1-2. (a) Xana Bibele yi n’wi hlamusela njhani Muxe naswona i yini leswi a swi endleke? (b) Hi xihi xivangelo lexi twalaka xo va hi hlakulela ku rhula?

LOKO Bibele yi hlamusela Muxe yi ri “a a rhule ku tlula vanhu hinkwavo lava a va ri ehenhla ka vuandlalo bya misava.” (Tinhl. 12:3) Xana leswi swi vula leswaku a tsanile, a a chava ku endla swiboho naswona a chava ku yima a tiyile loko vanhu va n’wi kaneta? Phela sweswo hi leswi vanhu va swi vulaka hi munhu loyi a rhuleke. Kambe sweswo a hi ntiyiso. Muxe a ri wanuna wa matimba, a ri ni vuswikoti byo endla swiboho naswona a ri nandza wa Xikwembu loyi a nga ni xivindzi. Hi ku pfuniwa hi Yehovha, u kote ku ya eka mufumi wa matimba wa le Egipta, a rhangela vanhu lava kumbexana a va ri 3 000 000 emananga naswona u tlhele a pfuna tiko ra Israyele ri hlula valala va rona.

² Hambiswiritano, a hi langutani na swona swiphiqo leswi fanaka ni leswi Muxe a swi hluleke, kambe siku na siku hi langutana ni swiyimo leswi swi nga ha endlaka leswaku swi hi tikela ku va lava rhuleke. Nilokoswiritano, hi ni xivangelo lexi twalaka xo hlakulela mfanelo leyi. Yehovha u hi tshembisa leswaku “lavo rhula va ta dya ndzhaka ya misava.” (Ps. 37:11) Xana u anakanya leswaku u munhu wo rhula? Xana vanhu van’wana va vona u ri la rhuleke? Hi nga se hlamula swivutiso leswi swa nkoka, a hi rhangeni hi ku tiva leswaku swi vula yini ku va la rhuleke.

3-4. (a) Ku rhula ku nga fanisiwa na yini? (b) Hi tihi timfanelo ta mune leti hi faneleke hi va na tona leswaku hi va lavo rhula naswona hikwalaho ka yini?

³ Ku rhula ku nga fanisiwa ni xifaniso xo saseka. Hi ndlela yihi? Ku fana ni leswi mumpfampfarhuti a hlanganisaka tipende to tala leswaku a endla xifaniso xo saseka, na hina hi fanele hi hlanganisa timfanelo to hlayanyana leswaku hi va lava rhuleke. Tin’wana  ta timfanelo teto i ku titsongahata, ku yingisa, ku olova ni xivindzi. Hikwalaho ka yini hi fanele hi va ni timfanelo teto loko hi lava ku tsakisa Yehovha? *

⁴ I vanhu lava titsongahataka ntsena lava nga ta endla ku rhandza ka Xikwembu. Ku rhandza ka Xikwembu swi katsa leswaku hi va lavo rhula. (Mat. 5:5; Gal. 5:23) Loko hi endla ku rhandza ka Xikwembu hi karihisa Sathana. Hambiloko hi titsongahata ni ku va lavo rhula, vanhu vo tala lava nga xiphemu xa misava ya Sathana va hi venga. (Yoh. 15:18, 19) Hikwalaho, hi fanele hi va ni xivindzi leswaku hi alela Sathana.

5-6. (a) Hikwalaho ka yini Sathana a venga vanhu lavo rhula? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi hlamula?

⁵ Munhu loyi a nga riki na ku rhula wa titlakusa, loko a hlundzuka a nga lawuleki naswona a nga n’wi yingisi Yehovha. Sweswo swi n’wi hlamusela kahle Sathana. A swi hlamarisi leswi a vengaka vanhu lava titsongahataka! Va paluxa vuhomboloki byakwe hi ku va ni vumunhu lebyinene lebyi a nga riki na byona. Xo biha ngopfu eka Sathana hileswaku va paluxa leswaku i muhembi. Hikwalaho ka yini? Hikuva ku nga khathariseki leswi a swi vulaka kumbe ku swi endla, a nge swi koti ku tshikisa vanhu vo rhula ku tirhela Yehovha!—Yobo 2:3-5.

⁶ Hi rini laha swi nga hi tikelaka leswaku hi va lavo rhula? Naswona hikwalaho ka yini hi fanele hi hambeta hi tikarhatela ku va lavo rhula? Leswaku hi kuma tinhlamulo ta swivutiso leswi, hi ta tlhuvutsa xikombiso lexi hi vekeriweke xona hi Muxe, Vaheveru vanharhu lava a va ri mahlonga eBabilona ni xa Yesu.

7-8. Muxe u angule njhani loko a deleriwa?

⁷ Loko u nyikiwe vulawuri byo karhi: Swi nga ha tika ku va la rhuleke eka lava nga ni vulawuri, ngopfungopfu loko un’wana loyi a a nga ehansi ka vulawuri bya vona a nga va xiximi kumbe a xopaxopa swiboho swa vona. Xana sweswo swi tshame swi ku endlekela? A hi nge xirho xa ndyangu xa swi endla sweswo. Xana a wu ta angula njhani? A hi kambisiseni leswi Muxe a swi endleke loko a ri eka xiyimo xo tano.

 ⁸ Yehovha u hlawule Muxe leswaku a va murhangeri wa tiko ra Israyele ni ku n’wi nyika lunghelo ro tsala milawu leyi a yi ta va kongomisa. A swi ri erivaleni leswaku Yehovha a a n’wi seketela. Hambiswiritano, sesi wa Muxe, Meriyamu swin’we na buti wakwe Aroni, a va vulavula ku biha hi Muxe naswona a va n’wi xopaxopa hikwalaho ka nsati loyi a n’wi tekeke. Vavanuna van’wana lava nga eka xiyimo xa Muxe a va ta va va hlundzukile ni ku lava ku tlherisela kambe Muxe a nga endlanga tano. A nga khunguvanyekanga hi ku olova. U tlhele a kombela Yehovha leswaku a tshika ku xupula Meriyamu. (Tinhl. 12:1-13) Hikwalaho ka yini Muxe a endle hi ndlela yoleyo?

9-10. (a) I yini leswi Yehovha a pfuneke Muxe leswaku a swi twisisa? (b) Tinhloko ta mindyangu ni vakulu va nga dyondza yini eka Muxe?

⁹ Muxe u pfumelele Yehovha leswaku a n’wi letela. Ku ringana malembe ya 40, Muxe a a ri xirho xa ndyangu wa le vuhosini bya Egipta naswona a nga ri munhu wo rhula enkarhini wolowo. Entiyisweni a hatla ku hlundzuka lerova u kale a dlaya wanuna wun’wana loyi a ehleketa leswaku a khoma van’wana hi ndlela yo biha. Muxe a ehleketa leswaku Yehovha u ta pfumelelana ni swiendlo swakwe. Yehovha u hete malembe ya 40 a ri karhi a pfuna Muxe ku twisisa leswaku a nga fanelanga a va ni xivindzi ntsena leswaku a ta rhangela Vaisrayele kambe a fanele a tlhela a va la rhuleke. Leswaku a va la rhuleke a swi lava leswaku a titsongahata, a yingisa ni ku olova. U swi dyondzile sweswo kutani a va mulanguteri lonene.—Eks. 2:11, 12; Mint. 7:21-30, 36.     

¹⁰ Namuntlha, tinhloko ta mindyangu ni vakulu va fanele va tekelela Muxe. Loko mi xopaxopiwa, mi nga hatliseli ku hlundzuka. Titsongahateni kutani mi amukela loko mi endle xihoxo. (Ekl. 7:9, 20) Hi ku titsongahata landzelani nkongomiso wa Yehovha loko mi lulamisa swiphiqo. Naswona mikarhi hinkwayo nhlamulo ya n’wina a yi ve yo olova. (Swiv. 15:1) Loko tinhloko ta mindyangu ni vakulu va endla tano, va tsakisa Yehovha, va endla leswaku ku va ni ku rhula naswona va veka xikombiso xa ndlela leyi hi nga vaka lavo rhula ha yona.

11-13. Hi xihi xikombiso lexi Vaheveru vanharhu va hi vekeleke xona?

¹¹ Loko u xanisiwa: Ematin’wini hinkwawo, vafumi va vanhu va xanise vanhu va Yehovha. Va nga hi hehla hi vugevenga byo hambanahambana, kambe ntiyiso wa mhaka hi leswaku hi hlawula ku “yingisa Xikwembu tanihi mufumi ku tlula vanhu.” (Mint. 5:29) Hi nga ha hlekuriwa, hi pfaleriwa emakhotsweni kumbe hi bukuteriwa. Hambiswiritano, hi ku pfuniwa hi Yehovha, loko hi weriwa hi miringo a hi nge rihiseli kambe hi ta tshama hi rhurile.

¹² A hi kambisiseni xikombiso lexi Vaheveru vanharhu ku nga Hananiya, Mixayele na Azariya  va hi vekeleke xona. * Hosi ya Babilona yi va lerise leswaku va khinsamela xifaniso lexikulu xa nsuku. Hi moya wo rhula va hlamusele hosi leswaku hikwalaho ka yini va nga gandzeli xifaniso. Va tshame va tshembekile eka Xikwembu ku nga khathariseki nxungeto wa hosi wo va chela ekheleni ra ndzilo lowu pfurhaka. Hi xitshuketa, Yehovha u hlawule ku ponisa vavanuna volavo kambe a va nga swi tivi leswaku u ta endla tano. Nilokoswiritano, a va tiyimisele ku amukela xin’wana ni xin’wana lexi Yehovha a ta xi pfumelela. (Dan. 3:1, 8-28) Va swi kombise kahle leswaku vanhu vo rhula hakunene va ni xivindzi, leswaku a ku na hosi, nxungeto kumbe nxupulo leswi nga ta hi tshikisa ku nyika Yehovha vugandzeri lebyi “hlawulekeke.”—Eks. 20:4, 5.     

¹³ Loko ku tshembeka ka hina eka Xikwembu ku ringiwa, hi nga va tekelela njhani Vaheveru lavanharhu? Ha titsongahata naswona ha tshemba leswaku Yehovha u ta hi khathalela. (Ps. 118:6, 7) Hi va hlamula hi moya wo rhula ni hi xichavo lava hi hehlaka hi swilo swo biha. (1 Pet. 3:15) Hi ala ku endla nchumu wihi na wihi lowu nga onhaka vuxaka bya hina na Tata wa hina wa rirhandzu.

14-15. (a) Ku nga endleka yini loko hi ri ehansi ka ntshikilelo? (b) Hi ku ya hi Esaya 53:7, 10, hikwalaho ka yini hi vula leswaku Yesu u hi vekele xikombiso lexinene ngopfu xo va ni ku rhula ehansi ka ntshikilelo?

¹⁴ Loko u tshikilelekile: Hinkwerhu hi va ni ntshikilelo hikwalaho ka swivangelo swo hambanahambana. Nkarhi wun’wana u nga ha titwa u tshikilelekile loko u lava ku tsala xikambelo exikolweni kumbe loko u endla ntirho wo karhi entirhweni. Kumbe ha tshikileleka loko hi ehleketa hi vutshunguri byo karhi lebyi hi byi lavaka. Loko hi ri ehansi ka ntshikilelo a swi olovi leswaku hi va lavo rhula. Swilo swin’wana leswi hi ntolovelo swi nga hi karhatiki swi nga ha sungula ku hi karhata. Hi nga ha sungula ku kariha kumbe hi nga ha va khomi kahle vanhu van’wana. Loko u tshame u tshikileleka, xiya leswi u nga swi dyondzaka eka xikombiso xa Yesu.

¹⁵ Eka tin’hweti takwe to hetelela a ri laha misaveni, Yesu a ri ehansi ka ntshikilelo lowukulu. A a swi tiva leswaku u ta dlayiwa ni ku xanisiwa hi ndlela ya tihanyi. (Yoh. 3:14, 15; Gal. 3:13) Eka tin’hweti ti nga ri tingani a nga se fa, Yesu u vule leswaku u karhatekile. (Luka 12:50) Naswona masiku ma nga ri mangani a nga se dlayiwa, Yesu u te: “Moya-xiviri wa mina wu karhatekile.” Marito lama a ma tirhiseke loko a tiphofula hi xikhongelo ma kombisa leswaku a titsongahata ni ku yingisa Xikwembu, u te: “Tatana, ndzi ponise enkarhini lowu. Nilokoswiritano, hi yona mhaka leyi ndzi teke enkarhini lowu. Tatana, vangamisa vito ra wena.” (Yoh. 12:27, 28) Loko nkarhi wu fika, hi xivindzi Yesu u tinyikele eka valala va Xikwembu, lava n’wi dlayeke hi ndlela ya tihanyi ni leyi khomisaka tingana. Hambileswi a tshikilelekile ni ku xanisiwa swinene, Yesu u endle ku rhandza ka Xikwembu. Handle ko kanakana hi nga vula leswaku Yesu u hi vekele xikombiso lexinene ngopfu xo va ni ku rhula kumbe ku titsongahata ehansi ka ntshikilelo!—Hlaya Esaya 53:7, 10.

16-17. (a) Vanghana va Yesu va ku ringe njhani ku tshembeka kakwe? (b) Hi nga n’wi tekelela njhani Yesu?

¹⁶ Hi vusiku byakwe byo hetelela a ri laha misaveni, vanghana vakwe lavakulu va endle swilo leswi a swi ta ringa ku rhula ka yena. Ehleketa hi ntshikilelo lowu Yesu a ri na wona hi vusiku byebyo. Xana a ta tshama a tshembekile hi ku helela ku fikela a dlayiwa? Loko a a nga tshembekanga, a ku nga ri na munhu loyi a ta va ni ntshembo wo kuma vutomi lebyi nga heriki. (Rhom. 5:18, 19) Xa nkoka swinene hileswi a ku katseka ni ndhuma ya Tata wakwe. (Yobo 2:4) Hi nkarhi lowu a dya swakudya ro hetelela ni vanghana vakwe lavakulu, ku pfuke “ku kanetana lokukulu” exikarhi ka vaapostola malunghana ni “loyi a  vonakaka a ri lonkulu eka hinkwavo.” Yesu a va tshinye ko tala hi mhaka yoleyo, ku katsa ni le ka madyambu wolawo! Lexi hlamarisaka hi leswaku Yesu a nga va hlundzukelanga. Ematshan’weni ya sweswo, u va hlamule hi moya wo rhula. Hi musa kambe a tiyisile, Yesu u tlhele a hlamusela langutelo leri a va fanele va va na rona. Naswona u tlhele a bumabumela vanghana vakwe hileswi va n’wi seketeleke hi ku tshembeka.—Luka 22:24-28; Yoh. 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Xana a wu ta va u endle yini loko a wu ri eka xiyimo lexi fanaka? Hi nga tekelela Yesu hi ku tshama hi rhurile loko hi ri ehansi ka ntshikilelo. Hi ku swi rhandza yingisani xileriso xa Yehovha lexi nge “hambetani mi lehiselana mbilu ni ku rivalelana.” (Kol. 3:13) Hi ta yingisa Yehovha loko hi tsundzuka leswaku hinkwerhu hi vula swilo kumbe ku endla swilo leswi khunguvanyisaka van’wana. (Swiv. 12:18; Yak. 3:2, 5) Naswona mikarhi hinkwayo bumabumela van’wana loko va endle leswinene.—Efe. 4:29.

18. Yehovha u va pfuna njhani vanhu vo rhula leswaku va endla swiboho leswinene kambe va fanele va endla yini?

¹⁸ Hi ta endla swiboho leswinene. Loko hi ri ehansi ka swiyimo swo tika evuton’wini, Yehovha u ta hi pfuna hi endla swiboho leswinene ntsena loko hi ri lavo rhula. U tshembisa leswaku u ta yingisa “ku navela ka lavo rhula.” (Ps. 10:17) Naswona a nge yingiseli ku navela ka hina ntsena. Bibele yi tshembisa yi ku: “U ta endla leswaku lavo rhula va famba hi xiboho xakwe xa vuavanyisi, lavo rhula u ta va dyondzisa ndlela yakwe.” (Ps. 25:9) Yehovha u hi nyika nkongomiso wo tano hi ku tirhisa Bibele, minkandziyiso *, tivhidiyo ni mihlangano leswi lunghiseleriwaka hi “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha.” (Mat. 24:45-47) Hi ku titsongahata hi fanele hi pfumelela Yehovha a hi pfuna hi ku dyondza ni ku tirhisa hinkwaswo leswi a hi lunghiseleleke swona.

19-21. Hi xihi xihoxo lexi Muxe a xi endleke eKadexi naswona hi nga dyondza yini eka xona?

¹⁹ Hi ta papalata ku endla swihoxo. Tlhela u anakanya hi Muxe. Ku ringana malembe yo tala u tshame a ri wo rhula ni ku tsakisa Yehovha. Nilokoswiritano, loko va ri ekusuhi ni ku heta malembe ya 40 va ri emananga, Muxe u tsandzeke ku va la rhuleke. Sesi wa yena, loyi kumbexana a poniseke vutomi byakwe eEgipta, a ha ku lova a tlhela a lahliwa eKadexi. Sweswi Vaisrayele a va vula leswaku a va khathaleriwi. A va “holovela Muxe” hi leswi a ku kala mati. Hambileswi Yehovha  a nyikeke Muxe matimba yo endla masingita ni leswi a va rhangela hi ndlela yo pfumala vutianakanyi, vanhu va n’wi holoverile. A va nga gunguli hikwalaho ka ku pfumaleka ka mati ntsena kambe a va tlhela va holovela Muxe, onge hi loko ku ri yena loyi a endla leswaku ku nga vi na mati.—Tinhl. 20:1-5, 9-11.

²⁰ Muxe u hlundzukile kutani a tsandzeka ku tikhoma. Ematshan’weni yo vulavula ni ribye hilaha Yehovha a n’wi leriseke hakona, Muxe u vulavule na vanhu hi ku hlundzuka a va byela leswaku u ta va endlela singita. Kutani u be ribye kambirhi kutani mati yo tala ma huma. Ku titlakusa ni ku hlundzuka swi endle leswaku a endla xihoxo lexikulu. (Ps. 106:32, 33) Hikwalaho ka sweswo, Muxe a nga pfumeleriwanga ku nghena eTikweni ra Xitshembiso.—Tinhl. 20:12.

²¹ Eka xiendlakalo lexi, hi dyondza dyondzo ya nkoka. Xo sungula, mikarhi hinkwayo hi fanele hi tikarhatela ku va lavo rhula. Loko hi tshika ku va lava rhuleke swa nkarhinyana hi nga ha sungula ku titlakusa kutani hi vulavula ni ku endla swilo hi vuphukuphuku. Xa vumbirhi, loko hi ri ehansi ka ntshikilelo swi nga hi tikela ku va lavo rhula, hikwalaho hi fanele hi lwela ku va ni ku rhula niloko hi ri ehansi ka ntshikilelo.

22-23. (a) Hikwalaho ka yini hi fanele hi tshama hi ri karhi hi lava ku rhula? (b) Xana marito lama nga eka Sofaniya 2:3 ma vula yini?

²² Hi ta va hi sirhelelekile. Ku nga ri khale, Yehovha u ta herisa vanhu vo homboloka emisaveni naswona hi lavo rhula ntsena lava nga ta sala. Kutani misava yi ta va ni ku rhula hakunene. (Ps. 37:10, 11) Xana u ta va wun’wana wa lavo rhula? U nga swi kota ntsena loko wo endla leswi Yehovha a hi byelaka swona hi ku tirhisa muprofeta Sofaniya.—Hlaya Sofaniya 2:3.

²³ Hikwalaho ka yini Sofaniya 2:3 yi ku: “Kumbexana mi nga tumbetiwa”? Marito wolawo a ma vuli swona leswaku Yehovha a nga tsandzeka ku sirhelela lava lavaka ku n’wi tsakisa ni lava a va rhandzaka. Ematshan’weni ya sweswo, ma vula leswaku hi fanele hi endla swo karhi leswaku hi ta sirheleriwa. Hi nga swi kota ku pona “esikwini ra ku hlundzuka ka Yehovha” naswona hi hanya hilaha ku nga heriki loko hi tirha hi matimba sweswi leswaku hi tshama hi ri lavo rhula ni ku tsakisa Yehovha.