1-2. (a) Mose aeleetw’e ta mũndũ wailye ata, na eanĩisye maũndũ meva? (b) Nĩ ũndũ wĩva waĩle kũtwĩkĩaa vinya mũno tũtate kwĩthĩwa twĩ auu?

MBIVILIA yaasya kana Mose “aĩ mũuu mũno, kũvĩtũka andũ onthe ala maĩ ĩũlũ wa nthĩ.” (Mot. 12:3) Ĩndĩ ũu nĩ kwasya kana Mose aĩ mũndũ wĩ wia, waemawa nĩ kwĩka motwi, na ũtamba kwĩtetea mbee wa mũndũ? Amwe masũanĩaa mũndũ mũuu ethĩawa ailye ũu. Ĩndĩ ũu ti w’o o na vanini. Mose aĩ mũndũ mũlũmu, woosaa ĩtambya ateũkĩa, na aĩ na ũkũmbaũ aimũthũkũma Ngai. Twĩasya ũu nũndũ Mose nĩwavotie kũũngama mbee wa mũsumbĩ wa Misili wĩ vinya atetheew’e nĩ Yeova. Na eka ũu, no we watũmĩiwe nĩ Yeova kũtongoesya ĩkomano ĩnene ya andũ ta 3,000,000 mesĩle weũnĩ, na kũtetheesya mbaĩ ya Isilaeli ĩkĩlye vinya amaitha mayo.

² O na kau tũikomanaa na maũndũ ala Mose wakomanie namo, kĩla mũthenya nĩtũkomanaa na andũ kana maũndũ matonya kũtuma tũemwa nĩ kwĩkala twĩ auu. Ĩndĩ ve ũndũ waĩle kũtwĩkĩaa vinya mũno tũtate kwĩthĩwa twĩ auu. Ũndũ ũsu nĩ kana Yeova nĩwathanĩte kana “ala auu makatiĩwa nthĩ.” (Sav. 37:11) We no wasye wĩ mũuu? Ĩndĩ mo andũ ala angĩ no masye ũilye ũu? Tũtanamba kũsũngĩa makũlyo asu ma vata, kwaekai twambe kũneenea ũndũ mũndũ mũuu wĩthĩawa ailye.

3-4. (a) Ũuu ũtonya kũelekanw’a na kyaũ? (b) Nĩ nguma syĩva inya twaĩle kwĩthĩwa nasyo ethĩwa nĩtũkwenda kwĩthĩwa twĩ auu, na nĩkĩ nĩ sya vata?

³ Ũuu wĩthĩawa ũilye ta visa mwanake ũsoletwe. Nĩkĩ? Nũndũ mũsoli atũmĩaa langi syĩ kĩvathũkany’o sya kwendeesya nĩ kana akwate visa mwanake, na o ta ũu no nginya twĩthĩwe  na nguma ingĩ kauta nĩ kana twĩthĩwe na ũuu. Nĩ kana mũndũ ethĩwe na ũuu, nĩwaĩle kwĩthĩwa e na nguma ta wĩnyivyo, wĩwi, ethĩwe ekaa angĩ nesa, na ayĩthĩwa e na ũkũmbaũ. Ĩndĩ yo nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa na nguma isu ethĩwa nĩtũkwenda kũmwendeesya Yeova? *

⁴ No ala me wĩnyivyo matonya kũmwĩw’a Ngai. Kĩndũ kĩmwe Ngai wendaa twĩanĩsye nĩ kwĩka angĩ nesa. (Aka. 5:22) Na yĩla tweeka kwenda kwa Ngai, Satani ndew’aa mũyo. Nĩkyo kĩtumi o na twatata ata twĩthĩwe twĩnyivĩtye na tũyĩka angĩ nesa, wĩthĩaa andũ aingĩ ma nthĩ ĩno ya Satani mailea kũtũmena. (Yoa. 15:18, 19) Nũndũ wa ũu, no nginya twĩthĩwe na ũkũmbaũ nĩ kana tũmũsiĩĩe Satani.

5-6. (a) Nĩkĩ Satani ũmenaa andũ auu? (b) Twĩneenea makũlyo meva?

⁵ Mũndũ ũte na ũuu ethĩawa na mĩtũlyo, ndatũngangaa ngoo yake athata, na ndamwĩw’aa Yeova. Ũu nĩw’o Satani ũilye vyũ. Na nengĩ nĩkyo kĩtumi ũmenete andũ auu! Amamenaa nĩkwĩthĩwa matumaa amanyĩka ũndũ ũthũkĩte nũndũ methĩawa na nguma nzeo we ũtesa kũsyona. Na ĩndĩ kĩla kĩmũũmaa vyũ nĩ kana nĩmonanasya nesa vyũ kana we nĩ mũkengani. Ata? Andũ auu maendeeaa kũmũthũkũma Yeova mate kũeka o na Satani asya ata kana eeka ata amasiĩĩe!—Yovu 2:3-5.

⁶ Nĩ ĩndĩĩ wĩthĩaa ti laisi kwĩkala twĩ auu? Na nĩkĩ twaĩle kũendeea kũmantha ũuu? Nĩ kana tũsũngĩe makũlyo asu, ekai tũneenee ngelekany’o ya Mose, ya ala Aevelania atatũ matavĩtwe makatwawa Mbaviloni, na ya Yesũ.

7-8. Mose eekie ata yĩla wooniw’e kĩvũthya?

⁷ Yĩla twanengwa ũkũmũ: Nĩvatonyeka ala me na ũkũmũ makaemwa nĩ kwĩkala me auu, na mũno mũno yĩla mũndũ wĩ ungu wamo walea kũmanenga ndaĩa, kana wenda kũmonethya kana mayĩkaa motwi maseo. We waaĩsa kũkwatwa nĩ ũndũ ta ũsu? Nata ũla wakwĩka ũu akethĩwa ne mũndũ wa mũsyĩ? We wĩka ata? Kwasũanĩa ũndũ Mose weekie yĩla ũndũ ta ũsu waumĩlile.

 ⁸ Yeova nĩwe wanyuvie Mose atongoesye Isilaeli, na amũnenga kĩanda kya mwanya kya kũandĩka ĩla mĩao yaatĩĩawa nĩ mbaĩ ĩsu. Vaiĩ mũndũ waĩ akaĩa kana Yeova aĩ vamwe na Mose. Ĩndĩ o na kĩla mũndũ esĩ ũu, mwĩĩtu-a-inyia wa Mose weetawa Miliamu na mwana-a-inyia, Aluni, nĩmaambĩĩie kũnyungunyĩĩsya Mose nũndũ wa mũndũ mũka ũla wanyuvie kũtwaa. Keka nĩ mũndũ ũngĩ waĩ na ũkũmũ ũla Mose waĩ naw’o noĩthwa atomĩĩsya kĩvũthya kyu, ĩndĩ Mose ndaaĩvanĩsya. Ndaathata na mĩtũkĩ. O na nĩwamwĩsũvie Yeova avetee Miliamu ũwau ũla waĩ anakũnwa naw’o nũndũ wa mavĩtyo make. (Mot. 12:1-13) We Mose eekie ũu nĩkĩ?

9-10. (a) Yeova atetheeisye Mose emanyĩsye kyaũ? (b) Ngewa ya Mose ĩtonya kũtethya ata ene mĩsyĩ na atumĩa?

⁹ Mose nĩwaekete Yeova amũmanyĩsye. Ũkw’a myaka ta 40 tũtavikĩte vau, ti atĩ Mose aĩ mũndũ mũuu. Ĩvinda yĩu aĩ wa nyũmba ya mũsumbĩ wa Misili. O na aĩ mũndũ wa kĩtai nũndũ nĩwooaie mũndũ ũmwe woonie ataneka nesa. Mose asũanĩaa kana Yeova nũkwĩtĩkĩlana na meko make. Ĩndĩ Yeova nĩwamũtetheeisye kwa myaka 40 aelewe kana, o vamwe na ũkũmbaũ, nĩwaaĩlĩte kwĩthĩwa e na ũuu nĩ kana avote kũtongoesya Aisilaeli. Na nĩ kana ethĩwe e mũuu, aĩ no nginya ethĩwe na wĩnyivyo, ethĩwe e mwĩwi, na ayĩkaa angĩ nesa. Nĩweetĩkĩlile kũmanyĩw’a, na nũndũ wa ũu, esa kũtw’ĩka mũsyaĩĩsya mũseo.—Kuma 2:11, 12; Meko 7:21-30, 36.

¹⁰ Ũmũnthĩ nũseo ene mĩsyĩ na atumĩa ma ikundi makaatĩĩa ngelekany’o ya Mose. O na mũndũ aũvũthya, vaiĩ vata wa kũthilĩka na mĩtũkĩ. Eka wĩnyivyo ũũtetheeasye kwĩtĩkĩla kana o naku nũvĩtasya. (Mũta. 7:9, 20) Ĩw’aa na ũiatĩĩaa myolooto ĩla Yeova ũtũnengete ya kũmina mathĩna. Na watw’a kũsũngĩa, sũngĩaa ũsũngĩo mwololo. (Nth. 15:1) Ene mĩsyĩ na atumĩa ala mekaa ũu, nĩmamwendeeasya Yeova, nĩmatumaa andũ mekalany’a na mũuo, na nĩmaiĩaa ala angĩ ngelekany’o nzeo ya kwĩthĩwa na ũuu.

11-13. Ala Aevelania atatũ matũtiĩe ngelekany’o yĩva?

¹¹ Yĩla tũũthĩnw’a: Kwa ĩvinda yĩasa, silikalĩ nĩsyĩthĩĩtwe iithĩny’a andũ ma Yeova. Mailĩĩlawa mavĩtyo maingĩ, o na kau kĩtumi kĩla kĩnene kĩtumaa mathĩnw’a nĩ ũtwi woo wa ‘kũmwĩw’a Ngai nũndũ nĩwe mũsumbĩ, vandũ va kũmew’a andũ.’ (Meko 5:29) Nĩtũtonya kũneenewa naĩ, tũkovwa, kana tũkaũmĩw’a kwa nzĩa ĩngĩ. Ĩndĩ Yeova akatũtetheesya twĩkalae twĩ avoo o na maũndũ mathi ata, vandũ va kũĩvanĩsya.

¹² Kwasũanĩa ngelekany’o ĩla twatiĩĩwe nĩ ala Aevelania atatũ, namo nĩ Aanania, Misaeli, na Asalia. * Mũsumbĩ wa Mbaviloni  aumisye mwĩao wa kũmalasimĩthya mathaithe mũvw’anano mũnene wa thaavu. Nĩmatatie kũmũelesya me avoo nĩkĩ matesa kũthaitha mũvw’anano ũsu. Nĩmatw’ĩte vyũ kũmwĩw’a Ngai, o na kau mũsumbĩ nĩwamatelemilye na kũmea emekya mwakinĩ waĩ mũnene. Yeova nĩwamatangĩĩie vau kwa vau, o na kau mo mayatalaa kana no nginya amavonokye. Vandũ va ũu, nĩmeeyũmbanĩtye kwĩtĩkĩla kĩla Yeova ũkwĩtĩkĩlya kĩkĩke o na ethĩwa nĩ kyaũ. (Nda. 3:1, 8-28) Ũtwi ũsu meekie nĩwoonanisye nesa vyũ kana andũ auu methĩawa na ũkũmbaũ mwingĩ. Mayĩsa kũeka kĩndũ o na kĩva, o na ethĩwa nĩ mũsumbĩ, kũtĩsw’a, kana o kũsilĩlwa, kĩtume maleelya ũtwi woo wa kũmũthaitha Yeova e weka, ‘mateũmũthaithanĩsya na ngai ingĩ.’—Kuma 20:4, 5, The Holy Bible in Current Kikamba Language.

¹³ Yĩla twatatwa tũeke kũlũmany’a na Ngai, tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Aevelania asu atatũ ata? Tũmwĩnyivĩasya Yeova twĩkwatĩtye vyũ kana nũkũtũsũvĩa. (Sav. 118:6, 7) Na twatw’a kũsũngĩa ala meũtũthĩny’a, twĩkaa ũu twĩ avoo na twĩ na ndaĩa. (1 Vet. 3:15) Na tũyĩtĩkĩlaa kwĩka ũndũ o na wĩva ũtonya kwananga ũnyanya ũla twĩthĩawa naw’o na Ĩthe witũ wĩ wendo.

14-15. (a) Kũkothaa kwĩthĩwa ata yĩla mũndũ wĩ na ũndũ ũũmũya mũtwe? (b) Kwosana na ĩandĩko ya Isaia 53:7, 10, nĩkĩ tũtonya kwasya kana vaiĩ mũndũ ũngĩ waaĩthĩwa na ũuu yĩla wĩ na ũndũ ũũmũya mũtwe ta Yesũ?

¹⁴ Yĩla twakwatwa nĩ maũndũ meũtũya mũtwe: Ithyonthe nĩtũthĩnĩkaa kĩlĩko nũndũ wa maũndũ me kĩvathũkany’o. Noĩthwa twaaĩw’a tũithĩnĩka nũndũ wa mũtiani tweteele sukulu, kana o nũndũ wa kĩvalũa kĩna twanengwa wĩanĩ. Kana o tũkathĩnĩka tũisũanĩa ĩũlũ wa ũiiti mũna kana kĩthimo kĩna kya sivitalĩ tweteele. Yĩla twĩ na ũndũ ũũtũya mũtwe, ti laisi kwĩkala tũuĩtye. No twambĩĩe kũthĩnw’a nĩ maũndũ angĩ navu ĩtina o na tũtanoonaa ta ũndũ. Nĩvatonyeka tũkambĩĩa kũneeny’a angĩ naĩ, kana o na ũkethĩa tũiũmakua nesa. Ethĩwa waakwatwa nĩ ũndũ ũũkũya mũtwe, ngelekany’o ya Yesũ no ĩkũtetheesye.

¹⁵ Yesũ nĩwathĩnĩkie mũno myeinĩ yake ya mũthya atanamba kũkw’a. Nĩweesĩ kana eteele kũawa na kũthĩnw’a mũno. (Yoa. 3:14, 15; Aka. 3:13) O na myeinĩ ĩsu ve ĩvinda waisye kana nũkũthĩnĩka mũno. (Luka 12:50) Na atielye o matukũ manini akw’e, aisye: “Nĩngũthĩnĩka.” Ĩndĩ no twone ũndũ waĩ na wĩnyivyo na watw’ĩte kũmwĩw’a Ngai twavindĩĩsya ndeto ila waneenie mboyanĩ yake. Aisye: “Asa, ndangĩĩe kumana na saa ũũ. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nookie kwondũ wa saa ũũ. Asa, yĩkumye ĩsyĩtwa yaku.” (Yoa. 12:27, 28) Yĩla saa wavikie, Yesũ nĩweenenganie mokonĩ ma amaitha ma Ngai ateũkĩa kĩndũ, namo mamũaa kĩkw’ũ kĩ woo mwingĩ mũno na mamwĩkĩĩthya nthoni ũndũ vatonyeka. O na kau ũndũ ũsu nĩwamũthĩnisye kĩlĩko mũno na watuma aũmĩa mũno, nĩweekie kwenda kwa Ngai auĩtye. Kũneena ũla w’o, vaiĩ mũndũ ũngĩ waaĩthĩwa na ũuu yĩla wĩ na ũndũ ũũmũya mũtwe ta Yesũ. Nĩwe ngelekany’o ĩla nzeo vyũ!—Soma Isaia 53:7, 10.

16-17. (a) Anyanya ala anene vyũ ma Yesũ meekie ũndũ wĩva waĩ ũtonya kũtuma aemwa nĩ kwĩkala e mũuu? (b) Ngelekany’o ya Yesũ ĩtonya kũtũtetheesya ata?

¹⁶ Ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kwa Yesũ kwĩkala auĩtye ũtukũnĩ wa mũthya atanamba kũkw’a. Nĩkĩ? Nũndũ wa kĩla anyanyae ala anene vyũ meekie. Kwavindĩĩsya ũndũ Yesũ wathĩnĩkie kĩlĩko ũtukũ ũsu. We nĩwaĩ avota kũlũmany’a na Yeova nginya kĩkw’ũ? Keka nĩwaemiwe nĩ kwĩka ũu, andũ mbilioni mbingĩ mayĩthĩwa na mwanya wa kũkwata thayũ. (Alo. 5:18, 19) Na ũndũ ũla mũnene nĩ kana kĩla ũkwĩka kyaĩ kĩtonya kũseũvĩsya kana kwanangĩa Ĩthe wake ĩsyĩtwa. (Yovu  2:4) Na ĩndĩ mũthenya ũsu aiya na atũmwa make ya mũthya, nĩmambĩĩe “ngananĩo mbyũ katĩ woo ĩũlũ wa nũũ ũla watalawa ta we mũnene.” Yesũ nĩwaĩ amakanisye ĩũlũ wa ũndũ ũsu mũthenyanĩ o ũsu, na mavindanĩ angĩ kauta. Ĩndĩ ũndũ wa kwendeesya nĩ kana Yesũ ndaathilĩka. Vandũ va ũu, amatetheeisye o nesa. Nĩwamaeleisye ĩngĩ woni ũla maaĩle kwĩthĩwa naw’o. Eekie ũu e mũvoo, ĩndĩ e mũlũmu. Na ĩndĩ amakatha nũndũ wa kũlũmany’a nake.—Luka 22:24-28; Yoa. 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Keka nue wakwatiwe nĩ maũndũ asu wĩka ata? Ngelekany’o ya Yesũ no ĩtũtetheesye tũikathilĩke o na yĩla twĩ na ũndũ ũũtũya mũtwe. Ekai twĩthĩwe na wĩnyivyo na tũimwĩw’aa Yeova kwa ‘kũendeea kũmĩanĩsya.’ (Ako. 3:13) Tũkaatĩĩaa mwĩao ũsu ethĩwa tũkekalaa tũlilikene kana o naitũ nĩtũneenaa na tũkeka maũndũ matonya kũthatya ala angĩ. (Nth. 12:18; Yak. 3:2, 5) Na tũikolawe nĩ kũkatha ala angĩ nũndũ wa ũseo woo.—Aev. 4:29.

18. Yeova atetheeasya andũ auu ata meke motwi maseo, ĩndĩ mo ene maĩle kwĩka ata?

¹⁸ Tũkeekaa motwi maseo. Yeova no atũtetheesye tũkeka motwi maseo yĩla twakomana na maũndũ maito, ĩndĩ no nginya twĩthĩwe twĩ auu nĩ kana eke ũu. Nĩwathanĩte kana akethukĩĩasya “kwenda kwa ala auu.” (Sav. 10:17) Na ti o kwĩthukĩĩsya kwĩ kw’oka. Mbivilia yathanĩte kana “ala auu akamatongoeasya ũlũngalunĩ; nao ala auu akamamanyĩsya nzĩa yake.” (Sav. 25:9) Yeova ekaa ũu aitũmĩa Mbivilia, mavuku maitũ, * vitio, na maũmbano ala tũseũvĩaw’a nĩ “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ.” (Mt. 24:45-47) Ĩndĩ no nginya a vaitũ twĩtĩkĩle kana twĩ na vata wa kũtetheew’a, twĩmanyĩsye syĩndũ ila Yeova ũtũnengete tũsome, na tũitũmĩa kĩla twasoma na ngoo yonthe.

19-21. Nĩ ĩvĩtyo yĩva Mose weekie e Katesi, na ngewa yake yĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹⁹ Tũkasũvĩawa tũikavĩtany’e matambya. Kwatũsyoke ngewanĩ ya Mose. Mose ekalĩte myaka mingĩ e mũuu, na Yeova nĩwamwendete. Ĩndĩ kĩla kyalo kya weũnĩ kya myaka 40 kĩkilyĩ kũthela, Mose nĩwaemiwe nĩ kwĩthĩwa na ũuu. Ĩvinda yĩu mwĩĩtu-a-inyia, ũla ũtonya kwĩthĩwa newe watetheeisye kũvonokya thayũ wake me Misili, aĩ anakw’a na akathikwa Katesi. Namo Aisilaeli nĩmambĩĩie ĩngĩ kũnyungunyĩsya, mayasya  kana maikũsũvĩwa nesa. Savalĩ ũũ mookĩlile “matetan’ya na Mose” nũndũ wa kwaĩwa nĩ kĩw’ũ. Andũ asu no meesĩ syama syonthe ila Yeova watũmĩĩte Mose kwĩka, na nĩmeesĩ kana ethĩĩtwe aimatongoesya nesa atekwenda kwĩyĩuna, ĩndĩ matina kũnyungunyĩsya. O na eka kĩw’ũ, masyokie mambĩĩa kũneenea Mose naĩ, ta we ũtumĩte mew’a waũni.—Mot. 20:1-5, 9-11.

²⁰ Maũndũ asu nĩmatumie Mose athata mũno, nginya weethĩa ti ũla Mose mũvoo matwĩe mesĩ. Vandũ va kũneena na ĩvia e na mũĩkĩĩo o ũndũ Yeova wamwĩaĩte eke, aneenisye andũ athilĩkĩte na eyũmbĩĩa i nguma. Na ĩndĩ akũna ĩvia yĩu kelĩ, na kĩw’ũ kingĩ kyakĩla. Mĩtũlyo na ũthatu nĩsyatumie eka ĩvĩtyo yatumie maũndũ make mathi naĩ. (Sav. 106:32, 33) Kavinda o kau kanini Mose waemiwe nĩ kwĩkala e mũuu, nĩkatumie avatwa kũlika Nthĩ ya Watho.—Mot. 20:12.

²¹ Ngewa ĩno nĩkũtũmanyĩsya maũndũ ma vata. Mbee, no nginya twĩkalae twĩkĩĩte kĩthito tũikese kwĩthĩwa tũte auu. Tũkelekeleelya, mĩtũlyo no ĩtũkwate mĩtũkĩ mũno na ĩituma tũneena kana twĩka ũndũ wa ũtumanu. Kelĩ, maũndũ ala matũĩsaa kĩlĩko nĩmatonya kũtũvĩngĩĩsa, na nũndũ wa ũu, no nginya tũtatae kĩla ĩvinda twĩthĩwe twĩ auu o na yĩla maũndũ matũvinyĩĩa.

22-23. (a) Nĩkĩ twaĩle kũendeea kũmantha ũuu? (b) Ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya Nzevania 2:3 syonanasya kyaũ?

²² Tũkasũvĩwa tũikanangwe. O mĩtũkĩ Yeova nũkũvetanga ala athũku ĩũlũ wa nthĩ vatiwe ala auu. Na ĩndĩ nthĩ ĩyusũa mũuo mũthei. (Sav. 37:10, 11) We ũkeethĩwa katĩ wa asu auu makatiwa? No ũtalwe vo, ethĩwa ũkaatĩĩaa ndeto sya Yeova ila syaandĩkiwe nĩ mwathani Nzevania.—Soma Nzevania 2:3.

²³ Yo nĩkĩ ĩandĩko ya Nzevania 2:3 yaĩtye: “Nokwĩthĩwa mũvithwa”? Ti kwasya kana Yeova no aemwe nĩ kũsũvĩa ala mekaa kwenda kwake na ũmendete. Kĩla tũkwenda kũtavw’a nĩ kana ve ũndũ kĩla mũndũ waĩle kwĩka nĩ kana esũvĩwa. Nĩvatonyeka tũkesa kũvonoka “mũthenya wa ũthatu wa Yeova” na tũyĩkala tene na tene, tweekĩa kĩthito tũmanthe ũuu na tũimwendeesya Yeova.