1-2. (a) Musa aarĩ mũndũ wa mũthemba ũrĩkũ, na nĩ maũndũ marĩkũ eekire? (b) Tũrĩ na gĩtũmi kĩrĩkũ gĩa gũkũria ngumo ya ũhooreri?

BIBILIA yugaga atĩ Musa “nĩwe warĩ mũndũ ũrĩa mũhooreri mũno gũkĩra andũ othe thĩinĩ wa thĩ.” (Ndar. 12:3) Hihi ũguo nĩ kuuga atĩ Musa ndaarĩ na ũmĩrĩru na nĩ eetigagĩra gũtua matua kana kũrũmia mũrũgamo wake rĩrĩa akarario? Ũguo nĩguo andũ amwe mangĩĩciria mũndũ mũhooreri atariĩ. No ũguo tiguo kũrĩ. Musa aarĩ ndungata ya Ngai yarĩ na ũmĩrĩru, ũcamba, na ũhoti wa gũtua matua. Agĩtongorio nĩ Jehova, nĩ aatooririe mũtongoria warĩ na hinya wa Misiri, agĩtongoria andũ ta 3,000,000 werũ-inĩ, na agĩteithia rũrĩrĩ rwa Isiraeli gũtooria thũ ciao.

² O na gũtuĩka tũticemanagia na moritũ ta marĩa Musa aahiũranirie namo, o mũthenya nĩ tũbataraga kũhiũrania na andũ kana maũndũ marĩa mangĩtũma ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ gũkorũo tũrĩ ahooreri. O na kũrĩ ũguo, tũrĩ na gĩtũmi kĩega gĩa gũkũria ngumo ĩyo. Jehova eranĩire atĩ “andũ arĩa ahooreri nĩ makaagaya thĩ.” (Thab. 37:11) Hihi ũngĩũrio kana ũrĩ mũhooreri-rĩ, no uuge ũrĩ mũhooreri? Hihi arĩa angĩ no moige ũguo igũrũ rĩkwĩgiĩ? Tũtanacokia ciũria icio cia bata, nĩ tũrabatara kwamba kũmenya ũhooreri nĩ kuuga atĩa.

3-4. (a) Ũhooreri ũngĩringithanio na kĩĩ? (b) Tũrabatara ngumo irĩkũ nĩguo tũkorũo tũrĩ ahooreri, na nĩkĩ?

³ Ũhooreri * no ũringithanio na mbica thaka. Na njĩra  ĩrĩkũ? O ta ũrĩa mũcori wa mbica atukanagia marangi matiganĩte maragucĩrĩria nĩguo athondeke mbica, o na ithuĩ nĩ tũbataraga gũtukania ngumo itiganĩte iragucĩrĩria nĩguo tũkorũo na ũhooreri. Ngumo imwe cia bata harĩ icio nĩ wĩnyihia, wathĩki, na ũmĩrĩru. Nĩkĩ nĩ tũrabatara ngumo icio nĩguo tũkenie Jehova?

⁴ Andũ arĩa enyihia no o mekaga wendi wa Ngai. Ũndũ ũmwe Ngai endaga twĩke nĩ kuonania ũhooreri. (Mat. 5:5; Gal. 5:23) Rĩrĩa tweka wendi wa Ngai nĩ tũtũmaga Shaitani arakare. Kwoguo o na tũngĩkorũo tũrĩ enyihia na ahooreri, andũ aingĩ thĩinĩ wa thĩ ĩno ĩtongoragio nĩ Shaitani nĩ matũthũũraga. (Joh. 15:18, 19) Nĩ ũndũ ũcio nĩ tũbataraga ũmĩrĩru nĩguo tũregane na Shaitani.

5-6. (a) Shaitani athũire andũ arĩa ahooreri nĩkĩ? (b) Nĩ ciũria irĩkũ tũkwarĩrĩria?

⁵ Mũndũ ũtarĩ mũhooreri akoragwo na mwĩtũgĩrio, ndegiragĩrĩria marakara, na ndathĩkagĩra Jehova. Shaitani ahaana ũguo biũ. Nĩkĩo athũire andũ arĩa ahooreri. Andũ ahooreri nĩ monanagia ũrĩa Shaitani arĩ mũũru tondũ makoragwo na ngumo njega iria we atarĩ. Ningĩ nĩ maguũragia atĩ nĩ wa maheeni. Nĩkĩ? Tondũ gũtekũmakania ekuuga kana eke atĩa, ndangĩgiria andũ ahooreri gũtungatĩra Jehova.—Ayub. 2:3-5.

⁶ Nĩ hĩndĩ ĩrĩkũ hangĩkorũo harĩ haritũ kuonania ũhooreri? Na twagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere gũkũria ngumo ĩyo nĩkĩ? Nĩguo tũcokie ciũria icio, tũkwarĩrĩria kĩonereria kĩrĩa kĩaigirũo nĩ Musa, Ahibirania atatũ arĩa maatahĩtwo magatwarũo Babuloni, na Jesu.

7-8. Musa eekire atĩa aaga kũheo gĩtĩo?

⁷ Rĩrĩa mũndũ aheo ũnene: No ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ mũndũ ũheetwo ũnene gũkorũo arĩ mũhooreri, makĩria angĩkorũo andũ arĩa aratongoria matiramũhe gĩtĩo kana marona ta aratua matua matarĩ mega. Hihi nĩ ũrĩ wekora ũndũ-inĩ ta ũcio? Hihi ũngĩkwo ũguo nĩ mũndũ wa famĩlĩ ũngĩka atĩa? Ta wĩcirie ũrĩa Musa aahiũranirie na ũndũ ta ũcio.

⁸ Jehova aamũrire Musa atuĩke mũtongoria wa rũrĩrĩ rwa Isiraeli na akĩmũhe gĩtĩo gĩa kwandĩka mawatho marĩa rũrĩrĩ rũu rũngĩarũmĩrĩire. Hatiarĩ na nganja atĩ Jehova nĩwe  wateithagia Musa. O na kũrĩ ũguo, Miriamu mwarĩ wa nyina marĩ na Haruni mũrũ wa nyina, nĩ maamenereirie Musa na makiuga atĩ ndaagĩrĩirũo kũhikia mũtumia ũcio aahikĩtie. Korũo nĩ andũ amwe maarĩ na ũnene ta ũrĩa Musa aarĩ naguo, mangĩarakarire na merĩhĩrie, no ũguo tiguo Musa eekire. Ndaahiũhire kũrakara. O na nĩ aathaithire Jehova ehererie Miriamu mũrimũ ũrĩa wamũkorete. (Ndar. 12:1-13) Musa eekire ũguo nĩkĩ?

9-10. (a) Jehova aateithirie Musa ataũkĩrũo nĩ ũndũ ũrĩkũ? (b) Ciongo cia famĩlĩ na athuri a kĩũngano mangĩĩruta atĩa kuuma harĩ Musa?

⁹ Musa nĩ eetĩkĩrĩte kũmenyerio nĩ Jehova. Mĩaka 40 mbere ĩyo, rĩrĩa aarĩ wa famĩlĩ ya mũthamaki wa Misiri, Musa ndaarĩ mwĩnyihia. O na nĩ harĩ hĩndĩ aacinirũo nĩ marakara nginya akĩũraga mũndũ aatuĩrĩire atĩ nĩ eka ũndũ ũtarĩ wa kĩhooto. Musa eeciririe atĩ Jehova nĩ egũkenio nĩ ũndũ ũcio eekire. Jehova aahũthĩrire mĩaka 40 gũteithia Musa ataũkĩrũo atĩ ndaabataraga o ũmĩrĩru nĩguo atongorie Aisiraeli, ĩndĩ nĩ aabataraga ũhooreri. Na nĩguo akorũo arĩ mũhooreri, nĩ aabataraga gũkorũo arĩ mwĩnyihia na mwathĩki. Musa nĩ aakũririe ngumo icio na njĩra njega na agĩtuĩka mũrori mwega mũno.—Tham. 2:11, 12; Atũm. 7:21-30, 36.

¹⁰ Matukũ-inĩ maya, ciongo cia famĩlĩ na athuri a kĩũngano magĩrĩirũo kwĩgerekania na Musa. Rĩrĩa waga kũheo gĩtĩo ndũkahiũhage kũrakara. Wĩnyihagie na ũgetĩkĩra mahĩtia maku. (Koh. 7:9, 20) Athĩkagĩra ũtongoria ũrĩa Jehova aheanaga wĩgiĩ kũhiũrania na mathĩna. Na hingo ciothe ũcokagie na njĩra ya ũhooreri. (Thim. 15:1) Ciongo cia famĩlĩ na arori arĩa mekaga ũguo nĩ makenagia Jehova, magatũma kũgĩe na thayũ, na makaigĩra arĩa angĩ kĩonereria kĩa ũhooreri.

11-13. Nĩ kĩonereria kĩrĩkũ tũigĩirũo nĩ Ahibirania atatũ?

¹¹ Rĩrĩa mũndũ aranyarirũo: Kuuma o tene, atongoria a gũkũ thĩ nĩ makoretwo makĩnyarira andũ a Jehova. No matũigĩrĩre igenyo matũthitange, no ũhoro wa ma nĩ atĩ ithuĩ tũthuuraga ‘gwathĩkĩra Ngai arĩ we mũtongoria, no ti andũ.’ (Atũm. 5:29) No tũnyũrũrio, tũikio njera, o na kana tũhũũrũo. O na kũrĩ ũguo, nĩ ũndũ wa gũteithio nĩ Jehova, tũticokaga na thutha, ĩndĩ tũikaraga tũhooreire rĩrĩa tũragerio.

¹² Ta wĩcirie kĩonereria kĩrĩa tũigĩirũo nĩ Ahibirania atatũ arĩa maatahĩtwo magatwarũo Babuloni, nĩo Hanania, Mishaeli, na Azaria. * Mũthamaki wa Babuloni aamathire mainamĩrĩre mũhianano mũnene warĩ wa thahabu. Nĩ maataarĩirie mũthamaki ũcio na njĩra ya ũhooreri atĩ matingĩainamĩrĩire mũhianano  ũcio. Maathĩkĩire Ngai o na gũtuĩka mũthamaki nĩ aamehĩtagĩra atĩ nĩ ekũmaikia riiko rĩrĩ na mwaki. Jehova nĩ aathurire kũhonokia anake acio hau hau o na gũtuĩka o matiatuĩte atĩ no mũhaka amahonokie. Meehaarĩirie gwĩtĩkĩra ũndũ o wothe Jehova aangĩetĩkĩririe ũhaanĩke. (Dan. 3:1, 8-28) Moonanirie atĩ andũ ahooreri nĩ monanagia ũmĩrĩru, ũguo nĩ kuuga o na mangĩathwo nĩ mũthamaki maremere Jehova, andũ mamehĩtĩre, kana maherithio, matingĩaga kũhe Jehova “wĩrutĩri wa ngoro yothe.”—Tham. 20:4, 5.

¹³ Tũngĩĩgerekania atĩa na Ahibirania acio atatũ hĩndĩ ĩrĩa wĩhokeku witũ ũragerio? Twĩhokaga Jehova tũrĩ na wĩnyihia atĩ nĩ arĩtũrũmbũyagia. (Thab. 118:6, 7) Rĩrĩa andũ moiga atĩ nĩ twĩkĩte maũndũ matagĩrĩire, tũmacokagĩria na njĩra ya ũhooreri na gĩtĩo. (1 Pet. 3:15) Tũregaga biũ gwĩka ũndũ o wothe ũngĩthũkia ũrata witũ na Ithe witũ ũtwendete.

14-15. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ tũngĩĩkora tũgĩka rĩrĩa tũrĩ na mĩtangĩko? (b) Kũringana na Isaia 53:7, 10, nĩkĩ no tuuge atĩ Jesu nĩwe kĩonereria kĩrĩa kĩega mũno kĩa mũndũ wonanirie ũhooreri o na arĩ na mĩtangĩko?

¹⁴ Rĩrĩa tũrahiũrania na mĩtangĩko: Ithuothe nĩ tũkoragwo na mĩtangĩko nĩ ũndũ wa itũmi itiganĩte. Rĩmwe no tũkorũo na mĩtangĩko hĩndĩ ĩrĩa tũrĩ hakuhĩ gwĩka kĩgeranio cukuru kana rĩrĩa tũreka ũndũ mũna wĩra-inĩ. Kana hihi no tũgĩe na mĩtangĩko tweciria ũhoro wa ũrigitani mũna tũrabatara. Hĩndĩ ĩrĩa tũrĩ na mĩtangĩko, nĩ ũndũ mũritũ gũkorũo tũrĩ ahooreri. No twĩkore tũkĩrakario nĩ maũndũ marĩa kaingĩ matatũthumbũraga. No twarie ciugo itagĩrĩire na twĩke arĩa angĩ maũndũ matarĩ mega. Angĩkorũo nĩ ũrĩ wagĩa na mĩtangĩko, wĩcirie kĩonereria kĩa Jesu.

¹⁵ Mĩeri ya mũthia ya ũtũũro wake gũkũ thĩ, Jesu aarĩ na mĩtangĩko mĩingĩ mũno. Nĩ aamenyaga atĩ nĩ ekũũragwo na anyarirĩke mũno. (Joh. 3:14, 15; Gal. 3:13) Mĩeri ĩigana ũna mbere ya gĩkuũ gĩake, ooigire atĩ nĩ aatangĩkĩte mũno. (Luk. 12:50) Na thikũ nini atanakua, Jesu ooigire ũũ: “Nĩ ndĩratangĩka.” Ciugo iria aahũthĩrire akĩhoya Ngai nĩ cionanagia atĩ aarĩ mwĩnyihia na nĩ aathĩkagĩra Ngai. Ooigire ũũ: “Awa, honokia kuumana na ithaa rĩrĩ. No ningĩ-rĩ, ithaa rĩrĩ no mũhaka rĩngore, kĩu nĩkĩo gĩtũmĩte njũke. Awa, goocithia rĩĩtwa rĩaku.” (Joh. 12:27, 28) Rĩrĩa ihinda rĩakinyire, Jesu arĩ na ũmĩrĩru nĩ eeneanire kũrĩ thũ cia Ngai, iria ciamũragire na njĩra ya ruo rũingĩ na gĩconoko kĩnene. O na gũtuĩka Jesu aarĩ na mĩtangĩko mĩingĩ na nĩ aanyarirĩkaga mũno, ũhooreri nĩ wamũteithirie gwĩka wendi wa Ngai. No tuuge tũtarĩ na nganja atĩ Jesu nĩwe kĩonereria kĩrĩa kĩega mũno kĩa mũndũ wonanirie ũhooreri o na arĩ na mĩtangĩko.—Thoma Isaia 53:7, 10.

16-17. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ arata a Jesu meekire ũngĩatũmire ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ we gũkorũo arĩ mũhooreri? (b) Tũngĩĩgerekania na Jesu na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁶ Ũtukũ wa mũico wa Jesu gũkũ thĩ, arata ake a hakuhĩ mũno nĩ meekire ũndũ ũngĩatũmire ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ we gũkorũo arĩ mũhooreri. Ta hũũra mbica mĩtangĩko ĩrĩa Jesu aarĩ nayo ũtukũ ũcio. Hihi nĩ aangĩahotire gũtũũra arĩ mwĩhokeku biũ nginya gĩkuũ gĩake? Aangĩagire gũtũũra arĩ mwĩhokeku, andũ milioni nyingĩ nĩ mangĩorirũo nĩ mweke wa gũgaatũũra tene na tene. (Rom. 5:18, 19) Ningĩ ũndũ ũrĩa wa bata mũno nĩ atĩ ciĩko ciake nĩ ingĩagoocithirie kana icambithie Jehova. (Ayub. 2:4) Ningĩ, hĩndĩ ya irio cia mũico iria Jesu maarĩanĩire na atũmwo arĩa maarĩ arata ake a hakuhĩ, atũmwo acio nĩ maambĩrĩirie “gũkararania mũno” igũrũ rĩgiĩ “nũũ warĩ mũnene gũkĩra arĩa angĩ.” Jesu nĩ aarũngĩte mawoni ma arata acio ake megiĩ  ũndũ ũcio maita maingĩ, na nginya hwaĩ-inĩ o ũcio no aamarũngĩte rĩngĩ! Ũndũ wa kũgegania nĩ atĩ Jesu ndaarakaririo nĩ ũndũ ũcio. Handũ ha ũguo, eekire maũndũ na njĩra ya ũhooreri. Jesu arĩ na tha ĩndĩ atekũregeria mũrũgamo wake, nĩ aamataarĩirie o rĩngĩ mwerekera ũrĩa maagĩrĩirũo gũkorũo naguo. Aacokire akĩmacokeria ngatho nĩ ũndũ wa kũmũteithĩrĩria marĩ na wĩhokeku.—Luk. 22:24-28; Joh. 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Korũo nĩwe wekorire ũndũ-inĩ ta ũcio-rĩ, hihi ũngĩekire atĩa? No twĩgerekanie na Jesu na njĩra ya kwaga kũhiũha kũrakara o na rĩrĩa tũrĩ na mĩtangĩko. Athĩkagĩra ũtaaro ũyũ Jehova atwĩrĩte atĩ ‘tũthiĩ na mbere gũkiranagĩrĩria mũndũ na ũrĩa ũngĩ.’ (Kol. 3:13) Nĩ tũrĩathĩkagĩra ũtaaro ũcio tũngĩririkanaga atĩ ithuothe nĩ twaragia na tũgeka maũndũ marakaragia andũ arĩa angĩ. (Thim. 12:18; Jak. 3:2, 5) Na wĩrutanagĩrie kũgaathĩrĩria arĩa angĩ nĩ ũndũ wa ngumo ciao njega.—Ef. 4:29.

18. Jehova ateithagia andũ arĩa ahooreri atĩa gũtua matua? No nĩ ũndũ ũrĩkũ marabatara gwĩka?

¹⁸ Nĩ tũrĩtuaga matua mega. Jehova nĩ arĩtũteithagia gũtua matua maritũ ũtũũro-inĩ, no arĩtũteithagia angĩkorũo tu tũrĩ enyihia. Eranĩire atĩ nĩ arĩiguaga “ihoya rĩa andũ arĩa ahooreri.” (Thab. 10:17) Na nĩ arĩkaga maũndũ mangĩ makĩria ma kũigua mahoya maitũ. Bibilia ĩranĩire ũũ: “Nĩ arĩtongoragia andũ arĩa ahooreri ũndũ-inĩ ũrĩa wagĩrĩire, na nĩ arĩrutaga andũ arĩa ahooreri njĩra yake.” (Thab. 25:9) Jehova atũheaga ũtongoria ũcio kũgerera Bibilia na mabuku * matiganĩte na programu iria ikoragwo ihaarĩirio nĩ “ngombo ĩrĩa njĩhokeku na njũgĩ.” (Mat. 24:45-47) Nĩ twagĩrĩirũo gwĩtĩkĩra tũrĩ na wĩnyihia atĩ nĩ tũrabatara ũteithio, kwĩruta ũhoro ũrĩa Jehova atũheaga, na kũhũthĩra twĩyendeire maũndũ marĩa tũreruta.

19-21. Nĩ ihĩtia rĩrĩkũ Musa eekire marĩ Kadeshi, na tũngĩĩruta atĩa kuumana na ũndũ ũcio?

¹⁹ Nĩ tũrĩĩthemaga gwĩka mahĩtia. Ta wĩcirie rĩngĩ ũhoro wĩgiĩ Musa. Aatũũrire arĩ mũhooreri mĩaka mĩingĩ na agĩkenia Jehova. No gũkinyĩria mũthia-inĩ wa rũgendo rũritũ rwa mĩaka 40 werũ-inĩ, Musa nĩ aagire kuonania ũhooreri. Mwarĩ wa nyina, hihi ũrĩa wahonoketie muoyo wake Misiri  aakoretwo akua na agathikwo Kadeshi. Na o rĩngĩ, Aisiraeli maatetaga makoiga matirarũmbũyio na njĩra njega. Ihinda-inĩ rĩrĩ, “maatetagia Musa” nĩ ũndũ wa kwaga maĩ. O na Jehova aringĩte ciama nyingĩ kũgerera harĩ Musa, na Musa atongoretie Aisiraeli mĩaka mĩingĩ atarĩ na mwĩyendo, andũ no maatetire. Matiatetire tu no ũndũ wa kwaga maĩ, ĩndĩ nĩ maatetirie nginya Musa, ta arĩ we watũmĩte manyote.—Ndar. 20:1-5, 9-11.

²⁰ Musa nĩ aarakarire mũno nginya agĩtiga gũkorũo arĩ mũhooreri. Handũ ha kwarĩria ihiga ta ũrĩa Jehova aamwĩrĩte, Musa aarĩirie andũ na mang’ũrĩ na akiuga atĩ nĩ ekũringa kĩama. Agĩcoka akĩgũtha ihiga rĩu maita merĩ na maĩ maingĩ magĩtuthũka. Mwĩtĩo na marakara ciatũmire eke ihĩtia iritũ mũno. (Thab. 106:32, 33) Kwaga kuonania ũhooreri o hanini tu gwatũmire Musa ndagetĩkĩrio kũingĩra Bũrũri wa Kĩĩranĩro.—Ndar. 20:12.

²¹ Ũndũ ũcio nĩ ũratũruta maũndũ ma bata. Wa mbere, no mũhaka twĩrutanĩrie gũtũũria ũhooreri. Tũngĩĩrekereria o hanini tu, no tũgĩe na mwĩtĩo ũrĩa ũngĩtũma twarie na twĩke maũndũ na njĩra ĩtarĩ ya ũũgĩ. Wa kerĩ, mĩtangĩko no ĩtũme tũũrũo nĩ hinya na kwoguo nĩ twagĩrĩirũo kwĩrutanĩria gũkorũo tũrĩ ahooreri o na rĩrĩa tũrahatĩkwo.

22-23. (a) Twagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere gũcaria ũhooreri nĩkĩ? (b) Ciugo iria irĩ thĩinĩ wa Zefania 2:3 cionanĩtie atĩa?

²² Nĩ tũrĩgitagĩrũo. Ica ikuhĩ, Jehova nĩ ekũniina andũ arĩa othe aganu thĩinĩ wa thĩ, na andũ arĩa ahooreri no o tu magaatigara. Na thĩ nĩ ĩgaakorũo na thayũ biũ. (Thab. 37:10, 11) Hihi wee nĩ ũgaakorũo ũrĩ ũmwe wa andũ acio ahooreri? No ũkorũo wĩ ũmwe wao ũngĩĩtĩkĩra rĩĩtana rĩa Jehova rĩrĩa rĩandĩkirũo nĩ mũnabii Zefania.—Thoma Zefania 2:3.

²³ Nĩ kĩĩ gĩtũmaga Zefania 2:3 yuge: “No kũhoteke nĩ mũkaahithwo”? Ciugo icio itironania atĩ Jehova ndangĩhota kũgitĩra arĩa mendete kũmũkenia na arĩa endete. Handũ ha ũguo, ironania atĩ harĩ ũndũ tũrabatara gwĩka nĩgetha tũkaagitĩrũo. Tũngĩĩrutanĩria rĩu gũcaria ũhooreri na gũkenia Jehova, no kũhoteke nĩ tũkaahonoka “mũthenya wa marakara ma Jehova” na tũtũũre tene na tene.