1, 2. 1) ¿Kʼusi chal Vivlia ta stojolal li Moisese, xchiʼuk kʼusi la spas? 2) ¿Kʼu yuʼun skʼan xkakʼtik persa yoʼ bikʼituk xkakʼ jbatike?

LI Vivliae chal ti «Moisese jaʼ jun vinic ti toj biqʼuit yacʼoj sba liʼ ta banamile» (Núm. 12:3). ¿Mi jaʼ van skʼan xal ti jaʼ jun vinik ti chʼabal stsatsale, ti mu noʼox xnop yuʼun li kʼusi tspase o ti toj echʼem xiʼe? Junantik krixchanoetike chalik ti jaʼ la jech stalelal li buchʼutik manxoike. Pe mu jechuk, yuʼun li Moisese jaʼ jun yajtunel Dios ti oy lek stsatsale, ti snaʼ lek kʼusi tspase xchiʼuk ti tsots yoʼontone. Li Jeovae la skolta Moises sventa xbat ta stojolal li ajvalil ta Ejiptoe, la sbeiltas te van oxib miyon krixchanoetik ta taki xokol balumil xchiʼuk la skolta li j-israeletik sventa stsal yuʼunik li yajkontraike.

² Li voʼotike muʼyuk bu jech jvokoltik kʼuchaʼal li Moisese, pe vokol chkaʼitik ti bikʼituk xkakʼ jbatik ta skoj ti jelel stalelal li krixchanoetike xchiʼuk ti oy kʼusitik ta jnuptantik jujun kʼakʼale. Akʼo mi jech, li Jeovae chalbutik kʼu yuʼun skʼan bikʼit xkakʼ jbatik, xi chale: «Li bochʼotic biqʼuit chacʼ sbaique jaʼ chuʼuninic o li yosilalique» (Sal. 37:11). Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Mi bikʼit van kakʼoj jba? ¿Mi bikʼit van jtalelal chil li yantike?». Sventa jnaʼtik mi jech jtalelaltike, skʼan baʼyel jnaʼtik kʼusi skʼan xal ti bikʼit chkakʼ jbatike.

3, 4. 1) Kʼalal bikʼit chkakʼ jbatike, ¿kʼu yuʼun chkaltik ti xkoʼolaj kʼalal chichʼ bonel jun kʼupil sba lokʼole? 2) ¿Kʼusi talelaletik skʼan oyuk kuʼuntik yoʼ bikʼit xkakʼ jbatike, xchiʼuk kʼu yuʼun?

³ Ti bikʼit chkakʼ jbatike * xkoʼolaj kʼalal chichʼ bonel jun kʼupil sba lokʼole. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Sventa kʼupiluk  sba xkom li jun lokʼol chichʼ bonele, ep ta tos sbontak chichʼ akʼbel. Taje jaʼ jech xkoʼolaj kʼalal bikʼit chkakʼ jbatike, yuʼun skʼan oyuk kuʼuntik jeltos kʼupil sba talelaletik. Jech kʼuchaʼal ti jchʼuntik mantale, ti oyuk smalael kuʼuntike xchiʼuk ti oyuk stsatsal koʼontontike. Mi ta jkʼantik ti lek xilutik li Jeovae, skʼan oyuk kuʼuntik li talelaletik taje, jkʼeltik bal kʼu yuʼun.

⁴ Li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike jaʼik li buchʼutik chchʼunbeik smantal Dios xchiʼuk ti tspasik li kʼusi tskʼane. Jtos li kʼusi oy ta yoʼonton Jeova ti akʼo jpastike jaʼ ti manxoukutike (Mat. 5:5; Gal. 5:23). Pe li Satanase ch-ilin-o tajek kʼalal chkakʼtik persa spasel li kʼusi tskʼan Jeovae. Jaʼ yuʼun, akʼo mi chkakʼtik persa ti bikʼit chkakʼ jbatik xchiʼuk ti jpajes jbatike, chopol chilutik li krixchanoetik ta balumile (Juan 15:18, 19). Skʼan ti tsotsuk koʼontontike.

5, 6. 1) ¿Kʼu yuʼun spʼajoj tajek Satanas li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike? 2) ¿Kʼusi ta jchantik batel?

⁵ Li buchʼu muʼyuk bikʼit chakʼ sbae: jpʼel xal, lek snaʼ x-ilin xchiʼuk mu xchʼunbe smantal li Jeovae. Taje jaʼ jech stalelal li Satanase, li stuke spʼajoj tajek li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike yuʼun snaʼoj ti chakʼik ta ilel ti chopol tajek stalelale xchiʼuk ti jaʼ jun jut kʼope. Akʼo mi oy kʼusitik chal xchiʼuk tspas sventa mu xtunik ta stojolal Dios li buchʼu bikʼit chakʼ sbaike, mi jaʼuk bu pasem talel yuʼun (Job 2:3-5).

⁶ ¿Butik van vokol chkaʼitik yakʼel ta ilel ti bikʼit chkakʼ jbatike? ¿Kʼu yuʼun skʼan xkakʼ kipaltik yoʼ bikʼit xkakʼ jbatike? Sventa jnaʼtike, ta jkʼeltik kʼusi la snuptan Moises, li oxvoʼ j-evreoetik xchiʼuk li Jesuse.

7, 8. ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba Moises kʼalal laj yichʼ chopol kʼoptaele?

⁷ Kʼalal oy kʼusi tsots jbainojtike. Mas to van vokol chkaʼitik sventa bikʼit chkakʼ jbatik kʼalal mu xichʼutik ta mukʼ li buchʼutik oy ta jbatik skʼelele, kʼalal mu stsakvanik ta mukʼe o ti mu xchʼunik li kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike. ¿Mi oy jech kʼotem ta akuxlejal? ¿Kʼusi van ta jpastik ti jaʼuk jech spas junuk kutsʼ kalaltike? Jkʼeltik kʼusi la spas li Moisese.

⁸ Li Jeovae jaʼ la svaʼan Moises yoʼ sbeiltas batel li j-israeletike xchiʼuk laj yakʼ ti stsʼiba li mantaletik laj yakʼbe li steklumale. Jamal xvinaj ti chkoltaat yuʼun li Jeovae. Akʼo mi jech, ta skoj ti yan-o slumal yajnil li Moisese, li Miriam xchiʼuk Aaron ti jaʼ xchiʼiltak ta  vokʼele chopol kʼoptavanik. Ti yanuk buchʼu jech la snuptane xuʼ van ilin xchiʼuk la spak sutel. Pe li Moisese muʼyuk bu x-ilin, jaʼ noʼox vokolaj ta stojolal Dios yoʼ spajesbe svokol li Miriame (Núm. 12:1-13). ¿Kʼuxi laj yut yoʼ mu x-ilin ta anile?

9, 10. 1) ¿Kʼusi laj yaʼibe smelolal Moises kʼalal laj yichʼ koltael yuʼun li Jeovae? 2) Li joliletik ta utsʼ alalil xchiʼuk li moletik ta tsobobbaile, ¿kʼusi xuʼ xchanbeik li Moisese?

⁹ Li Moisese muʼyuk x-ilin ta anil ta skoj ti xchanojbe xa ox stalelal li Jeovae. Pe mu jechuk toʼox stalelal kʼalal te xchiʼuk li yutsʼ yalal ajvalil ta Ejipto leʼ xa ta 40 jabile. Chopol toʼox tajek li stalelale, yuʼun la smil jun vinik ta skoj ti oy kʼusi muʼyuk lek yakal tspas laj yile. La snop ti muʼyuk chopol chil li Jeovae. Sventa xchan kʼuxi xuʼ sbeiltas li jteklum Israele, laj yichʼ chanubtasel yuʼun Jeova 40 jabil, vaʼun laj yaʼibe smelolal ti mu baluk noʼox ti oy lek yipal yuʼune xchiʼuk ti tsots yoʼontone. Yuʼun skʼan ti bikʼit xakʼ sbae, ti xchʼunuk mantale xchiʼuk ti manxouke. Laj onoʼox xchan yuʼun kʼot ta jun lekil jbeiltasvanej (Éx. 2:11, 12; Ech. 7:21-30, 36).

¹⁰ Li avie, lek ti xchanbeik stalelal Moises li joliletik ta utsʼ alalil xchiʼuk li moletik ta tsobobbaile. Jaʼ yuʼun, skʼan mu x-ilinik ta anil o ti chopol xaʼi sbaik mi oy kʼusi chopol laj yichʼik albele. Skʼan bikʼit xakʼ sbaik yuʼun oy onoʼox kʼusi muʼyuk lek chbat ta spasel yuʼunik ek (Ecl. 7:9, 20). Skʼan stsakik ta venta li smantaltak Jeova kʼalal oy kʼusi chkʼot ta pasele xchiʼuk ti ta smeloluk noʼox xtakʼavike (Prov. 15:1). Kʼalal jech tspasik li joliletik ta utsʼ alalil xchiʼuk li moletik ta tsobobbaile, tsmuyubtabeik yoʼonton li Jeovae, tskolta sbaik yoʼ oyuk jun oʼontonal xchiʼuk chakʼik ta ilel ti skʼan bikʼit xkakʼ jbatike.

11-13. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li oxvoʼ j-evreoetike?

¹¹ Kʼalal chkichʼtik nutsele. Voʼne xa onoʼox ti chilbajinbe steklumal Jeova li ajvaliletike. ¿Kʼu yuʼun chkichʼtik ilbajinel? Yuʼun chalik ti oy la kʼusi chopol jpasojtike, pe ti melel xkaltike, jaʼ ta skoj ti ‹ta jchʼunbetik smantal kʼuchaʼal ajvalil li Diose, maʼuk li krixchanoetike› (Ech. 5:29). Jaʼ yuʼun xuʼ van xkichʼtik kʼexlaltasel, tikʼel ta chukel o ti xkichʼtik majele. Pe koliyal ti tskoltautik li Jeovae muʼyuk ta jpaktik sutel xchiʼuk chʼanxiutik noʼox kʼalal jech chkichʼtik pasbele.

¹² Jkʼeltik kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi la spas li oxvoʼ j-evreoetik ti jaʼik li Ananias, Misael xchiʼuk Asariase. * Kʼalal laj yichʼik chukel batel ta Babiloniae, laj yichʼik albel yuʼun ajvalil ta Babilonia ti skejan sbaik yoʼ xichʼik ta mukʼ jun mukʼta lokʼol ti pasbil ta oroe. Ta slekil yoʼonton laj yalbeik ajvalil  ti muʼyuk chichʼik ta mukʼe xchiʼuk ti kʼu yuʼun mu stakʼ jech spasike. Li ajvalile laj yal ti chichʼik chʼikel ta jun orno mi mu xchʼunike, akʼo mi jech, jaʼ la xchʼunbeik smantal li Diose. Jpʼel ta yoʼonton tstsʼikik li kʼusi tsnuptanike akʼo mi mu snaʼik mi chtal koltaatikuk yuʼun li Jeovae, pe laj onoʼox yichʼik koltael (Dan. 3:1, 8-28). Ti jech la spasike, laj yakʼik ta ilel ti oy stsatsal yoʼonton li buchʼutik manxoike xchiʼuk ti mu junuk ajvalil xuʼ smak ta be ti xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae, mi jaʼuk kʼalal chkichʼtik sibtasel o kʼalal chkil jvokoltike (Éx. 20:4, 5).

¹³ ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik li oxvoʼ j-evreoetik kʼalal chichʼ akʼel ta preva li stukʼil koʼontontike? Jaʼ ti skʼan jpat lek koʼontontik ti tskoltautik li Jeovae xchiʼuk ti bikʼit xkakʼ jbatike (Sal. 118:6, 7). Jech xtok, mi oy kʼusi laj kichʼtik-o pakʼtaele skʼan ta slekiluk koʼonton jtakʼtik sutel xchiʼuk skʼan xij-ichʼvan ta mukʼ (1 Ped. 3:15). Li yan xtoke jaʼ ti mu kʼusi chopol jpastik ti xuʼ xakʼ ta vokol ti kʼu yelan lek xkil jbatik xchiʼuk li Jtotik ta vinajele.

14, 15. 1) ¿Kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel kʼalal ta jvul koʼontontike? 2) Jech kʼuchaʼal chal Isaías 53:7 xchiʼuk 10, ¿kʼu yuʼun jaʼ jun slekil kʼelobil kuʼuntik li Jesus yoʼ bikʼit-o xkak jbatik kʼalal ta jvul koʼontontike?

¹⁴ Kʼalal ta jvul koʼontontike. Jkotoltik ep kʼusi ta jnuptantik ti ta jvul-o koʼontontike. Xuʼ van jaʼo kʼalal ta jpastik junuk eksamen ta eskuela o kʼalal oy kʼusi achʼ chichʼ pasel ta kabteltike. Jech xtok, xuʼ van ta jvul koʼontontik kʼalal chkichʼtik operasione o kʼalal skʼan xbat kakʼ jbatik ta kʼelel ta doktore. Kʼalal jech ta jnuptantike, mu xa kʼunuk chkaʼitik ti bikʼit xkakʼ jbatike xchiʼuk xuʼ van xkap joltik ta uni jsetʼ juteb xa noʼox. O xuʼ van oy kʼusitik xkalbetik yantik ti muʼyuk leke o ti muʼyuk xa ta jtsaktik ta ventae. Jech oxal, mi oy kʼusi ta jvul-o koʼontontike jnoptik kʼusi la spas li Jesuse.

¹⁵ Kʼalal jutuk xa ox skʼan xcham li Jesuse, ep tajek kʼusitik la snuptan. Snaʼoj xa onoʼox ti chichʼ milele xchiʼuk ti ep tajek chichʼ ilbajinele (Juan 3:14, 15; Gal. 3:13). Kʼalal junchib xa noʼox u skʼan xlaje, xi laj yale: ‹¡Kʼu to yepal chkil-o jvokol!› (Luk. 12:50). Xchiʼuk kʼalal junchib xa noʼox kʼakʼal skʼan xlaje, xi toj laj yale: «Mu xa noʼox x-echʼ kuʼun chkaʼi». Jaʼ yuʼun xi la skʼanbe li Stote: «Koltaun li avi orae Tot. Akʼo mi jech, jaʼ ta skoj ti lital li avi orae. Tot, akʼo yichʼ toybel skʼoplal li abie» (Juan 12:27, 28). Ti laj yalbe Stot kʼu yelan chaʼi sbae, te chkiltik ti bikʼit tajek yakʼoj sbae xchiʼuk ti snaʼ xchʼunbe smantale. Kʼalal kʼot skʼakʼalil chichʼ milele, lek tsots yoʼonton laj yakʼ ta ilel, laj yakʼ sba ta stojolal li yajkontratak Dios ti mu xa noʼox ta smeloluk milvanike. Akʼo mi la svul tajek yoʼonton ta skoj ti ep svokole, laj onoʼox spas li kʼusi oy ta yoʼonton Stote. Ta melel, li Jesuse jaʼ li buchʼu xuʼ lek jchanbetik stalelal sventa bikʼit-o xkakʼ jbatik kʼalal ta jvul tajek koʼontontike (kʼelo Isaías 53:7, 10).

16, 17. 1) Li jtakboletike, ¿kʼuxi laj yakʼik ta preva Jesus mi manxo chakʼ sbae? 2) ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li Jesuse?

¹⁶ Kʼalal slajeb xa ox akʼobal liʼ oy ta balumil li Jesuse, li yajtakboltak ti jaʼ yamigotake oy kʼusi la spasik ti laj yakʼ ta preva mi manxo chakʼ sba li Jesuse. Jnoptik xa noʼox avaʼiik, li akʼobal taje ep xa ox kʼusitik tsvul-o yoʼonton li Jesuse. Skʼan tukʼ xakʼ sba xtok yuʼun jaʼ oy ta sba xkuxlejal li epal miyon krixchanoetike. ¿Mi tspas van yuʼun? (Rom. 5:18, 19). Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale, jaʼ ti xuʼ lek skʼoplal xkom Stot mi tukʼ laj yakʼ sbae (Job 2:4). Kʼalal te xa ox tsobol xchiʼuk yamigotak sventa spasik li slajeb veʼel ta bat kʼakʼale, «te tsots lik svulilan sbaik xtok ta sventa ti buchʼu junukal mas mukʼ skʼoplal ilbil yuʼunike». Oy xa onoʼox jayibuk velta stukʼibtasoj yajtakboltak ta  sventa li kʼusi yakal tsloʼiltaike xchiʼuk jech la spas xtok li vaʼ akʼobale. Pe li Jesuse laj yakʼ ta ilel ti oy smalael yuʼune, yuʼun muʼyuk x-ilin. Akʼo mi tsots laj yalbe mantal li yajtakboltake, ta slekil yoʼonton laj yalanbe kʼu yelan skʼan spas stalelalik. Ta slajebe, la skʼupil kʼoptaan ta skoj ti tukʼ yakʼoj sbaike (Luk. 22:24-28; Juan 13:1-5, 12-15).

¹⁷ Ti jechuk jnuptantik kʼuchaʼal la snuptan li Jesuse, ¿kʼusi van ta jpastik? Jaʼ ti jchanbetik stalelal Jesus sventa mu xij-ilin ta anil akʼo mi ep kʼusi ta jvul-o koʼontontike. Ta sjunuluk koʼontontik jchʼuntik li mantal liʼe: «Jechuk-o me tsʼikbo abaik ta jujuntal» (Kol. 3:13). Mi ta jnopbetik skʼoplal ti oy onoʼox kʼusi muʼyuk lek chbat ta alel kuʼuntik xchiʼuk ti xuʼ chopol xaʼi sba kuʼuntik yantik ta skoj li kʼusi ta jpastike, jaʼ tskoltautik yoʼ jchʼuntik li mantal taje (Prov. 12:18; Sant. 3:2, 5). Lek ti jkʼupil kʼoptatik yantik ta skoj li slekil talelalike (Efes. 4:29).

18. 1) Li Jeovae, ¿kʼuxi tskolta li buchʼu bikʼit chakʼ sbaik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel yuʼunike? 2) Pe ¿kʼusi skʼan spasik yoʼ xichʼik koltaele?

¹⁸ Yuʼun jaʼ tskoltautik sventa lek kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike. Mi bikʼit chkakʼ jbatike, li Jeovae ta me skoltautik ta snopel mi oy kʼusi vokol chkaʼitike. Chal ti ta onoʼox xaʼibe skʼop li buchʼu jech stalelale (Sal. 10:17). Pe maʼuk noʼox, li Vivliae chal ti chchanubtas ta stamel echʼel lekil be li «buchʼu biqʼuit yacʼoj sbaique; ta stojobtas ta spasel ti cʼusi leque» (Sal. 25:9, Ch). Sventa xakʼbutik beiltasel li Jeovae jaʼ tstunes li Vivliae, li vunetik oy kuʼuntike, * li videoetik xchiʼuk li tsobajeletik xchapanoj li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoile (Mat. 24:45-47). Jaʼ yuʼun skʼan xkakʼtik venta ti chtun kuʼuntik koltaele, ti skʼan jchantik li kʼusitik yakʼojbutik li Jeovae xchiʼuk ti xkakʼ ta jkuxlejaltike.

19-21. 1) ¿Kʼusi muʼyuk lek la spas Moises li ta Kadese? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi la snuptane?

¹⁹ Yuʼun jaʼ tskoltautik sventa mu masuk jpas jmultik. Jnoptik yan velta ta stojolal li Moisese, ti kʼu sjalil tune laj yakʼ ta ilel ti manxo yakʼoj sbae xchiʼuk ti lek xil sba xchiʼuk li Jeovae. Pe jel stalelal kʼalal jutuk xa ox mu 40 jabil chanavik ta taki xokol balumile, yuʼun lik stoy sba. Kʼalal te toʼox oyik ta Ejiptoe yikʼaluk van jaʼ chabiat yuʼun li xvixe, pe kʼalal chame te la smuk komel ta Kades. Kʼalal mu to jaluk jech kʼot ta pasele, li j-israeletike lik bikʼtal kʼopojikuk ta skoj ti chʼabal yuʼunik li kʼusi chtun yuʼunike.  Li Vivliae chal ti la ‹stsob sbaik tal skotolik; sventa skontrainik li Moises› ta skoj ti chʼabal yaʼalike. Li j-israeletike jech-o ilinik ta stojolal li Jeovae akʼo mi ep xa ox skʼelobil juʼelal yakʼoj ta ilel ta stojolal Moises xchiʼuk ti epal jabil lek beiltasvane. Lik bikʼtal kʼopojikuk ta stojolal li Moises eke, yuʼun tsnopik ti jaʼ ta smul ti chʼabal yaʼalike (Núm. 20:1-5, 9-11).

²⁰ Kʼalal lik bikʼtal kʼopojuk li j-israeletike, laj smalael yuʼun li Moisese xchiʼuk lik ilinuk. Jaʼ yuʼun muʼyuk xa bu jech la spas ti kʼu yelan albat yuʼun Jeova ti akʼo skʼopon li tone, ta skʼakʼal xa yoʼonton la skʼopon li j-israeletike xchiʼuk laj yal ti tspas jun skʼelobil juʼelale. Chib velta la smaj li tone, vaʼun lokʼ tal epal voʼ. Ta skoj ti muʼyuk bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk kap sjole, oy kʼusi chopol la spas (Sal. 106:32, 33). Xchiʼuk muʼyuk xa x-akʼat ochuk yuʼun Jeova li ta Albil Balumile (Núm. 20:12).

²¹ ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi la snuptan Moisese? Baʼyel, jaʼ ti skʼan jechuk-o xkakʼtik persa sventa bikʼit xkakʼ jbatike. Mi muʼyuk ta jkʼel jbatike, xuʼ me xlik jtoy jbatik ta anil xchiʼuk xuʼ me oy kʼusitik xlokʼ ta alel kuʼuntik ti mu lekuke. Xchibal, kʼalal ep kʼusi ta jvul-o koʼontontik xtoke, vokol me chkaʼitik ti bikʼit xkakʼ jbatike, jaʼ yuʼun kakʼtik-o persa ti bikʼit xkakʼ jbatik akʼo mi chkichʼtik sujel.

22, 23. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan xkakʼtik-o persa ti bikʼit xkakʼ jbatike? 2) ¿Kʼusi chal li Sofonías 2:3?

²² Yuʼun jaʼ jech chchabiutik li Jeovae. Mu xa jaluk skʼan sventa slajesbe skʼoplal ta j-echʼel chopol krixchanoetik li Jeovae, vaʼun jaʼ xa noʼox chkom li buchʼutik bikʼit yakʼoj sbaike. Ch-ayan me jun oʼontonal li ta balumile (Sal. 37:10, 11). ¿Mi te van kapal jkʼoplaltik ek xchiʼuk li buchʼutik kuxul chkomik ta balumile? Xuʼ me te jkʼoplaltik mi la jpastik li kʼusi chal Jeova ta Sofonías 2:3 (kʼelo).

²³ ¿Kʼu yuʼun chal Sofonias ti ‹yikʼaluk van xuʼ kolem xijkome›? ¿Mi jaʼ van skʼan xal ti muʼyuk tskolta yajtuneltak Jeova ti chakʼik persa spasel li kʼusi lek chile? Moʼoj, li kʼusi skʼan xale jaʼ ti skʼan oyuk kʼusi jpastik sventa xchabiutike. Mi laj kakʼtik persa sventa bikʼit xkakʼ jbatik xchiʼuk mi la jpastik li kʼusi lek chil Jeovae, xuʼ me kuxul xijkom ta sbatel osil kʼalal mi la sta «scʼacʼalil ch-ilin li Mucʼul Diose».