1-2. (a) Kumbi Bayibolu likamba kuti Mozesi wenga munthu wa mtundu wuli, nanga ndi vinthu wuli vo wanguchita? (b) Kumbi te ndi chifukwa wuli chakujaliya akuzika?

BAYIBOLU likamba kuti Mozesi “wenga munthu wakuzika ukongwa kuluska ŵanthu wosi wo ŵenga pacharu chapasi.” (Maŵe. 12:3) Kumbi ivi ving’anamuwa kuti wenga wambula nthazi, wakukayikayika ndipuso wawopanga asani anyaki atimususka? Venivi ndivu anyaki angakamba asani akonkhoska munthu wakuzika. Kweni uwu mbuneneska cha. Mozesi wenga wanthazi, wenga wakukayikakayika cha ndipuso wenga muteŵeti wachiganga waku Chiuta. Chifukwa chakuti Yehova wangumuwovya, iyu wangufiska kulimbana ndi fumu yanthazi ya ku Ijipiti, wangulongozga ŵanthu pafufupi 3 miliyoni kujumpha muchipululu ndi kovya Ayisirayeli kuthereska arwani ŵawu.

² Isi tikumana ndi masuzgu ngakuyanana ndi ngo Mozesi wangukumana nangu cha. Kweni zuŵa lelosi tikumana ndi vinthu vo vingachitiska kuti kuje kwakusuzga kuŵa akuzika. Chinanga kuti veviyo, te ndi chifukwa chakuvwika chakujaliya akuzika. Yehova wakulayizga kuti, “akuzika azamulonde charu chapasi.” (Sumu 37:11) Kumbi yimwi muwona kuti mwe akuzika? Kumbi ŵanthu anyaki angakamba kuti mwe akuzika? Techendamuki mafumbu yanga, titenere kuziŵa vo kuzika kung’anamuwa.

3-4. (a) Kumbi kuzika kuyanana ndi vinthu wuli? (b) Kumbi titenere kuja ndi mijalidu wuli kuti tije akuzika, ndipu ntchifukwa wuli titenere kuja ndi mijalidu iyi?

³ Kuzika * kwe nge chithuzi chakutowa. Mu nthowa wuli? Munthu  yo wajambula vithuzi, wasazga mitundu yakupambanapambana kuti wapangi chithuzi chakutowa. Mwakuyanana ŵaka, nasi tikhumbika kuja ndi mijalidu yakupambanapambana kuti tije akuzika. Yinyaki mwa mijalidu iyi nkhujiyuyuwa, kuvwiya ndi chiganga. Titenere kuja ndi mijalidu yeniyi kuti tikondwesi Yehova. Ntchifukwa wuli tikamba viyo?

⁴ Ŵanthu ŵija wo mbakujiyuyuwa ndiwu angachita khumbu laku Chiuta. Iyu wakhumba kuti tije akuzika. (Mate. 5:5; Aga. 5:23) Asani tichita vo Chiuta wakhumba, Satana wakwiya. Mwaviyo, chinanga kuti te akujiyuyuwa kweniso akuzika, ŵanthu anandi wo ŵe ku chigaŵa chaku Satana atititinkha. (Yoha. 15:18, 19) Ndichu chifukwa chaki tikhumbika chiganga kuti tilimbani ndi Satana.

5-6. (a) Ntchifukwa wuli Satana watinkha ŵanthu akuzika? (b) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga?

⁵ Munthu wakuzika wapambana ndi wakujikuzga. Iyu waswera cha kukwiya ndipuso watimuvwiya cha Yehova. Ivi vikonkhoska umampha mo Satana waliri. Ndichu chifukwa chaki watinkha ŵanthu akuzika! Ŵanthu akuzika alongo kuti Satana ndi muheni ukongwa chifukwa ŵe ndi mijalidu yamampha yo iyu walivi. Kweni chinthu cho chitimuŵaŵa ukongwa Satana ntchakuti ŵanthu akuzika alongo kuti iyu ngwaboza. Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Chifukwa mwemosi mo wangachitiya, wangaŵalekesa cha kuteŵete Yehova!—Jobu 2:3-5.

⁶ Kumbi mphanyengu niyi po kuja wakuzika kungaŵa kwakusuzga? Ndipu ntchifukwa wuli tikhumbika kulutirizga kuja akuzika? Kuti timuki mafumbu yanga, tikambiskanengi vo wanguchita Mozesi, Aheberi atatu wo ŵenga ku ukapolu ku Babiloni ndi Yesu.

7-8. Kumbi Mozesi wanguchita wuli ŵanthu anyaki ŵati aleka kumutumbika?

⁷ Asani tapaskika udindu: Vingaŵa vakusuzga kwaku wo ŵe ndi udindu kuja akuzika asani munthu munyaki yo we pasi pawu wakamba kuti achita umampha cha vinthu pamwenga watiŵatumbika cha. Kumbi va nge ivi vikukuchitikiyanipu? Kumbi mungachita wuli asani munthu wa mubanja linu ndiyu wachita venivi? Tiyeni tikambiskani vo Mozesi wanguchita pa nkhani yeniyi.

⁸ Yehova wangusankha Mozesi kuti walongozgi Ayisirayeli ndipu wangumukambiya kuti walembi marangu ngo ngaŵalongozganga. Vawonekiyanga limu kuti Yehova wenga ndi Mozesi.  Chinanga kuti venga viyo, mzichi waki Miriamu ndi muku waki Aroni angwamba kumunyoza chifukwa cha muthukazi yo wanguto. Ŵanthu anyaki wo ŵenga ku chigaŵa chaku Mozesi, atenere kuti angukwiya ndipu akhumbanga kuweze. Kweni Mozesi wanguchita viyo cha. Iyu wanguthaŵiriya cha kukwiya ndi vo Miriamu ndi Aroni anguchita. Ndipu wanguŵeyere Yehova kuti wachizgi Miriamu ku makhati ngo wenga nangu. (Maŵe. 12:1-13) Ntchifukwa wuli Mozesi wanguchita viyo?

9-10. (a) Kumbi Yehova wangumuwovya wuli Mozesi? (b) Kumbi mitu ya mabanja ndi ŵara angasambiranji kwaku Mozesi?

⁹ Mozesi wanguzomera kuti Yehova wamusambizi. Kwa vyaka 40 vo Mozesi wanguja mu nyumba ya chifumu ku Ijipiti, wenga wakuzika cha. Mwakuti wenga ndi mtima wakunjoŵi ndipu wangubaya munthu yo iyu wawonanga kuti wanguchita vinthu vambula urunji. Mozesi waŵanaŵananga kuti Yehova wakondwengi ndi vo wanguchita. Kwa vyaka 40, Yehova wanguwovya Mozesi kuziŵa kuti wakhumbikanga chiganga pe cha kuti walongozgi Ayisirayeli. Iyu wakhumbikanga so kuja wakuzika. Kuti Mozesi waje wakuzika, wakhumbikanga kuja wakujiyuyuwa, wakuvwiya kweniso wambula kukwiya luŵi. Iyu wangusambira kuja ndi mijalidu yeniyi ndipu wenga mulongozgi wamampha ukongwa.—Chitu. 2:11, 12; Machi. 7:21-30, 36.

¹⁰ Mazuŵa nganu, mitu ya mabanja ndi ŵara angachita umampha kutore vo Mozesi wanguchita. Asani ŵanthu anyaki atikutumbikani cha, mungathaŵiriyanga cha kukwiya. Mujiyuyuwengi ndi kuzomera vo mwanangisa. (Waku. 7:9, 20) Mugwiriskiyengi ntchitu ulongozgi waku Yehova pakumalana ndi masuzgu. Ndipu nyengu zosi mumukengi mwakuzika. (Nthanthi 15:1) Asani mitu ya mabanja ndi ŵara amuka mwakuzika, atovya kuti paŵi chimangu, akondwesa Yehova ndipu abali ndi azichi angasambira kwaku yiwu mo angajaliya akuzika.

11-13. Kumbi vo Aheberi atatu anguchita vititiwovya wuli?

¹¹ Asani titombozgeka: Kwamba kali, ŵanthu wo alamuliya atombozga ateŵeti aku Yehova. Yiwu angakamba kuti tivwiya cha marangu kweni uneneska ngwakuti ‘tivwiya Chiuta nge wakuwusa kuluska ŵanthu.’ (Machi. 5:29) Tinganyozeka, kumangika pamwenga kupumika. Kweni Yehova wangatiwovya kuti tileki kuweze ndi kuja akuzika.

¹² Ŵanaŵaniyani vo Hananiya, Mishaele ndi Azariya anguchita. * Aheberi atatu yaŵa, ŵenga ku ukapolu. Fumu ya ku Babiloni yinguŵalamula kuti agwadiyi chikozgu cha golidi. Hananiya, Mishaele ndi Azariya angukonkhoske fumu mwakuzika chifukwa cho angasope  cha chikozgu. Yiwu angulutirizga kuvwiya Chiuta chinanga kuti fumu yinguŵawofya kuti yiŵaponyengi mung’anju ya motu. Fumu yati yaŵaponyamu, Yehova wanguŵataska mwaliŵi. Kweni yiwu ŵengavi maŵanaŵanu ngakuti waŵataskengi mwemosi mo vingaŵiya. Mumalu mwaki, ŵenga akunozgeka kulonde chechosi cho Yehova wangazomereza. (Danye. 3:1, 8-28) Yiwu angulongo kuti ŵanthu akuzika ŵe ndi chiganga. Chinanga kuti wo alamuliya angatiwofya pamwenga kutipaska chilangu, tingaleka cha ‘kujipereka kwaku Yehova pe.’—Chitu. 20:4, 5.

¹³ Kumbi tingachita wuli nge Aheberi atatu yaŵa asani takumana ndi vinthu vo vingachitiska kuti tileki kuja akugomezgeka kwaku Chiuta? Titenere kujiyuyuwa ndi kugomezga Yehova kuti watiphweriyengi. (Sumu 118:6, 7) Ŵanthu wo atitipusikiya kuti tachita vinthu viheni, tikhumbika kuŵamuka mwakuzika kweniso mwaulemu. (1 Petu. 3:15) Ndipu tikhumbika kukana kuchita chechosi cho chingananga ubwezi widu ndi Awusefwi achanju.

14-15. (a) Kumbi ndi vinthu wuli vo vingachitika asani tasuzgika maŵanaŵanu? (b) Mwakukoliyana ndi Yesaya 53:7, 10, ntchifukwa wuli tingakamba kuti Yesu wakutipaska sambiru lamampha ukongwa pa nkhani ya kuzika asani tasuzgika maŵanaŵanu?

¹⁴ Asani tasuzgika maŵanaŵanu: Tosi tisuzgika maŵanaŵanu pa vifukwa vakupambanapambana. Tingasuzgika maŵanaŵanu asani taja kamanavi kuti tilembi mayesu ku sukulu pamwenga asani tapaskika ntchitu yakusuzga ku ntchitu. Tingasuzgika so maŵanaŵanu asani kuchipatala akhumba kutipanga opareshoni pamwenga kutipima kuti aziŵi matenda ngo titama. Asani tasuzgika maŵanaŵanu vingaŵa vakusuzga kuchita vinthu mwakuzika. Tingakwiya ndi vinthu vo pakwamba taviwonanga kuti veumampha ŵaka. Tingalongoro mwaganyavu pamwenga kuŵachitiya vinthu viheni anyidu. Asani tasuzgika maŵanaŵanu, tiŵanawaniyengi vo Yesu wanguchita.

¹⁵ Yesu wangusuzgika maŵanaŵanu ukongwa kwati kwaja kamanavi kuti wamalizi uteŵeti waki wa panu pasi. Wanguziŵa kuti amubayengi ndipuso kuti wasuzgikengi ukongwa. (Yoha. 3:14, 15; Aga. 3:13) Iyu wangusuzgika maŵanaŵanu kwati kwaja myezi yimanavi kuti wafwi. (Luka 12:50) Ndipu kwati kwaja mazuŵa ngamanavi kuti wafwi, Yesu wangukamba kuti: “Ndasuzgika maŵanaŵanu.” Vo wangukamba mu pempheru vilongo kuti wenga wakujiyuyuwa ndipuso kuti wavwiyanga Chiuta. Yesu wangukamba kuti: “Ada, nditaskeni mu ora ili. Chinanga kuti ve viyo, ndikuza chifukwa cha ora lenili. Ada, kankhuskani zina linu.” (Yoha. 12:27, 28) Nyengu yati yakwana, Yesu wangujipereka yija kwa arwani aku Chiuta. Yiwu angumubaya mwankhaza ukongwa kweniso mwakuchitiska soni. Chinanga kuti wangutombozgeka ukongwa ndi kusuzgika maŵanaŵanu, iyu wanguzika ndi kuchita khumbu laku Chiuta. Ivi vilongo kuti Yesu wakutipaska sambiru lamampha ukongwa pa nkhani ya kuzika asani tasuzgika maŵanaŵanu.—Ŵerengani Yesaya 53:7, 10.

16-17. (a) Kumbi abwezi apamtima aku Yesu anguchitanji vo vatingi vichitiskengi kuti kuje kwakusuzga kuti waje wakuzika? (b) Kumbi tingachita wuli nge Yesu?

¹⁶ Ndi usiku wo Yesu wangukoleke, abwezi ŵaki apamtima anguchita vinthu vo vatingi vichitiskengi kuti kuje kwakusuzga kuti waje wakuzika. Ŵanaŵaniyani mo wangusuzgikiya maŵanaŵanu pa usiku uwu. Asani wanguleka kugomezgeka, palivi yo watingi waŵengi ndi chilindizga cha umoyu wamuyaya. (Aro. 5:18, 19) Ndipu chakuzirwa ukongwa kuluska vosi ntchakuti mbiri ya Awisi nayu yatingi yinangikengi. (Jobu 2:4) Pa nyengu yo waryanga chakurya chakumaliya ndi akutumika, yiwu angwamba “kususkana ukongwa kuti mura ukongwa  ndiyani pakati pawu.” Yesu wanguŵawovyapu kananandi ŵaka pa nkhani iyi, kusazgapu pa zuŵa lenili. Chinanga kuti venga viyo, wangukwiya cha. Mumalu mwaki, wanguŵamuka mwakuzika. Iyu wanguŵakonkhoske mwaulemu kweni mwanthazi nkharu yo akhumbikanga kuja nayu. Pavuli paki, wanguŵawonga abwezi ŵaki chifukwa cha kulutirizga kuja akugomezgeka kwaku iyu.—Luka 22:24-28; Yoha. 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Kumbi yimwi mwatingi muchitengi wuli asani vo vinguchitikiya Yesu vinguchitikiya yimwi? Nasi tingaja akuzika nge mo Yesu wanguchitiya asani tasuzgika maŵanaŵanu. Tikhumbika kuvwiya dangu laku Yehova lakuti: “Lutirizgani kuzizipizgiyana.” (Ako. 3:13) Chingaŵa chipusu kuvwiya dangu ili asani tikumbuka kuti tosi tikamba ndi kuchita vinthu vo vikwiyiska anyidu. (Nthanthi 12:18; Yako. 3:2, 5) Nyengu zosi titenere kuwonga anyidu chifukwa cha mijalidu yamampha yo ŵe nayu.—Aefe. 4:29.

18. Kumbi Yehova watiŵawovya wuli ŵanthu akuzika kuti asankhi umampha vakuchita, kweni yiwu atenere kuchitanjipu?

¹⁸ Kungatiwovya kuti tisankhengi umampha vakuchita. Asani tikhumba kuchita vinthu vinyaki vakusuzga, Yehova wangatiwovya kuti tisankhi mwazeru. Kweni wangachita viyo pijapija asani te akuzika. Iyu watitilayizga kuti wavwengi “pemphu la ŵanthu akuzika.” (Sumu 10:17) Iyu wachitengi vinandi kuluska kuvwa ŵaka pemphu lidu. Bayibolu lititilayizga kuti: ‘Iyu walongozga akuzika mu cho ntchakwenere, ndipu watiŵasambiza nthowa yaki.’ (Sumu 25:9) Yehova watitilongozga kuziya mu Bayibolu, mu mabuku * ndi vinthu vinyaki vo “kapolu wakugomezgeka ndi wazeru” watitipaska. (Mate. 24:45-47) Titenere kujiyuyuwa ndi kuzomera vo Yehova wachita kuti watiwovyi. Tingachita viyo asani tisambira vo iyu watitipaska ndi kuchita vo tisambira.

19-21. Kumbi Mozesi wangubudisanji ku Kadeshe, ndipu isi tisambiranjipu?

¹⁹ Kungatiwovya kuti tikhwechengi kubudiska vinthu. Ŵanaŵaniyani so vo Mozesi wanguchita. Kwa vyaka vinandi iyu wenga wakuzika ndipu wakondwesanga Yehova. Kweni Ayisirayeli ŵati aja muchipululu kwa vyaka pafufupi 40, Mozesi wangutondeka kuja wakuzika. Mzichi waki ndipu wafwa ŵaka ndi kuŵikika ku Kadeshe. Watenere kuti wenga yo wangumutaska  ku Ijipiti. Ayisirayeli angwamba so kudandawula. Pa nyengu iyi, angwamba “kupindana ndi Mozesi” chifukwa cha kusoŵa kwa maji. Ŵanthu adandawulanga chinanga kuti Yehova wanguchita vakuziziswa vinandi kuziya mwaku Mozesi ndipuso chinanga kuti Mozesi wanguŵalongozga umampha kwa nyengu yitali. Ayisirayeli adandawulanga chifukwa chakusoŵa kwa maji pe cha. Kweni ambanga so mulandu Mozesi nge kuti iyu ndiyu wanguchitiska kuti maji ngasoŵi.—Maŵe. 20:1-5, 9-11.

²⁰ Chifukwa cha kukwiya, Mozesi wanguleka kuja wakuzika. Mumalu mwakulongoro ndi mwa, nge mo Yehova wangulamuliya, Mozesi wangukalipiya ŵanthu ndipu wangukamba nge kuti iyu ndiyu watuzgengi maji. Pavuli paki, wangupuma mwa kaŵi ndipu maji ngangwamba kutuwa. Iyu wangubuda chifukwa cha ukali ndi kujikuzga. (Sumu 106:32, 33) Chifukwa chakuti Mozesi wangutondeka kuja wakuzika kwa nyengu yimanavi, Yehova wangumukambiya kuti wamusere cha mucharu cho wanguŵalayizga.—Maŵe. 20:12.

²¹ Kumbi isi tisambirapunji pa chakuchitika ichi? Chakwamba, titenere kuja akuzika nyengu zosi. Asani tingatayirizga kwa nyengu yimanavi, tingayamba kujikuzga ndipu ivi vingachitiska kuti tilongoro ndi kuchita vinthu mwambula zeru. Chachiŵi, kusuzgika maŵanaŵanu kungachitiska kuti kuje kwakusuzga kuja akuzika. Mwaviyo, titenere kuyesesa kuja akuzika, chinanga mphanyengu yo vinthu vatisuzga.

22-23. (a) Ntchifukwa wuli titenere kulutirizga kupenja kuzika? (b) Kumbi fundu ya pa Zefaniya 2:3 yilongonji?

²² Kwazakutiwovya kuti Yehova wazitivikiliyi. Sosonu kweni yapa, Yehova watuzgengepu ŵanthu wosi aheni pacharu chapasi ndipu akuzika pe ndiwu azamujapu. Pavuli paki, pacharu chapasi pazamuja chimangu. (Sumu 37:10, 11) Kumbi yimwi mwazamuja mugulu la ŵanthu akuzika ŵenaŵa? Mungazija mugulu la ŵanthu yaŵa, asani muvwiya vo Yehova wakukamba kuziya mwa mchimi Zefaniya.—Ŵerengani Zefaniya 2:3.

²³ Ntchifukwa wuli pa Zefaniya 2:3 pakamba kuti: “Panyaki mungazibisika”? Fundu iyi ying’anamuwa kuti Yehova wangatondeka cha kuvikiliya wo akhumba kumukondwesa ndipuso wo atimuyanja. Mumalu mwaki, yilongo kuti tikhumbika kuchitapu kanthu kuti iyu wazitivikiliyi. Tingazipona “mu zuŵa la ukali waku Yehova” ndi kuja kwamuyaya asani tiyesesengi kupenja kuzika kuti tikondwesi Yehova.