui nahˬ nui yu ahˇ-eu deuˬ-euˬ shaˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ geuꞈ nehˬ” ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 10:17) K’oeˇ uˬ taꞈ, Jaˇliꞈ-ahˇ “Nui nahˬ nui yu ahˇ-eu deuˬ-ahˇ, tsaˬ-eu gaˇ ma-ahˇ sheuˬ g’eh-awˇ, yawꞈ-euˬ nui noeˬ mehˬ nehˬ-eu meh” lehˇ jiˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 25:9) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ Jaˇliꞈ hawˇ-eu paˇ dmˬ deuˬ-ahˇ * neh maˬ ehˇ, “saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ noeˬ dahˇ doe-eu zaˬ k’aˆ” deuˬ neh lehˬ hmˬ nehˬ-euˬ biˬdiˬoˬ hawˇ-eu mehˬ bawˬ deuˬ-ahˇ neh maˬ ehˇ, sheuˬ g’eh-eu meh. (Maꞈtehˬ 24:45-47) Aˬ dui taˬ aw-eu laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba nehˬ laꞈ-eu jeˬ-ahˇ ha geuꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ neh lehˬ hmˬ nehˬ laꞈ-eu jeˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ ya poˆ tseˇ-eu uˬ taꞈ, ya siˬ-euˬ jeˬ-ahˇ ya mˇ caw-eu meh.

19-21. Moˇseˬ Kaˬdeˬshaˇ-ahˇ aˬ jeˬ mˇ lehˬ-euˬ nga? Aˬ dui aˬ jeˬ ya dzaw-euˬ nga?

19 Aˬ dui nahˬ yu ni g’eh naˇ, maˬ mˇ bahˬ ni yahˇ nya meh. Aˬ dui Moˇseˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ tiˬ poˆ paˇ shaˇ noeˬ haw ma. Aˬ yawꞈ nahˬ yu ni g’eh-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ ni g’awˬ mya tseˇ k’oꞈ mˇ-euˬ k’awꞈ, bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ-ahˇ 40 k’oꞈ cah byah laꞈ ngeh nahˬ yu ni maˬ paˇ g’eh-euˬ meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ-ahˇ Iˇjiˇtuˆ laꞈ k’oeˇ yaw nyiˇ ngeh maˬ bi sehꞈ ni caw ba-euˬ gaˇ duˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ aˇ yuiꞈ shiˇ-awˇ, Kaˬdeˬshaˇ-ahˇ duˬ pahˬ-euˬ tiˬ dehˬ tehꞈ-a siˬ. Teu gaˇ jawˇ ngeh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ iˇ cuꞈ dawˇ-eu maˬ jaˆ-eu miˇ neh, yaw muiˬ-ehˇ maˬ ngehˬ g’eh nehˬ laꞈ nya lehˇ “Moˇseˬ-ahˇ iˬ baˇ taˬ-eu” meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ g’aˇ duˬ, yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ-eu Moˇseˬ-ahˇ zmˬ-awˇ zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ jahˇ gaˇ g’awˬ mya poˆ mawˇ-euˬ k’awꞈ, nymˬ-mˇ keuˆ ni toˇ luꞈ-a siˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ iˇ cuꞈ dawˇ-eu maˬ jaˆ-eu gaˇ kawˆ uˬ taꞈ, Moˇseˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ jiˇ toˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ iˇ cuꞈ ya mehꞈ-eu heu naˇ, Moˇseˬ-euˬ baˬ da neh nya lehˇ ehˇ gaˇ duˇ-eu meh.—Bawˇtsahˬ 20:1-5, 9-11.

20 Moˇseˬ nui ma pehˇ dui dui laˇ-awˇ, nahˬ yu ni maˬ paˇ g’eh-euˬ meh. Aˬ yawꞈ k’aˬ lo-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ-eu loꞈ-ehˇ jah-eu laꞈ k’oeˇ ngehˬ jeˬ maˬ ngehˬ ni, zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ ngaˇ naw maꞈ-euˬ g’aˇ duˬ iˇ cuꞈ maˬ bi doˆ le nya-a loˇ lehˇ ehˇ-awˇ, k’aˬ lo-ahˇ nyiˬ laꞈ juiꞈ-awˇ iˇ cuꞈ bi doˆ le-euˬ meh. Jahˇ g’eh-eu jeˬ hawˇ-eu nui pehˇ aˬ yawꞈ-ahˇ huiˬ-eu iˬ baˇ bi mˇ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 106:32, 33) Moˇseˬ tiˬ k’ehˇ laˇ k’ehˬ nahˬ yu ni maˬ g’eh-euˬ baˬ da neh, Yeˬhawˇbaˬ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ Miˇ k’ahˬ-ahˇ maˬ paˇ ya ahˇ leˇ-euˬ meh.—Bawˇtsahˬ 20:12.

21 Gaˇ kawˆ heu-ahˇ neh aˬ dui zawˇ-ehˇ muiˬ-eu jeˬ ya siˬ-euˬ ma. Tiꞈ, aˬ dui aˬ myah luꞈ nahˬ yu ni g’eh-eu g’aˇ duˬ ya leh jeh-eu meh. Aˬ dui leh jeh-eu naˬ leˇ naˇ, aˬ dui jahˇ g’eh laˇ-awˇ, nui gahˇ maˬ ahˇ-eu jeˬ-ehˇ ngehˬ laˇ mˇ laˇ-eu meh. Nyiꞈ, shaˬ zahˬ naꞈ-eu jeˬ aˬ dui-ahˇ g’aˬ bi baˬ-eu miˇ neh, aˬ dui ciˬ suꞈ laˇ-eu gaˇ kawˆ jaˆ k’awꞈ, nahˬ yu ni g’eh-eu g’aˇ duˬ ya leh jeh-eu meh.

22-23. (a) Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh aˬ myah luꞈ nui nahˬ nui yu ya ahˇ-eu nga? (b) Zeˬpaˬniˇ 2:3 laꞈ k’oeˇ-euˬ dawˬ aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?

22 Aˬ dui nahˬ yu ni g’eh naˇ, aˬ dui-ahˇ haw piˇ nehˬ-eu meh. G’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ haiˬ-eu tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ maˬ paˇ bi jawˇ ni laˆ cawˆ jiˇ-awˇ, nahˬ yu ni g’eh-eu deuˬ tehꞈ-ehˇ bi dzeˇ yaꞈ-eu meh. Teu ngeh miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ nui saˇ oꞈ-eu meh. (Ja ceuˬ 37:10, 11) Nawˇ teu loꞈ-ehˇ g’eh-eu deuˬ nehˬ-ehˇ jawˇ mawꞈ miˇ-a loˇ? Nawˇ jawˇ mawꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ-euˬ g’aˇ duˬ ngehˬ dah-eu Zeˬpaˬniˇ-ahˇ bi boꞈ taˬ-euˬ kuˇ dawˬ-ahˇ ya mˇ caw meh.—Zeˬpaˬniˇ 2:3-ahˇ gui.

23 Zeˬpaˬniˇ 2:3-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh “Nawˇ ya buˬ-iˇ-eu baw tehꞈ-a” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ nga? Dawˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-awˇ, aˬ yawꞈ nui k’ahˇ shiˇ ni mˇ mawꞈ-eu deuˬ-ahˇ maˬ laˆ piˇ nehˬ nya-eu lehˇ ehˇ mawꞈ-eu maˬ ngeuˇ-a. Ehˇ mawꞈ-eu jeˬ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh bi haw piˇ mawꞈ naˇ, aˬ dui tiˬ jeˬ paˬ ya jahˇ-eu meh. Aˬ dui nymˬ-mˇ neh nui nahˬ nui yu ahˇ ni hawˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ ni leh jeh naˇ, aˬ dui “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nui ma pehˇ”-awˇ yaˇ k’aˬ daˇ le ngeh nah, ya buˬ iˇ-awˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya dehꞈ g’eh meh.

Dawˬ caˇ 120 Yeˬsuˇ-euˬ nui nahˬ nui yu-ahˇ dzaw geuꞈ

^ Yaw zaˬ 5 Aˬ dui dehꞈ le ngeh neh nui nahˬ nui yu ahˇ-eu lehˇ tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ jawˇ-a. Aˬ dui teu loꞈ-ehˇ g’eh nya ni ya leh jeh-eu meh. Aˬ dui yehˇ ju ni g’eh-eu deuˬ nehˬ-ehˇ jawˇ ngeh nahˬ yu ni g’eh nya k’awꞈ, jahˇ g’eh-eu deuˬ nehˬ-ehˇ jawˇ ngeh naˇ nahˬ yu ni g’eh-eu yaw shaˬ meh. Heu kawˆ-ahˇ aˬ dui laꞈ k’oeˇ muiˬ-eu seuˆ dzeuꞈ aˇ g’ehˇ pyeuꞈ-eu nui nahˬ nui yu bi ahˇ-eu g’aˇ duˬ, aˬ jeˬ jeˇ-ahˇ ya g’aˬ leˇ nga lehˇ haw ma.

^ Yaw zaˬ 3 Dzawˇ lahˬ: Nahˬ yu ni g’eh-eu jeˬ. Nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ naˇ, yehˇ ju ni g’eh-awˇ aˬ cawˬ nui ma laˆ pehˇ laˇ k’awꞈ nui ma maˬ pehˇ-a. Aˬ yawꞈ naˇ taˬ aw-awˇ, maˬ jahˇ g’eh-eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ yawˬ ha naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ meh lehˇ haw-awˇ, yawˬ ha taꞈ-ehˇ teˬ dzehˬ-eu yaw shaˬ deuˬ-ahˇ nui gaˬ keuˆ-awˇ g’awˬ shaˬ gaˬ nehˬ-eu meh.

^ Yaw zaˬ 12 Baˬbuˇloˬ tsawˇ haˬ deuˬ Heˬbyehˇ zaˬ guˬ heu smˇ g’aˬ-ahˇ Shaˬdaˬlaˆ, Meˬshaˆ, Aˬbeˬdaˬneˬgoˬ lehˇ myahˇ paˇ nehˬ-euˬ meh.—Daˬyeˬlaˇ 1:7.

^ Yaw zaˬ 18 Yaw jeˬ ma jeˬ, “Miˬyehˇ-ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu jeˬ-ehˇ noeˬ tsehˆ” lehˇ ehˇ-eu gaˇ kawˆ, 2011 k’oꞈ, Oeˬ siˬ ba la 15 nah-ahˇ-euˬ Loꞈ-eu nymˇgoˇ-ahˇ haw.

^ Yaw zaˬ 59 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ aˬ geu g’aˬ huiˬ dzehˬ-eu lehˇ pyehˇ ngeh jiˇ, g’awˬ shaˬ gaˬ-eu laꞈ k’oeˇ aˬ za za-ehˇ mehˬ nehˬ.