1-2. (a) Moses okwa popiwa a li omuntu a tya ngiini, noshike a li a ningi? (b) Omolwashike twa pumbwa okukala tu na eifupipiko?

OMBIIMBELI otayi popi Moses a li “omulumentu omwiifupipiki e vule aantu ayehe kombanda yevi.” (Num. 12:3) Mbela shika osha hala okutya okwa li omukatalume, ha tila okuninga omatokolo noha tila okupatanekwa? Aantu yamwe otashi vulika osho ya tale ko omuntu omwiifupipiki ngaaka. Ihe shoka kashi shi shoshili. Moses okwa li omupiya gwaKalunga a kola, omulaadhi noha ningi omatokolo. Kekwatho lyaJehova, okwa li a ka popya nomupangeli omunankondo gwaEgipiti, okwa li a kwatele komeho aantu tashi vulika 3 000 000 mombuga nokwa li a kwathele oshigwana shaIsraeli shi sinde aatondi yasho.

² Ihatu adhika komashongo ngoka Moses a li a sindi. Nonando ongawo, esiku kehe ohatu ungaunga naantu nenge noonkalo ndhoka hadhi shi ningitha oshidhigu tu kale aaifupipiki. Ihe otu na etompelo lya simanenena lyokukala tu na uukwatya mboka. Jehova okwa uvaneka kutya “aayifupipiki otaa ka thigulula evi.” (Eps. 37:11) Mbela sho to tala, ngoye omwiifupipiki? Mbela yalwe oye ku tala ko wu li omwiifupipiki? Manga inaatu yamukula omapulo ngoka ga simana, tango otwa pumbwa okutseya kutya eifupipiko oshike.

3-4. (a) Eifupipiko otali vulu okufaathanithwa nashike? (b) Omaukwatya gane geni twa pumbwa okukala tu na, opo tu kale aaifupipiki, nomolwashike?

³ Eifupipiko * olya fa ethano ewanawa. Omomukalo guni?  Ngaashi owala omuthaneki ha longitha omalwaala omawanawa, opo a ete po ethano ewanawa, natse otu na okukala nomaukwatya galwe omawanawa, opo tu kale aaifupipiki. Gamwe gomomaukwatya ngoka ga simana ongaashi: eishonopeko, evuliko, engungumano nuulaadhi. Omolwashike twa pumbwa omaukwatya ngoka, ngele otwa hala tu nyanyudhe Jehova?

⁴ Aaishonopeki oyo owala haya vulika kuKalunga. Kalunga okwa tegelela tu kale aanambili. (Mat. 5:5; Gal. 5:23) Uuna tatu longo ehalo lyaKalunga, ohatu geyitha Satana noonkondo. Nonando otwa kala aaishonopeki naanambili, aantu oyendji muuyuni waSatana ohaya kala ye tu tonde. (Joh. 15:18, 19) Oshizemo, otwa pumbwa uulaadhi, opo tu kondjithe Satana.

5-6. (a) Omolwashike Satana e tonde aantu aaifupipiki? (b) Omapulo geni tatu ka yamukula?

⁵ Omuntu ngele ke shi omwiifupipiki, oye omunuuntsa, iha pangele ongeyo ye noiha vulika kuJehova. Satana osho naanaa e li ngaaka. Nomolwaashono e tonde aantu aaifupipiki! Aantu mboka ohaya aneke pomutenya omaukwatya ge omawinayi. Ohaya ulike nokuli kutya Satana omufundja. Omolwashike? Omolwaashono kutya nduno na popye shike nenge na ninge shike, ita vulu okukeelela aaifupipiki ya longele Jehova! — Job 2:3-5.

⁶ Uunake hashi vulu okukala oshidhigu okwiifupipika? Omolwashike twa pumbwa okutsikila okukala aaifupipiki? Opo tu yamukule omapulo ngoka, otatu ka tala koshiholelwa shoka twa tulilwa po kuMoses, kAahebeli yatatu mboka ya li oonkwatwa muBabilonia nosho wo kuJesus.

7-8. Moses okwa li i inyenge ngiini, sho inaa ungaungiwa naye nesimaneko?

⁷ Uuna tu na oonkondopangelo: Ohashi vulu okukala eshongo kwaamboka ye na oonkondopangelo ya kale aaifupipiki, unene tuu ngele mboka ye li metonatelo lyawo ihaye ya simaneke nohaye ya shokonona, omolwomatokolo ngoka ya ninga. Mbela shoka oshe ku ningilwa? Ongiini ngele oshilyo shuukwanegumbo oshi ihumbata momukalo ngoka? Oto ki inyenga ngiini? Tala nkene Moses a li a ungaunga nonkalo ndjoka.

⁸ Jehova okwa li a langeke po Moses e li omuwiliki gwoshigwana shaIsraeli nokwa li wo e mu pitike a nyole oompango ndhoka dha li tadhi ka wilika oshigwana shoka. Kapu na omalimbililo  kutya Jehova okwa li ta ambidhidha Moses. Nonando ongawo, aamwayina yaMoses, Miriam naAaron oye mu tamaneke, omolwomukiintu ngoka a hokana. Aalumentu mboka ya li pondondo ya fa yaMoses, oya li taya vulu okugeya nokukwata onkone, ihe Moses ka li e shi ningi. Kasha li she mu geyitha nziya. Okwa li nokuli a galikana kuJehova, a aludhe Miriam. (Num. 12:1-13) Omolwashike Moses i inyenge momukalo ngoka?

9-10. (a) Jehova okwa li a kwathele Moses a tseye shike? (b) Omitse dhomaukwanegumbo nosho wo aakuluntugongalo, otaya vulu okwiilonga ko shike kuMoses?

⁹ Moses okwa li a etha a dheulwe kuJehova. Omimvo 40 ndhoka dha adhika dha piti, pethimbo e li oshilyo shuukwanegumbo womupangeli gwaEgipiti, Moses ka li omwiifupipiki. Okwa li ha geye mbala, oshoka pompito yimwe okwa li a dhipaga omulumentu ngoka a li e wete ta ningi oshinima sha puka. Moses okwa li e wete kutya Jehova okwa panda shoka a ningi. Uule womimvo 40, Jehova okwa kala nokukwathela Moses a mone kutya ka li owala a pumbwa uulaadhi, ihe neifupipiko, opo a kwatele komeho Aaisraeli. Opo a kale omwiifupipiki, okwa li wo a pumbwa okukala omwiishonopeki, omuvuliki nokwa ngungumana. Okwa kokeke uukwatya mboka nokwa ningi omukwatelikomeho itoo mu pewa komuntu. — Eks. 2:11, 12; Iil. 7:21-30, 36.

¹⁰ Kunena, omitse dhomaukwanegumbo nosho wo aakuluntugongalo, omu na okuholela Moses. Uuna inaamu ungaungiwa nane nesimaneko, inamu geya mbala. Kaleni hamu taamba ko omapuko geni neifupipiko. (Omuuv. 7:9, 20) Kaleni hamu landula ewiliko lyaJehova neifupipiko, uuna tamu ungaunga nomaupyakadhi. Kaleni wo aluhe hamu yamukula eyamukulo etalala. (Omayel. 15:1) Omitse dhomaukwanegumbo nosho wo aakuluntugongalo mboka haya yamukula ngawo, ohaya nyanyudha Jehova, ohaya humitha komeho ombili nohaya tula po oshiholelwa shankene tu na okukala aaifupipiki.

11-13. Aahebeli yatatu oye tu tulila po oshiholelwa shini?

¹¹ Uuna tatu hepekwa: Mondjokonona, aapangeli oya kala nokuhepeka oshigwana shaJehova. Otashi vulika ye tu pangulile iinima yi ili noyi ili mbyoka taya ti oya puka, ihe uushili owo kutya tse “otu na okuvulika kuKalunga, hakaantu.” (Iil. 5:29) Otashi vulika tu shekwe, tu tulwe mondholongo nenge tu monithwe nokuli oshiponga palutu. Nonando ongawo, kekwatho lyaJehova, itatu ke ya shunithila uuwinayi, ihe otatu ka kala twa ngungumana.

¹² Natu taleni koshiholelwa shoka twa tulilwa po kAahebeli yatatu, Hanania, Mishael naAzaria mboka ya li muupongekwa. * Omukwaniilwa  gwaBabilonia okwa li e ya pula yi inyongamene oshiyelekela oshinene shoshingoli. Oye mu yelithile nombili kutya omolwashike itaayi inyongamene oshiyelekela shoka. Oya kala aadhiginini kuKalunga, nonando omukwaniilwa okwa li e ya lombwele kutya ote ke ya umbila meziko lya hanya. Jehova okwa li a hupitha aalumentu mboka nziya, nonando kaya li ye shi tegelela. Pehala lyaashono, oya li ye na ehalo lyokutaamba ko kehe shoka a li ta ka pitika ya ningilwe. (Dan. 3:1, 8-28) Oya li ye shi ulike kutya aantu aaifupipiki, oye na uulaadhi shili. Kapu na omukwaniilwa, omatilitho nenge egeelo tali vulu oku tu imba tu longele Jehova “ngoka oye awike e na okulongelwa.” — Eks. 20:4, 5, yelekanitha NW.

¹³ Uuna uudhiginini wetu tawu yelekwa, ongiini tatu vulu okuholela Aahebeli yatatu? Otatu ki ifupipika nokukala neinekelo kutya Jehova ote ke tu sila oshimpwiyu. (Eps. 118:6, 7) Ohatu yamukula nombili nonesimaneko mboka taye tu lundile. (1 Pet. 3:15) Ihe ohatu tindi kehe shoka tashi vulu okuyona po ekwatathano lyetu naTate gwetu omunahole.

14-15. (a) Oshike tashi vulika tu ninge, uuna twa gwililwa po? (b) Shi ikolelela kuJesaja 53:7, 10, omolwashike tatu vulu okutya Jesus oku li oshiholelwa dhingi shomwaamboka ya ulike eifupipiko, sho ya li ya gwililwa po?

¹⁴ Uuna twa gwililwa po: Omathimbo nomathimbo, atuheni ohatu kala twa gwililwa po, omolwiinima yi ili noyi ili. Otashi vulika twa li tu uvite ngawo, sho twa li tatu nyola otutsu kosikola nenge tatu longo oshilonga shontumba kiilonga. Nenge tu kale twa gwililwa po, uuna twa dhiladhila kombinga yepango ndyoka twa pumbwa. Uuna twa gwililwa po, ohashi kala oshidhigu okwiifupipika. Iinima mbyoka ya li ihaayi tu uvitha nayi shito, otashi vulika yi tameke okukala tayi tu ningile nayi. Otashi vulika tu popye oohapu dha honga nokuungaunga nayalwe nayi. Ngele opu na ethimbo wa li wa gwililwa po, tala koshiholelwa shaJesus.

¹⁵ Pethimbo lyoomwedhi dhe dhahugunina kombanda yevi, Jesus okwa li a gwililwa po noonkondo. Okwa li e shi shi kutya ota ka monithwa iihuna noonkondo e ta dhipagwa. (Joh. 3:14, 15; Gal. 3:13) Oomwedhi dhontumba manga inaa sa, okwa popi kutya oku li muudhigu. (Luk. 12:50) Nokuli manga owala kwa li ku na omasiku gontumba a se, Jesus okwa ti: “Omwenyo gwandje ogwa tukuluka.” Otu shi wete kutya okwa li omwiifupipiki noha vulika kuKalunga, sho e mu mbumbulile omaiyuvo ge megalikano a ti: “Tate, hupitha ndje mokathimbo nkaka. Ihe osho tuu shika she eta ndje mokathimbo nkaka komahepeko. Tate, simanekitha edhina lyoye.” (Joh. 12:27, 28) Ethimbo sho lya thiki Jesus a ka dhipagwe, okwi igandja kaatondi yaKalunga, mboka ye mu dhipaga momukalo omunyanyalithi notagu sitha ohoni. Nonando okwa li a gwililwa po lela nokumonithwa iihuna, Jesus okwa longo ehalo lyaKalunga neifupipiko. Osha yela kutya otatu vulu okutya Jesus oku li oshiholelwa dhingi shomwaamboka ya ulike eifupipiko, sho ya li ya gwililwa po! — Lesha Jesaja 53:7, 10.

16-17. (a) Ookuume kaJesus oya li ya makele ngiini eifupipiko lye? (b) Ongiini tatu vulu okuholela Jesus?

¹⁶ Muusiku waJesus wahugunina kombanda yevi, ookuume ke yopothingo oya li ya makele eifupipiko lye. Dhiladhila owala kunkene Jesus a li a gwililwa po uusiku mboka. Mbela okwa li ngaa ta ka kala omudhiginini sigo omeso? Andola okwa li inaa kala omudhiginini, ando kapu na omuntu ta ka kala nomwenyo sigo aluhe. (Rom. 5:18, 19) Shoka sha simanenena, edhina lyaHe olya li lya kwatelwa mo. (Job 2:4) Pethimbo Jesus a li ta li uulalelo we wahugunina nookuume ke kopothingo, ano aayapostoli ye, muyo “omwa penduka edhiladhilo kutya olye ngoka e na okutalwa omukuluntu e vule ooyakwawo ayehe.” Jesus okwa li a pukulula ookuume ke kombinga yoshinima shoka iikando oyindji, nokuli nongulohi ndjoka manga  inaaya lya uulalelo pamwe naye. Shoka kasha li sha ningile nayi Jesus. Pehala lyaashono, okwa li a popi nayo nombili. Okwa li ishewe e ya yelithile nombili nkene ye na okukala aaifupipiki. Opo nduno okwe ya pandula, sho ya kala taye mu ambidhidha nuudhiginini. — Luk. 22:24-28; Joh. 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Andola ongoye wa li monkalo ndjono, ando owi inyenge ngiini? Otatu vulu okuholela Jesus nokukala twa ngungumana, uuna twa gwililwa po. Natu vulike nehalo ewanawa kelombwelo lyaJehova, ndyoka tali ti: “Dhiminathanii po oondjo ethimbo kehe.” (Kol. 3:13) Otatu ka vulika kelombwelo ndyoka, ngele otwa kaleke momadhiladhilo kutya natse ohatu popi nohatu ningi iinima mbyoka hayi ningile yalwe nayi. (Omayel. 12:18; Jak. 3:2, 5) Kambadhala wo wu kale ho popi kombinga yomaukwatya gayalwe omawanawa. — Ef. 4:29.

18. Jehova oha kwathele ngiini aantu aaifupipiki ya ninge omatokolo gopandunge, ihe oye na okuninga shike?

¹⁸ Otatu ka ninga omatokolo ge li pandunge. Uuna tu na okuninga omatokolo ga kwata miiti, Jehova ote ke tu kwathela tu ninge omatokolo gopandunge, ihe ongele owala twi ifupipike. Okwa uvaneka kutya ota ka pulakena “omagalikano gaafupi.” (Eps. 10:17) Ota ka ninga wo oshindji shi vulithe pwaashoka. Ombiimbeli otayi ti: “Aayishonopeki ote ya tula mondjila yu uka note ya longo okutseya ehalo lye.” (Eps. 25:9) Jehova ohe tu longo ehalo lye okupitila mOmbiimbeli nomiileshomwa * nosho wo moopolohalama ndhoka hatu longekidhilwa ‘komupiya omudhiginini nomunandunge.’ (Mat. 24:45-47, NW) Otu na okuninga ngaashi tatu vulu tu zimine neifupipiko kutya otwa pumbwa ekwatho, mokukonakona iinyanyangidhwa mbyoka Jehova he tu pe nomokutula miilonga shoka tatu ilongo.

19-21. Moses okwa li a ningi epuko lini muKadesh, naashoka otashi tu longo shike?

¹⁹ Otatu ka yanda okuninga omapuko. Dhiladhila ishewe kombinga yaMoses. Okwa kala omwiifupipiki uule womimvo odhindji nokwa nyanyudha Jehova. Ihe pehulilo lyomimvo 40 ndhoka Aaisraeli ya kala mombuga, Moses ka li a ulike eifupipiko. Omumwayinakadhona, ngoka tashi vulika oye unene a li e mu kwathele a hupe muEgipiti, okwa adhika owala opo a si e ta fumvikwa muKadesh. Aaisraeli nayo oya li ishewe taya nyenyeta kutya itaya silwa nawa oshimpwiyu. Oshikando shika oya tameke  taya “tamanana” naMoses, sho kaaye na omeya gokunwa. Nonando oya li ya mono iikumithalonga ayihe mbyoka Jehova a ningi okupitila muMoses nosho wo nkene Moses a kala noku ya kwatela komeho nawa, aantu oya li taya nyenyeta. Inaya nyenyeta owala kombinga yomeya, ihe nokombinga wo yaMoses, a fa oye a li e na epuko, sho ya li ye na enota. — Num. 20:1-5, 9-11.

²⁰ Moses okwa geye noonkondo e ta kanitha ombili. Pehala lyokulombwela emanya ngaashi a lombwelwa kuJehova, Moses okwa popi naantu nonyati, e ti isimanekitha ye mwene. Opo ihe okwa dhenge emanya lwaali nomwa tsipuka omeya ogendji. Uuntsa nongeyo, oye mu ningitha a ninge epuko lya kwata miiti. (Eps. 106:32, 33) Moses ka li a pitikwa a ye mEvi lyEuvaneko, omolwuuntsa mboka a li a ulike. — Num. 20:12.

²¹ Moshiholelwa shaMoses, otatu ilongo mo iiyilongomwa ya simana. Shotango, aluhe otu na okuninga ngaashi tatu vulu tu kale aaifupipiki. Ngele otwa kala inaatu shi ninga, otashi vulika tu kwatwe kuuntsa, e tawu tu ningitha tu popye notu ninge iinima yaa na omutse nandungu. Oshitiyali, ngele otwa kala twa gwililwa po, otatu vulu okukanitha eifupipiko. Onkee ano, otu na okukambadhala okukala aaifupipiki, nonando otatu li tatu pi.

22-23. (a) Omolwashike tu na okutsikila okukala aaifupipiki? (b) Oohapu ndhoka dhi li muSefanja 2:3, otadhi ulike shike?

²² Otatu ka kala twa gamenwa. Masiku Jehova ota ka hanagula po aakolokoshi ayehe, naaifupipiki oyo owala taya ka kala ko. Opo nduno kevi otaku ka kala ku na ombili. (Eps. 37:10, 11) Mbela oto ka kala ngaa gumwe gwomaaifupipiki mboka taya ka kala kombanda yevi? Oto vulu oku ka kala gumwe gwomokati kawo, ngele owa ningi shoka Jehova a lombwele omuhunganeki Sefania. — Lesha Sefanja 2:3.

²³ Omolwashike Sefanja 2:3 tayi ti kutya “pamwe otamu ka henuka egeelo mesiku ndyoka”? Oohapu ndhoka itadhi ti kutya Jehova ita vulu okugamena aantu mboka ya hala oku mu nyanyudha naamboka ye mu hole. Pehala lyaashono, otadhi ti kutya otu na okuninga sha, opo tu ka hupithwe. Otatu vulu oku ka hupa “mesiku ndyoka, sho Omuwa ta ka holola ondjahi ye” noku ka kala nomwenyo sigo aluhe, ngele otwa kala aaifupipiki nohatu nyanyudha Jehova.