1-2. (a) Mose wa tukuiwa ndati kuenda nye a linga? (b) Momo lie tu sukilila oku lekisa umbombe?

EMBIMBILIYA li tukula Mose okuti, wa kala “ulume womboka cimue, omanu vosi kilu lieve va sule.” (Ate. 12:3) Anga hẽ ci lomboloka okuti eye wa honguele kuenda wa kuatela usumba omanu va enda oku u popia lãvi? Vamue va sima okuti omunu embombe, oco a tuwa. Pole, haciliko. Mose ka honguele, ka kaile ukuosumba, eye wa kala ufendeli wa Yehova ukuotõi. Lekuatiso lia Yehova, wa yula ombiali ya velapo yo Kegito, pamue wa songuila eci ci soka 3.000.000 via va Isareli vekalasoko kuenda wa va kuatisa oku yula ovanyali vavo.

² Ovitangi vietu ka vi kasi ndevi via Mose, pole, eteke leteke, omanu ale ovitangi vimue vi tu kokela oku lekisa ekambo liumbombe. Pole, tu kuete esunga linene lioku lekisa ocituwa caco. Yehova wa likuminya okuti, “ambombe puãi va piñala ofeka.” Ove hẽ o limbila uvangi wokuti wumbombe? Vakuene va pondola hẽ oku limbuka okuti o kuete ocituwa caco? Osimbu ka tua tambuluile apulilo aco a velapo, tu sukila oku kũlĩha eci ci lomboloka oku kala embombe.

3-4. (a) Umbombe u sokisiwa la nye? (b) Ovituwa vipi vikuãla tu sukila, oco tu kale ambombe kuenda momo lie?

³ Umbombe * u kasi ndevala limue lia fina calua. Ndamupi? Ndeci omesele yi tenga avala añi añi, oco a pange ociluvialuvia  cimue ca fina, etu tu sukilavo oku kuata ovituwa vialua viwa, oco tu kale ambombe. Vimue pokati kovituwa viaco vievi: esuluviko, epokolo, umbombe, kuenda utõi. Tu sukilila oku lekisa ovituwa evi nda tu yongola oku sanjuisa Yehova.

⁴ Omanu vomboka ovo lika va tava oku linga ocipango ca Suku. Suku o yongola okuti tu kala ambombe. (Mat. 5:5; Va Gal. 5:23) Eci tu linga ocipango ca Suku, Satana o kala lonyeño yalua. Ndaño okuti tu lekisa umbombe kuenda eliketiso, omanu va panga onepa koluali lua Satana, va tu suvuka. (Yoa. 15:18, 19) Omo liaco, tu sukila utõi oco tu tamalale la Satana.

5-6. (a) Momo lie Satana a suvukila omanu vana okuti ambombe? (b) Apulilo api a ka tambuluiwa?

⁵ Omunu ka lekisa umbombe, o lipanda, o tema lonjanga kuenda ka pokola ku Yehova. Eci oco Satana a tuwa. Omo liaco, o suvuka vosi va lekisa umbombe! Momo ovo va lekisa ovituwa vina okuti Satana ka vi kuete. Handi vali, ovo va eca uvangi wokuti Satana ohembi. Momo lie? Momo ka kuli lacimue eye a popia, ale a linga okuti ci pondola oku tu tateka oku kala ambombe loku vumba Yehova!—Yovi 2:3-5.

⁶ Nye ci pondola oku tu tateka oku lekisa umbombe? Kuenda momo lie tu sukilila oku sanda umbombe? Oco tu tambulule apulilo aco, tu konomuisi ulandu wa Mose, wamalẽhe vatatu va Heveru vambatiwile kupika ko Bavulono kuenda wa Yesu.

7-8. Ocituwa cipi Mose a lekisa eci a tatiwa lekambo liesumbilo?

⁷ Ceci tu kuete ocikele coku songola: Omanu vamue va kuete ocikele coku songola, pamue ci va tĩlila oku amamako oku lekisa umbombe, capiãla enene nda vana ovo va songuila ka va va sumbilile, ale va pisa onjila yimue ovo va nõla. Anga hẽ eci ca pitile ale love? Nye ci popiwa nda umue ukuepata liove o kuete ocituwa caco? Nda wa tambulula ndati? Kũlĩhisa ndomo Mose a liyaka locitangi eci.

⁸ Yehova wa nõla Mose oco a kale usongui wa va Isareli kuenda wa ecelela okuti Mose o soneha ovihandeleko vi va songuila. Eci ci lekisa okuti Yehova wa kala la Mose. Pole,  mukãi wa Mose, Miriama la huvaye Arone, vo popia lãvi omo liukãi a kuelele. Nda ca kaile omanu vamue okuti va kuetevo ovikele, nda va tema, pole, Mose hacoko a linga. Eye wa likandangiya konyeño. Handi vali, Mose wa livondela Yehova oco ka ka kangise Miriama. (Ate. 12:1-13) Momo lie Mose a ci lingila?

9-10. (a) Yehova wa kuatisa Mose oku limbuka nye? (b) Nye asongui vepata kuenda akulu vekongelo va lilongisila ku Mose?

⁹ Mose wa tava oku pindisiwa la Yehova. Ci soka 40 kanyamo, eci Mose a kala kelombe lia soma Kegito, ka kaile embombe. Eteke limue Mose omo lionyeño, wa ponda ulume umue, omo a limbuka okuti ulume waco wa linga ovina ka via sungulukile. Mose wa simĩle okuti Yehova o sanjukila elinga liaco. Pole noke, vokuenda kueci ci soka 40 kanyamo, Yehova wa kuatisa Mose oku limbuka okuti, ka sukilile lika oku kuata utõi oco a songuile va Isareli, pole, wa sukililevo oku kala embombe. Handi vali, oco a kale embombe wa sukilile oku liketisa, loku kala ukuepokolo kuenda ukuesuluviko. Eye wa kapeleko ovituwa evi kuenje weya oku kala usongui uwa.—Etu. 2:11, 12; Ovil. 7:21-30, 36.

¹⁰ Koloneke vilo, asongui vepata kuenda akulu vekongelo, va sukila oku setukula Mose. Eci vakuetu va tu lueyela, yuvula oku tema lonjanga. Lumbombe limbuka okuti ove wa siatavo oku lueyela vakuene. (Uku. 7:9, 20) Handi vali, kapako olonumbi via Yehova oco vi ku kuatise oku tetulula ovitangi. Olonjanja viosi lekisa umbombe poku tambulula. (Olosap. 15:1) Asongui vepata, vana okuti va kapako olonumbi evi, va sanjuisa Yehova, va sanda ombembua kuenda va eca ongangu yiwa koku kala ambombe.

11-13. Nye tu lilongisila kamalẽhe vatatu va Heveru?

¹¹ Ceci tu lambalaliwa: Tunde nunde olombiali via siata oku lambalala afendeli va Yehova. Pamue ovo va tu lundila “ovina” vialua, pole, tua nõlapo oku “pokola ku Suku ndombiali, komanu hakoko.” (Ovil. 5:29) Tua siata oku yoliwa epembe, oku kapiwa vokayike kuenda oku tatiwa lekambo liesunga. Lekuatiso lia Yehova ka tu fetuluinya, pole, tu amamako oku lekisa umbombe.

¹² Tu kũlĩhĩsi ongangu tu sukila oku kuama * yamalẽhe vatatu va Heveru vambatiwile kupika ko Bavulono okuti, Hananiya, Misaeli kuenda Asariya. Soma yo ko Bavulono wa va tuma oku kekamela ociñumañuma cinene culu. Kuenje va sapuila soma esunga lieci ka va ponduila oku fendela ociñumañuma. Ovo va amamako oku pokola ku Suku ndaño soma wa va lipañela oku va imba velungulungu liondalu  vofolono. Yehova vepuluvi liaco wa va teyuila, pole, ovo ka va lavokaile okuti Yehova o ka ci linga. Ovo va nõlelepo oku tava cosi Yehova a ecelela okuti ci pita lavo. (Dan. 3:1, 8-28) Handi vali, va eca uvangi wokuti omanu ambombe va lekisa utõi wocili. Kokuavo ka kuli osoma layimue, elambalalo lalimue, ale ekangiso okuti vi pondola oku nyõla ekolelo liavo ku Yehova, “Suku yesepa.”—Etu. 20:4, 5.

¹³ Eci ekolelo lietu ku Suku li setekiwa, tu setukula ndati amalẽhe vatatu va Heveru? Tu lekisa umbombe poku kolela okuti Yehova o ka tu teyuila. (Osa. 118:6, 7) Poku tambulula vana va tu lundila tu ci linga lesumbilo. (1 Pet. 3:15) Tu yuvulavo ovina viosi vi kapa kohele ukamba tu kuetele Isietu ukuacisola.

14-15. (a) Nye ci pondola oku pita letu nda tu kasi lesakalalo? (b) Ndomo ca lekisiwa kelivulu lia Isaya 53:7, 10, momo lie tu popela okuti Yesu ongangu ya velapo yoku lekisa umbombe ndaño lesakalalo?

¹⁴ Ceci tu kala lesakalalo: Vosi yetu tua siata oku kuata esakalalo volonepa viñi viñi. Pamue tu sakalala osimbu handi ka tua lingile oseteko yimue kosikola, ale ceci tu tambula ocikele cimue kupange. Handi vali, pamue tu sakalala omo liocitangi cetu cuhayele. Eci tu pita lasakalalo aco, ci tĩla calua oku lekisa umbombe. Ocili okuti kuli ovina vimue ka vi tu sakalaisa, pole, vi tu sumuisa. Pamue tu popia ovina vi sumuisa, ale tu tata vakuetu lonjila ka ya sungulukile. Nda wa siata oku liyaka lesakalalo sokolola kulandu wa Yesu.

¹⁵ Yesu vokuenda kuolosãi viasulako viomuenyo waye palo posi, wa kala lesakalalo lialua. Eye wa kũlĩhĩle okuti wa laikele oku talisiwa ohali loku pondiwa. (Yoa. 3:14, 15; Va Gal. 3:13) Eci kua kambele olosãi vimue violofa via Yesu, eye wa popia hati, ndi kasi lesakalalo. (Luka 12:50) Noke eci kua kambele oloneke vimue violofa viaye, wa popia vali hati: “Utima wange wa tokotelua.” Tu pondola oku limbuka umbombe waye kuenda eliketiso liaye ku Suku eci a likutilila hati: “A Tate, mopele kowola eyi. Eli olio esunga lieci ndeyilila vepuluvi lilo palo posi. A Tate, muisa ulamba onduko yove.” (Yoa. 12:27, 28) Eci otembo ya pitĩlapo, Yesu lutõi wa lieca kovanyali va Suku, vana vo ponda lonjila yimue yungangala haiyo yesepu. Ndaño lesakalalo loku talisiwa ohali yalua, Yesu lumbombe wa tẽlisa ocipango ca Suku. Omo liaco, tu pondola oku popia okuti Yesu ongangu ya velapo yoku lekisa umbombe, ndaño okuti wa kala lesakalalo lialua!—Tanga Isaya 53:7, 10.

16-17. (a) Akamba va Yesu va seteka ndati umbombe waye? (b) Tu pondola oku setukula ndati Yesu?

¹⁶ Kuteke wa sulako womuenyo wa Yesu palo posi, akamba vaye va seteka umbombe waye. Sokolola esakalalo Yesu a kuata kuteke waco. Anga hẽ, eye wa ponduile oku pandikisa lekolelo toke kolofa? Nda eye ka pandikisile, nda lomue wa kuata elavoko liomuenyo ko pui. (Va Rom. 5:18, 19) Ca velapo ceci okuti, nda ka pandikisile onduko ya isiaye nda ya sepuiwa. (Yovi 2:4) Keteke lia sulako osimbu a kala oku lia lakamba vaye ovapostolo, ovo va fetika “oku lihoyisa” nda “helie wa velelepo pokati kavo.” Kuteke wa pita Yesu wa va lunguile ale catiamẽla kocituwa caco! Pole, Yesu ka temẽle lavo. Eye wa lekisa umbombe poku va lungula. Locisola calua, pole, lutõi Yesu wa lombolola vali ocituwa va sukilile oku kuata. Kuenje eye wa pandiya akamba vaye omo va kala laye toke kesulilo.—Luka 22:24-28; Yoa. 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Nye nda wa linga, nda wa pitilevo locitangi ndeci? O pondola oku setukula Yesu kuenda oku amamako oku lekisa umbombe ndaño ceci o liyaka lesakalalo. Lumbombe, tu pokoli konumbi ya Yehova yokuti “amamiko oku likapako omunu lukuavo.” (Va Kol. 3:13)  Etu tu ka pokola konumbi eyi nda tua ivaluka okuti, vosi tua siata oku popia loku linga ovina vi sumuisa vakuetu. (Olosap. 12:18; Tia. 3:2, 5) Omo liaco, likolisilako oku limbuka ovina viwa vakuene va siata oku linga.—Va Efe. 4:29.

18. Yehova o kuatisa ndati afendeli vaye oku nõla onjila ya sunguluka, pole, nye ovo va sukila oku linga?

¹⁸ Nda tua lekisa umbombe tu ka nõla onjila yiwa. Eci tu liyaka locitangi cinene coku nõla onjila tu kuama, Yehova o tu kuatisa oku nõla onjila yiwa, pole, te nda tua lekisa umbombe. Eye wa likuminya oku yevelela “uteto wava va kangisua.” (Osa. 10:17) Eye ka ka yevelela lika apingilo etu, pole, o ka a tẽlisa. Embimbiliya li popia hati: “Ambombe o va endisila vesunga. Ambombe o va imba onumbi yonjila yaye.” (Osa. 25:9) Yehova o tu songuila lekuatiso Liembimbiliya, lialivavulu etu * kuenda ovipama via siata oku sandekiwa ‘lukuenje wa kolelua haeye wa lunguka.’ (Mat. 24:45-47) Oco tu kale ambombe, tu sukila oku tava ekuatiso lia Yehova poku lilongisa ovina viosi Yehova a eca kuenda lumbombe tu vi kapako.

19-21. Nye Mose a linga ko Kadesi kuenda nye tu lilongisilako?

¹⁹ Nda tua lekisa umbombe tu ka yuvula oku lueya. Sokolola vali ulandu wa Mose. Vokuenda kuanyamo alua wa lekisa umbombe loku sanjuisa Yehova. Noke lia 40 kanyamo kesulilo liungende wavo vekalasoko, Mose ka telẽle vali oku lekisa umbombe. Citava okuti mukãi waye Miriama una wo kuatisa oku popela omuenyo waye Kegito otembo yaco wa fa ale, loku kendiwa ko Kadesi. Yimue vali onjanja va Isareli va kala oku liyeya okuti ka va kaile oku tatiwa ciwa. Kuenje ovo va enda oku ‘hoyela Mose’ catiamẽla kekambo liovava. Ndaño lovikomo vialua Yehova a linga vocakati ca Mose, lanyamo alua Mose a songuila va Isareli, lopo ovo va liyeya. Ovo ka va liyeyele lika omo liekambo liovava, pole va liyeyelavo Mose ndu okuti eye o kuete eko omo liekambo liovava.—Ate. 20:1-5, 9-11.

²⁰ Mose wa kuata onyeño yalua kuenje wa liwekapo oku lekisa umbombe. Eye ka lekisile ekolelo poku veta kewe ndomo Yehova o handeleka kuenje lonyeño yalua wa sapuila omanu okuti eye muẽle wa ponduile oku linga ocikomo cimue. Noke wa veta vewe olonjanja  vitatu kuenje mua tunda ovava alua. Pole, epela kuenda onyeño vio kokela oku linga ekandu. (Osa. 106:32, 33) Omo okuti vokatembo kamue Mose wa liwekapo oku lekisa umbombe, ka iñilile Vofeka Yohuminyo.—Ate. 20:12.

²¹ Kulandu owu tu lilongisilako ovina vialua. Tete, tu sukila oku likolisilako oku pamisa ocituwa cetu cumbombe. Nda tua liwekapo oku lekisa umbombe tu fetika oku lekisa epela kuenje tu linga ovina ka via sungulukile. Vali, eci tu kuata esakalalo lialua ci tĩla oku lekisa umbombe, ndaño ceci vakuetu va tu sakalaisa.

22-23. (a) Momo lie tu sukilila oku amamako oku sanda umbombe? (b) Olondaka vi sangiwa kelivulu lia Sofoniya 2:3 vi lomboloka nye?

²² Nda tua lekisa umbombe tu ka popeliwa. Ndopo Yehova o ka kundula olondingaĩvi palo posi kuenje pa ka kala lika ambombe. Palo posi pa ka kala lika ombembua. (Osa. 37:10, 11) Ove hẽ o ka kala umue pokati komanu vaco ambombe? Ci tava okuti o ka kala nda wa kapako elaleko lia Yehova li sangiwa kelivulu lia Sofoniya.—Tanga Sofoniya 2:3.

²³ Momo lie elivulu lia Sofoniya 2:3 li popela hati, “Mbi wu wundisiwi”? Eci ka ci lomboloka okuti Yehova ka kuete unene woku te yuila vana vo sanjuisa haivo vo sole. Eci ci lomboloka okuti tu sukila oku linga cimue oco tu popeliwe. Omo liaco, nda tu yongola oku popeliwa “keteke lionyeño ya Yehova” loku kala otembo ka yi pui, tu sukila oku likolisilako cilo oku sanda umbombe kuenda oku sanjuisa Yehova.