1, 2. а) Муқәддәс китапта Муса қандақ тәсвирләнгән вә у қандақ ишларни қилған? ә) Кәмтәрликни риваҗландурушниң қандақ муһим сәвәви бар?

 МУҚӘДДӘС КИТАПТА Муса пәйғәмбәр «йәрдики яшаватқан барлиқ адәмләрниң ичидики әң мулайим инсан» сүпитидә тәсвирләнгән (Сан. 12:3). Ундақта, у аҗиз вә қорққанчақ киши болғанму? Бәзилири кәмтәр адәмләрни шундақ ойлиши мүмкин. Лекин шундақ ойлаш натоғра. Муса Худаниң күчлүк вә батур хизмәтчиси болған. Йәһваниң қоллиши билән у Мисирниң қудрәтлик һөкүмраниға қарши туруп, үч миллионға йеқин Исраил хәлқини йетәкләп, чөл-баяванни кесип өткән вә дүшмәнләрни йеңишигә ярдәм бәргән.

² Әлвәттә, биз Муса баштин кәчүргән қийинчилиқларға дуч кәлмәймиз. Бирақ бәзи адәмләр яки вәзийәтләр кәмтәрлигимизни синиши мүмкин. Шундақ болсиму, биздә бу пәзиләтни риваҗландурушниң муһим сәвәви бар. Йәһва Худа: «Мулайимлар болса, йәргә варислиқ қили[ду]»,— дәп вәдә қилиду (Зәб. 37:11). Сиз өзүңизни кәмтәр адәм дәп ейталамсиз? Башқиларму шундақ һесапламду? Бу соалларға җавап бериштин авал, кәмтәрликниң немә екәнлигини биливалайли.

3, 4. а) Кәмтәрликни нәмә билән селиштурушқа болиду? ә) Кәмтәр болуш үчүн бизгә қайси төрт пәзиләт керәк вә бу немә үчүн муһим?

³ Кәмтәрликни b рәссамниң қолидин чиққан гөзәл сүрәткә охшитишқа болиду. Сүрәт гөзәл чиқиши үчүн рәссам һәрхил чирайлиқ рәңләрни бириктүргәндәк, кәмтәр болуш  үчүнму көплигән есил пәзиләтләрни тәң риваҗландурушимиз керәк. Бу пәзиләтләрниң бәзилири — кичик пеиллиқ, итаәтчанлиқ, мулайимлиқ вә җасарәт. Бу пәзиләтләргә егә болсақ, Йәһвани хошал қилимиз.

⁴ Пәқәт кичик пеил адәмләр Худаға итаәт қилиду. Худаниң ирадиси бизниң мулайим болушимизни өз ичигә алиду (Мәт. 5:5; Гал. 5:23). Биз Худаниң ирадисини орунлиғанда, Шәйтанниң оғиси қайнап, у қаттиқ дәрғәзәпкә толиду. Шуңа гәрчә биз кичик пеил вә мулайим болсақму, Шәйтанниң дуниясидики көп адәмләр бизни өч көриду (Йоһ. 15:18, 19). Шәйтанға қарши туруш үчүн бизгә җасарәт керәк.

5, 6. а) Шәйтан кәмтәр кишиләрни немә үчүн өч көриду? ә) Биз қайси соалларниң җаваплирини тапимиз?

⁵ Тәкәббурлуқ — кәмтәрликкә қариму-қарши илләт. Тәкәббур киши аччиғини басалмайду вә Йәһваға бойсунмайду. Шәйтан тәкәббур вә у кәмтәр кишиләрни өч көриду. Чүнки кәмтәр кишиләр Шәйтанниң яман илләтлирини ашкарилайду. Буниңдин ташқири, улар Шәйтанниң ялғанчи екәнлигини испатлайду. Қандақларчә? Шәйтан мәйли немә қилишидин яки ейтишидин қәтъийнәзәр, кәмтәр кишиләр Йәһваға хизмәт қилишни тохтатмайду (Аюп 2:3—5).

⁶ Бизгә қайси вәзийәттә кәмтәр болуш қийин? Немә сәвәптин давамлиқ кәмтәрликни риваҗландурушимиз керәк? Бу соалларға җавап бериш үчүн, Муса пәйғәмбәр, Бабил қуллуғида болған үч ибраний жигит вә Әйса Мәсиһниң үлгисини көрүп чиқайли.

7, 8. Башқилар Мусаға һөрмәт көрсәтмигәндә, у немә қилған?

⁷ Һоқуққа егә болғанда. Һоқуққа егә болған адәмләргә кәмтәр болуп қелиш қийин болуши мүмкин. Болупму, уларниң һоқуқи астидикиләр һөрмәт көрсәтмисә яки қарарлириға шәк кәлтүрсә, кәмтәр болуш асан әмәс. Сизни башқилар, мәсилән аилә әзалириңиз, тәңқит қилған вақит болғанму? Сиз шу чағда немә қилдиңиз? Мундақ вәзийәттә Муса пәйғәмбәрниң немә қилғанлиғиға көңүл бөләйли.

⁸ Йәһва Худа Мусани Исраил хәлқиниң йолбашчиси болушқа таллиған вә униңға Тәврат қанунини яздурған. Йәһва  Мусани қоллиғанлиғиға һеч гуман йоқ. Шундақ болсиму, һәдиси Мәрийәм билән акиси Һарун Мусаниң ят хәлиқтин болған аялға өйләнгәнлигигә наразилиқ билдүрүп, униңға қарши чиққан. Мусаниң орнида башқа бирси болса, еһтимал аччиқлинип, өч алатти. Лекин у дәрһал аччиқланмай, һәтта Йәһваға ялвуруп, Мәрийәмниң җазасини тохтитишни сориған (Сан. 12:1—13). Униңға кәмтәр болуп қелишқа немә ярдәм бәргән?

9, 10. а) Йәһва Худа Мусаға қандақ муһим савақни үгәтмәкчи болған? ә) Аилә башлири вә ақсақаллар Мусадин қандақ үлгә алалайду?

⁹ Муса Йәһваниң уни тәрбийилишигә йол қойған. Буниңдин тәхминән 40 жил илгири, Муса пирәвнниң аилә әзаси болған чағда, кәмтәр болмиған. Бир күни у қаттиқ ғәзәплинип, һәтта бир кишини өлтүрүвәткән. Һелиқи киши адаләтсиз иш қилғанлиқтин, Мусаниң көзқаришичә, Йәһва бу һәрикитини қоллиған. Йәһва Худа 40 жил җәриянида Мусаға муһим бир савақни үгәтмәкчи болған: Исраил хәлқини йетәкләш үчүн униңға җасарәттин башқа, кәмтәрлик керәк еди. Кәмтәр болуш үчүн униңға кичик пеил, итаәтчан вә мулайим болуш лазим еди. Муса өзигә яхши савақ елип, әҗайип яхши йолбашчи болған (Чиқ. 2:11, 12; Әлч. 7:21—30, 36).

¹⁰ Аилә башлири билән ақсақаллар Муса пәйғәмбәрдин үлгә алалайду. Бирси сизгә һөрмәтсизлик қилса, хапа болушқа алдиримаң. Кәмтәрлик көрситип, хаталиқлириңизни бойниңизға елишқа тәйяр болуң (Вәз 7:9, 20). Қийинчилиқларни һәл қилғанда, Йәһва бәргән принципларни қоллиниң. Һәрқачан мулайим җавап бериң (Пәнд н. 15:1). Шундақ қилидиған аилә башлири билән ақсақаллар Йәһваниң жүригини хошал қилиду, течлиқ сақлашқа өз һәссисини қошиду вә башқиларға яхши үлгә көрситиду.

11—13. Үч ибраний жигит бизгә қандақ үлгә көрсәтти?

¹¹ Зиянкәшликкә учриғанда. Йәһваниң хәлқи қедимдин таки һазирғичә һөкүмәт тәрәптин зиянкәшликкә учрап кәлгән. Улар бизгә яла чаплайду, бирақ уларни ғәзәпләндүридиған нәрсә — бизниң «инсанларға әмәс, бәлки Худаға беқинишимиз» (Әлч. 5:29). Улар бизни заңлиқ қилиши, түрмигә ташлиши яки һәтта уруп-соқуши мүмкин. Лекин Йәһваниң ярдими билән биз яманлиққа яманлиқ билән қайтурмай, әксичә кәмтәрлик көрситип, бу синақларға сәвир-тақәт билән чидаймиз.

¹² Бабил қуллуғида болған үч ибраний жигит — Һанания, Мишаел вә Азарияниң үлгисигә диққәт ағдурайли c. Бабил падишаси уларға алтун һәйкәлгә сәҗдә қилишни буйриған. Улар бутқа немә  үчүн ибадәт қилмайдиғанлиғини мулайимлиқ билән чүшәндүрүп бәргән. Падиша уларни ялқунлап турған отқа ташлаймән дәп қорқутсиму, бу үч жигит ахирғичә Йәһваға итаәтчан болуп қалған. Йәһва уларни дәрру аман сақлап қалған. Амма улар Худа уларни қутқузиду дәп күтмигән. Әксичә, Йәһва немигә йол бәрсә, шуни қобул қилишқа тәйяр болған (Дан. 3:1, 8—28). Улар кәмтәр кишиләрниң һәқиқәтән җасарәтлик болидиғанлиғини дәлиллигән. Һөкүмәтләр бизни Йәһвадин баш тартишқа мәҗбурлисиму яки җазалаймиз дәп қорқутсиму, биз «мутләқ вапалиқни» тәләп қилидиған Худайимиз Йәһваға хизмәт қилишни тохтатмаймиз (Чиқ. 20:4, 5).

¹³ Йәһваға болған садақәтмәнлигимиз синалғанда, Һанания, Мишаел вә Азариядин қандақ үлгә алалаймиз? Мәсилән, биз Йәһваниң бизгә ғәмхорлуқ қилидиғанлиғиға кичик пеиллиқ билән ишәнч қилимиз (Зәб. 118:6, 7). Бизни әйипләйдиғанларға мулайимлиқ вә һөрмәт билән җавап беримиз (Пет. 1-х. 3:15). Шундақла көйүмчан Атимиз билән мунасивитимизгә зиян кәлтүридиған һәрқандақ һәрикәттин баш тартимиз.

14, 15. а) Бесим бизгә қандақ тәсир қилиши мүмкин? ә) Йәшая 53:7, 10ға мас, Әйсани немә үчүн бесим астида кәмтәрликниң әң улуқ үлгиси дәп ейталаймиз?

¹⁴ Бесимға дуч болғанда. Һәммимиз һәрқандақ сәвәпләр билән бесим яки стресс астида болумиз. Мәсилән, мәктәптә емтиһан тапшурушниң алдида яки ишта бизгә қандақту бир вәзипә тапшурулғанда, һодуқумиз. Йәнә бирлиримиз дохтурханиға бериштин авал бәк әнсирәймиз. Бесимға дуч кәлгәндә, кәмтәрликни сақлаш оңай әмәс. Шу чағларда бизни адәттики нәрсиләрму териктүрүши мүмкин. Биз һәтта башқиларниң көңлигә қаттиқ тегидиған қопал сөзләрни ейтишимиз мүмкин. Мүшкүл әһвалға чүшкәндә, бизгә Әйсаниң үлгиси ярдәм берәләйду.

¹⁵ Һаятиниң ахирқи айлирида Әйсаниң җени қаттиқ қийналған. У өлүм җазасиға һөкүм қилинип, азап чекидиғанлиғини билгән (Йоһ. 3:14, 15; Гал. 3:13). Өлүмигә бирнәччә ай қалғанда Әйса шагиртлириға интайин қийниливатқанлиғини ейтқан (Луқа 12:50). Бирнәччә күн қалғанда у: «Һазир көңлүм әнсирәватиду»,— дегән. Атисиға итаәт қилғанлиғи вә кичик пеил болғанлиғи Әйсаниң дуасидин көрүнгән. У ич бағрини төкүп: «Ата, мени мошу вақит-сааттин қутқузғина. Ваһаләнки, мән шу вақит-саат үчүн кәлдим. Атам, Өз исмиңни улуқлиғин»— дәп дуа қилған (Йоһ. 12:27, 28). Вақти кәлгәндә, Әйса өзини дүшмәнләрниң қолиға тапшурған. Улар уни хорлап, чидиғусиз қийнап өлтәрди. Қийнилип азап чәксиму, Әйса кәмтәрлигини сақлап, Худаниң ирадисини орунлиди. Һәқиқәтән, Әйса кәмтәрликниң әң улуқ үлгисини көрсәтти дәп ейталаймиз! (Йәшая 53:7, 10ни оқуң).

16, 17. а) Әйсаниң достлири униң кәмтәрлигини қандақ синиған? ә) Биз Әйсадин қандақ үлгә алалаймиз?

¹⁶ Йәрдики һаятиниң ахирқи кечиси униң әң йеқин достлири кәмтәрлигини синиған. Шу чағда униңға қанчилик қийин болғанлиғини тәсәввур қилип көрүңа! Әйса садақәтмәнлигини һаятиниң ахириғичә сақлап қаламдекин? Буниңға миллиардлиған адәмләрниң һаяти бағлиқ болған (Рим. 5:18, 19). Әң муһими, униң һәрикити Атисиниң исмини йә мәдһийиләтти, йә униңға дағ кәлтүрәтти (Аюп 2:4). Кейинирәк Әйса әлчилири билән ахирқи қетим һәмдәстихан болғанда, уларниң арисида «қайсиниң улуғирақ санилиши лазим дегән қизғин  талаш-тартиш» болған. Әйса уларға бирнәччә қетим нәсиһәт бәргән, һәтта дәл шу кечиниң алдида бу һәққидә ейтқан. Шундақ болсиму, Әйса ғәзәпләнмәй уларға сәвир-тақәт көрсәтти. У уларға қандақ йол тутуш керәклигини меһрибанлиқ билән, лекин қәтъийлик билән чүшәндүрди. Кейин Әйса достлирини уни қоллап-қувәтлигәнлиги үчүн махтиди (Луқа 22:24—28; Йоһ. 13:1—5, 12—15).

¹⁷ Сизму шундақ вәзийәттә болсиңиз, немә қилаттиңиз? Әйсани үлгә қилсиңиз, сиз һәтта қийин болғандиму мулайимлиқни сақлалайсиз. Йәһваниң «бир-бириңларға чидамлиқ болуңлар» дегән буйруғиға тәйярлиқ билән итаәт қилиң (Кол. 3:13). Әгәр бизниңму сөзлиримиз яки ишлиримиз бәзидә башқиларни териктүридиғанлиғини әстә тутсақ, бу буйруққа бойсунуш асанирақ болиду (Пәнд н. 12:18; Яқуп 3:2, 5). Һәрдайим башқиларниң яхши тәрәплирини байқап, уларни махташқа тиришиң (Әфәс. 4:29).

18. Йәһва кәмтәрләргә тоғра қарар чиқиришқа қандақ ярдәм бериду? Улар өз тәрипидин немә қилиши керәк?

¹⁸ Тоғра қарарларни қилимиз. Муһим қарарларни чиқириш керәк болғанда, Йәһва бизгә тоғра йолни таллашқа ярдәм бериду. Бирақ буниң үчүн кәмтәр болушимиз керәк. Йәһва мөмүнләрниң арманлирини аңлашқа вәдә қилған (Зәб. 10:17). У уларни пәқәт аңлапла қоймайду. Муқәддәс китапта: «Мулайимни һәқиқәт йолиға қоюп, жугачларни униңға үгитиду»,— дегән вәдә йезилған (Зәб. 25:9). Бүгүнки күндә Йәһва бизгә Муқәддәс китап вә «садиқ һәм әқил-парасәтлик қул» тәйярлиған әдәбиятлар d, видеолар вә учришишлар арқилиқ тәлим бериду (Мәт. 24:45—47). Биз Йәһваниң ярдимигә муһтаҗ екәнлигимизни кәмтәрлик билән етирап қилишимиз, У бериватқан мәлуматларни тәтқиқ қилишимиз вә билгәнлиримизни әмәлийәттә қоллинишимиз керәк.

19—21. Муса Қадешта қандақ хаталиқ өткүзгән вә биз буниңдин қандақ савақ алалаймиз?

¹⁹ Хаталиқ өткүзүштин қачимиз. Мусаниң мисалини йәнә бир қетим есимизгә алайли. Он жиллар җәриянида у кәмтәр болуп, Йәһваниң жүригини хошал қилған. Бирақ чөл-баявандики қириқ жиллиқ сәпәрниң ахирида у кәмтәрликни көрситәлмәй қалди. Шу чағда униң  һәдиси Мәрийәм җан үзүп, Қадешта йәрләнгән (өз вақтида у Мусаниң һаятини сақлап қалған болуши мүмкин). Исраиллиқлар қайтидин шараитлириға наразилиқ билдүрүп, исиян көтәргән. Бу қетим улар су йоқ дәп ғуңишип, Муса билән җедәлләшкән. Улар Йәһваниң Муса арқилиқ қилған көплигән мөҗүзилирини вә Мусаниң узун жиллар хәлиққә җан пидалиқ билән қилған хизмитини унтуп кәткән. Хәлиқ пәқәт суниң йоқ болғиниға әмәс, Мусаниң өзигиму наразилиқ билдүргән. Чүнки уларниң уссиғанлиғиға Муса әйиплик болған дәп саниған (Сан. 20:1—5, 9—11).

²⁰ Шу чағда Муса кәмтәрлик көрсәтмәй, қаттиқ ғәзәпләнгән. Йәһва буйриғандәк қорам ташқа сөзләшниң орниға, Муса хәлиққә қопал сөзләп, мөҗүзини мән қилимән дегән. Андин кейин у қорам ташни икки қетим урғанда, униңдин су етилип чиқти. Тәкәббурлуқ вә ғәзәпкә берилгәнликтин, Муса чоң хаталиқ өткүзгән (Зәб. 106:32, 33). Бир дәқиқигә кәмтәрлигидин айрилғанлиғи үчүн Муса Вәдә қилинған зәмингә кирәлмәй қалған (Сан. 20:12).

²¹ Бу вақиәдин бирнәччә муһим савақ алимиз. Биринчидин, биз кәмтәрликни көрситиш үчүн һәрқачан күч чиқиришимиз керәк. Әгәр пәхәс болмисақ, тәкәббурлуқ бизни әхмиқанә сөзләшкә яки ахмақлиқ билән һәрикәт қилишқа дәвәт қилиши мүмкин. Иккинчидин, бесимға дуч кәлгәндә, кәмтәр болуп қелиш оңай әмәс. Шуңа һәтта қийин вәзийәттиму кәмтәрлик көрситишкә тиришишимиз муһим.

22, 23. а) Биз немә үчүн кәмтәрликни издәшни давамлаштурушимиз керәк? ә) Зәфания 2:3тики сөзләр немини билдүриду?

²² Йәһва бизни қоғдайду. Пат арида Йәһва Худа һәммә яман адәмләрни йоқ қилиду вә шу чағда йәр йүзидә пәқәт кәмтәрләр яшайду. Йәрдә һәқиқий теч-арамлиқ һөкүм сүриду (Зәб. 37:10, 11). Йәргә мирас болидиған кәмтәр адәмләрниң арисида сизму боламсиз? Әгәр Йәһва Худаниң Зәфания пәйғәмбәр арқилиқ ейтқан тәкливини қобул қилсиңиз, уларниң арисида болидиғанлиғиңиз сөзсиз! (Зәфания 2:3ни оқуң).

²³ Зәфания 2:3тә, ЙД немә сәвәптин «бәлким... аман қалисиләр» дәп йезилған? Әлвәттә, бу сөзләр Йәһваниң Уни яхши көргән вә көңлини хошал қилидиған хизмәтчилирини қоғдашқа қудрити йәтмәйду дегәнни билдүрмәйду. Йәһва бизни қутқузуши үчүн, биз өз тәрипимиздин һәрикәт қилишимиз керәк. Һазирниң өзидә кәмтәрликни издәп, Йәһвани хурсән қилиш үчүн һәрикәт қилсақ, «Пәрвардигарниң ғәзивидин» аман қелип, мәңгү һаят кәчүримиз.