1-2. (a) Muusee ay mala asee? Qassi I ay oottidee? (b) Ashkke gidanawu loohanaadan nuna denttettiyaabay aybee?

GEESHSHA MAXAAFAY, “Muusee biittan sa7an ubban de7iya asaa ubbaappe aadhdhiya ashkke asa” yaagees. (Qoo. 12:3) Hegaa giyoogee I kuuyanawu yayyiya laafa, woykko harati eqettiyo wode minni eqqanawu yayyiyaagaa giyoogee? Issi issi asati ashkke ura hegaadan qonccissana danddayoosona. Gidoppe attin, hegee tuma gidenna. Xoossaa ashkkaray Muusee minonne issibawu murttanaassi xala. I Yihoowa maaduwan Gibxxe biittaa haariya wolqqaamaa haasayissiis, Israaˈeelata bazzuwan kaalettiisinne eti bantta morkketa xoonanaadan maaddiis; Israaˈeelati 3,000,000 gidennan waayi aggana.

² Muuseegaa mala metoy nuna gakkana xayikkokka, galla galla ashkketettaa bessanawu metiya asaara gayttoos, qassi hegaadan metiya dumma dumma hanotay nuna gakkees. SHin ha eeshshan loohidaageeta gidanawu nuna denttettiya gitabay deˈees. Yihooway “ashkketi biittaa laattana” yaagidi qaalaa geliis. (Maz. 37:11) Nena ashkke asadan xeellay? Harati shin, nena ashkke asadan xeelliyoonaa? Ha keehi koshshiya oyshatussi zaaruwaa demmanaappe kasetidi ashkketettaa giyoogee woygiyoogaakko erana koshshees.

3-4. (a) Ashkketettay aybin leemisettana danddayii? (b) Ashkke gidanawu nuna maaddiya eeshshati awugeetee? Qassi aybissi?

³ Ashkketettay * keehi loˈˈiya misile mala. Waanidi? Issi misiliyaa  medhiya uray loˈˈiya dumma dumma qalamiyaa goˈettidi misiliyaa medhdhees, hegaadankka nuuyyo ashkke gidanawu dumma dumma loˈˈo eeshshati koshshoosona. He eeshshatuppe amaridaageeti nu huuphiyaa ziqqi oottiyoogaa, azazettiyoogaanne xalatettaa. Yihoowa ufayssanawu koyikko ha eeshshati nuussi koshshiyoy aybissee?

⁴ Xoossaa sheniyawu haarettana danddayiyay ba huuphiyaa ziqqi oottiya asa xalla. Xoossaa sheniyaappe issoy nuuni ashkke gidanaadaana. (Maa. 5:5; Gal. 5:23) Nuuni Xoossaa sheniyaa oottiyo wode Seexaanay hanqqettees. Nuuni ashkkenne keha gidikkokka, Seexaanaa alamiyaa yame gidida daro asay nuna ixxees. (Yoh. 15:18, 19) Hegaa gishshawu, nuuni Seexaanaa eqettanawu xala gidana koshshees.

5-6. (a) Seexaanay ashkke asata ixxiyoy aybissee? (b) Nuuni zaaruwaa demmana oyshati awugeetee?

⁵ Ashkke gidenna asi, otorettiyaagaa, hanqquwaa suulliyaagaanne Yihoowassi azazettennaagaa. Hagee Seexaanaa loytti qonccissees. I ashkke asaa ixxiyoogee maalaalissiyaaba gidenna. Ayyo baynna loˈˈo eeshshati etayyo deˈoosona. Ubba eti Seexaanay worddanchcha gidiyoogaa qonccissoosona. Ayssi giikko, Seexaanay aynne giikkonne woy ay oottikkonne, ashkke asati Yihoowawu haggaazennaadan diggana danddayenna.—Iyy. 2:3-5.

⁶ Ashkketettay nuna keehi metana danddayiyoy awudee? Qassi ashkketettaa eeshshay nuussi deˈanaadan minnidi loohana koshshiyoy aybissee? Ha oyshatu zaaruwaa demmanawu, hagaappe kaallidi Muusa, Baabiloonen omooduwan deˈida heezzu Ibraawe yelagatanne Yesuusa leemisuwaa zaarettana.

7-8. Muusee harati A kaaletuwaa bonchchennan ixxido wode he hanotaa waati oyqqidee?

⁷ Aawatettaa maatay imettiyo wode: Haratu bollan aawatettay deˈiyoogeeti immiyo kaaletuwaa issi uri bonchchennan ixxiyoonne loˈˈobaa kuuyokkona giyo wode, ashkke gidiyoogee eta keehippe metana danddayees. Hegaa malabay nena gakki erii? Ne soo asaappe issoy hegaadan hanikko shin? Ha hanotaa waatada oyqquutee? Hagaa mala hanotaa Muusee waatidi oyqqidaakko ane pilggoos.

⁸ Yihooway Muusa Israaˈeela deriyaa kaalettanaadaaninne A Higgiyaa etawu xaafanaadan sunttiis. Hegaa oottanawu Yihooway Muusa  maaddidoogee aynne sirissenna. Gidikkokka, Muuse michchiyaa Miiriyaamanne A ishay Aaroonikka Muusee ekkana bessenna machchiyo ekkiis giidi A boridosona. Museegaa mala maatay deˈiyo amarida asati hanqqettananne haluwaa kiyana danddayoosona, shin Muusee yaatibeenna. Muusee Miiriyaamo Yihooway qaxxayuwaappe shemppissanaadan woossiis. (Qoo. 12: 1-13) Muusee hegaadan oottidoy aybissee?

9-10. (a) Yihooway Muusee ay akeekanaadan maaddidee? (b) Gubaaˈiyaa cimatinne aawati Muuseppe ay tamaariyoonaa?

⁹ Muusee bana Yihooway loohissanaadan eeno giis. Muusee 40 layttappe kase Gibxxen kawuwaa keettan deˈiyo wode ashkke gidenna. I he wode moorobaa oottiis gi qoppidi issi bitaniyaa woriis. Muusee Yihooway I oottidobaa maayees giidi qoppiis. Israaˈeela deriyaa kaalettanawu Muuseyyo minotettay deˈikkonne, ashkketettay ayyo koshshiyo gishshawu Yihooway A 40 layttawu loohissiis. Qassi I ashkke gidanawu ba huuphiyaa ziqqi oottiyaagaanne azazettiyaagaa gidana bessees. I hegaadan loohi simmidi keehi loˈˈo ogiyan kaalettiyaagaa gidiis.—Kes. 2:11, 12; Oos. 7:21-30, 36.

¹⁰ Ha wodiyankka aawati woykko azinati, qassi gubaaˈiyaa cimati Muuse leemisuwaa loyttidi kaallana koshshees. Intte aawatettaa harati bonchchennan ixxiyo wode hanqquwawu eesotoppite. Intte huuphiyaa ziqqi oottidi intte oottido mooruwaa ammanite. (Era. 7:9, 20) Metiyaabaa oyqqanawu Yihooway immiyo kaaletuwawu azazettite. Qassi ubbatoo ashkketettan haasayite. (Lee. 15:1) Gubaaˈiyaa cimatinne aawati hagaadan oottikko, Yihooway ufayttanaadaaninne sarotettay deˈanaadan oottoosona, qassi ashkketettaa bessiyoogan loˈˈo leemiso gidoosona.

11-13. Heezzu Ibraawe Yelagati nuuyyo ayba ogiyan leemiso gidiyoonaa?

¹¹ Yedetay nuna gakkiyo wode: Asaa taarikiyan Yihoowa asata yedetay gakkibeenna wodee baawa. Deriyaa haariyaageeti iitabaa oottidobadan nuna mootana danddayoosona, shin eti hanqqettiyo tumu gaasoy nuuni “asau azazettanaappe Xoossau azazettanau” dooridoogaa. (Oos. 5:29) Nuna asay qilliiccanawu, qasho keettaa gelissanawunne garafidi daro qohuwaa gattanawu danddayees. Gidikkokka, Yihoowa maaduwan haluwaa kiyanawu qoppennan deˈanawunne, paacee gakkiyo wode woppu giidi deˈanawu danddayoos.

¹² Ane Baabiloonen omooddettidi biida heezzu Ibraawe yelagatu Hanaaniyaa, Mishaaˈeelanne, Azaariyaa leemisoy nuna ay ogiyan maaddiyaakko pilggoos. * Baabiloone kawoy gita worqqaa misiliyaassi eti goynnanaadan  azaziis. Eti qassi ha worqqaa misiliyaassi goynnennay aybissakkonne ashkketettan assi zaaridosona. Kawoy eta itoone taman olana giidi yashissikkonne, eti Xoossaassi azazettiyaageeta gididi deˈanawu murttidosona. Yihooway eta sohuwaara ashshiis, shin I ashshana giidi eti qoppibookkona. Yihooway eta bolli gakkanaadan eeno giyo aybakka ekkanawu eti qofaa qachchidosona. (Dane. 3:1, 8-28) Eta hanotay ashkke asi tumuppe xala gidiyoogaa qonccissees. Kawo gidin, yashshiyaabaa gidin, qixaatiyaa gidin, nuuni Yihoowa xallawu goynniyoogaa “aybinne” diggana danddayenna.—Kes. 20:4, 5.

¹³ Nuuni Xoossaassi ammanettiyoogee paacettiyo wode, ha heezzu Ibraawetu leemisuwaa waanidi kaallana danddayiyoo? Nu huuphiyaa ziqqi oottidi Yihooway nuna maaddanaagaa ammanettoos. (Maz. 118:6, 7) Nuna wordduwan coo mootiyaageetussi bonchchuwaaninne ashkketettan zaaruwaa immana danddayoos. (1 PHe. 3:15) Ee tumakka, nuna siiqiya saluwaa Aawaara dabbotido dabbotaa mooriyaaba aybanne oottokko.

14-15. (a) Unˈˈoy nuna gakkiyo wode aybi hanana danddayii? (b) Isiyaasa 53:7, 10y yootiyoogaadan, unˈˈoy gakkiyo wode ashkketettaa bessiyoogan Yesuusi ooppenne aaro leemiso nuuni giyoogee aybissee?

¹⁴ Unˈˈoy gakkiyo wode: Nuna ubbaakka dumma dumma unˈˈissiyaabay gakkiyo wodee deˈees. Nuuni tamaare keettaa paaciyaa woy ooso keettan issibaa oottanawu unˈˈettana danddayoos. Woy harggiyaassi hirggidi marammarettanawunne akkamettanawu unˈˈettana danddayoos. Unˈˈoy gakkiyo wode ashkke gidiyoogee nuna metana danddayees. Guutta metoykka nuna keehi hirggissana danddayees. Hegaa mala wode nuuni haasayiyo qaalay hanqqetissiyaagaanne siyanawu loˈˈennaagaa gidana danddayees. Deexo metoy nena gakkiyo wode Yesuusa leemisuwaa hassaya.

¹⁵ Yesuusi saˈan deˈido wurssetta aginatun daro unˈˈoy A gakkiis. A bolli deexo metoy gakkanaagaanne wurssettan hayqqanaagaa I erees. (Yoh. 3:14, 15; Gal. 3:13) I hayqqanawu amarida aginay attidaashin unˈettidoogaa haasayiis. (Luq. 12:50) Yesuusi hayqqanawu amarida gallassay attidaashin ‘unˈˈettaas’ yaagiis. I azazettiyaagaanne ba huuphiyaa ziqqi oottiyaagaa gidiyoogaa ba Aawaa woossido woosaappe erana danddayoos. I, “‘Ta Aawau, tana ha saateeppe ashsharkkii’ yaagoo? CHii, taani ha saatiyan yiidoogee hagaa gishshassa. Ta Aawau, ne sunttaa bonchcha” yaagiis. (Yoh. 12:27, 28) Yesuusi wodee gakkin Xoossaa morkketussi xalan bana aatti immin eti A keehi kawushshidinne waayiyaa bessidi woridosona. Yesuusa daro metoy gakkikkokka, I ashkketettan Xoossaa sheniyaa poliis. Hegaa gishshawu, Yesuusi metoy gakkiyo wode ashkketettaa bessiyoogan ooppenne aaro leemiso.—Isiyaasa 53:7, 10 nabbaba.

16-17. (a) Yesuusa laggeti A ashkketettaa waati paaccidonaa? (b) Nuuni Yesuusa leemisuwaa waati kaallana danddayiyoo?

¹⁶ Yesuusi saˈan deˈido wurssetta qammi I erissiyo ashkkarati A ashkketettaa paaccidosona. He qammi Yesuusi ay keena unˈˈettidaakko ane qoppa. I hayqqana gakkanawu polo ammanettidi deˈaneeshsha? I ammanettennaba gidikko biilooniyan qoodettiya asaassi ayba hidootikka baawa giyoogaa. (Roo. 5:18, 19) Harabaappe aaruwan, I ammanettennaba gidikko, A Aawaa geeshsha sunttaykka moorettana danddayees. (Iyy. 2:4) I ba kiittido mata laggetuura wurssetta kahuwaa miishin, eti “bantta ubbaappe ooni gitakko bantta giddon palamettidosona.” Yesuusi ba laggeta hegaara gayttidaagan darotoo zoriis, qassi he qammikka kasetidi zoriis. Maalaalissiyaabay, Yesuusi he wode mulekka hanqqettibeenna. SHin, I ashkketettan eta haasayissiis. Yesuusi loˈˈo eeshshay etassi deˈanaadan zaarettidikka kehatettan, qassi  minttidinne qonccissidi tamaarissiis. Qassi kiitettidaageeti aara ammanettidi deˈido gishshawu I eta nashshiis.—Luq. 22:24-28; Yoh. 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Hegaa mala hanotay nena gakkiyaakko waatuutee? Nuuni Yesuusa leemisuwaa kaalliyoogan unˈˈoy gakkikkokka woppu giidi deˈana danddayoos. Nu koshshan Yihoowa azazuwawu azazettiyoogan ‘issoy issuwaabaa danddayoos.’ (Qol. 3:13) Nuuni ubbaykka haasayaaninne hanotan harata naaqqiyoogaa hassayikko, ha azazuwaa azazettoos. (Lee. 12:18; Yaaq. 3:2, 5) Qassi eta loˈˈo eeshshaa beˈiyo wode harata nashsha.—Efi. 4:29.

18. Ashkke asati loˈˈobaa kuuyana mala Yihooway eta waati maaddii, shin eti qassi ay oottana bessii?

¹⁸ Ashkke gidikko loˈˈobaa kuuyana danddayoos. Issibaa kuuyanawu nuna keehi metiyo wode, nuuni ashkke gidikko, loˈˈobaa kuuyana mala Yihooway nuna maaddana. Yihooway “banttana ziqqissiyaageetu amuwaa” siyanawu qaalaa geliis. (Maz. 10:17) I nu woosaa siyidi nu koyiyoogaappe aarobaa nuuyyo oottees. Geeshsha Maxaafay Yihooway, “Ashkketa suuretettan kaalettees; ashkketa ba ogiyaa tamaarissees” yaagees. (Maz. 25:9) Yihooway Geeshsha Maxaafaa baggaara, qassi ‘ammanettida wozannaama ashkkaray’ giigissiyo xuufetu, * shiiqotunne dumma dumma biidotu baggaara nuuyyo ba kaaletuwaa immees. (Maa. 24:45-47) Yihoowa maadoy koshshiyoogaa akeekidi, tamaaranawu giigidabata goˈettidinne xannaˈidi, qassi eridobaa oosuwan peeshshanawu kumetta wozanaappe baaxetidi, nu huuphiyaa ziqqi oottiyoogaa bessana koshshees.

19-21. Muusee Qaadeesan ayba mooruwaa oottidee, hegaappe nuuni ay tamaariyoo?

¹⁹ Ashkke gidikko bala ooso oottiyoogaappe naagettana danddayoos. Ane zaarettidi Muuse hanotaa qoppoos. I daro layttawu ashkke gidiyoogan Yihoowa ufayssiis. SHin, I wayssiya 40 layttaa bazzuwan deriyaa kaalettiiddi wurssettan ashkketetta bessennabaa oottiis. He wode I, ba michchiyaa hayqqin Qaadeesan O moogiis; Gibxxen A shemppuwaa ashshidaara O gidennan aggukku. Qassi Israaˈeelati banttawu koshshiyaabay pacciis giidi A oychchiiddi wayssidosona. He wode eti haattay xayido gishshawu “Muuseera ooyettidosona.” Yihooway Muuse baggaara  daro maalaalissiyaabaa oottidoogaanne Muusee qassi ba xallaa siiqennan kaalettiyaagaa gidiyoogaa deree eriiddi hegaadan wayssiis. Eti Muuse bolli zuuzummidoy haattaa xayuwaa xallaana gidennan, saamettanaadan oottiday A balaa giidikka qoppido gishshataassa.—Qoo. 20:1-5, 9-11.

²⁰ Muusee keehi hanqqettidi ba ashkketettaa aggibayiis. Muusee Yihooway azazidoogaadan shuchchaassi haasayiyoogaa aggidi, asawu keehi hanqqettidi I maalaalissiyaabaa oottanaagaa etawu yootiis. Hegaappe simmidi, I shuchchaa naaˈˈutoo shocin daro haattay shuchchaappe pulttiis. I hanqqettidonne otorettido gishshawu gita balaa baliis. (Maz. 106:32, 33) Muusee guutta wodiyawu ashkketettaa xayidoogee, I Hidootaa Biittaa gelennaadan A diggiis.—Qoo. 20:12.

²¹ Ha leemisuwaappe nuuni keehi koshshiyaaba tamaaroos. Koyruwan, nuuni awudekka ashkke gidanawu baaxetana bessees. Nu ashkke gidanawu baaxetiyoogaa guutta wodiyawu aggikko, sohuwaarakka otoruwan maara gidennabaa oottananne haasayana danddayoos. Naaˈˈanttoy, unˈˈoy nuna gakkiyo wode ashkke gidiyoogee metana danddayiyo gishshawu, unˈˈetti uttidikka nuuni ashkke gidanawu baaxetana koshshees.

22-23. (a) Ashkketettaa nuuni aggennan koyana bessiyoy aybissee? (b) Sofonaasa 2:3n deˈiya qofay ay qonccissii?

²² Ashkke gidikko nuuni naagetti attana. Yihooway mata wodiyan iita asata biittaappe xayssana, shin he wode bashshaappe attiyaageeti ashkke asatu xalla. Hegaappe simmin biittan tumuppe sarotettay kumana. (Maz. 37:10, 11) Neeni he ashkke asatuppe issuwaa gidanee? Yihooway Sofonaasa 2:3n (nabbaba) azazidobaa neeni oottikko, ee gidana danddayaasa.

²³ Sofonaasa 2:3n, “Ooni erii, intte qosettidi attanaakkonne” giyoy aybissee? Hegaadan giyoogee Yihooway I siiqiyoogeetanne A ufayssanawu baaxetiyaageeta ashshanawu danddayenna giyoogaa gidenna. SHin attanawu nuuni oottanawu koshshiyaabay deˈiyoogaa bessees. Nuuni Yihoowa “hanqquwaa gallassi” attanawunne merinawu deˈanawu, ha wodiyan ashkke gidanawunne Yihoowa ufayssanawu baaxetana koshshees.