1-2. (a) Muma wacho ni Musa ne en ng’at ma chalo nade, to notimo ang’o? (b) Ang’o ma jiwowa mondo wabed joma muol?

MUMA wacho ni Musa “ne en ng’at mamuol ahinya maloyo ji duto man e piny.” (Kwan 12:3) Be mano nyiso ni Musa ne ng’ama nyap, ma digni e ng’ado paro, kendo ma ok nyal chung’ motegno sama jomoko kwede? Jomoko nyalo wacho ni ng’at ma muol en ng’at ma chalo kamano. To mano ok en adier. Musa ne en ng’at ma ratego, ma kawo okang’ ma dwarore, kendo ma jachir. Kokalo kuom kony ma Jehova nomiye, nowuoyo gi chir e nyim ruodh Misri ma ji noluoro, notayo ji ma ne nyalo romo milion 3 e thim, kendo nokonyo oganda mar Jo-Israel loyo jowasikgi.

² Sani ok wakal e pek ma chal gi ma Musa noromogo, kata kamano, pile ka pile waromoga gi gik ma miyo bedo ma muol bedonwa matek. To nitie gima jiwowa mondo wabed gi kido maberni. Jehova singonwa ni ‘joma muol nocham piny.’ (Zab. 37:11) Be inyalo wacho ni in iwuon imuol? Be jomoko ong’eyi kaka ng’ama muol? Ka pok wayudo dwoko mag penjogo, we wakwong wanon ane tiend bedo ng’at ma muol.

3-4. (a) Muolo inyalo pim gi ang’o? (b) Gin kido mage ang’wen ma nyaka wabedgo mondo wabed joma muol, to nikech ang’o?

³ Muolo * inyalo pim gi rangi maber ma owirgo gimoro. E yo mane? Mana kaka jawich-rangi nyalo kiko rangi mopogore opogore mondo ogol rangi ma jaber, e kaka wan be  nyaka wabed gi kido mopogore opogore mabeyo mondo wabed joma muol. Moko kuom kidogo gin bolruok, winjo wach, ng’wono, kod chir. Nikech wadwa moro Jehova, ang’o momiyo ber ka wabedo gi kidogo?

⁴ Mana joma obolore kende e ma nyalo winjo Nyasaye mi gitim dwache. Achiel kuom gik ma Nyasaye dwaro ni watim en ni wabed joma ng’won. (Gal. 5:22) Sama watimo dwach Nyasaye, wamiyo i Satan wang’ matek. Kata obedo ni wabolore kendo wang’won, ji mang’eny e piny Satanni osin kodwa. (Joh. 15:18, 19) Mano e momiyo dwarore ni wabed gi chir mondo wakwed Satan.

5-6. (a) Ang’o momiyo Satan osin gi joma muol? (b) Gin penjo mage ma wadwa nono?

⁵ Ng’at ma ok muol en ng’at ma ng’are, ma jasunga, ma iye wang’ piyo, kendo ma ok winj Jehova. Mano e kaka Satan chalo. Kare e gimomiyo osin gi joma muol! Joma muolgo elo kite marichogo e lela. To gima rach ne Satan ahinya en ni kit ngima joma muolgo nyiso ayanga ni en jamiriambo. Ang’o momiyo wawacho kamano? En nikech kata Satan wach ang’o kata otim ang’o, pod ok onyal geng’o joma muol mondo kik lam Jehova!​—Ayub 2:3-5.

⁶ Gin kinde mage ma ok yotga bedo ma muol? To ang’o momiyo nyaka wadhi nyime bedo joma muol? Mondo wayud dwoko mag penjogo, wadwa neno ranyisi mar Musa, Jo-Hibrania moko adek ma noter e tuech Babilon, kod Yesu.

7-8. Musa notimo nang’o ka ne jomoko onyise achaye?

⁷ Sama omiwa migawo mar tayo jomamoko: Ok yotga bedo ma muol sama omiwa migawo mar tayo jomamoko, to ahinya-ahinya ka po ni achiel kuom joma watayo onyisowa achaye kata oketo kiawa e wi paro moro ma wang’ado. Be gima kamano osegatimoreni? To nade ka po ni ng’at ma otimoni kamano en achiel kuom joodu? Ibiro timo nang’o? Ne ane gima Musa notimo.

⁸ Jehova noyiero Musa mondo ota Jo-Israel kendo nomiye thuolo mar ndiko chike ma ne tayo ogandano. Jo-Israel nong’eyo maler ni Jehova ne nigi Musa. Kata kamano, nyamin-gi ma Miriam kod  Harun owadgi nochako wuoyo marach ne Musa, kendo ne giwacho ni ne ok okendo dhako mowinjore. Ka gima kamano nyalo yudo chwo moko ma nyalo bedo gi migawo kaka mar Musa, ginyalo wuok mager. Musa to ne ok otimo kamano. Iye ne ok wang’ga piyo. Nosayo Jehova mondo ogol kum ma nosemiyo Miriam. (Kwan 12:1-13) Ang’o momiyo Musa notimo kamano?

9-10. (a) Jehova nokonyo Musa mondo ong’e wach mane? (b) Wiye udi kod jodong-kanyakla nyalo puonjore ang’o kuom Musa?

⁹ Musa noyie mondo Jehova otiege. Higni moko 40 chien ka ne pod odak e od Farao e piny Misri, ne ok omuol. Iye ne wang’ga piyo kendo mano nomiyo onego ng’at moro ma timbene ne ok omore. Musa ne paro ni Jehova ne mor gi gima notimono. Kuom higni 40 duto, Jehova nokonyo Musa mondo ong’e ni ne dwarore ni obed ng’at ma muol e ka ota Jo-Israel, to ok mana bedo jachir kende. To mondo nobed ng’at ma muol, ne nyaka obed ng’at ma bolore, ma winjo wach, kendo ma ng’won. Nopuonjore bedo gi kidogo mi obedo jatelo maber miwuoro.​—Wuok 2:11, 12; Tich 7:21-30, 36.

¹⁰ E ndalowagi, wiye udi kod jodong-kanyakla timo maber kuom luwo ranyisi mar Musa. Sama jomoko ochwanyi, kik iyi wang’ piyo. Yie ayie ni nitie kama ne ok idhie maber. (Ekl. 7:9, 20) Bolri abola mondo iluw kaka Jehova dwaro ni olos weche sama chwanyruok oneno. Tem ahinya idwok wach e yo ma muol. (Nge. 15:1) Ka wiye udi kod joma nigi migepe mag tayo jomamoko otimo kamano, gimoro Jehova, gimiyo kue betie, kendo giketo ranyisi maber.

11-13. En ranyisi mane ma Jo-Hibrania moko adek noketonwa?

¹¹ Sama isandowa: Kuom higni duto, joloch mag pinyni osebedo ka sando jotich Jehova. Ginyalo donjonwa nikech weche mag miriambo ma gihangonwa, to kare gima duong’ ma chandogi en ni wayiero winjo Nyasaye kaka jalochwa kar winjo dhano. (Tich 5:29) Inyalo jarwa, inyalo tuewa e jela, inyalo gowa, kata inyalo timnwa gik ma hinyowa. Kata kamano, nikech Jehova konyowa, ok wabi chulo kuor. Kar mano, wabiro temo mondo wabed joma muol e wechego duto.

¹² Wane ane ranyisi ma Jo-Hibrania moko adek ma ne oter tuech noketonwa. Jo-Hibraniago ne gin Hanania, Mishael, gi Azaria. * Ruodh Jo-Babilon nonyisogi ni gikulrene sanamu maduong’ mar dhahabu. Ne ginyiso ruoth e yo ma muol gimomiyo  ne ok ginyal lamo sanamuno. Ruoth ne osenyisogi ni ka ok gilamo sanamuno to ne idhi witgi e mach mager, to e ma pod ne gidhi nyime winjo Nyasaye. Jehova noreso ji adekgo mana mapiyo kata obedo ni ne ok ging’eyo ni nodhi resogi e yo ma kamano. Ne giikore ne gimoro amora ma Jehova ne nyalo weyo mondo otimrenegi. (Dan. 3:1, 8-28) Ne ginyiso ma onge kiawa ni joma muol gin jochir. Mano nyiso ni onge ruoth, kata kum, kata gimoro amora ma ng’ato nyalo bwogowago ma nyalo miyo wawe lamo Jehova gi chunywa duto.​—Wuok 20:4, 5.

¹³ Sama waromo gi tem ma miyo makruok gi Jehova bedo matek, ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Jo-Hibrania adekgo? Onego wabolore ka wang’eyo ni Jehova biro ritowa. (Zab. 118:6, 7) Bende, onego wachiw dwoko e yo ma muol kendo e yor luor ne joma donjonwa gi weche mag miriambo. (1 Pet. 3:15) E wi mano, ok onego watim gimoro amora ma nyalo miyo waketh osiep ma ni e kindwa gi Wuonwa ma jahera.

14-15. (a) Ang’o ma nyalo timorenwa sama weche moko chando chunywa? (b) Ka luwore gi Isaiah 53:7, 10, ang’o momiyo wanyalo wacho ni Yesu noketo ranyisi maberie mogik mar bedo ng’at ma muol kata sama chunye ne chandore?

¹⁴ Sama weche moko chando chunywa: Ng’ato ka ng’ato kuomwa niga gi weche moko ma chando chunye. Chunywa nyalo chandore ka nitie penj moro ma ritowa e skul, kata ka nitie gimoro monego watim e tich. Kata, chunywa nyalo chandore ka waparo kit thieth moro monego omiwa. Sama weche ma kamago chando chunywa, tek ahinya mondo wabed ma muol. Mano nyalo miyo gik ma thothne ok nyalga wang’o iwa ochak wang’o iwa matek. Wanyalo bedo mager ma wabol weche ma ok owinjore. Ka gima kamano osegatimoreni, ne ane gima inyalo puonjori kuom ranyisi mar Yesu.

¹⁵ Ka ne odong’ dweche matin to otho, chunye nochandore ahinya. Nong’eyo ni ne idhi nege kendo ne idhi sande malit. (Joh. 3:14, 15; Gal. 3:13) Nosegawacho dweche moko motelo ni chunye ne chandore. (Luka 12:50) Ka ne odong’ mana ndalo matin to koro otho, Yesu nowacho kendo kama: “Chunya chandore.” Wanyalo fwenyo kaka nobolore kod kaka nowinjo Nyasaye e weche ma ne owacho kolemo niya: “Wuora, resa kuom sa mosechoponi. Kata kamano, mano e momiyo asechopo e sa nogo. Wuora, mi nyingi duong’.” (Joh. 12:27, 28) Ka sa nochopo, Yesu ne onyiso chir ka ne oyie mondo wasik Nyasaye omake kendo onege e yo malit ahinya kendo ma kelo wich-kuot. Kata obedo ni chunye nochandore kendo nosande ahinya, Yesu notimo dwach Nyasaye gi muolo duto. Wanyalo wacho gadier ni Yesu e ng’at moseketo ranyisi maberie mogik mar bedo ng’at ma muol kata sama chunye ne chandore.​—Som Isaiah 53:7, 10.

16-17. (a) En ang’o ma osiepe Yesu notimo ma ne dhi nyiso ka be omuol gadier? (b) Wanyalo luwo ranyisi mar Yesu e yo mane?

¹⁶ E otieno mogik ka Yesu pok otho, osiepene ma ne ogeno ahinya notimo gima ne dwaro ni onyis ka be nomuol adier. Parie kaka chuny Yesu ne chandore otienono. Be ne odhi makore gi Nyasaye nyaka e tho? Thone e ma ne dhi yawo ne dhano thuolo mar yudo ngima kendo. (Rumi 5:18, 19) To gima duong’ie moloyo en ni okang’ ma ne odhi kawo ne nyalo miyo nying Wuon-gi okethre kata oyud duong’. (Ayub 2:4) E otienono ka ne en e gago mogik gi jopuonjrene, “mbaka matek” ne omuoch e kind jopuonjrenego ka giyware ni ‘en ng’a kuomgi ma ne ikwano ni duong’  moloyo.’ Yesu nosegarieyo osiepenego e wi wachno nyadinwoya ma kata mana chieng’no godhiambo noyudo osekonyogi e wi wach achiel achielno! Gima morowa en ni Yesu ne ok ochwanyore. Kar mano, ne owuoyo kodgi e yo ma muol. Ne orieyogi e yo mang’won koleronegi paro ma nonego gibedgo. Kae to nopwoyogi kuom siko kode nyaka e giko.​—Luka 22:24-28; Joh. 13:1-5, 12-15.

¹⁷ In ditimo nang’o ka dine bed ni gima kamano oyudi? Wanyalo luwo ranyisi mar Yesu kendo bedo ma muol sama weche moko chando chunywa. Luw gima Jehova wacho, ni “ng’ato ka ng’ato mondo odhi nyime nano gi nyawadgi.” (Kol. 3:13) Gima nyalo konyowa timo kamano en paro kinde duto ni wan bende wawachoga kata timo gik ma chwanyo jomamoko. (Nge. 12:18; Jak. 3:2, 5) E wi mano, pwo jomamoko kuom kido mabeyo ma gin-go.​—Efe. 4:29.

18. Ere kaka Jehova konyo joma muol mondo gitim yiero mabeyo, to ang’o ma nyaka gitim?

¹⁸ Ka wamuol, wabiro timo yiero mabeyo. Sama waromo gi weche moko matek e ngimawa, Jehova biro konyowa mondo watim yiero mabeyo, to mana ka wan joma muol. Osingo ni obiro winjo “gi ma jo mamuol dwaro.” (Zab. 10:17) Obiro timonwa mathoth moloyo gik ma wakwayo. Muma singo kama: “Enochik jo mamuol kuom weche ma bura ong’ado: Kendo nopuonj jo mamuol yore.” (Zab. 25:9) Jehova tayowa kotiyo gi Muma kod buge ma lero Muma * kaachiel gi programbe mamoko ma “jatich mogen kendo mariek” losonwa. (Mat. 24:45-47) Onego wabolre mondo warwak kony ma Jehova chiwonwa kuom puonjore Muma ka watiyo gi gik ma omiyowa kendo tiyo gi puonj ma wayudo.

19-21. En tim mane marach ma Musa notimo Kadesh, to mano puonjowa ang’o?

¹⁹ Ka wamuol, wabiro temo mondo kik watim gik ma ok owinjore. Par ane ranyisi mar Musa kendo. Musa ne obedo ma muol kuom higni mang’eny kendo notimo gik ma moro Jehova. Kae to ka koro ne gichiegni donjo e Piny ma Nosingi bang’ bedo e thim kuom higni 40, nyiso muolo  notame. Nyamin-gi ma samoro e ma norese kotin e piny Misri noyudo osetho moyik Kadesh. Gie kindeni, Jo-Israel nochako ng’ur kendo ka giwacho ni ne ok oritgi e yo maber. Ne gichako dhawo ne Musa mana nikech ne gidwaro pi. Ne ok giywagore ne wach pi kende, to ne ging’ur ne Musa mana ka gima en e ma nomiyo riyo omakogi.​—Kwan 20:1-5, 9-11.

²⁰ Ich-wang’ nomiyo Musa ok obedo ma muol. Kar mondo Musa ne wuo gi lwanda mana kaka Jehova nonyise, nochako bayonegi wach, kendo nomiyore duong’ kowacho ni en e ma ne odhi golonegi pi e lwanda. Kae to nogoyo lwanda diriyo mi pi noburore. Ng’ayi kod ich-wang’ nomiyo Musa otimo gima ok owinjore. (Zab. 106:32, 33) Weyo bedo ma muol mana kuom kinde matin kamano nomiyo olalo thuolo maber mar donjo e Piny ma Nosingi.​—Kwan 20:12.

²¹ Ranyisi mar Musano puonjowa gik mang’eny. Mokwongo, nyaka watem matek mondo wadhi nyime bedo joma muol. Ka waweyo bedo ma muol kata mana kuom kinde matin, sunga kod ng’ayi nyalo makowa mi wachak wacho weche ma ok owinjore. Mar ariyo, gik ma chando chunywa nyalo nyosowa, omiyo, nyaka watem atema mondo wabed joma muol.

22-23. (a) Ang’o momiyo dwarore ni wadhi nyime bedo joma muol? (b) Ang’o momiyo Zefania 2:3 wacho ni ‘mit dipandu’?

²² Ka wamuol, wabiro yudo rit. Machiegnini, Jehova biro golo joma richo duto e piny kendo joma muol kende e ma biro tony. Bang’ mano, piny biro bedo gi kue mang’eny. (Zab. 37:10, 11) Be ibiro bedo achiel kuom joma muol ma biro tony? Inyalo bedo achiel kuom jogo mana ka itimo kaka Jehova nyisi e weche ma janabi Zefania nondiko.​—Som Zefania 2:3.

²³ Ang’o momiyo Zefania 2:3 wacho ni ‘mit dipandu’? Wechego ok nyis ni Jehova ok nyal rito joma timo gik ma more kendo mohero. Kar mano, wechego nyiso ni wan-gi ting’ mar neno ni watimo duto ma wanyalo mondo wabi wayud rit. Kuom adier, Jehova nyalo resowa ‘e ndalo mar mirimbe’ mi wadag nyaka chieng’, to mana ka watemo matek mondo wasik ka wan joma muol kendo watim gik ma more sani.