1, 2. (1) ¿Imatam biblia nin Moisesmanta hinaspa imatam ruwarqa? (2) ¿Imanasqataq kallpanchakunanchik llampu sunqu kanapaq?

BIBLIAM niwanchik Moisesqa ‘llapallan runakunamantapas llumpay uchuychakuq’ utaq llampu sunqu kasqanmanta (Num. 12:3). ¿Chaychu nichwan Moisesqa mana qarinchakuq, chaylla imamantapas iskayrayaq hinaspa manchakuq kasqanmanta? Chaynatam wakinkuqa ninmanku llampu sunqu runakunamanta, ichaqa manam chaynachu. Moisesqa qarinchakuq, mana iskayrayaq hinaspa mana manchakuq runam karqa. Diospa yanapakuyninwanmi mana manchakurqachu Egipto nacionta kamachiq runatapas. Chaymantapas nanachikurqam yaqa 3.000.000 runakunata chunniqpi kaptinku, yanaparqataqmi chiqniqnin runakunata atipanankupaqpas.

² Moisespa sasachakuyninkunapi hina mana tarikuspanchikpas, sapa punchawmi hatun tukuq runakunawan tupanchik. Paykuna hinaspa imapas huk kaqkunam sasachawachwan llampu sunqu kanapaq. Chayna kaptinpas kallpanchakunanchikmi llampu sunqu kanapaq, ¿imanasqa? Jehova Dios kayta nisqanraykum: ‘Llampu sunquyuqkunam ichaqa herenciankupaq allpata chaskinqaku’, nispa (Sal. 37:11). Chaynaqa tapukusunyá: “¿Ñuqaqa llampu sunquyuq runachu kani? ¿Wakin runakunaqa llampu sunquyuq kasqaytachu ninku?”, nispa. Kay tapukuykunamanta yachanapaqqa puntatam allinta yachananchik imaynam llampu sunquyuq runaqa.

3, 4. (1) ¿Imanasqataq ninchik llampu sunqu kayqa dibujo pintaywan tupasqanmanta? (2) ¿Imaynam kananchik llampu sunqu kananchikpaq hinaspa imanasqa?

³ Llampu sunqu kayqa tupanmanmi dibujota pintaywan. Dibujota pintanapaqqa tukuy rikchaq colorkunawanmi pintananchik.  Chaynallataqmi llampu sunqu kanapaqqa mana hatun tukuq, kasukuq, mana chaylla piñakuq hinaspa mana manchakuq kananchik. Chayna runa kananchikpaq kallpanchakuspanchikqa Diostam kusichisunchik. Yachasunyá imanasqa chayna kananchikmanta. *

⁴ Mana hatun tukuq runakunallam Jehova Diostaqa kasukunku hinaspa munaynintapas ruwanku. Chayna runakunaqa llampu sunqum kanku (Mat. 5:5; Gal. 5:23). Satanasmi ichaqa llumpayta piñakun Diospa munasqanman hina kawsakuptinchik. Chayraykuchá llampu sunqu hinaspa hukkunawan hawka kayta munaptinchikpas wakinkunaqa chiqniwanchik (Juan 15:18, 19). Chaymi mana manchakuq kananchikpaq kallpanchakunanchik.

5, 6. (1) ¿Imanasqataq satanasqa chiqnin llampu sunquyuq runakunata? (2) ¿Ima tapukuykunamantam yachasun?

⁵ Mana llampu sunquyuq runakunaqa hatun tukuqmi, chaylla piñakuruqmi hinaspa Diosta mana kasukuqmi kanku. Chaynallataqmi satanaspas. Payqa chaychá llapallan llampu sunquyuq runakunataqa chiqnin. Llampu sunquyuq runakunaqa allin ruwasqankuwanmi qawachinku satanasqa qalaypaq mana allin ruwaq hinaspa llulla kasqanta. Imataña ruwaspanpas manam satanasqa harkakuyta atinmanchu llampu sunquyuq runakuna Jehova Diosta yupaychanankutaqa (Job 2:3-5).

⁶ Chaynaqa, ¿imakunataq sasachawachwan llampu sunquyuq kanapaq? ¿Imanasqataq hinalla kallpanchakunanchik llampu sunquyuq kanapaq? Kay tapukuykunamanta yachanapaqyá Moisesmanta, hebreo casta kimsa musukunamanta hinaspa Jesusmanta yachasunchik.

7, 8. ¿Chayllachu Moisesqa piñakururqa paymanta mana allinta rimaptinku, astawanqa imatam ruwarqa?

⁷ Nanachikunanchikpaq niwaptinchik. Pipas mana allinta rimapayawaptinchikqa utaq ima nisqanchiktapas mana kasukuptinqa sasam kanman llampu sunqulla kayqa. ¿Yaqachu ñuqanchikwan pipas chayna karqa? ¿Imaynam tarikuchwan huk kaqnin ayllunchik chayta ruwawaptinchik? Yachasunyá Moises ima ruwasqanmanta.

 ⁸ Jehova Diosmi Israel nacionpa umalliqnin kananpaq Moisesta churarqa. Nirqataqmi Israel nacionpaq kamachikuykunata qillqananpaqpas. Chaywanmi Jehova Diosqa Moiseswan kasqanta sutillata qawachirqa. Chayta yachachkaspankupas panin Mirianwan wawqin Aaronqa Cus llaqtayuq warmiwan casarasqa kasqanmantam rimapakuyta qallaykurqaku. Huk runaqa chayllach piñarikuspan mana allinkunata ruwanman karqa. Moisesñataqmi mana chayllaqa piñakururqachu. Aswanqa panin Miriamta lepra unquyninmanta hampinanpaqmi mañakurqa (Num. 12:1-13). ¿Imanasqataq Moisesqa chayta ruwarqa?

9, 10. (1) ¿Imatam Moisesqa yacharurqa Jehova Diospa yanapakuyninwan? (2) ¿Imaynatam Moisesta qatipakunmanku qusakunawan punta apaqkuna?

⁹ Moisesqa chaytaqa ruwarqa Jehova Dios sumaqta yachachisqanraykum. 40 wata ñawpaqtaqa Egipto nacionpi kamachiqpa willkan hina kasqanraykum payqa mana llampu sunquchu karqa. Chaymantapas chaylla piñakuq kasqanraykum Egipto runata wañurachirqa. Chay ruwasqanta Dios allinpaq hapinantam payqa piensarqa. Moises Israel nacionta umallinanpaqqa manam mana manchakuqllachu kanan karqa aswanqa llampu sunqum, chaypaqmi Jehova Diosqa 40 wata yanaparqa. Llampu sunqu kananpaqqa kanantaqmi karqa mana hatun tukuq, kasukuq hinaspa mana chaylla piñakuq. Moisesqa allin umalliqmi karqa chaykunata ruwayman churasqanrayku (Ex. 2:11, 12; Hech. 7:21-30, 36).

¹⁰ Qusakunaqa hinaspa iñiqkunapi punta apaqkunaqa Moisestam allinta qatipakunanku. Sichu qam huk kaqnin kanki hinaspaqa amayá chayllaqa piñakuruychu wakinpi mana allinta qanmanta rimaptinkuqa. Riqsikuyyá qampas pantaq kasqaykita, kasukuq kasqaykitayá qawachiy, sasachakuykunatapas allichay Jehova Diospa munasqanman hinayá, hinaspa amayá chaylla piñakuruqqa kaychu (Ecl. 7:9, 20; Prov. 15:1). Qusakuna hinaspa iñiqkunapi punta apaqkuna chayta ruwaspaykichikqa Jehova Diostam kusichinkichik, yanapankichiktaqmi llapallanku hawkalla kanankupaq hinaspapas qatipakunapaqmi kankichik.

11-13. Hebreo castamanta kimsa musukunaqa, ¿imatam ruwarqaku, hinaspa imaynatam qatipakuchwan?

¹¹ Qatikachasqa kaspanchik. Ñawpaqmantaraqmi kamachiqkunaqa Diospa runankunata qatikacharqaku. ¿Imanasqa? Wakinkuqa ninkupaschá kamachikusqankuta mana kasukusqanchikrayku. Ichaqa manam chaynachu, ‘runakunamanta Diosta kasukusqanchikraykum’ qatikachasqaqa kanchik (Hech. 5:29). Paykunaqa ichapas ñuqanchikmanta asikuwanchik, maqawanchik utaq carcelawanchik. Ichaqa Dios yanapawaptinchikmi mana kutipakunchikchu, aswanraqmi imaña kaptinpas hawka tarikunchik.

¹² Chaynam karqaku Ananias, Misael hinaspa  Azarias. * Paykunaqa Babilonia nacionmanmi apasqa karqaku. Chaypi kamachiq Nabucodonosormi qurimanta taytachata yupaychanankupaq kamachirqa. Chay kimsa musukunaqa llampu simillawanmi Nabucodonosorta nirqaku imanasqa chay taytachata mana yupaychanankumanta. Paykunaqa Diostam kasukurqaku rupachkaq hornoman wischusqa kanankumanta yachachkaspankupas. Paykunaqa manam chay rupachkaq hornomanta Dios chaylla hurqunanmantaqa yacharqakuchu. Aswanmi paykunaqa Jehova Diospa makinpi saqirqaku munasqanta ruwananpaq (Dan. 3:1, 8-28). Chaywanmi qawachirqaku llampu sunquyuq runakunaqa mana manchakuq kasqankuta. Qawachirqakutaqmi Jehova Diosllata yupaychanapaqqa ni kamachiqpas, ni wañuypas utaq ñakarichisqa kaypas mana harkayta atiwasqanchikmanta (Ex. 20:4, 5).

¹³ Pipas Dios yupaychayninchikta harkakuptinqa, ¿imaynatataq qatipakuchwan chay kimsa musukunata? Mana hatun tukuspam hinaspa Dios waqaychawananchikmanta mana iskayrayaspam (Sal. 118:6, 7). Pipas yanqakunamanta tumpawaptinchikqa mana chaylla imatapas rimaruspayá llampu simillawan rimapayasun (1 Ped. 3:15). Chaymantapas Diosmanta karunchawaqninchik kaqkunatam qipanchananchik hinalla Dioswan kuyachikunanchikpaq.

14, 15. (1) Llumpay sasachakuypi tarikuspaqa, ¿imaynam kanchik? (2) Isaias 53:7, 10 nisqanman hinaqa, ¿imanasqataq Jesuslla pi runamantapas llampu sunquyuq kasqanta qawachirqa, sasachakuypi kaspanpas?

¹⁴ Imawanpas llumpay sasachakuypi kaspa. Llapallanchikmi imawanñapas sasachakunchik. Chayqa kanmanmi escuelapi examen qunanchik kaptin, llamkayninchikpi imatapas ruwanapaq niwaptinchik utaq ima unquymantapas hampichikunanchik kaptin. Chay sasachakuykunawanqa sasam llampu sunqulla kayqa. Yaqapaschá yanqapas-yanqa piñakuspa wakinkunata nanay simiwan rimapayachwan. Chay pasawaptinchikqa Jesuspiyá yuyaymanasun.

¹⁵ Jesusqa llumpa-llumpay sasachakuytam atipanan karqa. Yacharqam llumpayta ñakarichispa wañuchinankuta (Juan 3:14, 15; Gal. 3:13). Wañukunanpaq iskay-kimsa killakunallaña kachkaptinmi llumpay llakisqa kasqanmanta nirqa (Luc. 12:50). Wañukunanpaq iskay-kimsa punchawkunallaña kachkaptinmi riqsikuspan nirqa: “Kunanqa llumpay hukmanyasqam kachkani”, nispa. Mana hatun tukuq kasqantam hinaspa Jehova Diosta tukuy imapi kasukusqantam qawachirqa kaynata mañakusqanwan: “Taytalláy, salvaykuway kay ñakariy horamanta”, nispa (Juan 12:27, 28). Wañukunanpaq hora chayaramuptinñataqmi mana manchakuspan churakuykurqa chiqniqninkunapa makinman. Paykunaqa llumpayta ñakarichispankum wañuchirqaku. Jesusqa llumpay sasachakuypi tarikuspanpas llampu sunquyuqmi karqa hinaspa Diospa munaynintam ruwarqa. Arí, Jesusllam pi runamantapas sutillata qawachirqa llampu sunquyuq kasqanta sasachakuypi kaspanpas (qaway Isaias 53:7, 10).

16, 17. (1) ¿Imata ruwaspam Jesuspa qatiqninkunaqa astawanraq llakichirqaku? (2) ¿Imaynatam Jesustaqa qatipakuchwan?

¹⁶ Wañukunanpaq huk tutallaña kachkaptinmi Jesusqa llumpay hukmanyasqallaña tarikurqa. Chay tutaraqmi qatiqninkunapas atipanakuyta qallaykurqaku. Payqariki wañukunankamam Diosman sunqu kanan karqa, chaynapi llapallan runakuna wiñay kawsayta haypanankupaq, hinaspa taytanpas mana pinqaypi qipananpaq (Rom. 5:18, 19; Job 2:4). Rimamusqanchikman hinam, chay tuta qatiqninkuna ‘llumpayta atipanakurqaku mayqinninku aswan riqsisqa kasqankumanta’. Achka kutitañam Jesusqa mana chayna kanankupaq  paykunataqa nirqa, chay tardellataqmi hina chaymanta rimapayarqaña. Chayna kachkaptinkupas Jesusqa manam piñakurqachu, aswanmi hawkalla tarikurqa. Payqa kaqmanta rimapayaspanmi sumaqllata yachachirqa imayna kanankupaq. Chaymanta qipallatam Jesusqa qatiqninkunata hinalla paywan kuska kasqankumanta alabaykurqa (Luc. 22:24-28; Juan 13:1-5, 12-15).

¹⁷ Chayna sasachakuypi tarikuspaqa Jesus hinam chayllaqa mana piñakurunanchikchu. Chaypaqmi Jehova Diospa nisqanta kasukuyninchik allin kanqa, ninmi: “Piñanakunaykichikpaq razon kaptinpas hinallayá aguantanakuychik”, nispa (Col. 3:13). Kay nisqanta kasukuyqa manachá sasachu kanqa kikinchikpas pantaq kasqanchikta riqsikuptinchikqa (Prov. 12:18; Sant. 3:2, 5). Chaymantapas wakinkunatam allin ruwasqankumanta alabaykunanchik (Efes. 4:29).

18. (1) ¿Imaynatam Jehova Diosqa llampu sunquyuqkunata yanapan allin tantiakuq kanankupaq? (2) ¿Imatam paykunaqa ruwananku Diospa yanapakuyninta chaskinankupaq?

¹⁸ Chayta ruwaspallam allin tantiakuq kasunchik. Llampu sunqu kaptinchikqa Jehova Diosmi yanapawasunchik allinta tantiakunanchikpaq. Payqa niwanchiktaqmi chayna kaptinchikqa mañakusqanchikta uyariykuwananchikmanta (Sal. 10:17). Bibliapas ninmi: ‘Mana piniyuqkunatam munasqanman hina kawsachinqa, llampu sunquyuqkunamanmi ñanninta riqsichinqa’, nispa (Sal. 25:9) Jehova Diosmi chaypaqqa yanapawanchik palabranwan, hinaspa ‘allin ruwaq yuyayniyuq sirvientepa’ ruwasqan qillqanchikkunawan, * videokunawan hinaspa huñunakuypi yachachikuykunawanpas (Mat. 24:45-47). Sapakamañataqmi kallpanchakunanchik mana hatun tukuspa Diospa llaqtanpi quwasqanchik lliw yachachikuykunamanta allinta yachananchikpaq, kallpanchakunanchiktaqmi yachasqanchikman hina ruwanapaqpas.

19-21. (1) ¿Imapim Moisesqa Cades lawpi pantarurqa? (2) Moisesta pasasqanmanta, ¿imatam yachachwan?

¹⁹ Chayta ruwaspaqa manam anchatachu pantasun. Moisesqa achka watakunam llampu sunqu karqa hinaspapas ruwasqanwanmi Diosta kusichirqa. Ichaqa chunniqpi yaqa 40 wataña kachkaptinkum, Moisesqa mana llampu sunquyuq kasqanta qawachirqa. Panin Miriamta Cades lawpi pampasqanmanta qipallatam  Israel runakunaqa kaqmanta rimapakuyta qallaykurqaku. Bibliaqa ninmi mana yaku kasqanrayku ‘Moisespa contranpi rimasqankuta’. Moisesnintakama Jehova Dios achka milagrokuna ruwasqanta qawachkaspankupas, hinaspa achka wataña Moises paykunata yanapachkaptinpas, hinallam rimapakuchkarqaku. Mana yaku kasqanrayku paypas huchayuq kanman hinam mana allinta rimarqaku (Num. 20:1-5, 9-11).

²⁰ Chaykunawan piñarikuspanmi Moisesqa manaña llampu sunquchu karqa. Jehova Diosqa nirqa yaku lluqsinanpaq qaqata rimapayananpaqmi. Moisesñataqmi piñarikuspan israelitakunata nirqa qaqamanta yakuta hurqunanpaq. Tawnanwan iskay kutikama qaqata waqtaruptinmi qaqamanta yaku pawayta qallaykamurqa. Hatun tukuspa piñarikusqanwanmi mana allin ruwayman chayarurqa (Sal. 106:32, 33). Llampu sunqu kayninta Moises chay kutipi qunqaykurusqanraykum Jehova Diosqa suyasqanku allpaman manaña yaykunanpaq nirqa (Num. 20:12).

²¹ Moisesta pasasqanmanta, ¿imatam yachachwan? Llampu sunqu kanapaqqa hinallam kallpanchakunanchik. Manachayqa qunqayllamantam hatun tukuqña rikuriruchwan, hinaspa rimayninchikpi utaq ruwayninchikpipas muspaypi hinaña ruwayta qallaykuchwan. Chaymantapas sasachakuyqa hukmanyarachiwachwanmi, chaymi anchata kallpanchakunanchik sasachakuypi tarikuspapas llampu sunqulla kanapaq.

22, 23. (1) ¿Imanasqataq hinalla kallpanchakunanchik llampu sunqu kanapaq? (2) Sofonias 2:3 nisqanqa, ¿ima ruwananchikpaqmi kallpanchawanchik?

²² Chayta ruwaspaqa Diospa waqaychasqanmi kasun. Manapas unaymantam Jehova Diosqa chinkachinqaña mana allin ruwaqkunata, hinaptinmi llampu sunquyuqkunallaña qipanqa. Chaynapim kay pacha hawkayaypi kanqa (Sal. 37:10, 11). ¿Yaqachu llampu sunqu runakunawan chaypi tarikusun? Chaypaqqa Sofonias 2:3 niqpi Jehova Diospa mañawasqanchiktam ruwananchik (qaway).

²³ ¿Imanasqataq Sofonias 2:3 nin “icharaqpas” Diosqa piñakuynin punchawpi pakaykuwachwan nispa? ¿Chaywanqa nichkanchu Jehova Dios payman sunquyuqkunata mana waqaychay atinanmanta? Manam, chaywanqa nichkanmi ñuqanchikpas tukuy imapi kallpanchakunanchikmanta. Atisunchá ‘Diospa piñakuynin punchawpi’ pakasqa kayta hinaspa wiñay kawsay haypaytapas llampu sunqu kaspa hinaspa Dioswan kuyachikuspaqa.