1-2. (1) Kar kain armej rot Moses, im ta eo ear kõm̦m̦ane? (2) Ta un eo eaorõk unin ad kate kõj ñan kwal̦o̦k ettã bõro?

BAIBÕL̦ ej ba bwe Moses “ear juon armej eo ettã bũruon im ejjel̦o̦k juon ioon lal̦ ettã bũruon im ãinwõt e.” (Bõn. 12:3, UBS) Men in ej ke mel̦el̦ein bwe ear juon eo em̦õjn̦o̦, juon eo emijak in kõm̦m̦ani pepe ko, im juon eo emijak in jutak pen wõt ke ro jet rar jum̦aik e? Eñin ej wãween an ro jet l̦õmn̦ak kõn juon armej eo me ettã bũruon. Ak ejjab jim̦we l̦õmn̦ak in. Moses ear juon eo ekajoor, ejel̦ã kõm̦m̦an pepe ko, im juon ri-karejeran Anij eperan. Kõn an kar Jeova jipañ Moses, ear maroñ jelm̦ae ri-tõl eo ekajoor an Ijipt, ear tõl bõlen 3 milien armej ilo ãne jem̦aden, im jipañ aelõñin Israel ñan anjo̦ ioon ri-kõjdat ro aer.

² Meñe jejjab iiooni wãween ko reppen Moses ear iiooni, ak kajjojo raan jej pãd ibwiljin armej ro ak iiooni wãween ko me remaroñ kõm̦m̦an bwe en pen ad kwal̦o̦k ettã bõro. Bõtab, ewõr juon un eaorõk unin ad kate kõj ñan kwal̦o̦k kadkad in. Jeova ej kallim̦ur bwe “ro ettã bũrueer renaaj jolõt ãne eo.” (Sam 37:11) Kwõmaroñ ke ba bwe kwõj juon eo ettã bũruon? Ro jet remaroñ ke bar ba im kile bwe kwõj juon eo ettã bũruon? M̦okta jãn ad uwaaki kajjitõk kein raorõk, jej aikuj jel̦ã ta mel̦el̦ein ñan kwal̦o̦k ettã bõro.

3-4. (1) Ettã bõro ej ãinwõt juon ta? (2) Bwe en ettã bũruod, ta kadkad ko jilu jej aikuj kwal̦o̦ki, im etke?

³ Ettã bõro ej ãinwõt juon jiña eaiboojoj. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Ewi wãween? Eokwe, bwe juon jiña en maroñ aiboojoj,  ri-jiña eo ej aikuj jiñaiki kõn kõl̦ar ko jet raiboojoj. Ãindeinl̦o̦k wõt, bwe en maroñ wõr ettã bõro ippãd, jej aikuj kwal̦o̦k kadkad ko jet rem̦m̦an. Jet iaan kadkad kein ej m̦õn̦õn̦õ in kõttãik kõj, ineem̦m̦an, im peran. El̦aññe jekõn̦aan kabuñbũruon Jeova, jej aikuj kwal̦o̦k kadkad kein. Etke?

⁴ Armej ro wõt me ettã bũrueer renaaj m̦õn̦õn̦õ in kõttãik er im pokake men ko Anij ekõn̦aan bwe ren kõm̦m̦ani. Im m̦õttan men ko ekõn̦aan bwe jen kõm̦m̦ani ej ineem̦m̦an wõt. (Matu 5:5; Ga. 5:23) El̦ap an Setan illu ñe jej kõm̦m̦ani men ko Anij ekõn̦aan bwe jen kõm̦m̦ani. Eñin unin meñe jej ineem̦m̦an im ettã bõro, ak elõñ armej ro ilo lal̦ in an Setan rej dike wõt kõj. (Jon 15:18, 19) Kõn men in, jej aikuj peran bwe jen maroñ jum̦ae Setan.

5-6. (1) Etke Setan edike armej ro ettã bũrueer? (2) Ta kajjitõk ko jenaaj etali?

⁵ Oktan armej ro ettã bũrueer ej armej ro eutiej bũrueer, rejaje dãpij aer illu, im rejjab pokake Jeova. Erkein kadkad ko kadkadin Setan. Eñin unin elukkuun dike armej ro ettã bũrueer! Ej dike er kõnke rel̦ak kwal̦o̦k kadkad ko rem̦m̦an me ejjel̦o̦k ippãn, ewal̦o̦k joñan an nana. Im men eo el̦apl̦o̦k an illu kake ej kõnke rej kam̦ool bwe ej juon ri-riab. Etke? Kõnke jekdo̦o̦n ta ko ej ba im kõm̦m̦ani, ak ejjab maroñ kabõjrak armej ro ettã bũrueer jãn aer karejar ñan Jeova.​—Job 2:3-5, UBS.

⁶ Iien ta ko emaroñ pen ñan ad kwal̦o̦k ettã bõro? Im etke jej aikuj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kate kõj ñan kwal̦o̦k ettã bõro? Ñan uwaaki kajjitõk kein, jenaaj etale joñak eo an Moses, ri-Hibru ro jilu me rar kõm̦akoko ilo Babil̦on, im Jesus.

7-8. Ta eo Moses ear kõm̦m̦ane ke ro jet rar jab kwal̦o̦k aer kautiej e?

⁷ Ñe ewõr ad maroñ ñan tõl ro jet: Emaroñ pen ñan an ro me rej tõl kwal̦o̦k wõt ettã bõro. Men in emaroñ pen el̦aptata ñe juon iaan ro rej pãd ium̦win tõl eo aer ejjab kwal̦o̦k kautiej im ej ekajete wãween aer tõl. Em̦õj ke an men in wal̦o̦k ñan kwe? Ak ta el̦aññe juon iaan ro ilo baam̦le eo am̦ ej ãindein? Ta eo kwõnaaj kar kõm̦m̦ane? Eokwe jen lale ta eo Moses ear kõm̦m̦ane ke ear iioone wãween in.

⁸ Jeova ear jitõñ Moses bwe en juon ri-tõl ñan Israel im ear lel̦o̦k jeraam̦m̦an eo ñane bwe en jei kien ko ñan aelõñ in. Innem ejjel̦o̦k pere bwe Jeova ear jipañ im rejetake Moses. Meñe  ãindein ak kõrã eo im em̦m̦aan eo jein Moses, Miriam im Aron, rar kõnanaiki im ekajete e kõn kõrã eo ear kããlõte bwe en pãleen. Bõlen ñe en kar bar jet em̦m̦aan ak ri-tõl, remaroñ kar jino illu im kajjioñ ukot nana kõn nana, ak Moses ear jab ãindein. Ear jab m̦õkaj an illu im inepata. Joñan, ear akwel̦ap ñan Jeova bwe en kõmour Miriam jãn nañinmej in lõba eo Ear kajeik e kake. (Bõn. 12:1-13) Etke Moses ear kõm̦m̦ane men in?

9-10. (1) Ta eo Jeova ear katakin Moses bwe en mel̦el̦e kake? (2) Ta eo bõran baam̦le ko im em̦m̦aan ro rej lale eklejia remaroñ katak jãn Moses?

⁹ Moses ear kõtl̦o̦k bwe Jeova en katakini im kammineneiki. Eñoul jim̦a iiõ ko m̦oktal̦o̦k ke ear uwaan juon baam̦le eutiej ilo Ijipt, Moses ear jab ettã bũruon. Ilo m̦ool, ear juon eo me ekõn m̦õkaj an illu. Joñan, ear m̦an juon em̦m̦aan kõn an nana an kõm̦m̦an ñan juon iaan ro jein im jatin. Moses ear l̦õmn̦ak bwe Jeova enaaj kar errã ippãn kõn men eo ear kõm̦m̦ane. Eñoul iiõ in an kar Jeova katakin Moses ñan jel̦ã im mel̦el̦e bwe ebar wõr juon men ej aikuji ñan an tõl ri-Israel ro ijello̦kun wõt an kwal̦o̦k peran. Eñin bwe ej aikuj bar kwal̦o̦k ettã bõro. Im bwe en maroñ kõm̦m̦ane men in, ear aikuj ineem̦m̦an im jel̦ã kõttãik bũruon. Moses ear katak jãn bõd eo an im ear erom juon ri-tõl eo elukkuun em̦m̦an.​—Ex. 2:11, 12; Jrb. 7:21-30, 36.

¹⁰ Ej juon men em̦m̦an ñe bõran baam̦le ko im em̦m̦aan ro rej lale eklejia rej bar anõke joñak eo an Moses. Rejjab aikuj m̦õkaj in illu im inepata el̦aññe ro jet rej kõm̦m̦ane juon men me ej kwal̦o̦k aer jab kautiej er. Rej aikuj kwal̦o̦k wõt ettã bõro im kile likjab im bõd ko aer make. (Ekl. 7:9, 20) Rej aikuj bar kõttãik er im l̦oori naanin tõl ko an Jeova kõn wãween aer maroñ kõm̦adm̦õdi apañ kein im uwaak ilo juon wãween ejouj. (JK. 15:1) Ñe bõran baam̦le ko im em̦m̦aan ro rej lale eklejia rej kõm̦m̦ani men kein ñe ro jet rejjab kautiej er, renaaj kabuñbũruon Jeova, enaaj wõr aenõm̦m̦an, im renaaj juon joñak em̦m̦an kõn kwal̦o̦k ettã bõro.

11-13. Ta waanjoñak eo em̦m̦an jemaroñ katak jãn ri-Hibru ro jilu?

¹¹ Ñe ro jet rej jum̦ae im kaeñtaan kõj: Jãn iien ko etto tok ñan raan kein, ri-tõl ro an lal̦ in rej jum̦ae im kaeñtaan armej ro an Jeova. Rein remaroñ n̦aruod im ba bwe jej kõm̦m̦ani men ko renana, ak ilo m̦ool unin aer illu ippãd ej kõnke jej kããlõt ñan “pokake Anij el̦ap jãn armej.” (Jrb. 5:29) Remaroñ kajjirere kake kõj, kalbuuji kõj, ak m̦an im kaeñtaan kõj. Bõtab kõn an Jeova jipañ kõj, jeban ukot nana kõn nana ak jenaaj ineem̦m̦an wõt meñe jej iiooni wãween kein reppen.

¹² L̦õmn̦ak kõn waanjoñak eo an ri-Hibru ro jilu kar bõke er ñan Babil̦on me etaer, Hananaia,  Mishael, im Azaraia. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Kiiñ eo an Babil̦on ear kakien er bwe ren badikdik ñan ekjab eo el̦ap me kõm̦m̦an jãn gold. Ilo meanwõd, rar kõmel̦el̦eik kiiñ eo kõn unin aer jab kabuñ ñan ekjab eo. Jekdo̦o̦n ñe kiiñ eo ear kaamijak er im ba bwe enaaj tile er ilo kijeek eo eurur, ak rar kõttãik wõt er im pokake Anij. Im Jeova ear kããlõt ñan lo̦mo̦o̦ren l̦õm̦arein jilu ilo iien eo, ak rar jab kõtmãne bwe Jeova en kõm̦m̦ane men in. Ijello̦kun aer kar bõk l̦õmn̦ak in, rar m̦õn̦õn̦õ wõt kõn jabdewõt men eo Jeova enaaj kõtl̦o̦k bwe en wal̦o̦k ñan er. (Dan. 3:1, 8-28) Rar kam̦ool bwe armej ro ettã bũrueer relukkuun peran. Alikkar bwe ejjel̦o̦k kiiñ, ejjel̦o̦k menin kaamijak, im ejjel̦o̦k menin kaje emaroñ kabõjrak kõj jãn ad kabuñ ñan Jeova Anij wõt.​—Ex. 20:4, 5.

¹³ Ñe jej iiooni wãween ko reppen me rej mãlejjoñe ad tiljek ñan Anij, ewi wãween ad maroñ anõke joñak eo an ri-Hibru ro jilu? Jej aikuj kõttãik wõt bũruod im lõke bwe Jeova enaaj lale kõj. (Sam 118:6, 7, UBS) Bareinwõt, jej aikuj uwaak ilo jouj im kautiej ñe rej n̦aruod kõn men ko renana. (1 Pi. 3:15) Im jeban kõtl̦o̦k ñan jidik bwe jabdewõt men en ko̦kkure jem̦jerã eo ad ippãn Jemãd ilañ.

14-15. (1) Ta eo emaroñ wal̦o̦k ñe jej inepata? (2) Ekkar ñan Aiseia 53:7, 10, etke jemaroñ ba bwe Jesus ej joñak eo em̦m̦antata kõn kwal̦o̦k ettã bõro ñe jej iioon eñtaan im inepata?

¹⁴ Ñe jej inepata: Kõj aolep jej inepata kõn un ko kajjojo. Bõlen jemaroñ bõk eñjake in ñe jej itõn bõk juon teej ilo jikuul̦ ak kõm̦m̦ane juon jerbal ilo jikin jerbal. Ak jemaroñ inepata ñe jej l̦õmn̦ak kõn ad aikuj etal im taktõ ñan kakõlkõl kõn nañinmej eo ad. Ñe jej inepata, epen ad kwal̦o̦k ettã bõro. Apañ ko me jekõn jab inepata kaki, remaroñ jino kõm̦m̦an ad illu im inepata. Jemaroñ jino kwal̦o̦k naan ko reddo im emaroñ jab em̦m̦an wãween ad kõm̦m̦an ñan ro jet. El̦aññe kwõnaaj inepata, em̦m̦an kwõn l̦õmn̦ak kõn waanjoñak eo an Jesus.

¹⁵ Ilo allõñ ko ãliktata in an kar Jesus mour ioon lal̦ in, ear l̦ap an inepata. Ear jel̦ã bwe renaaj m̦ane ñan mej im bwe enaaj lukkuun eñtaan. (Jon 3:14, 15; Ga. 3:13) Jet allõñ ko m̦oktal̦o̦k jãn an mej, ear ba bwe el̦ap an inepata im eñtaan. (Luk 12:50, UBS) Im jet raan m̦okta wõt jãn an mej, ear ba: “Bũruõ einepata.” Ak jej lo an kar ettã bũruon im m̦õn̦õn̦õ in kõttãik e ñan Anij ke ear jar im lutõkl̦o̦k aolepen bũruon im ba: “Jema jab kõtl̦o̦k bwe awa in en buñut eõ. Jab, kõnke eñin unin aõ kar itok, bwe in iioon awa in eñtaan in. O Jema, kwõn kaiboojoj etam̦!” (Jon 12:27, 28, UBS) Ke ear jejjet iien eo bwe Jesus en mej, ear peran ilo an kar kwal̦o̦k e make ñan ri-kõjdat ro an Anij, me rar m̦ane im kaeñtaane ilo juon wãween elukkuun nana im kajjookok. Innem meñe Jesus ear eñtaan im inepata, ak ear kõttãik wõt bũruon im kõm̦anm̦an ankilaan Anij. Jemaroñ ba bwe Jesus ej joñak eo em̦m̦antata kõn kwal̦o̦k ettã bõro ñe ej itok ñan iien ko jej iioon eñtaan im inepata.​—Riit Aiseia 53:7, 10, UBS.

16-17. (1) Ta men eo ro m̦õttan Jesus rar kõm̦m̦ane me emaroñ kar kõm̦m̦an bwe en pen an kwal̦o̦k ettã bõro? (2) Ewi wãween ad maroñ anõke Jesus?

¹⁶ Ilo boñõn eo m̦okta jãn an kar Jesus mej, ro m̦õttan me ear epaake er rar kõm̦m̦ane juon men me emaroñ kar kõm̦m̦an bwe en pen an kwal̦o̦k ettã bõro. L̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan an kar Jesus inepata ilo boñõn eo! Enaaj ke dãpij wõt an tiljek ñan iien eo enaaj mej? Elukkuun naaj kar aorõk bwe en kõm̦m̦ane men in kõnke mour ko an elõñ pilien armej ro ej wawa wõt ioon an tiljek ñan mej. (Rom 5:18, 19) Im el̦apl̦o̦k an kar aorõk bwe en kõm̦m̦ane men in kõnke enaaj bar jelõt ãt eo etan Jemãn. (Job 2:4, UBS) Kobal̦o̦k ippãn men in, ilo kõjota eo an ãliktata ippãn rijjilõk ro an ak ro m̦õttan  epaaketata er, rar jino “akwããl kõn wõn eo iaaer enaaj utiejtata.” Elõñ alen an kar Jesus kajim̦we rijjilõk rein an kõn men in im ej kab bar m̦õj an kajim̦we er ilo jo̦teen eo. Ekabwilõñlõñ bwe Jesus ear jab jino inepata im illu ippãer. Ijello̦kun an kar ãindein, ear jouj im ineem̦m̦an wõt. Ear kajim̦we er ilo juon wãween ejouj im bar kõmel̦el̦eik er kõn kadkad eo rej aikuj kwal̦o̦ke. Innem ãlikin, ear nõbar er kõn aer kar tiljek wõt im l̦oore e.​—Luk 22:24-28, UBS; Jon 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Ta eo kwõnaaj kar kõm̦m̦ane ñe men in en kar wal̦o̦k ñan kwe? Jemaroñ anõke Jesus im ineem̦m̦an wõt meñe jej inepata. Bareinwõt, jej aikuj m̦õn̦õn̦õ in pokake kien eo an Jeova me ej ba jen “meanwõd ñan doon.” (Kol. 3:13) Jenaaj pokake kien in el̦aññe jej keememej bwe kõj aolep jej ba im kõm̦m̦ani men ko rej kallu im kainepataik ro jet. (JK. 12:18, UBS; Jem. 3:2, 5, UBS) Im jej aikuj bar kate kõj ñan nõbar ro jet kõn men ko rem̦m̦an rej kõm̦m̦ani.​—Ep. 4:29.

18. Ewi wãween an Jeova jipañ ro ettã bũrueer ñan kõm̦m̦ani pepe ko rejim̦we, bõtab ta eo rej aikuj kõm̦m̦ane?

¹⁸ Jenaaj kõm̦m̦ani pepe ko rejim̦we. El̦aññe jej iiooni wãween ko reppen im jejaje ta eo jen kõm̦m̦ane, Jeova enaaj jipañ kõj ñan kõm̦m̦ani pepe ko rejim̦we. Bõtab, enaaj kõm̦m̦ane wõt men in el̦aññe ettã bũruod. Jeova ej kallim̦ur bwe enaaj “roñjake jar ko an ro rettã.” (Sam 10:17, UBS) Im elõñl̦o̦k men ko enaaj kõm̦m̦ani ijello̦kun an roñjaki wõt jar ko ad. Baibõl̦ ej ba: “Ej tõl ro ettã bũrueer ilo ial̦ eo ejim̦we, im ej katakin er kõn ankilaan.” (Sam 25:9, UBS) Jeova ej tõl kõj ikijjeen Baibõl̦ eo, bok ko jãn doulul in an, im pijain alwõj ko im kweilo̦k ko me “ri-karejar eo etiljek im mãlõtlõt” rej kõm̦m̦ani tok ñan kõj. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) (Matu 24:45-47) Kõn men in, jej aikuj kõttãik bũruod im kile bwe jej aikuj jipañ jãn Jeova ikijjeen ad katak men ko em̦õj an litok ñan kõj, im m̦õn̦õn̦õ in jerbali men ko jej katak kaki.

19-21. Ta bõd eo Moses ear kõm̦m̦ane ilo Kedesh, im ta ko jej katak jãn men in?

¹⁹ Enaaj bõbraik kõj jãn ad kõm̦m̦an bõd. Bar l̦õmn̦ak m̦õk kõn Moses. Elõñ iiõ in an kar kwal̦o̦k wõt ettã bõro im kabuñbũruon Jeova. Bõtab, ãlikin an kar ri-Israel ro itoitak ilo ãne jem̦aden ium̦win enañin 40 iiõ, Moses ear likjab in kwal̦o̦k ettã bõro. Lio jein, eo me ear lo̦mo̦o̦ren mour eo an Moses ilo Ijipt ke ear niñniñ,  ej kab mej im kar kalibwini ilo Kedesh. Im ri-Israel ro rar bar aol̦ im ba bwe ejjab em̦m̦an aer lale er. Ilo tõre in, rar “akwããle Moses” kõn an ejjel̦o̦k dãn. Meñe elõñ menin kabwilõñlõñ ko Jeova ear kõm̦m̦ani ikijjeen Moses im jekdo̦o̦n ñe eto an kar Moses tõl er im lale er, ak rar aol̦ im ellotaane. Rar jab aol̦ wõt kõn an ejjel̦o̦k dãn ak rar bar ellotaane Moses, ãinwõt ñe ej an bõd kõn aer maro.​—Bõn. 20:1-5, 9-11.

²⁰ Moses ear lukkuun illu im ear jako an ettã bũruon ilo iien in. Ijello̦kun an kar kõnono ñan dekã eo ãinwõt an kar Jeova jiroñe, ear illu ilo an kõnnaan ñan armej ro im ear bõktok nõbar ñan e make. Innem, ear deñõt dekã eo ruo kõttan im ear l̦ap an to̦o̦rl̦o̦k dãn. Ear kõm̦m̦ane juon bõd el̦ap kõn an kar jino utiej bũruon im illu. (Sam 106:32, 33, UBS) Kõn an kar jako an ettã bũruon ium̦win jidik iien, Jeova ear jab kõtl̦o̦k an Moses del̦o̦ñel̦o̦k Ãneen Kallim̦ur eo.​—Bõn. 20:12.

²¹ Elõñ men ko raorõk jej katak jãn wãween in ear wal̦o̦k. Kein kajuon, jej aikuj kate kõj ñan kwal̦o̦k wõt ettã bõro aolep iien. El̦aññe enaaj bõjrak ad kate kõj ñan kwal̦o̦ke, enaaj pidodo an utiej bũruod im jenaaj jujen ba im kõm̦m̦ani men ko rejjab em̦m̦an. Kein karuo, ñe jej inepata, emaroñ pen ad kwal̦o̦k ettã bõro. Kõn men in, jej aikuj kate kõj bwe en ettã wõt bũruod meñe jej iiooni wãween ko reppen.

22-23. (1) Etke jej aikuj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k ettã bõro? (2) Ta mel̦el̦ein naan ko ilo Zepanaia 2:3?

²² Naaj kõjparok kõj. M̦õttan jidik, Jeova enaaj jol̦o̦k aolep armej ro renana jãn lal̦ in, im ro wõt me ettã bũrueer renaaj pãd ie. Innem, enaaj lukkuun l̦ap aenõm̦m̦an ioon lal̦ in. (Sam 37:10, 11) Kwõnaaj ke pãd ibwiljin ro me ettã bũrueer? Kwõmaroñ el̦aññe kwõj l̦oore naanin rõjañ ko an Jeova me ri-kanaan Zepanaia ear jei.​—Riit Zepanaia 2:3.

²³ Etke Zepanaia 2:3 ej ba: “Bõlen naaj n̦ooj kom̦”? Ejjab mel̦el̦ein men in bwe ejjel̦o̦k an Jeova maroñ ñan kõjparok ro rekõn̦aan kabuñbũruon im ro ej yokwe er. Ak ej mel̦el̦ein bwe ewõr men ko jej aikuj in kõm̦m̦ani bwe Jeova en maroñ kõjparok kõj. Bõlen jenaaj el̦l̦ã im mour ilo “raanin illu eo an Jeova” im mour ñan indeeo el̦aññe jej kate kõj kiiõ ñan kwal̦o̦k ettã bõro im kabuñbũruon Jeova.