Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

SAWO DIA WEKELO 7

Onga la memakana dia ngɛnyangɛnya Jehowa

Onga la memakana dia ngɛnyangɛnya Jehowa

“Nyoyange Jehowa, nyu akanga wa memakana tshɛ wa la nkɛtɛ . . . Nyoyange memakana.”​—ZƐF. 2:3.

OSAMBO 80 “Nyɔlɛtɛ ko nyayɛna dia Jehowa ekɔ ɔlɔlɔ”

AWUI WAYƆTƐKƐTAMA *

1-2. a) Kakɔna kata Bible lo dikambo dia Mɔsɛ, ndo kakɔna kakandasale? b) Ɔkɔkɔ akɔna wele la so wa nkɛnɛmɔla memakana?

BIBLE mbutaka dia Mɔsɛ “aki onto lakaleke anto tshɛ wa la nkɛtɛ memakana.” (Wal. 12:3) Onde dui sɔ nembetshiyaka dia nde aki ɔhɔdu, akokaka wɔma mbɔsa tɛdikɔ ndo aki la wɔma etena kakɔlɔshaka anto akina? Ngasɔ mbakoka anto amɔtshi nembetshiya woho wele onto lele la memakana. Koko kanyi shɔ bu mɛtɛ. Mɔsɛ aki okambi wa Nzambi waki la wolo, wakɔsaka tɛdikɔ ndo waki la dihonga. L’ekimanyielo ka Jehowa, nde akatokomɛ ɔnɔmbɔdi wa wolo w’ase Edjibito, akalɔmbɔla ondo anto 3 000 000 l’oswe wa shɛnga ndo akakimanyiya wodja w’Isariyɛlɛ dia nɛndja atunyi awɔ.

2 Sho tatahomanaka l’ekakatanu wele oko wakakomɛ Mɔsɛ, koko lushi tshɛ sho pombaka tokomɛ anto kana ekakatanu wakoka todjɛ wekamu dia monga la memakana. Koko, tekɔ l’ɔkɔkɔ w’oshika wa nkɛnɛmɔla dionga sɔ. Jehowa ndakaka dia “akanga wa memakana wayokita nkɛtɛ.” (Os. 37:11) Onde wɛ koka mbuta dia wɛ ekɔ la memakana? Onde anto akina koka mbuta dia wɛ ekɔ la memakana? La ntondo ka sho nkadimola ambola w’ohomba asɔ, sho pombaka mbeya kɛnɛ kalembetshiya monga la memakana.

MEMAKANA KƐDIKƐDI NA?

3-4. a) La na akokaso mbɛdika memakana? b) Naa waonga anɛi weso lawɔ ohomba dia monga la memakana, ndo lande na?

3 Memakana * kekɔ oko sango dia dimɛna efula. Lo woho akɔna? L’ɛnyɛlɔ ka osangi wasanganya alangi efula w’amɛna dia nsanga sango dimɔtshi, sho pombaka nsanganya waonga efula w’amɛna dia monga la memakana. L’atei wa waonga asɔ mbele ndo okitshakitsha, okitanyiya, lotutsha ndo dihonga. Lande na keso l’ohomba wa waonga wa laande asɔ naka sho kombolaka ngɛnyangɛnya Jehowa?

4 Paka anto wele l’okitshakitsha mbetawɔ dia nsala lolango la Nzambi. Lolango la Nzambi ele dia sho monga akanga wa lotutsha. (Mat. 5:5; Ngal. 5:23) Etena kasalaso lolango la Nzambi, sho mbotshaka Satana nkɛlɛ. Kaanga naka tekɔ l’okitshakitsha ndo la lotutsha, anto efula wele l’andja wa Satana tohetshaka. (Jni. 15:18, 19) Etombelo wele la dui sɔ ele, sho pombaka monga la dihonga dia nshika ntanga la ntondo ka Satana.

5-6. a) Lande na kahetsha Satana akanga wa memakana? b) Ambola akɔna wayangaso nkadimola?

5 Onto lele bu la memakana ekɔ l’otako, hahemɛ nkɛlɛ kande ndo hakitanyiya Jehowa. Ngasɔ mbele mɛtɛ Satana. Aha la taamu nde petshaka akanga wa memakana! Vɔ tondjaka kɔlɔ yande sɛkɛ. Ndo kɛnɛ koleki kɔlɔ le Satana ele, vɔ mɛnyaka dia nde ekɔ kanga kashi. Lande na? Nɛ dia oyadi kɛnɛ katande kana kasalande, nde hakoke nshimba anto wele la memakana dia kambɛ Jehowa!​—Jɔbɔ 2:3-5.

6 Etena kakɔna kongadiɔ dui dia wolo le so dia monga la memakana? Ndo lande na kahombaso ntetemala monga la memakana? Dia nkadimola ambola asɔ, tayanga nsɛdingola ɛnyɛlɔ kakatotshikɛ Mɔsɛ, ase Hɛbɛru asato waki lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna ndo Yeso.

ETENA KAKƆNA KONGADIƆ DUI DIA WOLO MONGA LA MEMAKANA?

7-8. Kakɔna kakasale Mɔsɛ etena kakawoosalɛ akambo aha la dilɛmiɛlɔ?

7 Etena keso la lowandji laadiko di’anto akina: Mbeyaka monga dui dia wolo le wanɛ wele la lowandji dia monga la memakana, djekoleko etena kele onto ɔmɔtshi la lɔmbɔlawɔ ekɔ lo mbasalɛ akambo aha la dilɛmiɛlɔ kana nde mbutaka ɔnɛ vɔ hawɔshi tɛdikɔ t’amɛna. Onde dui dia ngasɔ diambokokomɛka? Kayotota naka ose nkumbo ɔmɔtshi ambosala akambo lo yoho shɔ? Kakɔna kayoyosala? Tɔsɛdingole kɛnɛ kakasale Mɔsɛ la dikambo sɔ.

8 Jehowa akasɔnɛ Mɔsɛ oko ɔnɔmbɔdi wa Isariyɛlɛ ndo akawosha diɛsɛ dia mfunda ɛlɛmbɛ wakalɔmbɔlaka wodja ɔsɔ. Aha la taamu Jehowa akasukɛ Mɔsɛ. Kaanga mbakidiɔ ngaasɔ, Miriyama kadiyɛnde la Mɔsɛ ndo Arɔna ɔnango, wakatɛkɛta kɔlɔ lo dikambo diande ndo wakate dia takandahombe ntshuka womoto lakandatshuke. Apami amɔtshi waki lo wedi wa Mɔsɛ wakakoke mboka nkɛlɛ ndo nsɔmbɔya, koko aha Mɔsɛ. Nde kombokaka nkɛlɛ esadi. Nde akasɛngasɛnga Jehowa dia minyɛ Miriyama dilanya. (Wal. 12:1-13) Lande na kakasale Mɔsɛ ngasɔ?

Mɔsɛ asɛngasɛnga Jehowa dia minyɛ Miriyama dilanya (Enda odingɔ 8)

9-10. a) Kakɔna kakasale Jehowa dia nkimanyiya Mɔsɛ dia nde nshihodia? b) Wetshelo akɔna wakoka ɛtɛ wa nkumbo ndo dikumanyi nkondja oma le Mɔsɛ?

9 Mɔsɛ aketawɔ dia Jehowa mbolowanya. Ɛnɔnyi oko 40 la ntondo, etena kakinde ose nkumbo ka nkumekanga ka l’Edjibito, Mɔsɛ komonga la memakana. Lo mɛtɛ, nde akomalaka esadi diakɔ diakandayodiaka pami kɛmɔtshi kakandɛnyi ɔnɛ nde kosala akambo la losembwe. Mɔsɛ akafɔnyaka dia Jehowa aketawɔ kɛnɛ kakandasale kɛsɔ. Jehowa aketsha ɛnɔnyi 40 dia nkimanyiya Mɔsɛ dia nshihodia ɔnɛ nde akahombe monga aha tsho la dihonga dia nɔmbɔla ase Isariyɛlɛ; koko nde akahombe monga la memakana. Ndo dia monga la memakana, nde akahombe monga ndo l’okitshakitsha, l’okitanyiya ndo la lotutsha. Nde akashihodia wetshelo ɔsɔ dimɛna ndo akayoyala omendji w’oshika.​—Eto. 2:11, 12; Ets. 7:21-30, 36.

10 Ɛlɔ kɛnɛ, ɛtɛ wa nkumbo ndo dikumanyi pombaka mbokoya Mɔsɛ. Etena kanyosalɛwɔ akambo aha la dilɛmiɛlɔ, tanyomalake esadi. L’okitshakitsha tshɛ nyetawɔke wandja anyu. (Ond. 7:9, 20) L’okitanyiya tshɛ nyoyele ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa lo woho wa nkandola ekakatanu. Ndo tena tshɛ nyokadimolake la lotutsha. (Tok. 15:1) Ɛtɛ wa nkumbo ndo emendji wasala awui lo yoho shɔ, ngɛnyangɛnyaka Jehowa, kimanyiyaka dia wɔladi monga ndo mbishaka ɛnyɛlɔ ka woho wa monga la memakana.

11-13. Ɛnyɛlɔ kakɔna kakatotshikɛ ase Hɛbɛru asato

11 Etena kahɛnyahɛnyamaso: L’edja k’ɔkɔndɔ w’anto, ɛnɔmbɔdi w’ana w’anto wakahɛnyahɛnyaka ekambi wa Jehowa. Vɔ mbeyaka tɛndja onongo wa “akambo wa kɔlɔ,” koko kɛnɛ kele mɛtɛ ele, takasɔnɛ dia “nkitanyiya Nzambi oko wende owandji lo dihole dia nkitanyiya anto.” (Ets. 5:29) Sho mbeyaka mɔnywama, mbidjama lo lokanu polo lo kɔmama. L’ekimanyielo ka Jehowa, hatotɔsɔmbɔya koko tayolama lotutsha laso kaanga l’atei w’ehemba.

12 Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kakatotshikɛ ase Hɛbɛru asato waki lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna anɛ: Hananiya, Mishaɛlɛ, ndo Azariya. * Nkumekanga ka Babilɔna akawadjangɛ dia nkusamɛ kimɛta ka woke ka paonyi. La lotutsha tshɛ, vɔ wakalembetshiya lande na kakiwɔkopomba ntɛmɔla lohingu lakɔ. Vɔ wakakitanyiya Nzambi kaanga mbakawaanɛ nkumekanga dia mbatshumba lo kuka ka dja ka wolo. Aha la ntshimbatshimba, Jehowa akashimbɛ apami asɔ, koko vɔ kombeyaka dia nde akahombe mbasalɛ ngasɔ. Koko vɔ waketawɔ dui tshɛ diakalange Jehowa dia diɔ salema. (Dan. 3:1, 8-28) Vɔ wakɛnya dia anto wele la memakana wekɔ mɛtɛ la dihonga, nɛ dia ndooko nkumekanga, ndooko waale ndo ndooko dilanya diakoka tokonya diaha ‘mamema Jehowa ndamɛ oto.’​—Eto. 20:4, 5.

13 Etena kakɔna konga olowanyi aso otsha le Nzambi l’ohemba, ndo ngande wakokaso mbokoya ase Hɛbɛru asato L’okitshakitsha tshɛ, toyaɛkɛ le Jehowa ɔnɛ nde ayotokokɛ. (Os. 118:6, 7) Tokadimolake wanɛ watɔsɔngwɛ ɔnɛ tambosala kɔlɔ la lotutsha, ndo la dilɛmiɛlɔ. (1 Pe. 3:15) Ndo sho tonaka dia nsala dikambo tshɛ diakoka ndanya diɔtɔnganelo diasaso la Shɛso ka ngandji.

Etena katɔlɔsha anto akina sho salaka akambo la dilɛmiɛlɔ (Enda odingɔ  13)

14-15. a) Kakɔna kakoka salema etena keso l’ekiyanu? b) Lo ndjela Isaya 53:7, 10, lande na kakokaso mbuta dia Yeso ekɔ ɛnyɛlɔ koleki tshɛ k’onto lakakɛnɛmɔla memakana l’atei w’ekiyanu?

14 Etena kalɔshanaso l’ekiyanu: Sho tshɛ mongaka l’ekiyanu l’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ wotshikitanyi. Ondo tamboyaokaka woho ɔsɔ la ntondo ka nsala ɛgzamɛ ɔmɔtshi la kalasa kana ntondo ka nkotsha ɔkɛndɛ ɔmɔtshi l’olimu. Kana sho mongaka l’okiyanu lo nkanyiya tsho lo dikambo dia ɛgzamɛ kana epaso wayowotosala. Etena keso l’ekiyanu wa ngasɔ, mongaka dui dia wolo dia monga la memakana. Kaanga awui amɔtshi wahakoke mɛtɛ tokiyanya, koka ndjotatɛ tomadia. Sho mbeyaka ndjotatɛ ntondja ɛtɛkɛta wa kɔlɔ ndo wondjo aso wa dui mbeyaka ndjonga la diko. Naka wɛ ekɔ l’ekiyanu, kete ɛsɔ tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Yeso.

15 Lo ngɔndɔ y’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande la nkɛtɛ, Yeso aki l’ekiyanu wa wolo efula. Nde akeyaka dia nde ayanga ndjakema ndo ayanga soyama efula. (Jni. 3:14, 15; Ngal. 3:13) Ngɔndɔ mɔtshi la ntondo ka nyɔi kande, nde akate dia nde aki l’okiyanu. (Luka 12:50) Ndo nshi ngana tsho la ntondo ka nyɔi kande, Yeso akate ate: “Dimi lambohandjɔ wɔɔngɔ.” Sho koka nshihodia okitshakitsha ande etena ndo woho wakandakitanyiya Nzambi etena kakandakɛnɛmɔla tokanyi tande lo dɔmbɛlɔ ate: “Papa, onshimbe lo wonya ɔnɛ. Koko dia dikambo diakɔ mbakamaye la nkɛtɛ. Papa, otombole lokombo layɛ.” (Jni. 12:27, 28) Kam’akakoke etena kakɔ, la dihonga tshɛ Yeso akayakimɔ le atunyi waki Nzambi, wakodiake nyɔi ka kandji efula ndo lo yoho ya sɔnyi efula. Kaanga mbakinde l’ekiyanu ndo mbakandasoyama efula, la memakana tshɛ Yeso akasale lolango la Nzambi. Aha la taamu, sho koka mbuta dia Yeso ekɔ ɛnyɛlɔ koleki tshɛ k’onto lakakɛnɛmɔla memakana l’atei w’ekiyanu!​—Adia Isaya 53:7, 10.

Yeso ekɔ ɛnyɛlɔ koleki woke ka memakana (Enda odingɔ 16-17) *

16-17. a) Ngande wakadje angɛnyi wa Yeso memakana kande l’ohemba? b) Ngande wakokaso mbokoya Yeso?

16 L’otsho w’ekomelo ka lɔsɛnɔ la Yeso la nkɛtɛ, angɛnyi ande wa ma ma wakadje memakana kande l’ohemba. Ohokanyiya okiyanu waki la Yeso l’otsho ɔsɔ. Onde nde akahombe ntshikala la kɔlamelo lo yoho ya kokele polo lo nyɔi? Nsɛnɔ ya miliyɔ y’anto yaki lo waale. (Rɔmɔ 5:18, 19) Kɛnɛ kakaleke ohomba ele, dui sɔ diakendanaka la lokumu la She. (Jɔbɔ 2:4) Oma laasɔ, etena kakandasalaka dambo di’ekomelo kaamɛ l’angɛnyi ande wa ma ma, mbuta ate apɔstɔlɔ, sawo diawɔ diakayokoma “owanu wa wolo” lo kɛnɛ kendana la “ɔnɛ loleki woke l’atei awɔ.” Yeso akangola angɛnyi ande lo dikambo sɔ mbala efula, mbidja ndo oma k’etatelo ka dikɔlɔ sɔ! Dui dia diambo ko, Yeso komomala. Koko nde akasale akambo la lotutsha tshɛ. L’ɔkɔmi tshɛ koko l’eshikikelo, Yeso akaalembetshiya nto dionga diakawahombe monga la diɔ. Ndo oma laasɔ nde akandola angɛnyi ande l’ɔtɛ wakawosukɛ la kɔlamelo tshɛ.​—Luka 22:24-28; Jni. 13:1-5, 12-15.

17 Ngande wotoyosala otondonga wɛ mbakahomana la dui dia ngasɔ? Sho koka mbokoya Yeso ndo monga la lotutsha kaanga etena keso l’ekiyanu. La lolango tshɛ tokitanyiya didjango dia Jehowa di’ɔnɛ: “Nyotetemale mbikikanɛ kɔlɔ.” (Kɔl. 3:13) Tayokitanyiya didjango sɔ naka sho mbohɔka dia sho tshɛ mbutaka ndo salaka awui watomadiaka anto akina. (Tok. 12:18; Jak. 3:2, 5) Ndo mbala tshɛ andolaka anto akina l’ɔtɛ wa waonga w’amɛna wele la wɔ.​—Ɛf. 4:29.

LANDE NA KAHOMBASO NTETEMALA MONGA LA MEMAKANA?

18. Ngande wakimanyiya Jehowa anto wele la memakana dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna, ko ahombaso nsala?

18 Tayɔsa tɛdikɔ toleki amɛna. Etena kalangaso mbɔsa tɛdikɔ t’ohomba lo lɔsɛnɔ, Jehowa ayotokimanyiya dia sho mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna koko paka naka tekɔ la memakana. Nde ndakaka dia nde ayoka “ɔsɛngɔsɛngɔ w’akanga wa memakana.” (Os. 10:17) Ndo nde ayosala awui efula oleki pokamɛ tsho ɔsɛngɔsɛngɔ aso. Bible ndakaka ɔnɛ: “Nde ayɔlɔmbɔla akanga wa memakana lo kɛnɛ kosembwe, ndo nde ayetsha akanga wa memakana mboka kande.” (Os. 25:9) Jehowa mbishaka ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ lo tshimbo ya Bible, ekanda * ndo dikongelo diatondja “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ.” (Mat. 24:45-47) Sho pombaka mbetawɔ l’okitshakitsha tshɛ dia tekɔ l’ohomba w’ekimanyielo, lo mbekaka awui watotondjɛ Jehowa ndo kambaka la kɛnɛ kekaso l’otema ɔtɔi.

19-21. Munga kakɔna kakasale Mɔsɛ la Kadɛshɛ, ndo wetshelo akɔna wakondjaso oma lo dui sɔ?

19 Tayewɔ nsala munga. Tokanyiya nto dikambo dia Mɔsɛ. L’edja k’ɛnɔnyi akumi nde aki la memakana ndo akangɛnyangɛnyaka Jehowa. Koko, oya l’ekomelo ka ɛnɔnyi 40 wa lɔkɛndɔ la paa l’oswe wa shɛnga, Mɔsɛ kondjonga la memakana. Kadiyɛnde ondo lakakimanyiya dia nshimbɛ lɔsɛnɔ lande l’Edjibito, aki oma la mvɔ ndo wakookundɛ la Kadɛshɛ. Ndo l’etena kɛsɔ nto ase Isariyɛlɛ wakatatɛ ndjakiyanya ɔnɛ hawokokamɛ dimɛna. Etena kɛsɔ vɔ “wakadjɛ Mɔsɛ londjo” l’ɔtɛ wakawahombe ashi. Kaanga mbakaasalɛ Jehowa ahindo efula lo tshimbo ya Mɔsɛ ndo mbakaalɔmbɔla Mɔsɛ dimɛna l’edja ka nshi efula, wodja wakayakiyanya. Vɔ kondjakiyanyaka tsho l’ɔtɛ wakawahombe ashi, koko lo dikambo dia Mɔsɛ wate kana oko nde mbakasale dindja dia vɔ monga la mposa k’ashi.​—Wal. 20:1-5, 9-11.

20 L’ɔtɛ wa nkɛlɛ, Mɔsɛ akashisha lotutsha. Lo dihole dia nde mbutɛ dive la mbetawɔ tshɛ dia diɔ ntondja ashi oko wakawodjangɛ Jehowa, Mɔsɛ akatɛ wodja la nkɛlɛ tshɛ ɔnɛ nde ayanga nsala dihindo. Oma laasɔ, nde akakɔmɔla danga lo dive mbala hiende ndo ashi efula wakatombe. Otako ndo nkɛlɛ akokonya dia nde nsala munga ka woke. (Os. 106:32, 33) L’ɔtɛ wakinde komonga la memakana lo tshanda mɔtshi, Mɔsɛ kombetawɔma dia mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya Daka.​—Wal. 20:12.

21 Ɛnyɛlɔ kɛnɛ toshaka wetshelo w’ohomba efula. Ntondotondo, sho pombaka salaka la wolo tena tshɛ dia nama memakana. Naka sho minya yimba lo dui sɔ kaanga lo tshanda mɔtshi, kete sho mbeyaka ndjonga l’otako ndo ndjɔtɛkɛta kana ndjosala akambo aha la nkanyiya. Dui dia hende ele, ekiyanu mbeyaka tɔkɔmɔla, diakɔ diele sho pombaka nsala la wolo dia monga la memakana kaanga etena katɔsɛngiyawɔ.

22-23. a) Lande na kahombaso ntetemala monga akanga wa memakana? b) Kakɔna kɛnya ɛtɛkɛta wele lo Zɛfaniya 2:3?

22 Tayokokamɛ. Kema edja nto, Jehowa ayanga minya anto wa kɔlɔ tshɛ oma la nkɛtɛ ndo paka akanga wa memakana mbayotshikala. Oma laasɔ, nkɛtɛ kayoyala mɛtɛ lo wɔladi. (Os. 37:10, 11) Onde wɛ ayoyala l’atei w’anto asɔ wele la memakana? Wɛ ayonga naka wɛ nsala awui wakɔlɔmba Jehowa wakafunde omvutshi Zɛfaniya.​—Adia Zɛfaniya 2:3.

23 Lande na kata Zɛfaniya 2:3 ɔnɛ: “Ondo nyayoshɛma”? Kɛsɔ halange nembetshiya ɔnɛ Jehowa bu l’akoka wa nkokɛ wanɛ walanga mbɔngɛnyangɛnya ndo wokande ngandji. Koko, ɛtɛkɛta ɛsɔ mɛnyaka dia sho pombaka nsala dui dimɔtshi dia sho kokamɛ. Sho koka ndjoshimbamɛ “lo lushi la nkɛlɛ ka Jehowa” ndo nsɛna pondjo pondjo naka sho nsala la wolo kakianɛ dia monga akanga wa memakana ndo ngɛnyangɛnya Jehowa.

OSAMBO 120 Tokoya memakana kaki Kristo

^ od. 5 Ndooko onto la l’atei aso lakotɔ la memakana. Sho pombaka nsala la wolo dia monga la memakana. Sho mbeyaka mɛna dia tekɔ la memakana etena kongaso l’anto walanga wɔladi, koko sho mbeyaka mɛna dia ekɔ dui dia wolo monga la memakana etena keso kaamɛ l’akanga w’etako. Lo sawo nɛ tayɔsɛdingola ekakatanu ɛmɔtshi wakokaso nkandola dia nkɛnɛmɔla dionga dia dimɛna dia memakana.

^ od. 3 ELEMBETSHIELO W’AWUI AMƆTSHI: Memakana. Anto wele la memakana mongaka ɛlɔlɔ etena kewɔ kaamɛ l’anto akina ndo mongaka la solo dia lotutsha kaanga etena kawaomadia anto akina. Okitshakitsha. Anto wele l’okitshakitsha bu akanga w’etako kana wa lotamanya; vɔ mbɔsaka dia anto akina mbaleka. Etena kendana dui sɔ la Jehowa, okitshakitsha nembetshiyaka dia nde salɛka wanɛ wele l’ɛse kande akambo la ngandji ndo la kɛtshi.

^ od. 12 Ase Babilɔna wakasha apami asato w’ase Hɛbɛru asɔ nkombo nyɛ: Shadrakɛ, Meshakɛ ndo Abɛdɛ-Nɛngɔ.​—Dan. 1:7.

^ od. 18 Ɛnyɛlɔ, enda sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Tɔsake tɛdikɔ tangɛnyangɛnya Nzambi,” diakatondjama lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka nɛi 15, 2011.

^ od. 59 ELEMBETSHIELO W’ESATO: La lotutsha ndo la wɔlamu tshɛ Yeso angola ambeki ande l’ɔkɔngɔ wa vɔ mana dia mbeya onto loleki woke l’atei awɔ.