1-2. (a) I Musa kai taumata kerea, kụ apa nikoạe? (b) Apa alasang i kitẹ mapulu měnodẹ sipatẹ̌ masikome naung?

ALKITAPẸ̌ nělahẹ i Musa kai ”tau sěbạe masikome naung, něngělembo wọu kěbị taumata apang měbẹ̌biahẹ̌ su dunia ini”. (Bil. 12:3) Apa ini mangal᷊ene i Musa kai taumata lome, matakụ měkoạ putusang, dingangu gampang měngědo mạeng piạ sasal᷊ukạ bọu taumata wal᷊inẹ? Aramanung pirang katau nẹ̌tiněna ndaị ene sipatu taumata masikome naung. Katewe tiněna kerene nẹ̌sal᷊a. Musa kai ělang i Yehuwa matoghasẹ̌, bahani, dingangu tawe matakụ měkoạ putusang. Ual᷊ingu tul᷊umang i Yehuwa, i sie botonge timatěngo měngangawasang Misirẹ̌, něngahạ ěndịu 3.000.000 taumata limiu kěhu l᷊inggi, dingangu nẹ̌tul᷊ung tau Israel němatạ sědụ i sire.

² I kitẹ tawe timatěngo masalah kere i Musa. Katewe ěllo-ěllo i kitẹ harusẹ̌ tumatěngo taumata arau situasi makakoạ si kitẹ masigěsạ měnodẹ kasasikome naung. Kụ si kitẹ piạ alasang matoghasẹ̌ gunang měnodẹ sipatẹ̌ ini. Yehuwa nẹ̌diandi, ”Taumata apang masikome naung sarung kapusakatengu dunia.” (Mz. 37:11) Apa i kau nẹ̌pěndang i kau taumata masikome naung? Apa taumata wal᷊inẹ lai nẹ̌pěndang i kau kerene? Těntal᷊ang bědang tawe sumimbahẹ̌ manga kakiwal᷊o penting ene, i kitẹ harusẹ̌ masingkạ apa mangal᷊ene kasasikome naung.

3-4. (a) Kasasikome naung ene botonge isul᷊ung dingangu apa? (b) Ěpạ sipatẹ̌ apa harusẹ̌ piạ si kitẹ tadeạu piạ kasasikome naung, kụ kawe nụe?

³ Kasasikome naung * ene mẹ̌sul᷊ungu lukisan masadadạ. Apa  mangal᷊ene bawera ene? Kere pelukis něl᷊aụ piram baụ warna mapaelẹ̌ gunang měkoạ sěmbaụ lukisan, si kitẹ lai harusẹ̌ piạ piram baụ sipatẹ̌ mapaelẹ̌ tadeạu botonge měnodẹ kasasikome naung. Piram baụ sipatẹ̌ ene ute kasasanạu naung, katatuhụ, kapiang naung, dingangu kawawahani. Kawe nụe si kitẹ harusẹ̌ piạ manga sipatẹ̌ ene gunang makal᷊uasẹ̌ naung i Yehuwa?

⁴ Kětạeng taumata masanạ naung mapulu tumuhụ kapulung Mawu. Sěmbaụ kapulung Mawu ute i kitẹ harusẹ̌ mapia. (Mat. 5:5; Gal. 5:23) Mạeng i kitẹ měkoạ kapulung Mawu, Setang sěbạe pědu. Hakị u ene, maning i kitẹ masanạ naung dingangu mapia, lawọ taumata su duniang Setang mawěnsing si kitẹ. (Yoh. 15:18, 19) Hakị u ene si kitẹ harusẹ̌ piạ kawawahani gunang lumawang Setang.

5-6. (a) Kawe nụe Setang mawěnsing su taumata masikome naung? (b) Kakiwal᷊o apa sarung ěndungang i kitẹ?

⁵ Taumata tawẹ apa kasasikome naunge ene maobotẹ̌, tawe makatahang pědune, dingangu tawe tụtuhụ si Yehuwa. Ene nělahẹ sipatu Setang. Hakị u ene i sie tantu mawěnsing su taumata masikome naung! I sire něnodẹ Setang sěbạe dal᷊akị ual᷊ingu si sire piạ manga sipatẹ̌ mapia, arawe su Setang tawẹ apa sipatẹ̌ kerene. Katewe bal᷊inẹ kětạeng ene. I sire lai něnodẹ Setang kai tahakontiang. Kawe nụe? Ual᷊ingu tawẹ soale apa paul᷊ịkang arau koatengu Setang, i sie tawe makakoạ taumata masikome naung měngědo měkoạ kapulung Yehuwa!​—Ayb. 2:3-5.

⁶ Kange i kitẹ aramanung masigěsạ měnodẹ kasasikome naung? Kụ, kawe nụe i kitẹ harusẹ̌ turusẹ̌ měnodẹ kasasikome naung? Gunang makaěbạ sasimbahe, i kitẹ sarung měngěndung contoh bọu i Musa, bọu tatělu umbaseng Ibrani nitaweng su Babelẹ̌, dingangu bọu i Yesus.

7-8. Apa nikoạ i Musa su tempong taumata wal᷊inẹ tawe něngadatẹ̌ si sie?

⁷ Su tempong piạ kawasa: Taumata piạ kawasane masigěsạ měnodẹ kasasikome naung, něngělembo mạeng taumata tẹ̌tahimatang tawe něngadatẹ̌ si sire arau maul᷊ị i sire tawe někoạ putusang mapia. Apa i kau bọu nakahombang hal᷊ẹ̌ ene? Kerea mạeng anggota keluarga piạ kakanoạ kerene? Apa sarung koatengu? Pẹ̌tiněna apa nikoạ i Musa su tempo kerene.

⁸ Yehuwa něhengkẹ si Musa nakoạ těmbonangu bangsa Israel dingangu něgělị si sie kehormatan gunang měmohẹ manga hukung gunang  tau Israel. Hakị u ene Yehuwa tantu nẹ̌tul᷊ung si Musa. Maning kerene, tuhang i Musa, i Miriam dingangi Harun, němorotesẹ̌ si sie kụ nẹ̌bera i Musa ěngkedung abe pẹ̌kawing dingangu wawine seng nakoạ kawinge ene. Taumata apang nakahombang situasi kere i Musa, ěndịu sarung mẹ̌pědu dingangu měmal᷊isẹ̌, katewe i Musa tawe někoạ kerene. I sie tawe masahawụ mẹ̌pědu. Su tempong i Miriam nihukungu sakị kusta, i Musa nẹ̌dorong si Yehuwa tadeạu tawe turusẹ̌ měhukung si Miriam. (Bil. 12:1-13) Kawe nụe i Musa někoạ kerene?

9-10. (a) Yehuwa nẹ̌tul᷊ung si Musa nakaěna hal᷊ẹ̌ apa? (b) Kerea apang těmbonangu keluarga dingangu penatua botonge mẹ̌těno si Musa?

⁹ I Musa němala Yehuwa melatih si sie. Ěndịu 40 taung kal᷊imona, su tempong bědang nakoạ anggota kararatuang su Misirẹ̌, i Musa tawe masikome naunge. Ual᷊ingu mal᷊ighạ mẹ̌pědu, i sie němate sěngkatau esẹ ual᷊ingu tumuhụ si sie tau esẹ ene někoạ barang tawe adilẹ̌. I Musa nẹ̌tiněna Yehuwa setuju su apa seng nikoạe. Karěngụe 40 su taunge, Yehuwa nẹ̌tul᷊ung si sie nakaěna tadeạu makoạ těmbonangu bangsa Israel, i sie bal᷊inẹ kětạeng harusẹ̌ bahani katewe lai harusẹ̌ masikome naung. Tadeạu piạ kasasikome naung, i sie harusẹ̌ masanạ naung, matuhụ, dingangu mapia. I Musa něngěndung hal᷊ẹ̌ ene kụ i sie nakoạ měngangahạ sěbạe mapia.​—Kel. 2:11, 12; Kis. 7:21-30, 36.

¹⁰ Orasẹ̌ ini těmbonangu keluarga dingangu penatua harusẹ̌ mẹ̌těno si Musa. Su tempong piạ u tawe měngadatẹ̌, abe sasahawụ mẹ̌pědu. Mạeng i kau někoạ pẹ̌sasal᷊a, pěngaku ene dingangu kasasanạu naung. (Pkh. 7:9, 20) Pakatuhụ tumol᷊e laahạ i Yehuwa soal u tumatěngo masalah. Kụ pakasikome mẹ̌bisara su tempong sumimbahẹ̌. (Amsl. 15:1) Mạeng těmbonangu keluarga dingangu měngangahạ su sidang měkoạ kerene, ene sarung makal᷊uasẹ̌ si Yehuwa, makariagạ pẹ̌darame, dingangu makoạ pẹ̌tatěnoěng soal u měnodẹ kasasikome naung.

11-13. Apa kaěndungang i kitẹ bọu tatělu umbaseng Ibrani?

¹¹ Su tempong dẹ̌darihang: Su kanandụu sejarah, manga těmbonangu taumata měnděndariha manga ělang i Yehuwa. Ěndịu i sire něnokẹ i kitẹ někoạ haghing ”karal᷊akisẹ̌”, katewe sěběnarẹ̌e i sire nẹ̌pědu ual᷊ingu i kitẹ němile ”limembong matuhụ su Mawu nakoạ měngangawasa” sul᷊ungu si sire. (Kis. 5:29) I kitẹ aramanung lẹ̌heghesang, niselẹ̌, arau nikoka. Katewe, dingangu tul᷊umang i Yehuwa, i kitẹ tawe měmal᷊isẹ̌. I kitẹ tatapẹ̌ mapia su tempong tumatěngo sasal᷊ukạ kerene.

¹² Pẹ̌tiněna tatělu umbaseng Ibrani nitaweng su Babelẹ̌, i sire kai i Hanania, Misyael, dingangi Azaria. * Datung Babelẹ̌ něngoro si  sire pěněmbah patong bul᷊aeng. I sire nẹ̌bisara mapia su Datu, kụ naul᷊ị kawe nụe i sire tawe maněmbah patong ene. I sire tatapẹ̌ timuhụ su Mawu maning Datu němatakụ sarung měnděmẹ si sire su putung. Yehuwa němile langsung měnal᷊amatẹ̌ si sire. Katewe i sire tawe nẹ̌tiněna Yehuwa sarung měkoạ ene. I sire seng sadia tumatěngo haghing situasi balaěng i Yehuwa mariadi. (Dan. 3:1, 8-28) I sire něnodẹ taumata masikome naung ene kahěngang-hěngang bahani. Tawẹ apa těmbonangu taumata, papatakụ, arau hukumang makaědo si kitẹ ”mẹ̌tahamawu kětạeng si Yehuwa”.​—Kel. 20:4, 5.

¹³ Su tempong kasasatiang i kitẹ su Mawu nisal᷊ukateng, kerea i kitẹ botonge mẹ̌těno tatělu umbaseng Ibrani ene? I kitẹ dingangu kasasanạu naung mangimang Yehuwa sarung měndiagạ si kitẹ. (Mz. 118:6, 7) Mạeng piạ u měnoke i kitẹ někoạ pẹ̌sasal᷊a, i kitẹ sumimbahẹ̌ si sire dingangu masikome lai maadatẹ̌. (1 Ptr. 3:15) Kụ i kitẹ lai tantu tawe měkoạ hal᷊ẹ̌ makarusa pẹ̌dal᷊ahapị i kitẹ dingangi Amang i kitẹ makěndagẹ̌.

14-15. (a) Apa sarung mariadi mạeng i kitẹ stres arau sěbạe nasusah naung? (b) Tumuhụ Yesaya 53:7, 10, kawe nụe i kitẹ setuju i Yesus kai contoh kapaelange soal u měnodẹ kasasikome naung su tempong nasusah naung arau stres?

¹⁴ Su tempong stres. I kitẹ kěbị aramanung nakapěndang stres ual᷊ingu haghing alasang. Ěndịu i kitẹ stres ual᷊ingu piạ ujian su sikol᷊ah arau měkoạ sěmbaụ tugasẹ̌ su tampạ pělahal᷊ẹ̌kang. Arau, i kitẹ stres ual᷊ingu mětẹ̌tiněna perawatan kesehatan. Su tempong stres, i kitẹ masigěsạ měnodẹ kasasikome naung. Hal᷊ẹ̌ biasane tawe makasahaghe si kitẹ aramanung měnětạ makakoạ si kitẹ lusiang. Ěndịu bawerang i kitẹ měnětạ kasarẹ̌ kụ i kitẹ lai seng tawe mapia měkoạ taumata wal᷊inẹ. Mạeng i kau bọu nakapěndang stres, pẹ̌tiněna contoh i Yesus.

¹⁵ Pira wul᷊ang maraning pěngěnsuengu wiahe su dunia, Yesus sěbạe nakapěndang stres. I sie masingkạ i sie sarung pateěng kụ makahombang sigěsạ. (Yoh. 3:14, 15; Gal. 3:13) Pira wul᷊ang těntal᷊ang bědang tawe nipate, i sie naul᷊ị i sie sěbạe nasusah naung. (Luk. 12:50) Kụ pira ěllo maraning papatene, i sie naul᷊ị, ”Iạ nasusah naung.” Su tempong nẹ̌běkẹ pěndange su Mawu bọu daroa, Yesus něnodẹ i sie masanạ naung dingangu matuhụ su Mawu. I sie naul᷊ị, ”Amang, ambangeko iạ bọu tempo masigěsạ ini. Katewe, iạ diměnta gunang tumatěngo tempo masigěsạ ini. Amang, apakawantugẹ̌e areng’U.” (Yoh. 12:27, 28) Su apang tempone narěnta, Yesus bahani něnarakang watangenge su manga sědụ u Mawu. I sire něhinakang, něnigěsạ, dingangu němate si sie. Maning sěbạe nasusah naung dingangu nasigěsạ, Yesus tatapẹ̌ masikome naung někoạ kapulung Mawu. Tantu i kitẹ setuju Yesus kai contoh kapaelange soal u měnodẹ kasasikome naung su tempong nasusah naung arau stres!​—Basa Yesaya 53:7, 10.

16-17. (a) Kerea manga hapị i Yesus nakasal᷊ukạ kasasikome naunge? (b) Kerea i kitẹ botonge mẹ̌těno si Yesus?

¹⁶ Su hěbi pěngěnsuenge i Yesus su dunia, manga hapịe karěduhange nakasal᷊ukạ kasasikome naunge. Yesus tantu sěbạe stres su hěbi ene. Apa i sie sarung masatia sarang mate? Mạeng i sie tawe masatia, tawẹ apa taumata makaěbạ pělaharapẹ̌ gunang měbiahẹ̌. (Rm. 5:18, 19) Kụ limembong penting lai, kakanoạe sarung makoạ bukti areng i Amange sarung ipakasusi arau tala. (Ayb. 2:4) Bọu ene, su perjamuan pěngěnsuenge dingangu manga hapịe, ene kai manga rasule, i sire něnětạ ”nẹ̌darendehẹ̌ soal u i sai kaguwạkenge su tal᷊oarang i sire”. Yesus seng masau měgělị sasasa si sire soal u hal᷊ẹ̌ ene, kụ su hěbi ene i sie lai seng bọu něgělị sasasa! Katewe Yesus tawe nělusiang. I sie tatapẹ̌ masikome naung. I sie mapia naung katewe těgasẹ̌ nělahẹ sipatẹ̌ kerea harusẹ̌ piạ  si sire. Bọu ene, i sie nẹ̌dalo manga hapịe ual᷊ingu seng masatia tụtol᷊e si sie.​—Luk. 22:24-28; Yoh. 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Apa sarung koatengu mạeng i kau nakahombang situasi mẹ̌sul᷊ung? I kitẹ botonge mẹ̌těno si Yesus tatapẹ̌ matěnang maning nakapěndang stres. Todẹko i kau mapulu tumuhụ si Yehuwa gunang ”tatapẹ̌ masabarẹ̌ sěmbaụ su wal᷊inẹ”. (Kol. 3:13) I kitẹ sarung tumuhụ parenta ene mạeng mẹ̌tahěndung i kitẹ kěbị bọu nẹ̌bera arau někoạ barang nakal᷊usiang taumata wal᷊inẹ. (Amsl. 12:18; Yak. 3:2, 5) Bọu ene, pẹ̌tawakal᷊ịe mẹ̌dalo sipatẹ̌ mapaelẹ̌ bọu taumata wal᷊inẹ.​—Ef. 4:29.

18. Kerea Yehuwa mẹ̌tul᷊ung taumata masikome naung měkoạ putusang mapia, katewe apa harusẹ̌ koateng i sire?

¹⁸ I kitẹ sarung limembong mapaelẹ̌ měkoạ putusang. Su tempong masigěsạ měkoạ putusang, Yehuwa sarung mẹ̌tul᷊ung si kitẹ měkoạ putusang mapia. Katewe i Sie měkoạ ene mạeng i kitẹ masikome naung. I Sie nẹ̌diandi sarung dumaringihẹ̌ ”dorongu taumata masikome naung”. (Mz. 10:17) Kụ i Sie tawe kětạeng dumaringihẹ̌ dorong i kitẹ. Alkitapẹ̌ nẹ̌diandi, ”I Sie sarung měngahạ taumata masikome naung su ral᷊eng nihino; I Sie sarung měněntiro dal᷊eng’E su taumata masikome naung.” (Mz. 25:9) Yehuwa něngahạ si kitẹ bọu Alkitapẹ̌, bawasang *, video, dingangu pěngangibadang nisadiangu ” ělang masatia dingangu matahuěna”. (Mat. 24:45-47) Katewe i kitẹ harusẹ̌ měnarimạ tul᷊umang i Yehuwa. Kerea carane? Dingangu kasasanạu naung měngakui i kitẹ harusẹ̌ itul᷊ung. I kitẹ lai harusẹ̌ měngěndung bahan nisadiang i Yehuwa dingangu měkoạ apa seng niěndungang i kitẹ.

19-21. Pẹ̌sasal᷊a apa nikoạ i Musa su Kades, kụ apa kaěndungang i kitẹ?

¹⁹ I kitẹ tawe měkoạ lawọ pẹ̌sasal᷊a. Saụ pẹ̌tiněna soal i Musa. Pul᷊one su taunge i sie tatapẹ̌ masikome naung dingangu nakal᷊uasẹ̌ si Yehuwa. Su tempong tau Israel seng maraning 40 taung su kěhu l᷊inggi, Musa tawe nakakoạ něnodẹ kasasikome naung. Tuhange wawine, kụ aramanung seng něnal᷊amatẹ̌ si sie su Misirẹ̌, buhudeng nate dingangu nilěbing su Kades. Tau Israel saụ němorotesẹ̌ ual᷊ingu i sire tawe niurusẹ̌ pakapia. Su tempo ene, i sire ”nẹ̌darendehẹ̌ dingangi Musa” ual᷊ingu tawẹ apa akẹ. Maning Yehuwa něgělị kawasa si Musa gunang měkoạ lawọ mukjizat kụ i Musa lai tawe  nẹ̌pandung watangenge su tempong seng taunge měngẹ̌ngahạ bangsa ene, tau Israel tatapẹ̌ měmẹ̌morotesẹ̌. I sire tawe kětạeng sụsimbulung ual᷊ingu tawẹ apa akẹ, katewe lai soal i Musa. I sire nẹ̌pěndang i Musa nakakoạ si sire narou.​—Bil. 20:1-5, 9-11.

²⁰ I Musa sěbạe nẹ̌pědu kụ seng tawe něnodẹ kasasikome naung. Maning Yehuwa nẹ̌parenta si sie gunang pẹ̌bisara su watu, i sie tawe někoạ ene. Su tempong pědu i sie nẹ̌bisara su tau Israel kụ naul᷊ị i sie sarung měkoạ mukjizat. Bọu ene, i sie něměbahẹ̌ batu ene duang sul᷊ẹ kụ lawọ akẹ siměpụ. Ual᷊ingu obotẹ̌ dingangu pědu, i sie někoạ pẹ̌sasal᷊a gěguwạ. (Mz. 106:32, 33) Ual᷊ingu i Musa nikailangengu kasasikome naung su tempo ene, i sie tawe wotonge sumuẹ̌ su Ěntanang Pẹ̌dariandi.​—Bil. 20:12.

²¹ Bọu contoh ini, lawọ tatěntiro maarěga nikaěndungang i kitẹ. Humotong, i kitẹ harusẹ̌ turusẹ̌ měnodẹ kasasikome naung. Mạeng měngědo měkoạ ene, aramanung i kitẹ sarung masahawu maobotẹ̌. Ene makakoạ si kitẹ seng tawe mẹ̌tiněna kal᷊imona su tempong mẹ̌bisara arau měkoạ sěmbaụ hal᷊ẹ̌. Karuane, mạeng stres arau nasusah naung, i kitẹ masigěsạ měnodẹ kasasikome naung. Hakị u ene i kitẹ harusẹ̌ mẹ̌tawakal᷊i masikome naung, maning nakapěndang stres.

22-23. (a) Kawe nụe i kitẹ harusẹ̌ turusẹ̌ měnodẹ kasasikome naung? (b) Apa mangal᷊ene bawera su Zefanya 2:3?

²² I kitẹ sarung diagateng. Seng mal᷊ighạ, Yehuwa sarung měminasa kěbị taumata ral᷊akị su dunia, kụ mal᷊ěmbe kětạeng taumata masikome naung. Bọu ene, dunia sarung mapenẹu pẹ̌darame. (Mz. 37:10, 11) Apa i kau sarung ene su tal᷊oarang taumata apang masikome naung ene? Iya, mạeng měkoạ apa dẹ̌dorongang i Yehuwa su Zefanya 2:3 (Basa).

²³ Kawe nụe Zefanya 2:3 naul᷊ị, ”Aramanung i kamene sarung buniang”? Bawera ini bal᷊inẹ mangal᷊ene Yehuwa tawe makariagạ taumata apang mapulu makal᷊uasẹ̌ naung’E dingangu kẹ̌kěndageng’E. Katewe, ene mangal᷊ene harusẹ̌ piạ koateng i kitẹ tadeạu diagateng. Mạeng orasẹ̌ ini i kitẹ mẹ̌tawakal᷊i masikome naung dingangu makal᷊uasẹ̌ naung i Yehuwa, si kitẹ piạ kesempatan gunang masal᷊amatẹ̌ bọu ”ěllong pědung i Yehuwa” dingangu měbiahẹ̌ sarang karěngụe.