1-2. (a) Suwe Bibl yɔɔdʋʋ Moyizi yɔɔ? (b) Nɛ ɛbɛ ɛlaba? (c) Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu?

BIBL yɔɔdaa se Moyizi kɛ “ɛyʋ weyi ɛwakɩ ɛ-tɩ luzuu tataa ɛyaa kpeekpe taa yɔ.” (Kɩg. 12:3) Ɛzɩ tɔm tʋnɛ tɩwɩlɩɣ se ɛkɛ ɛjam, pɩwɛ-ɩ kaɖɛ se ɛkpaɣ lɩmaɣza, nɛ eseɣ lalaa sɔɔndʋ na? Nabɛyɛ pɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩ se ɛyʋ weyi ɛwɛnɩ tɩ luzuu yɔ, mbʋ ɛwɛɛ. Ɛlɛ lɩmaɣza ana atɩtʋʋzɩ. Moyizi kaakɛ Ɛsɔ sɛyʋ weyi ɛwɛ ɖoŋ, ɛsɩm lɩmaɣza kpaɣʋ nɛ ɛwɛɛ abalɩtʋ yɔ. Yehowa sɩnɩ-ɩ nɛ ɛkaɖɩnɩ Ejipiti wiyaʋ ɖoŋ tʋ, eɖiyi ɛyaa mba paatalɩ ɛzɩ miiliyɔɔwaa 3 mbʋ yɔ kañɩmbusuu taa, nɛ ɛsɩnɩ ɖɔɖɔ Izrayɛɛlɩ samaɣ nɛ kawa ko-koyindinaa.

² Ðɩɩkatɩɣ kala wena Moyizi kaakataa yɔ, ɛlɛ paa evemiye nɖɩ lɛ, ɖɩkatɩɣ ɛyaa yaa wɛtʋ ndʋ tɩpɩzɩɣ tiyele nɛ pɩwɛɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu yɔ. Paa mbʋ yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩwɛɛnɩ wɛtʋ ndʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yehowa yɔɔdaa se: “Ðɛfɛɛ tɩnaa [yaa tɩ luziyaa] hikiɣ tɛtʋ.” (Keɣa 36:11) Ŋkaɣ yɔɔdʋʋ se ŋwɛnɩ tɩ luzuu na? Lalaa sɩmɩ-ŋ se ŋwɛnɩ tɩ luzuu na? Pʋcɔ nɛ ɖicosi tɔm kɩcɛyɩtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ lɛ, pɩcɛyaa se ɖɩnɩɩ tɩ luzuu tɔbʋʋ.

3-4. (a) Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpaɣ tɩ luzuu nɛ ɖɩmaɣzɩna? (b) Wɛtʋ naadozo ndʋ pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɛɛna nɛ pɩsa nɛ ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu? (c) Nɛ ɛbɛ yɔɔ?

³ Tɩ luzuu * wɛ ɛzɩ anjaʋ ŋgʋ pata-kʋ tɔlɩm nɛ kɩwɛɛ cɔnʋʋ pɩdɩɩfɛyɩ yɔ. Ɛzɩma tɩyɛ? Ɛzɩ anjaʋ lɩzɩyʋ kpɛndʋʋ tɔlɩm kɩbam ndɩ ndɩ nɛ ɛlɩzɩɣnɩ anjaʋ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɛɛnɩ  wɛtʋ kɩbandʋ ndɩ ndɩ nɛ pɩsa nɛ ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu. Wɛtʋ ndʋ tɩ-taa natʋyʋ lɛ ñamtʋ, hɛɛɛ wɛtʋ, nɛ abalɩtʋ. Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩwɛɛnɩ wɛtʋ ndʋ ye ɖɩsɔɔlaa se ɖɔ-tɔm ɛkɛdɩnɩ Yehowa?

⁴ Mba pɛwɛnɩ tɩ luzuu yɔ, pe-ɖeke petisiɣna nɛ pañaŋ Ɛsɔ. Mbʋ Ɛsɔ pɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩla yɔ, pɩ-taa nabʋyʋ lɛ se ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ. (Mat. 5:5; Gal. 5:23) Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩlakɩ Ɛsɔ sɔɔlɩm yɔ, piyeki nɛ Sataŋ taa wɩɣ. Pʋyɔɔ lɛ, paa ɖɩwɛnɩ tɩ luzuu nɛ hɛɛɛ wɛtʋ yɔ, ɛyaa sakɩyɛ mba pɛwɛ Sataŋ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa yɔ papaɖɩɣ-ɖʋ. (Yoh. 15:18, 19) Mbʋ yebina nɛ pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɛɛnɩ abalɩtʋ nɛ ɖɩkaɖɩnɩ Sataŋ.

5-6. (a) Ɛbɛ yɔɔ Sataŋ paɖɩɣ mba pɛwɛnɩ tɩ luzuu yɔ? (b) Tɔm ndʋ yɔɔ ɖɩkaɣ cosuu?

⁵ Ɛyʋ weyi ɛfɛyɩnɩ tɩ luzuu yɔ, ɛkpazɩɣ ɛ-tɩ, ɛkɔʋ pana kadadayaɣ nɛ ɛɛñaŋ Yehowa. Mbʋ ɖeyi ɖeyi Sataŋ wɛɛ. Pʋyɔɔ pɩɩɖɩɣzɩɣ-ɖʋ se ɛpaɖɩɣ mba pɛwɛnɩ tɩ luzuu yɔ. Mba pɛwɛnɩ tɩ luzuu yɔ pawɩlɩɣ se ɛkɛ kɩdɛkɛdʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɛwɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ ɛfɛyɩna yɔ. Halɩ pawɩlɩɣ ɖɔɖɔ se Sataŋ kɛ cɛtɩyʋ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ paa tɔm ndʋ Sataŋ ɛyɔɔdʋʋ yaa paa ɛbɛ ɛtɩɩlakɩ yɔ, ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛɖɩɣ mba pɛwɛnɩ tɩ luzuu yɔ nʋmɔʋ se pataasɛɛ Yehowa.​—Yɔɔb 2:3-5.

⁶ Ɛzɩmtaa pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu? Nɛ ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu? Pɩsa nɛ ɖicosi tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ lɛ, ɖɩkaɣ tazʋʋ Moyizi, Ebree evebiya naadozo nzɩ powoni-sɩ yomiye taa Babilɔɔnɩ yɔ nɛ Yesu pa-kɩɖaŋ taa.

7-8. Alɩwaatʋ ndʋ nabɛyɛ tɩña Moyizi yɔ, ɛzɩma ɛlaba?

⁷ Alɩwaatʋ ndʋ ɛyʋ wɛɣnɩ waɖɛ se eɖiyi lalaa yɔ: Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ kaɖɛ mba pɛwɛnɩ waɖɛ se peɖiyi lalaa yɔ se pɛwɛɛnɩ tɩ luzuu, kɔzɩ kɔzɩ ye mba peɖiyiɣ yɔ, pa-taa nɔɔyʋ ɛɛñaŋ-wɛ yaa ɛyɔɔdʋʋ se paakpakɩɣ lɩmaɣza kɩbana yɔ. Wiɖiyi pɩtɛmɩ-ŋ talʋʋ mbʋ? Ye ñɔ-hɔʋ taa tʋ nɔɔyʋ ɛwɛnɩ wɛtʋ ndʋ yɔ, ɛzɩma ŋkaɣ labʋ? Yʋsɩ ɛzɩma Moyizi laba alɩwaatʋ ndʋ ɛkatɩ wɛtʋ ndʋ yɔ.

⁸ Yehowa lɩzɩ Moyizi se eɖiyi Izrayɛɛlɩ samaɣ nɛ ɛha-ɩ waɖɛ se ɛma paɣtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ pɩwɛɛ se samaɣ ŋga kɔɖɔ yɔ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se Yehowa kaawɛɛ nɛ ɛɖʋʋ Moyizi nesi. Paa mbʋ yɔ, Moyizi kɔɔ Miriyam  nɛ ɛ-ɖalʋ Aarɔɔnɩ pɔyɔɔdɩ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ ɛ-yɔɔ nɛ pɔtɔ se pɩtaapɔzɩ se ɛkpaɣ halʋ weyi ɛkpaɣaa yɔ. Ye nabɛyɛ kaawɛ Moyizi lone taa yɔ, pɩtɩla paakɔ pana siŋŋ nɛ halɩ pañɩnɩ se pakpa kɩmɩyɛ. Ɛlɛ Moyizi ñatɩla mbʋ. Ɛtɩkɔ pana lɛɛ lɛɛ. Halɩ etendi Yehowa se eyele nɛ Miriyam yɔɔ cɛ. (Kɩg. 12:1-13) Ɛbɛ yɔɔ Moyizi labɩ mbʋ?

9-10. (a) Tɔm ndʋ taa Yehowa sɩnɩ Moyizi nɛ ɛnɩɩ? (b) Lɔŋ weyi hɔŋ ñʋndɩnaa nɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa pɩzɩɣ nɛ pɛkpɛlɩkɩ Moyizi cɔlɔ?

⁹ Moyizi tisi faaa se Yehowa ɛfalɩsɩ-ɩ. Pɩnzɩ 40 nzɩ sɩɖɛwa yɔ sɩ-taa, alɩwaatʋ ndʋ Moyizi kaakɛ Ejipiti wiyaʋ hɔʋ taa tʋ yɔ, ɛtaawɛɛnɩ tɩ luzuu. Pʋyɔɔ ɛmʋ pana siŋŋ alɩwaatʋ natʋyʋ nɛ ɛkʋ abalʋ nɔɔyʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛmaɣzaɣ se ɛlɛ labɩ mbʋ pɩtɩtʋʋzɩ yɔ. Moyizi maɣzaɣ se mbʋ ɛlaba yɔ pɩkɛdɩnɩ Yehowa. Yehowa kpaɣ pɩnzɩ 40 mbʋ yɔ nɛ ɛsɩnɩ Moyizi nɛ ɛlɛ nɩɩ pɩ-taa se pɩtɩkɛ abalɩtʋ ɖeke pɩpɔzʋʋ se ɛwɛɛna nɛ ɛpɩzɩ eɖiyi Izrayɛɛlɩ samaɣ, ɛlɛ pɩpɔzʋʋ-ɩ tɩ luzuu ɖɔɖɔ. Nɛ pʋcɔ nɛ ɛwɛɛnɩ tɩ luzuu lɛ, pɩpɔzʋʋ ɖɔɖɔ se ɛwɛɛnɩ ñamtʋ nɛ hɛɛɛ wɛtʋ. Moyizi mʋ lɔŋ tasʋʋ mbʋ camɩyɛ nɛ ɛpɩsɩ ɖiyiyu kɩbanʋ siŋŋ.​—Ejl. 2:11, 12; Tʋma 7:21-30, 36.

¹⁰ Sɔnɔ, pɩwɛɣ ɖeu se hɔŋ ñʋndɩnaa nɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩmaɣzɩnɩ Moyizi. Alɩwaatʋ ndʋ nɔɔyʋ ɛɛñaŋɩ-ŋ yɔ, taamʋ pana lɛɛ lɛɛ. Luzi ña-tɩ nɛ ŋɖiɣzini hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa picoɖi-ŋ yɔ. (Ekl. 7:9, 20) Ðɔ nʋmɔʋ ŋgʋ Yehowa wɩlɩɣ-ŋ se ŋtɩŋnɩ kɩ-yɔɔ nɛ ŋcɔnɩ tɔm natʋyʋ ɖeɖe yɔ kɩ-yɔɔ nɛ ñamtʋ. Nɛ paa ɛzɩmtaa lɛ, cosi tɔm yɔɔ nɛ nɔɔ kɩbaŋa. (Adu. 15:1) Hɔŋ ñʋndɩnaa nɛ ɖiyiyaa mba palakɩ mbʋ yɔ, pɔ-tɔm kɛdɩɣnɩ Yehowa, peyeki se laŋhɛzɩyɛ ɛwɛɛ, nɛ pɛkɛɣnɩ kɩɖaŋ kɩbaŋ tɩ luzuu nʋmɔʋ taa.

11-13. Kɩɖaʋ ŋgʋ Ebree evebiya naadozo ha-ɖʋ?

¹¹ Alɩwaatʋ ndʋ panazɩɣ nɔɔyʋ yɔ: Kpaɣnɩ ɖooo caanaʋ taa nɛ sɔnɔ, ajɛɛ ñʋndɩnaa wɛɛ nɛ panazɩɣ Yehowa samaɣ. Pakʋʋ ɖɔ-tɔm se ɖɩlakɩ kɩdɛkɛdɩm, ɛlɛ toovenim taa lɛ, ɛzɩma ɖɩlɩzaa se ɖɩñaŋ ‘Ɛsɔ ɛzɩ ɖa-ñʋʋdʋ nɛ pɩtɩkɛ ɛyaa’ yɔ, pʋyɔɔ palakɩ-ɖʋ mbʋ. (Tʋma 5:29) Papɩzɩɣ nɛ pohoŋ-ɖʋ, paɖʋ-ɖʋ salaka, halɩ pamabɩ-ɖʋ. Paa mbʋ yɔ pɩtɩŋnɩ Yehowa sɩnʋʋ yɔɔ lɛ, ɖɩɩkaɣ-wɛ kpaʋ kɩmɩyɛ ɛlɛ ɖɩñakɩ pana nɛ ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ nazɩm mbʋ pɩtɩŋa pɩ-taa.

¹² Yele nɛ ɖɩna kɩɖaʋ ŋgʋ Ebree evebiya naadozo Anaanɩya, Misaayɛɛlɩ, nɛ Azariya paha-ɖʋ alɩwaatʋ ndʋ paawɛ yomiye taa yɔ. * Babilɔɔnɩ wiyaʋ ɖʋ-wɛ paɣtʋ se poluŋ sika sɩʋ kpeliɣa sɔsɔɔ ŋga eeluba yɔ kɛ-tɛɛ. Ɛlɛ pakpaɣnɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ palɩzɩ wiyaʋ mbʋ pʋyɔɔ paasɛɣ sɩʋ kpeliɣa ŋga yɔ pɩ-taa.  Poluzi pa-tɩ Ɛsɔ tɛɛ, paa wiyaʋ eeheyi-wɛ se ɛɖʋʋ-wɛ miŋ momoɖe taa yɔ. Yehowa yabɩ pa-ñʋʋ miŋ momoɖe nɖɩ ɖɩ-taa kpaagbaa, ɛlɛ pataamaɣzɩ se ɛkaɣ pa-ñʋʋ yabʋ mbʋ. Toovenim lɛ, paatɛm pa-taa se petisiɣ mbʋ payɩ Yehowa haɣ nʋmɔʋ se pɩla yɔ, pɩ-yɔɔ. (Dan. 3:1, 8-23, 91-95) Pɛ-wɛtʋ wɩlaa se ɛyaa mba poluzuu pa-tɩ yɔ, pɛwɛ abalɩtʋ siŋŋ. Wiyaʋ nɔɔyʋ, nazɩm nabʋyʋ yaa kʋñɔŋ nakʋyʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ pɩɖɩɣ-ɖʋ nʋmɔʋ se ɖɩtaasɛɛ Yehowa ɖeke.​—Ejl. 20:4, 5.

¹³ Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Ebree evebiya nzɩ sɩ-naadozo alɩwaatʋ ndʋ pɩtakɩɣ siɣsiɣ wɛtʋ ndʋ ɖɩwɛnɩ Ɛsɔ ɛsɩndaa yɔ? Ðiluzuu ɖa-tɩ nɛ ɖɩtaa liu se Yehowa kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ. (Keɣa 117:6, 7) Mba pɛcɛtɩɣ ɖɔ-yɔɔ tɔm se ɖɩlakɩ mbʋ pɩtɩtʋʋzɩ yɔ, ɖicosuu-wɛ nɛ nɔɔ kɩbaŋa nɛ ñamtʋ. (1 Pɩy. 3:15) Nɛ ɖɩɖɔkʋʋ ɖa-tɩ se pɩsa nɛ ɖɩtaala nabʋyʋ nɛ pɩwɛɛkɩ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛ ɖa nɛ ɖa-Caa kʋsɔɔlʋ ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ.

14-15. (a) Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩwɛɣ nɩɣzɛ taa yɔ, ɛbɛ pɩzɩɣ nɛ pɩla? (b) Ɛzɩ Izaayii 53:7, 10 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se Yesu hanɩ tɩ luzuu kɩɖaʋ ŋgʋ kɩ-wayɩ fɛyɩ yɔ nɩɣzɛ alɩwaatʋ taa?

¹⁴ Alɩwaatʋ ndʋ ɛyʋ wɛɣ nɩɣzɛ taa yɔ: Ða-tɩŋa ɖɩwɛɣ nɩɣzɛ taa lɩmaɣza ndɩ ndɩ yɔɔ. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛ nɩɣzɛ taa alɩwaatʋ ndʋ ɖɩcaɣ labʋ santaɖaʋ nakʋyʋ sukuli taa yaa alɩwaatʋ ndʋ pɔpɔzʋʋ-ɖʋ ɖa-tʋmɩyɛ taa se ɖɩla tʋmɩyɛ kɩfaɖɛ naɖɩyɛ yɔ. Yaa ɖɩwɛɣ nɩɣzɛ taa alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se ɖɩlɩzɩ kɔyɛ labʋ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩmʋnaa yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩwɛɣ nɩɣzɛ taa yɔ, pɩwɛ kaɖɛ se ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu. Pɩtɩla, wɛtʋ ndʋ tɩtaaɖʋʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ, tɩpɩzɩɣ tiyele nɛ ɖa-taa paɣzɩ wɩʋ. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩpaɣzɩ yɔɔdʋʋ tɔm ndʋ tɩtɩmʋna yɔ nɛ ɖɩpaɣzɩ labʋ lalaa mbʋ pɩtɩmʋna yɔ. Ye ŋwɛ nɩɣzɛ taa yɔ, na ɛzɩma Yesu kɩɖaʋ pɩzɩɣ nɛ kɩsɩnɩ-ŋ yɔ.

¹⁵ Fenasɩ kɛdɛzaɣ ñɩnzɩ nzɩ Yesu caɣ wezuu tɛtʋ yɔɔ yɔ sɩ-taa, ɛɛwɛ nɩɣzɛ taa siŋŋ. Ɛɛnawa se pakaɣ-ɩ kʋʋ nɛ ɛkaɣ nɩʋ ɖɔɖɔ siziŋ siŋŋ. (Yoh. 3:14, 15; Gal. 3:13) Fenasɩ pazɩ pʋcɔ nɛ ɛsɩkɩ lɛ, ɛyɔɔdaa se ɛnɩɣ siziŋ siŋŋ. (Luka 12:50) Nɛ kɩyakɩŋ pazɩ pʋcɔ nɛ ɛsɩkɩ lɛ, ɛyɔɔdaa se: “Mɛwɛ laŋwɛɛkɩyɛ taa.” Tɔm pee wena ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛtɩmnɩ ɛ-Caa nɛ eheyi-i ɛzɩma pɩlakaɣ-ɩ yɔ, awɩlɩɣ se eluzaɣ ɛ-tɩ Ɛsɔ tɛɛ nɛ ɛñaŋɩ-ɩ. Ɛyɔɔdaa se: “Caa, lɩzɩ-m ñɩɣyʋʋ kʋnɛ kɩ-taa. Ɛlɛ pʋyɔɔ mɔnkɔm ñɩɣyʋʋ kʋnɛ kɩ-yɔɔ. Caa, sa ña-hɩɖɛ.” (Yoh. 12:27, 28) Alɩwaatʋ talaa lɛ, Yesu labɩ abalɩtʋ nɛ ɛwɩlɩ ɛ-tɩ Ɛsɔ koyindinaa mba panazɩ-ɩ siŋŋ, paɖʋ-ɩ fɛyɛ nɛ pakʋ-ɩ yɔ. Paa Yesu kaawɛ nɩɣzɛ taa siŋŋ nɛ ɛnɩɣ siziŋ pɩdɩɩfɛyɩ yɔ, eluzi ɛ-tɩ nɛ ɛla Ɛsɔ sɔɔlɩm. Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se Yesu hanɩ tɩ luzuu kɩɖaʋ ŋgʋ kɩ-wayɩ fɛyɩ yɔ nɩɣzɛ alɩwaatʋ taa.​—Kalɩ Izaayii 53:7, 10.

16-17. (a) Ɛzɩma Yesu taabalaa lakasɩ nasɩyɩ takɩ tɩ luzuu mbʋ ɛwɛna yɔ? (b) Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Yesu?

¹⁶ Kɛdɛzaɣ ɖoo wena Yesu caɣ wezuu tɛtʋ yɔɔ yɔ a-taa, ɛ-taabalaa kɩbama lakasɩ nasɩyɩ takɩ tɩ luzuu mbʋ ɛwɛna yɔ. Maɣzɩ nɩɣzɛ wena a-taa Yesu kaawɛ ɖoo ana a-taa yɔ a-yɔɔ nɛ ŋna. Ɛkaɣ pɩzʋʋ nɛ ɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ ɛ-sɩm alɩwaatʋ na? Ye ɛtɩpɩzɩ nɛ ɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ yɔ, nɔɔyʋ ɛɛwɛɣnɩ lidaʋ se ehikiɣ wezuu. (Roma 5:18, 19) Kɔzɩ kɔzɩ lɛ, ɛ-lakasɩ pɩzaɣ se sɩwɩlɩ se Ɛsɔ kɛ cɛtɩyʋ yaa ɛwɛnɩ toovenim. (Yɔɔb 2:4) Pʋwayɩ, ɛ nɛ ɛ-apostoloowaa pɔtɔkaɣ tɔɔnaɣ kɛdɛzaɣ ɖeɖe lɛ, “nɔɔhɔnɖɛ sɔsɔɖɛ naɖɩyɛ” kɔɔ ɛ-taabalaa kɩbama mba pɛ-hɛkʋ taa. Pɔhɔŋaɣnɩ ɖama tɔm se pana se “pa-taa lɛ akɩlaa.” Yesu kaatɛm ɛ-taabalaa mba lɔŋ tasʋʋ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ tam sakɩyɛ, pɩkpɛndɩnɩ ɖanaɣ ŋga kɔ-yɔɔ. Pɩɩlabɩ piti kpem se Yesu tɩkɔ pana. Ɛlɛ ɛcɔnɩ tɔm ndʋ ti-ɖeɖe  nɛ hɛɛɛ wɛtʋ. Yesu heyi-wɛ toovenim kpayɩ nɛ nɔɔ kɩbaŋa nɛ ɛwɩlɩ-wɛ wɛtʋ ndʋ pɩwɛɛ se pɛwɛɛna yɔ. Nɛ pʋwayɩ lɛ, ɛsa ɛ-taabalaa mba mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɔñɔnɩ-ɩ kpam.​—Luka 22:24-28; Yoh. 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Ye wɛtʋ ndʋ tɩtalɩ-ŋ, ɛzɩma ŋkaɣ labʋ? Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Yesu nɛ ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ paa ɖɩwɛ nɩɣzɛ taa yɔ. Pɩwɛɛ se ɖitisi faaa nɛ ɖɩña Ɛsɔ paɣtʋ ndʋ tɩtɔŋ se ‘ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɔ-tɔm ɛtaanɩɩ ɖama’ yɔ. (Kol. 3:13) Ye ɖɩtɔzʋʋ se ɖa-tɩŋa ɖɩyɔɔdʋʋ tɔm nɛ ɖɩlakɩ nabʋyʋ nɛ pɩwɩzɩɣ lalaa yɔ, ɖɩkaɣ ñam paɣtʋ ndʋ. (Adu. 12:18; Yak. 3:2, 5) Pɩtasɩ lɛ, ñaɣ pana nɛ ŋsa lalaa pɛ-wɛtʋ kɩbandʋ yɔɔ.​—Efɛz. 4:29.

18. (a) Ɛzɩma Yehowa sɩɣnɩ mba pɛwɛnɩ tɩ luzuu yɔ se pakpaɣ lɩmaɣza kɩbana? (b) Ɛlɛ ɛbɛ pɩwɛɛ se pala?

¹⁸ Pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩkpaɣ lɩmaɣza kɩbana. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkatɩɣ wɛtʋ natʋyʋ nɛ pɩwɛɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖɩkpaɣ lɩmaɣza yɔ, Yehowa kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩkpaɣ lɩmaɣza kɩbana. Ɛlɛ pʋcɔ nɛ ɛsɩnɩ-ɖʋ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu. Ɛyɔɔdaa se ewelisiɣni “laŋɩyɛ hɛɛɛ tɩnaa.” (Keɣa 9B:17) Pɩtasɩna se ewelisiɣ ɖa-adɩma lɛ, ɛlakɩ nabʋyʋ ɖɔɖɔ. Bibl yɔɔdaa se: “Ɛɖɔŋnɩ laŋa hɛɛɛ tɩnaa nɛ e-siɣsiɣ wɛtʋ, nɛ ɛwɩlɩɣ-wɛ ɛ-nʋmɔʋ.” (Keɣa 24:9) Yehowa tɩŋɩɣnɩ Bibl, ɛgbɛyɛ takayɩsɩ, * nɛ ɖʋtʋ ndʋ “yom siɣsiɣ tʋ nɛ lɔŋsɩnɖʋ” lakɩ yɔ tɩ-yɔɔ nɛ ɛwɩlɩɣ-ɖʋ ɛ-nʋmɔʋ. (Mat. 24:45-47) Pɩwɛɛ se ɖiluzi ɖa-tɩ nɛ ɖitisi se pɩpɔzaa se pasɩnɩ-ɖʋ nɛ pɩwɩlɩ se ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩlakɩ ɖe-ɖeɖe. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla mbʋ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ wondu ndʋ Yehowa haɣ-ɖʋ yɔ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩɣ ɛ-tɔm nɛ ɖɩɖɔŋ ɖɔɖɔ tɔm ndʋ ɖɩkpɛlɩkɩɣ yɔ tɩ-yɔɔ nɛ ñamtʋ yɔ.

19-21. (a) Kɩwɛɛkɩm mbʋ Moyizi labɩ Kadɛɛsɩ? (b) Nɛ lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

¹⁹ Pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtaala kɩwɛɛkɩm. Ðaɣnɩ maɣzʋʋ Moyizi kɩɖaʋ yɔɔ. Eluzi ɛ-tɩ nɛ ɛ-tɔm kɛdɩnɩ Yehowa pɩnzɩ hiŋ sakɩyɛ. Pʋwayɩ, pɩnzɩ 40 nzɩ Moyizi kpaɣaa nɛ ɛɖɔmnɩ nʋmɔʋ kaɖɛ ñɩŋgʋ kañɩmbusuu taa yɔ sɩwɩzɩ tɛm lɛ, elesi ɛ-tɩ luzuu. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, ɛ-kɔɔ sɩba nɛ pepimi-i Kadɛɛsɩ pitileɖita. Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛ-kɔɔ ɛnʋ ɛɛɖʋnɩ nesi nɛ paya ɛ-ñʋʋ Ejipiti. Nɛ lɛɛlɛɛyɔ ɖɔɖɔ lɛ, Izrayɛɛlɩ piya ɖaɣnɩ paɣzʋʋ kalʋʋ se paacɔŋnɩ sɩ-yɔɔ camɩyɛ. ‘Sɩkʋyɩ’ Moyizi yɔɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ sɩtaanaɣ lɩm se sɩñɔɔ. Paa  Yehowa kaatɩŋnɩ Moyizi yɔɔ nɛ ɛla piti lakasɩ sakɩyɛ, nɛ Moyizi ñeɖiyi-sɩ alɩwaatʋ sakɩyɛ nɛ ɛtɩñɩnɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-kɛzɛɣa yɔ, sɩɩwɛɛ nɛ simidiɣ sɩ-mɔɔŋ tɛɛ. Pɩtɩkɛ lɩm kɛdɛɖaɣ yɔɔ ɖeke simidaɣ sɩ-mɔɔŋ tɛɛ, ɛlɛ Moyizi ɖɔɖɔ simidaɣnɩ sɩ-mɔɔŋ tɛɛ. Sɩ-lakasɩ taa lɛ, pɩɩwɛ ɛzɩ Moyizi kaayebina nɛ lɔkɔtʋ ɖɛɛ-sɩ yɔ.​—Kɩg. 20:1-5, 9-11.

²⁰ Moyizi mʋ pana siŋŋ nɛ elesi hɛɛɛ wɛtʋ ndʋ ɛɛwɛna yɔ. Ɛtɩyɔɔdɩnɩ kaaʋ nɛ tisuu ɛzɩ Yehowa ɖʋʋ-ɩ paɣtʋ yɔ, ɛlɛ ɛyɔɔdɩnɩ samaɣ nɛ pana nɛ ɛwɩlɩ se ɛpɩzɩɣ nɛ ɛla piti lakasɩ. Pʋwayɩ lɛ, ɛma kaaʋ tam nabʋlɛ nɛ lɩm lɩɩ. Tɩ kpazʋʋ nɛ pana tuzi-i nɛ ɛla kɩwɛɛkɩm sɔsɔm. (Keɣa 105:32, 33) Ɛzɩma Moyizi tɩpɩzɩ nɛ eluzi ɛ-tɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ pʋyɔɔ lɛ, patɩha-ɩ nʋmɔʋ se ɛsʋʋ Lidaʋ Tɛtʋ taa.​—Kɩg. 20:12.

²¹ Kɩɖaʋ kʋnɛ kɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ lɔŋ kɩbaŋ nɩɩyɩ. Kajalaɣ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu paa ɛzɩmtaa. Ye ɖɩlabɩ kaakendu alɩwaatʋ pazɩ yɔ, tɩ kpazʋʋ pɩzɩɣ nɛ pɩñɔ ɖa-taa nɛ piyele nɛ ɖɩyɔɔdɩ kɩmɛlɛndʋ tɔm yaa ɖɩla mbʋ pɩtɩmʋna yɔ. Nabʋlɛ lɛ, alɩwaatʋ ndʋ ɖɩwɛɣ nɩɣzɛ taa yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu. Pʋyɔɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩñakɩ pana tam se ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu, halɩ pɩkpɛndɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkatɩɣ kaɖɛ naɖɩyɛ yɔ.

22-23. (a) Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖiluzuu ɖa-tɩ? (b) Tɔm ndʋ tɩwɛ Sofoniya 2:3 taa yɔ, tɩwɩlɩɣ suwe?

²² Pakaɣ ɖɔ-yɔɔ kandɩyʋʋ. Pɩkazɩ pazɩ Yehowa kaɣ ɖɩzʋʋ kɩwɛɛkɩm laɖaa kpeekpe tɛtʋ yɔɔ nɛ mba poluzuu pa-tɩ yɔ, pe-ɖeke pɩkaɣ kazʋʋ. Pʋbʋ taa lɛ, laŋhɛzɩyɛ kaɣ wɛʋ tɛtʋ yɔɔ siŋŋ. (Keɣa 36:10, 11) Ŋkaɣ wɛʋ mba poluzuu pa-tɩ yɔ pa-taa? Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋwɛɛ pa-taa ye ŋɖɔŋ tɔm ndʋ Yehowa yeba nɛ nayʋ Sofoniya ma yɔ tɩ-yɔɔ yɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Ɩñɩnɩ Yehowa, mɩ tataa ɛyaa mba payɩ iluzuu mɩ-tɩ yɔ, mba mɩ ɩɖɔŋ ɛ-paɣtʋ ndʋ tɩwɛ siɣsiɣ yɔ tɩ-yɔɔ yɔ. Ɩñɩnɩ siɣsiɣ wɛtʋ, ɩñɩnɩ tɩ luzuu. Pɩtɩla paamɛsɩ-mɩ Yehowa pana kɩyakʋ wiye.”​—Sofoniya 2:3, nwt.

²³ Ɛbɛ yɔɔ Sofoniya 2:3 yɔɔdʋʋ se: “Pɩtɩla paamɛsɩ-mɩ”? Tɔm ndʋ tɩɩwɩlɩɣ se Yehowa ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛkandɩyɩ mba pɔsɔɔlaa se pɔ-tɔm ɛkɛdɩnɩ-ɩ nɛ ɛsɔɔlɩ-wɛ yɔ pɔ-yɔɔ. Ɛlɛ tɩwɩlɩɣ se pɩwɛɛ se ɖɩla nabʋyʋ pʋcɔ nɛ ɖihiɣ yɔɔ huuzuu. Ye ɖɩñakɩ pana lɛɛlɛɛyɔ se ɖɩñɩnɩ tɩ luzuu nɛ ɖɔ-tɔm kɛdɩnɩ Yehowa yɔ, ɖɩkaɣ wɛnʋʋ waɖɛ se ɖihiɣ ñʋʋ yabʋ Yehowa pana kɩyakʋ wiye nɛ ɖɩcaɣ wezuu tam tam.