1-2. (a) Bushe Mose bamulondolola shani, kabili finshi acitile? (b) Mulandu nshi tulingile ukubela abafuuka?

BAIBOLO ilondolola Mose ukuti “ali uwafuukisha pa bantu bonse abali pano isonde.” (Impe. 12:3) Bushe ici calola mu kuti Mose tali uwakosa, alefilwa ukusalapo ifya kucita, kabili aletiina nga kwaba abalemukaanya ukucita fimo? Ifi e fyo abantu bamona ukuti e fyaba umuntu uwafuuka. Lelo ifi te fyo umuntu uwafuuka aba. Mose ali mubomfi wa kwa Lesa uwakosa, talefilwa ukusalapo ifya kucita, kabili ali uwashipa. Pa mulandu wa kuti Yehova alyafwile Mose, alishipile no kuyalanda na kateka wa calo ca Egupti uwali na maka sana, alitungulwile abantu nalimo 3,000,000 mu matololo, kabili alyafwilishe abena Israele pa kuti bacimfye abalwani babo.

² Kwena ifwe tatukwata amafya ayo Mose akwete, lelo cila bushiku tulaba na bantu abalenga ciletukosela ukuba abafuuka, kabili kulaba ne fintu ifilenga cileyafya ukuba abafuuka. Na lyo line kwaliba icingatwafwa ukuba abafuuka. Yehova alitulaya ukuti “abafuuka e bakekala mu calo.” (Amalu. 37:11) Bushe kuti mwatila mwalifuuka? Bushe na bantu nabo kuti batila mwalifuuka? Ilyo tushilayasuka aya mepusho ayacindama, tulingile ukwishiba umo calola ukuba abafuuka.

3-4. (a) Bushe ukufuuka kuti twakupashanya kuli cinshi? (b) Mibele nshi ine iyo tulingile ukukwata pa kuti tube abafuuka, kabili mulandu nshi?

³ Ukufuuka * kwaba kwati cikope icisuma ico balenga. Cinshi  twalandila ifi? Nga filya fine uulenga ifikope asakaanya amalangi pa kuti alenge icikope icisuma, na ifwe tufwile ukukwata imibele na imbi iisuma pa kuti tube abafuuka. Imibele imo iyo tulingile ukukwata kuicefya, icumfwila, ukunakilila, no kushipa. Mulandu nshi tulingile ukukwatila iyi mibele nga tulefwaya ukulasekesha Yehova?

⁴ Bantu fye abaicefya e bomfwila Lesa nelyo e bacita ifyo afwaya. Cimo ico Lesa afwaya ca kuti tuleba abanakilila nelyo abafuuka. (Mat. 5:5; Gal. 5:23) Nga twacita ifyo Lesa afwaya, Satana alakalipa. E ico nangu tube abaicefya kabili abafuuka, abantu abengi aba mu calo ca kwa Satana balatupata. (Yoh. 15:18, 19) Kanshi tulingile ukuba abashipa pa kuti tucimfye Satana.

5-6. (a) Mulandu nshi Satana apatila abafuuka? (b) Mepusho nshi twalayasuka?

⁵ Umuntu uushafuuka wa cilumba, alakalipa bwangu, kabili tomfwila Yehova. Ifi fine e fyo Satana aba. E co apatila abafuuka! Balalenga caishibikwa ukuti Satana mubifi pantu baba ne mibele iisuma iyo ena ashakwata. Ne cimukalipa sana ca kuti balenga cailanga fye apabuuta tuutu ukuti wa bufi. Mulandu nshi twalandila ifi? Pantu takuli ico engalanda nelyo ico engacita icingalenga abafuuka baleka ukubombela Yehova!—Yobo 2:3-5.

⁶ Ni lilali cafya ukuba abafuuka? Kabili mulandu nshi tulingile ukutwalilila ukuba abafuuka? Pa kuti twasuke aya mepusho, twalalanda pali Mose, pa baHebere batatu abali bankole mu Babiloni e lyo na pali Yesu.

7-8. Bushe Mose acitile shani ilyo Miriamu na Aarone bamusuushishe?

⁷ Nga twakwata amaka ya kutungulula abantu: Umuntu nga akwata amaka ya kutungulula abantu cilafya ukutwalilila ukuba uwafuuka, maka maka uo baletungulula nga acita ifilelanga ukuti tamucindika nelyo nga amweba ukuti tatungulula bwino. Bushe ifi fyalimucitikilapo? Kuti mwacita shani nga ca kuti uwa mu lupwa lwenu e wacita ifi? Natumone ifyo Mose acitile ilyo ifya musango uyu fyacitike.

⁸ Yehova asontele Mose ukulatungulula abena Israele kabili alimusuminishe no kulemba amafunde ayo abena Israele bali no kulakonka. Caliilangile apabuuta tuutu ukuti  Yehova aletungilila Mose. Nangu cali ifi, Miriamu nkashi yakwe e lyo na Aarone ndume nankwe, balemusuusha kabili balemweba ukuti talingile ukuupa umwanakashi aupile. Nga baume bambi e bo ifi fyacitikile nga balikalipe kabili nga balefwaya no kulandula, lelo Mose ena te fyo acitile. Takalipe bwangu. Na kuba alipapaatileko na Miriamu pa kuti Yehova aleke ukumukanda. (Impe. 12:1-13) Mulandu nshi Mose acitile ifi?

9-10. (a) Finshi Yehova asambilishe Mose? (b) Finshi imitwe ya ndupwa na baeluda bengasambilila kuli Mose?

⁹ Mose alilekele Yehova amusambilisha. Imyaka 40 ku numa ninshi acili ekala kwi sano mu Egupti, tali uwafuuka. Na kuba alekalipa bwangu ica kuti bushiku bumo alipeye no mwaume uo amwene ukuti tali no mulinganya. Mose alemona kwati Yehova ali no kusuminisha ifyo acitile. Pa myaka 40 Yehova aleyafwa Mose pa kuti eshibe ukuti talingile fye ukuba uwashipa pa kuti atungulule abena Israele lelo alingile no kuba uwafuuka. Na kabili pa kuti abe uwafuuka alingile no kuba uwaicefya, uwa cumfwila, kabili uwanakilila. Mose alisambilile ukuba uwafuuka kabili aishileba kangalila umusuma.—Ukufu. 2:11, 12; Imil. 7:21-30, 36.

¹⁰ Muno nshiku, imitwe ya ndupwa na baeluda balingile ukulapashanya Mose. Abo mutungulula nga bacita nelyo nga bamweba ifilelanga ukuti tabamucindika, mwilakalipa bwangu. Muleicefya kabili mulesumina ukuti namulufyanya. (Luk. Mil. 7:9, 20) Mulekonka ifyo Yehova alanda pa kupwisha amafya. Na kabili muleba abafuuka pa kwasuka. (Amapi. 15:1) Imitwe ya ndupwa e lyo na bakangalila abacita ifi twalanda balasekesha Yehova, mu lupwa na mu cilonganino mulaba umutende, kabili abo batungulula balabapashanya.

11-13. Finshi abaHebere batatu bacitile, kabili kuti twabapashanya shani?

¹¹ Nga baletucusha: Ukutula fye na kale, bakateka balacusha abantu ba kwa Yehova. Balatupeela imilandu yalekanalekana. Nomba ico batucushisha ni co tusalapo “ukunakila Lesa ukucila ukunakila abantu.” (Imil. 5:29) Nalimo kuti balatupumya, kuti batukaka, nelyo kuti batupuma. Yehova nga atwafwa tatwakalefwaya ukulandula, lelo tukatwalilila ukuba abafuuka.

¹² Natulande pa fyo twingasambilila kuli Hanania, Mishaele na Asaria abaHebere batatu abali bankole mu Babiloni. * Imfumu ya Babiloni yabebele ukukontamina icimpashanya icikalamba ica golde. Bufuuke bufuuke balilondolwelele  imfumu ico bakaanine ukukontamina icimpashanya. Balitwalilile ukunakila Lesa kabili tabatiinine filya imfumu yabebele ukuti yalabapoosa mwi lungu lya mulilo. Nangu ca kuti mu kwangufyanya Yehova alibapuswishe, tabalemona ukuti alingile fye ukubapususha. Lelo tabasakamene pali fyonse ifyo Yehova ali no kuleka fibacitikile. (Dan. 3:1, 8-28) Ifyo bacitile filanga ukuti abafuuka balishipa icine cine. Nangu kateka atweba ukuleka ukumfwila Yehova, nangu abantu batwebe ukuti balatupuma nga twakaana ukucita ifyo balefwaya nelyo nga batukanda, te kuti tuleke ukupepa Yehova eka.—Ukufu. 20:4, 5.

¹³ Kuti twapashanya shani aba abaHebere batatu nga kwacitika ifingalenga twaleka ukuba aba cishinka kuli Lesa? Tulingile ukuba abaicefya no kucetekela ukuti Yehova alatwafwa. (Amalu. 118:6, 7) Tufwile ukuba abafuuka kabili aba mucinshi ilyo tuleasuka abatubepesha ukuti tulacita ifyabipa. (1 Pet. 3:15) Na kabili tatufwile ukucita nangu cimo icingalenga bucibusa bwesu na Shifwe uwatutemwa bwapwa.

14-15. (a) Finshi fingacitika nga natusakamikwa? (b) Ukulingana ne fyaba pali Esaya 53:7, 10, cinshi twingalandila ukuti Yesu e muntu uwali uwafuukisha ilyo asakamikwe?

¹⁴ Nga natusakamikwa sana: Bonse fye tulasakamikwa pa mulandu ne fintu ifyalekanalekana. Nalimo kuti twasakamikwa ilyo tushilalemba amashindano pa sukulu nelyo ilyo tushilabomba umulimo umo pa ncito. Nelyo kuti twasakamikwa nga twatontonkanya pa fyo badokota bafwile ukucita pa kutundapa. Nga natusakamikwa cilafya ukuba abafuuka. Nalimo ifintu ifishitukalifya kuti fyatendeka ukutukalifya. Nalimo kuti twalanda amashiwi ayabi kabili kuti twafilwa ukuba ne cikuuku ku bantu. Nga ca kuti mwalisakamikwapo sana, moneni ifyo Yesu acitile.

¹⁵ Ilyo kwashele imyeshi inono ukuti Yesu afwe, alisakamikwe sana. Alishibe ukuti bali no kumwipaya no kuti ali no kucula nga nshi ilyo bashilamwipaya. (Yoh. 3:14, 15; Gal. 3:13) Ilyo kwashele imyeshi imo ukuti afwe, alandile ukuti alisakamikwe. (Luka 12:50) Na lintu kwashele inshiku ishinono ukuti Yesu afwe, atile: “Umweo wandi wasakamikwa.” Ifyo alandile ilyo alepepa filanga ukuti ali uwaicefya kabili aleumfwila Lesa. Apepele ati: “Tata mpususheni ku nshita ino. Lelo ici e co naishila ku nshita ino. Tata, cindikeni ishina lyenu.” (Yoh. 12:27, 28) Ilyo inshita ya kuti Yesu bamwipaye yafikile, alishipile kabili alilekele abalwani ba kwa Lesa bamwikata. Kabili ilyo balemwipaya balimucushishe nga nshi kabili balimuseebenye sana. Nangu ca kuti Yesu alisakamikwe sana kabili aliculile nga nshi, ali uwafuuka ilyo alecita ukufwaya kwa kwa Lesa. Ukwabula no kutwishika kuti twalanda ukutila Yesu e muntu uwali uwafuukisha ilyo asakamikwe!—Belengeni Esaya 53:7, 10.

16-17. (a) Finshi abasambi bacitile ifyali no kulenga cikosele Yesu ukuba uwafuuka? (b) Finshi tulingile ukulacita pa kuti tulemupashanya?

¹⁶ Mu nshita ya bushiku pa bushiku Yesu alefwa, abasambi bakwe balicitile ifyali no kulenga cimukosele ukuba uwafuuka. Tontonkanyeni ifyo Yesu asakamene bulya bushiku. Bushe ali no kutwalilila ukuba uwa cishinka mpaka ne mfwa? Yesu akanatwalilila ukuba uwa cishinka nga takwaba nangu umo uwakwata isubilo lya kuba no mweo wa muyayaya. (Rom. 5:18, 19) Ne cali no kubipisha ca kuti akanatwalilila uwa cishinka nga aliseebenye ishina lya kwa Wishi. (Yobo 2:4) Ilyo Yesu alelya umulaalilo na batumwa bakwe, abatumwa batendeke ukukansanina pa wali umukalamba pali bena. Pa miku iingi Yesu alilungike abatumwa bakwe pa kukansanina pa wali umukalamba pali bena. Na kuba, na pali bulya bwine  bushiku ilyo icungulo bushiku cishilafika alibalungikepo! Na lyo line Yesu takalipe, atwalilile fye ukuba uwafuuka. Cikuuku cikuuku Yesu alibalondolwelele na kabili ifyo balingile ukuba. Na kabili alitashishe abatumwa bakwe pa fyo batwalilile ukuba aba cishinka kuli ena.—Luka 22:24-28; Yoh. 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Nga ni mwe ifi fyalecitikila, nga mwacitile shani? Kuti twapashanya Yesu no kutwalilila ukuba abafuuka na lintu tusakamene. Tuleitemenwa ukukonka ifyo Yehova atweba ati “muleshipikishanya.” (Kol. 3:13) Nga tuleibukisha ukuti bonse tulalanda kabili tulacita ifikalifya abanensu, tukalashipikishanya. (Amapi. 12:18; Yako. 3:2, 5) Na kabili tuletasha abantu pa mibele iisuma iyo bakwata.—Efes. 4:29.

18. Bushe Yehova afwa shani abafuuka pa kuti balesala bwino ifya kucita, lelo finshi balingile ukulacita?

¹⁸ Tukalasala bwino ifya kucita. Nga tatwishibe ifya kucita pa fintu fimo, Yehova kuti atwafwa ukusala bwino ifya kucita nga twalifuuka. Atulaya ukuti akakutika “ukufwaya kwa bafuuka.” (Amalu. 10:17) Yehova akacita na fimbi ukulunda pa kukutika ifyo tumulomba. Baibolo itila: “Akalenga abafuuka ukwenda mu bupingushi bwakwe, kabili akasambilisha abafuuka imibele yakwe.” (Amalu. 25:9) Pa kututungulula Yehova abomfya Baibolo ne fyo “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” atupekanishisha pamo nge mpapulo *, amavidio e lyo ne fyo tusambilila ilyo tulelongana. (Mat. 24:45-47) Tulingile ukuba abaicefya pa kuti Yehova aletwafwa kabili tufwile ukulasambilila fyonse ifyo Yehova atupekanishisha no kulakonka ifyo tusambilila pa kuti tulelanga ukuti tulafwaya aletwafwa.

19-21. Cilubo nshi Mose apangile ku Kadeshe, kabili finshi tulesambililako?

¹⁹ Tukalataluka ifingalenga twalufyanya. Natulande pali Mose na kabili. Pa myaka iingi ali uwafuuka kabili alesekesha Yehova. Lyena ilyo imyaka 40 iyo bali pa bulendo ubwayafya mu matololo yali mu kupwa, Mose alifililwe ukutwalilila ukuba uwafuuka. Nkashi yakwe nalimo uwa mupuswishe mu Egupti e lyo afwile fye kabili bamushiikile mu Kadeshe. Pali iyi nshita abena Israele balibwekeshepo ukuilishanya ukuti tabalekwata ifyo balekabila. Uyu muku wena “batendeke ukuumanya Mose” pantu tabakwete amenshi. Nangu ca kuti Yehova alibacitiile ifipesha amano ifingi  ukubomfya Mose kabili nangu ca kuti Mose alitungulwile bwino abena Israele pa myaka iingi, baliilishenye. Tabailishenye fye pa mulandu wa kuti tabakwete amenshi, lelo baliilishenye na pali Mose kwati e walengele babe ne cilaka.—Impe. 20:1-5, 9-11.

²⁰ Mose tatwalilile ukuba uwafuuka pa mulandu wa kuti alikalipe nga nshi. Mu cifulo ca kuti alande ku cilibwe nga fintu Yehova amwebele, akalipile abantu kabili abebele ati alabacitila icipesha amano. Lyena Mose aumine mu cilibwe imiku ibili kabili amenshi ayengi yalifumfumwike mu cilibwe. Mose alilufyenye pa mulandu wa kuti ali ne cilumba kabili alikalipe. (Amalu. 106:32, 33) Apo alifililwe ukuba uwafuuka pali iyi nshita, Yehova tamusuminishe ukwingila mu Calo ca Bulayo.—Impe. 20:12.

²¹ Finshi tulesambilila ku fyacitikile Mose? Ica kubalilapo, tulingile ukulaibikilishako pa kuti tutwalilile ukuba abafuuka. Nga ca kuti twafilwa ukuba abafuuka nangu fye ni pa nshita iinono, kuti twaba ne cilumba kabili ifyo twingalanda nelyo ifyo twingacita kuti fyabipa. Ica bubili, nga natusakamikwa kuti catukosela ukuba abafuuka. Kanshi tufwile ukulaibikilishako ukuba abafuuka na lintu tusakamikwe.

22-23. (a) Mulandu nshi tulingile ukutwalilila ukubela abafuuka? (b) Bushe amashiwi yaba pali Sefania 2:3 yalola mwi?

²² Tukacingililwa. Nomba line Yehova ali no kufumya abantu bonse ababipa pano isonde, kabili akashapo fye abafuuka. Nga acita ifi e lyo pano isonde pakaba umutende wine wine. (Amalu. 37:10, 11) Bushe na imwe mukaba pa bafuuka abakashala pano isonde? Mukabapo nga mulecita ifyo Yehova alandile ukupitila muli kasesema Sefania.—Belengeni Sefania 2:3.

²³ Mulandu nshi Baibolo pali Sefania 2:3 yalandila aiti: “Napamo kuti mwabelama”? Aya mashiwi tayalola mu kuti Yehova takwata amaka ya kucingilila abamusekesha kabili abo atemwa. Lelo yalola mu kuti na ifwe tufwile ukucitapo fimo pa kuti akatucingilile. Nga tuleibikilishako pali ino ine nshita pa kuti tube abafuuka kabili tulesekesha Yehova, ilyo “ubushiku bwa bukali ubwa kwa Yehova” bukafika kuti twapusuka no kwikala umuyayaya.