1-2. (a) Umbe ntén mut Môsi a bé, kii a bi boñ? (b) Kii i ntinde bés i hôlôs ñemlima?

BIBEL i mpôdôl Môsi kiki mut “a lôôha ni ñemlima, iloo yaga bôt bape bobasôna ba bé hana isi.” (Ñañga bôt 12:3) Baa hala a nkobla le a bé mboye mut, nu a nla bé yoñ makidik ni nu a nkon woñi ngéda a yé bisu bi ndutu? Hala nyen bahogi ba nla kal inyu mut ñemlima. Ndi hala a ta bé maliga to ndék. Môsi a bé bañga ngwélél Nyambe, a bak mut makidik ma ngui, a bak ki lôs mut. Ni mahôla ma Yéhôva, a bi la kolba mpémba ñéga nu Égiptô, Môsi a bi la ki éga yom kiki 3 000 000 bôt i ñoñ, a hôla ki litén li Israel i yémbél baoo bé.

² Di mboma bé minlélém mi mandutu Môsi a bi yémbél, ndi hiki kel di nlama boma bôt tole mam ma ma mboñ le i bana ñemlima i ba jam li nlet. Ndi, di gwé bañga soñ likoñ i i ntinde bés i hôlôs i lem i. Yéhôva a mbôn le: ‘Bôt ba suhulnyuu [ba ñemlima] b’a kôdôl isi.’ (Tjémbi 37:11) Baa u nla kal le u yé mut ñemlima? Baa bôt bape ba ntehe le u yé i nya mut i? Ilole di ntimbhe mambadga ma mahee mana, di nlama ndugi yi kii i yé i bana ñemlima.

3-4. (a) Di nla hégha ñemlima ni kii? (b) Bimbe bilem bi-na di gwé ngôñ ibale di nyéñ bana ñemlima, inyuki?

³ Ñemlima * u yé kiki bo loñge pén le ba nhoo homa. Ni  imbe njel? Kiki mut a nhoo pén a mpôdna biloñge bi minsonol inyu bana pén ilam i a’ gwélél, di nlama pôdna ngandak bilem bilam inyu bana ñemlima. Mu bilem bi di nla sima suhulnyuu, manôgla, ñem nwee, ni ñem ngui. Inyuki di gwé ngôñ ni bilem bi tôbôtôbô bi, ibale di nyéñ lémél Yéhôva?

⁴ Ndik bôt ba suhulnyuu bon ba nsuhus bomede i si sômbôl i Djob. Djob a gwé ki ngôñ le di bana ñem nwee. (Matéô 5:5; Galatia 5:23) Ngéda di mboñ sômbôl i Nyambe di nhindha Satan ñem. Tolakii di yé suhulnyuu, di ban-ga ñem nwee, ngandak bôt i nkoñ isi u Satan i ñoo bés. (Yôhanes 15:18, 19) Inyu hala nyen di gwé ngôñ ni ñem ngui inyu kolba Satan.

5-6. (a) Inyuki Satan a ñoo bôt ba gwé ñemlima? (b) Mambe mambadga di ga timbhe?

⁵ Maselna ni mut a gwé ñemlima, mut lipamal, a mpala unup, a nôgôl bé Yéhôva. Kinje ndoñi i ntibil kiha ni libak li Satan! Hala a ta bé hélha jam i yi le a ñoo bôt ba ba gwé ñemlima! Maboñok map ma nyelel bilem gwé bibe. Iloo ki hala, ba ñunda le a yé mut bitembee. Inyuki? Inyule to kii a nkal, to kii a mboñ, a nla bé tuga bôt ba ñemlima i gwélél Yéhôva!​—Hiôb 2:3-5.

⁶ Imbe ngéda i sélés ñemlima i nla ba nledek jam? Inyuki di nlama ke ni bisu i hôlôs ñemlima? Inyu timbhe mambadga mana, di ga tehe ndémbél i bôt kiki Môsi, bon ba Lôk Héber baa ba ba bé minkôm i Babilôn, ni Yésu.

7-8. Kii Môsi a bi boñ ngéda ba bi ti bé nye lipém?

⁷ Ngeñ di gwé kunde i ngii bape: Hala a nla ba nledek jam inyu bôt ba gwé kunde i ngii bôt bape i tééda ñemlima, téntén ngéda i bet ba yé i si yap ba nyahal bo, tole ba mpééna makidik map. Baa hala a ma pémél we? Kii w’a nôgda ibale hala a nlôl ni mut woñ lihaa? Kii w’a boñ? Di beñge kii Môsi a boñ bisu bi nya jam i?

⁸ Yéhôva a bi téé Môsi kiki nkena bon ba Israel, a ti ki nye nsima i tila mambén  inyu loñ. Ibabé pééna, Yéhôva a bé nit Môsi. Ndi to hala, bilôk bi nyañ bi Môsi, Miriam bo Arôn ba bi yahal nye inyule ba bé kal le a bé lama bé bii i muda a bééna. Bôlôm bape ba ba bééna kunde i ngii bape kiki Môsi, ba bé le ba unup, ba yéñ yak le ba saa​—ndi Môsi a boñ bé hala. A bi hoo bé unup. A soohe yak Yéhôva le a nwéhlak Miriam. (Ñañga bôt 12:1-13) Inyuki Môsi a bi boñ hala?

9-10. (a) Kii Yéhôva a bi hôla Môsi i nok? (b) Kii basañ ba mahaa ni mimañ mi likoda ba nla nigil mu ndémbél i Môsi?

⁹ Môsi a bi nwas le Yéhôva a niiga nye. 40 nwii bisu bi ngéda, ngéda a bé ndap lihaa i kiñe Égiptô, Môsi a bééna bé ñemlima. A bé hoo unup ngandak, kayéle a bi nol mut wada nu a bi boñ béba, litehge jé. Môsi a bi hoo kit le Yéhôva a yé maséé ni jam a boñ. Yéhôva a bi tégbaha 40 nwii inyu hôla Môsi i nok le i bé béda ndik bé nye ñem ngui inyu éga bon ba Israel; i bé béda ki nye ñemlima. Ndi inyu bana ñemlima, a bé lama ki ba suhulnyuu, manôgla ni nwee. A bi tibil nigil i lem i, a yila loñge ñéga.​—Manyodi 2:11, 12; Minson mi baôma 7:21-30, 36.

¹⁰ I len ini, basañ ba mahaa ni mimañ ba nlama kôna Môsi. Ngéda mut a nti bé we lipém, u nlama bé hoo unup. Ni suhulnyuu, neebe mahôha moñ. (Ñañal 7:9, 20) I bet ba ñéga bape ba nlama noñ maéba Yéhôva a nti bo mu kii ba ntéé mam ma nke bé. Hiki ngéda ba nlama timbhe ni nwee nyensôna. (Bingéngén 15:1) Basañ ba mahaa ni mimañ mi likoda ba ba mboñ hala ba nlémél Yéhôva, ba nhôñôs nsañ, ba bak ki ndémbél i ñemlima.

11-13. Imbe ndémbél i bon ba Lôk Héber baa bana ba bi yigle bés?

¹¹ Ngéda di nkôs ndééñga: Ibôdôl kôba, baane ba ntééñga bagwélél ba Yéhôva. Ba nla yak ôm bés nsohi le di mboñ “mam mabe,” ndi ki le bañga njom i yé le ba ñunup inyule di “nôgôl Nyambe iloo bôt.” (Minson mi baôma 5:29) Ba nla yak yahal bés, ba ha bés i mok, ba bép ki bés. Ni mahôla ma Yéhôva, di ga pun bé bésbomede, ndi mu manoodana ma momasôna di ga yén nwee.

¹² Di wan ndémbél bon ba Lôk Héber baa ba ba bé minkôm​—Hanania, Misaél ni Azaria​—ba bi yigle bés. * Kiñe Babilôn  i bi ti bo oda le ba ôôp bisu bi ôñgba keñi i gôl. Ni ñem nwee, ba bi toñle kiñe inyuki ba mbégés bé ôñgba. Ba ke ni bisu i nôgôl Nyambe to hala kii kiñe i bé yéñ ligis bo i bup hiuu. Yéhôva a bi pohol i tohol bo kunda yada, ndi ba bé bem bé le Yéhôva a bé le a péyés bo. Ndi, ba bé bebee i neebe kii yosôna Yéhôva a bebee i nwas. (Daniel 3:1, 8-28) Ni njel i, ba bi unda le bôt ba ñemlima ba gwé toi ñem ngui​—to ñane, to ndééñga, to kogse, i nla bé kéñ bés i ‘bégés ndigi Yéhôva.’​—Manyodi 20:4, 5.

¹³ Ngéda ba noode ndéñbe yés i gwés Nyambe, lelaa di nla kôna ndémbél i bon ba Lôk Héber bana bo baa? Ni suhulnyuu, di gwé bôdôl le Yéhôva a ga tééda bés. (Tjémbi 118:6, 7) Di ntimbhe bôt ba ñôm bés nsohi le di mboñ mam mabe ni nwee nyensôna, i nya i ntina lipém. (1 Pétrô 3:15) Di ntjél boñ yom yosôna i i nla ôbôs maada més ni Tata wés nu gwéha.

14-15. (a) Kii i nla bôña ngéda di gwé nduña? (b) Inoñnaga ni Yésaya 53:7, 10, inyuki di nla kal le Yésu a yé ndémbél i mbôk ni i nsôk i mut nu a bi unda ñemlima ikété nduña?

¹⁴ Ngéda di gwé nduña ñem: Hiki wada wés a nla nôgda nduña tole a nla kon woñi inyu ngandak manjom. Bebek le di bi nôgda yo ilole di bé kenek i tégbaha makégse i suklu, tole ilole di ngwel ngim nson u tôbôtôbô i homa wés bôlô. Tole di nla kon woñi inyule di nhoñol le di nlama boñ mabéñgba i dokta. Ngéda di gwé nduña ñem hala a nlôôha ba nledek i bana ñemlima. Ngim mam i i mah tééñga bé bés i nla bôdôl unbaha bés. Hala a nla tinde bés i bep timbhe bôt, ni i bana maboñok mabe ipañ yap. Ibale hala a ma pémél we, béñge ndémbél i Yésu.

¹⁵ Dilo di nsôk di niñ yé hana isi, Yésu a bi bana nduña keñi. A bé yi le ba nlama nol nye, a nok ki njôghe i nlôôha. (Yôhanes 3:14, 15; Galatia 3:13) Ndék sôñ ilole a nwo, a kal le ñem u bé u ségi nye. (Lukas 12:50) Ndék dilo ilole a nwo, Yésu a kal le: “Ñem wem u nkon ndutu.” Di nla nôgda suhulnyuu yé ni manôgla mé ipañ Nyambe ngéda a bé soohe inyu kal nye i yom a bé nôgda ni bini bibañga le: “A Ta, tohol me ni ngeñ ini. Ndi inyu jam lini nyen me bi lôl ipam ngeñ ini. A Ta, ti jôl joñ lipém.” (Yôhanes 12:27, 28) Ngéda ngeñ i bi kôla, ni ñem ngui Yésu a ti nyemede i moo ma baoo ba Nyambe ba ba bi bep nol nye, ba ti ki nye wonyuu. To hala kiki a bi lôôha bana nduña, a nok ki ndutu ngandak, Yésu a boñ sômbôl Nyambe ni suhulnyuu. Ibabé pééna, di nla kal le Yésu a yé ndémbél i mbôk ni i nsôk i mut nu a bi unda ñemlima ikété nduña!​—Añ Yésaya 53:7, 10.

16-17. (a) Lelaa mawanda ma Yésu ma bi bii ñem wé lima biwéñél? (b) Lelaa di nla kôna Yésu?

¹⁶ I u u nsôk i niñ i Yésu hana isi, mawanda mé ma ñem nyuu ma bi bii ñem wé lima biwéñél. Hégda nduña a bé le a nôgda. Baa a bé le a téñbe ipam nyemb? Ibale a téñbe bé, ki mut to wada a bi bana bé botñem i niñ boga. (Rôma 5:18, 19) Jam li nlôôha nseñ li yé le, hala a bé tihba ki jôl li Isañ. (Hiôb 2:4) I mbus ngéda a bé tégbaha Bilôp bi nsôk ni mawanda mé, baôma, ba bi kahal “pééna” inyu yi “njee a ñéña kii nu a nloo.” Yésu a bi kodol mawanda mé ngandak ngélé mu jam li, yak ndék ngéda ilole kôkôa i nkwo!  Jam li hélha le Yésu a bi unup bé. Ndi a bi timbhe bo ni nwee nyensôna. Ni loñgeñem, ndi ni maéba ma ngui, Yésu a bi toñle ki bo​—libak ba bé lama bana. A bi bégés ki mawanda mé inyule ba bi téñbe ni nye.​—Lukas 22:24-28; Yôhanes 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Ibale nya jam i i pémél we, ki u boñ lelaa? Yak bés di nla nigle Yésu, di tééda ki libak jés li nwee to bisu bi nduña. Di ba bebee i noñ ini mbén i Yéhôva le: “Ni hônbanaga bé ni bé.” (Kôlôsé 3:13) Di ga nôgôl mbén i, ibale di mbigda le bés bobasôna di mpot, di boñok mam ma nla unbaha bôt bape. (Bingéngén 12:18; Yakôbô 3:2, 5) Di noode ki boñ biliya i bégés bôt bape inyu bilem gwap bilam.​—Éfésô 4:29.

18. Lelaa Yéhôva a nhôla bôt ba gwé ñemlima i yoñ makidik malam, ndi kii ba nlama boñ?

¹⁸ Di ga yoñ makidik malam. Ngéda di gwé makidik ma ngui i yoñ i niñ yés, Yéhôva a ga hôla bés​—ndi a ga boñ hala ndik ibale di gwé ñemlima. A mbôn le a ga emble “ngôñ i bet ba nsamb [i bôt ba ñemlima].” (Tjémbi 10:17) Ndi a ga emble ndik bé masoohe més. Bibel i mbôn le: “A’ éga [bôt ba ñemlima] ikété telepsép, a’ niiga ki ba ba [gwé ñemlima] njel yé.” (Tjémbi 25:9) Yéhôva a nti bés mabéhna ma ikété Bibel ni bikaat bi ntôñ * ni njel bividéô “nkol u maliga ni u pék” u mpémés. (Matéô 24:45-47) Di nlama neebe le di gwé toi ngôñ ni mahôla, di yoñ ngéda i nigil mam Yéhôva a niiga bés, di ha ki mo bisélél ni suhulnyuu.

19-21. Lelaa Môsi a hôs i Kades, bimbe biniigana di ñôt mu?

¹⁹ Di ga keñgle mahôha mahogi. Di témb ki di hoñol Môsi. Ngandak nwii, a bi bana ñemlima, a lémlak ki Yéhôva. Bebee le mamélél ma 40 nwii ikété ndutu mu liké jap ñoñ, Môsi a bi nimis ñemlima. Manyañ nu muda bebek i nwet a bi hôla nye i pei Égiptô a bak nkéñéé man, a bé a ma tip nwo i Kades, ba jô nye. Yak ha ki, bon ba Israel ba bi témb ba bôdôl tjelel le ba bé tééda bé bo loñge.  Lini lisañ, ba bi bôdôl “ndañbene Môsi” inyule malép ma bé hañ. Tolakii ba bi tehe ngandak manyaga Yéhôva a bi boñ ni njel Môsi ni lelaa Môsi a bi yoñ ndun ni bo ntandaa ngéda ibabé i bem nseñ wo ki wo mu kiki a bé éga bo, litén li bi bôdôl tjelel. Ba bé tjelel ndik bé inyule malép ma bé hañ, ndi yak inyu Môsi kiki bo le nyen a bi boñ le malép ma héñél bo.​—Ñañga bôt 20:1-5, 9-11.

²⁰ Môsi a bi lôôha unup kayéle a nimis ñem nwee. Iloole a pôdôs liaa ni hémle, kiki Yéhôva a ti nye oda, Môsi a pôdôs litén ni hiun, a kal jo le nyen a bé lama boñ manyaga. I mbus a bép liaa ngélé iba, ngandak malép i pam. Ngôk ni hiun bi bi tinde nye i boñ béba jam kiyaga. (Tjémbi 106:32, 33) Inyu ngélé yada ndigi nu Môsi a bi hañ ñemlima, a bi nimis nsima i jôp i Hisi hi Likak.​—Ñañga bôt 20:12.

²¹ Mu hihéga hi, di ñôt biniigana bi mahee. Pog, di waa bañ sal inyu tééda ñemlima. Ibale di nyoñ bé yihe, i nla pam le ngôk u tiimba puhul ñem wés kayéle di pot tole di boñ ngim jam i téé bé. Iba, nduña i nla tômbôs bés, jon di nlama boñ biliya bi ngui i bana ñemlima, to ngéda di ntégbaha mangéda mabe.

22-23. (a) Inyuki di nlama ke ni bisu i yéñ ñemlima? (b) Bipôdôl bi Sôfônia 2:3 bi ñunda kii?

²² Ñemlima u ga tohol bés. Ndék ngéda, Yéhôva a’ héya bibéba bi bôt gwobisôna i nkoñ isi, ndigi bôt ba ñemlima bon ba ga yégle. Ha nyen hisi hi ga ba toi ikété nsañ. (Tjémbi 37:10, 11) Baa u ga ba mu nsoñgi u bôt ba ñemlima u? U nla ba mu ibale u neebe nsébla u Yéhôva a ti ni njel mpôdôl wé Sôfônia.​—Añ Sôfônia 2:3.

²³ Inyuki Sôfônia 2:3 a nkal le: “Bebek n’a la solop”? Bibuk bini bi nsômbôl bé kal le Yéhôva a nla bé sôñ i bet ba gwé ngôñ i lémél nye, ni ba a ngwés. Ndi, hala a ñunda le di nlama boñ ngim jam inyu kôhna tohi. Di gwé pôla i pei “i ngwa hiun i Yéhôva” ni i niñ i boga ni boga ibale di mboñ biliya ibôdôl nano i yéñ ñemlima ni i lémél Yéhôva.