Skip to content

Skip to table of contents

DILONGI 7

Tomba Buphombo ayi Yangidika Yave

Tomba Buphombo ayi Yangidika Yave

‘Lutomba Yave, benu boso mwidi buphombo va ntoto . . . Lutomba buphombo.’SEFANIA 2:3.

NKUKNGA 80 “Yedika ayi Mona ti Yave Nkwa Mambote”

MAMBU TWANLONGUKA *

1-2. (a) Bwidi Kibibila kintubila Mose, ayi mbi nandi kavanga? (b) Khindusulu mbi twidi mwingi tukuna khadulu yi buphombo?

KIBIBILA kintubila Mose buka ‘mutu wulutidi buphombo mu batu boso va mbata ntoto.’ (Zintalu 12:3) Bukyedika ti mawu mansundula ti nandi wuba boma bu kubaka makani, voti boma bu kutatamana wukwikama bo bankaka ba kumbalukila? Buawu bankaka balenda tubila mutu wu buphombo. Vayi mawu masi ko makyedika. Mose wuba bakanga makani mukhambu mona boma, ayi wuba kisadi ki Nzambi kimonisa beni kibakala. Mu lusalusu lu Yave, nandi wuba va ntwadisi ntinu wu Ngipiti, wutwadisa nduka 3.000.000 di batu ku dikanga, ayi wusadisa dikabu di Isaeli kununga zimbeni ziawu.

2 Befu tuvyokilanga ko mu mambu maphasi Mose kavyokila, vayi kadika kilumbu tundengananga batu voti mambu malenda tutula nkaku kuba mutu wu buphombo. Vayi batukindisa beni mwingi tukuna khadulu ayoyi. Bila Yave wukanikisa ti ‘batu ba buphombo bela tambula tsi banga kyuka.’ (Minkunga 37:11) Ngye wulenda tuba ti widi mutu wu buphombo? Buawu bankaka ba kumwenanga? Ava tuvana mimvutu mi byuvu abyobi binkinza, befu tufweti zaba theti mbi binsundula kuba mutu wu buphombo.

BUPHOMBO BUNA MBI?

3-4. (a) Bwidi tulenda fwanikisa buphombo? (b) Zikhadulu mbi zintombulu mwingi tuba buphombo ayi kibila mbi?

3 Kuba buphombo * kwidi buka fikula yimboti beni. Mu phila mbi? Dedi mutu wumvanganga zifikula kambundilanga zindimba ziwombo mwingi kufikula kyuma, befu mvitu tufweti bunda zikhadulu ziwombo mwingi tuba buphombo. Mu zikhadulu beni kwidi mvandi kukikulula, kutumukina, kuba mutu wuvumbama, ayi kibakala. Kibila mbi tuntombila kuba zikhadulu azyozi boti befu tutidi kukwangidika Yave?

4 Batu bakikululanga bawu to bantumukinanga minsiku mi Nzambi. Dyambu dimweka Nzambi kantomba kwidi befu didi tuba batu bavumbama. (Matai 5:5; Ngalatia 5:23) Bo tumvanga luzolo lu Nzambi, befu tumfwemisanga Satana. Kheti twidi batu bamboti ayi bakikululanga, batu bawombo badi kukhonzo yi Satana balenda kutulenda. (Yoane 15:18, 19) Diawu tuntombila kibakala mwingi kununga Satana.

5-6. (a) Kibila mbi Satana kanlendilanga batu ba buphombo? (b) Byuvu mbi tunkwiza vana mimvutu?

5 Mutu wukhambu khadulu yi buphombo widi mutu wulunangu, wukhambu zaba kuyadila ngazi’andi, ayi wukhambu tumukinanga Yave. Ziawu zikhadulu Satana kadi. Tulendi kwituka ko kuzaba ti nandi wunlendanga batu badi buphombo! Bawu bammonisanga ti Satana mambi kadi ayi nkwa luvunu. Kibila mbi? Bila kyoso kyuma kantuba voti kamvanga, nandi kalendi vanga ko batu ba buphombo kubika bwe sadila Yave!—Yobi 2:3-5.

6 Thangu mbi kuba buphombo kwididi phasi? Ayi kibila mbi tufweti tatamana kutomba buphombo? Mwingi kubaka mimvutu mi byuvu abyobi, befu tunkwiza tubila kifwani ki Mose, matoko matatu basi Ebeleo baba ku kivika ku Babiloni, ayi Yesu.

THANGU MBI KUBA BUPHOMBO KWIDIDI PHASI?

7-8. Mbi Mose kavanga mu thangu bankaka bamanga kunkinzika?

7 Bwidi bu kubela buphombo boti twidi kimfumu kilutidi na bankaka: Dilenda ba dyambu diphasi kwidi batu badi kimfumu kutatamana kuba buphombo, buka mu thangu mutu widi mu lukyebo luawu wu kubafinga voti wuntuba ti basa zaba ko kubaka makani mamboti. Mawu mamana kumonikina? Mbi wulenda vanga boti mwisi dikanda dyaku bevanga mawu? Tala mbi Mose kavanga bo kamonikina mawu.

8 Yave wubyeka Mose buka Mfumu basi Isaeli ayi wunkamba kasonika minsiku dikabu bafweti landakana. Yave waba sadisanga Mose. Vayi zikhomba zi Mose, Miliami ayi Aloni, bantubila bubi mu kibila ki nkazi kasola. Ḿba batu baba kiyeku Mose kaba, bafwema voti balunda nganzi—vayi Mose kasa vanga ko mawu. Nandi kasa fika fwema ko. Vayi wulomba kwidi Yave mwingi kabika fundisa Miliami. (Zintalu 12:1-13) Kibila mbi Mose kavangila mawu?

Mose wulomba kwidi Yave mwingi kabika fundisa Miliami (Tala lutangu 8)

9-10. (a) Dyambu mbi Yave kasadisa Mose kuvisa? (b) Mbi zimfumu zi makanda ayi bakulutu ba kizunga balenda longuka mu kifwani ki Mose?

9 Mose wubikila Yave mwingi kankubika. 40 di mimvu kumbusa, bo kaba mwisi dikanda di basi Ngipiti, Mose kasa ba ko mutu wu buphombo. Nandi kabasa zabanga ko kukiyala, diawu kavondila dibakala dimweka waba vanga mambu makhambulu masonga. Mose wumwena ti Yave wunkwiza kikinina mambu nandi kavanga. 40 di mimvu Yave kavyokisa mwingi kusadisa Mose kuvisa ti kasintombulu ko to kuba kibakala mwingi kutwadisa basi Isaeli, vayi nandi kafweti ba mvandi mutu wu buphombo. Ayi mwingi kaba buphombo mvandi kafweti ba mutu wukikululanga, wuntumukinanga, ayi wuvumbama. Mose wulonguka buboti dilongi beni ayi wuyiza ba ntwadisi wumboti.—Esodu 2:11, 12; Mavanga 7:21-30, 36.

10 Mu bilumbu bitu, zimfumu zi makanda ayi bakulutu ba kimvuka bafweti landakana kifwani ki Mose. Mu thangu ba kufinga, bika kufika fwema. Vayi monisa khadulu yi kukikulula mu kuvitika zinzimbala zyaku. (Mpovi 7:9, 20) Landakana zithwadusulu zi Yave mu phila wufweti natina mambu beni. Ayi vananga mimvutu mivumbama zithangu zyoso. (Zingana 15:1) Zimfumu zi makanda ayi bakulutu ba kizunga bamvanganga mawu badi mu kukwandika Yave, kutwadisa ndembama, ayi kuvana ntungulu wumboti muphila yi kubela mutu wu buphombo.

11-13. Kifwani mbi matoko matatu basi Ebeleo batubikila?

11 Bwidi bu kubela buphombo bo ba kututhota: Mu mimvu miwombo, zimfumu zi nza banthotanga dikabu di Yave. Bawu balenda tutubila bubi mu kutuba ti befu tumvanganga mambu mambi, diawu bawu bambelanga mu nganzi bila befu tuntumukinanga theti Yave kubika kwandi bawu. (Mavanga 5:29) Ḿba balenda kututhota, kututula mu buloku, voti kutuvangila mambu mankaka mambi. Mu lusalusu lu Yave, befu tubavutudilanga ko mambu batuvangilanga vayi tuntatamananga kuba bavumbama.

12 Tala kifwani ki matoko matatu basi Ebeleo Hanania, Misaeli, ayi Azalia ba tubikila bo baba ku Babiloni. * Ntinu Babiloni wuba kamba basambila kitumba kinneni ki wola. Mu lukinzu, bawu basudikisa kwidi ntinu kibila mbi bawu bakhambu bwongimina kitumba kyandi. Batatamana kutumukina Yave kheti ntinu wuba tomba kubavika ku mfulu yi mbazu. Yave wusola kuvukisa mu thinu matoko beni, vayi bawu basa zaba ko mu bukyedika ti nandi kalenda vanga mawu mwingi kubavukisa. Kheti bobo, bawu baba bakubama mwingi kukikinina dyoso dyambu Yave kalenda bikila kumonika. (Danieli 3:1, 8-28) Bawu bamonisa ti batu ba buphombo badi kibakala kikyedika—kheti bo mintinu batukamba tubika sadila Yave, bo bankaka bantuba ti batuvangila mambu mambi befu khambu vanga mambu bawu batidi tuvanga, voti bo ba kututhota, befu twisimbika ko kubwongimina Yave.—Esodu 20:4, 5.

13 Bo banthota lukwikumunu lwitu mu Nzambi, bwidi tulenda landikinina kifwani ki matoko matatu basi Ebeleo? Befu tuyikululanga ayi twidi lufyatu ti Yave wala kutukyeba. (Minkunga 118:6, 7) Mu phila yivumbama ayi mu lukinzu tuntambudilanga batu ba kutuvuninanga mambu. (1 Petelo 3:15) Ayi tuvanganga ko ni dyambu dilenda bifisa kikundi kitu na Tat’itu yi luzolo.

Bo bankaka ba kutubalukila, befu tuba tadilanga mu phila yifwana (Tala lutangu 13)

14-15. (a) Mbi bilenda monika boti tunkwazuka beni? (b) Dedi buntubila Yesaya 53:7, 10, kibila mbi tulenda tubila ti Yesu widi kifwani kimboti mu matedi kumonisa buphombo mu thangu tunkwazuka beni?

14 Bwidi bu kubela buphombo boti tunkwazuka beni: Befu boso tunkwazukanga mu bibila biwombo. Ḿba tumana bela abobo ava kuvanga prova mu kikola voti bo tumvanga kiyeku kinkinza ku kisalu. Voti tunkwazukanga mu kuyindula to ti tufweti kwenda kwidi mfelimi mwingi kubuka nyitu. Dilenda ba dyambu diphasi kuba buphombo bo tunkwazuka beni. Mambu malwelu mammonikanga beni kadika kilumbu malenda tona kutufwemisa. Befu tulenda tona kukoluka mambu makhambu fwana ayi kuvangila bankaka mambu mambi. Boti ngye wunkwazuka beni, kifwani ki Yesu kilenda kusadisa.

15 Mu zingonda zitsuka kazinga va ntoto, Yesu wuba kwazuka beni. Nandi wuzaba ti bankwiza kumvonda ayi wumvyokila mu mambu mawombo maphasi. (Yoane 3:14, 15; Ngalatia 3:13) Mwa zingonda ava lufwa lwandi, nandi wutuba ti wuba beni mu kyunda. (Luka 12:50) Ayi mwa bilumbu biba khambu ava nandi kafwa, Yesu wutuba: ‘Minu yidi mu kyunda.’ Mambu katuba mwingi kuzabikisa mabanza mandi mu nsambu kwidi Nzambi, mammonisa ti nandi wukikululanga ayi wuntumukinanga Yave. Nandi wutuba: ‘Tata, phukisa mu thangu ayiyi. Bila ndiyizila mu kibila ki thangu ayiyi. Tata, kembisa dizina dyaku.’ (Yoane 12:27, 28) Bo thangu beni yifwana, Yesu wumonisa kibakala ayi wukivana kwidi zimbeni zi Nzambi, bayiza kuntomvula beni. Kheti wuba vyokila mu ziphasi, Yesu wuvanga luzolo lu Nzambi. Bukyedika, tulenda tuba ti Yesu widi kifwani kimboti ki mutu wumonisa buphombo bo kaba kwazuka beni!—Tanga Yesaya 53:7, 10.

Yesu widi kifwani kimboti mu matedi kuba buphombo (Tala bitini bi matangu 16-17) *

16-17. (a) Bwidi bakundi ba Yesu bathotila buphombo bwandi? (b) Bwidi tulenda landikinina kifwani ki Yesu?

16 Va bwilu butsuka Yesu kazinga va ntoto, bakundi bandi bathota buphombo bwandi. Yindul’abu mayindu Yesu kaba mu bwilu beni. Bukyedika ti kalenda nunga kutatamana wukwikama nate ku lufwa lwandi? Boti nandi kasa kwikama ko, khanu ni mutu kasi ko kivuvu ki kuzinga mvu ka mvu. (Loma 5:18, 19) Bilutidi nkinza, dizina di Tat’andi diba va kingela. (Yobi 2:4) Mu kilumbu kitsuka kadya na bapostolo bandi, bawu batona kusombula matedi ‘nani mu bawu wulutidi kimfumu.’ Yesu wusemba bapostolo bandi khumbu ziwombo mu dyambu beni, kubunda mvandi mu kilumbu beni va meni! Kheti bobo, nandi kasa fwema ko. Vayi wutatamana wuvumbama. Mu luzolo Yesu wubwela kubasudikisa phila mayindu bafweti ba. Ayi wutonda beni mu lusalusu luawu.—Luka 22:24-28; Yoane 13:1-5, 12-15.

17 Boti mambu ma phila ayoyi ma kumonikini, khanu mbi wumvanga? Befu tulenda landakana kifwani ki Yesu ayi kutatamana bavumbama boti twidi mu kukwazuka beni. Mu luzolo tuntumukinanga zithumu zi Yave mwingi tubika ‘kanga ntima mu befu na befu.’ (Kolosai 3:13) Befu twala tumukina lutumu alolo befu kutebuka moyo ti befu boso tuntubanga voti tumvanganga mambu mamfwemisanga bankaka. (Zingana 12:18; Yakobi 3:2, 5) Bosi vanga mangolo mwingi wutubila mamboti wummonanga mu bankaka.—Efeso 4:29.

KIBILA MBI TUFWETI TATAMANAKUTOMBA BUPHOMBO?

18. Bwidi Yave kansadisilanga batu ba buphombo kubaka makani mamboti, vayi mbi bafweti vanga?

18 Befu kuba buphombo, twala baka makani mamboti. Boti tusa zaba ko ma kuvanga, Yave wala tusadisa kubaka makani mamboti. Vayi nandi wala vanga to mawu befu kuba buphombo. Nandi wukanikisa kukuwa ‘minsambu mi batu ba buphombo.’ (Minkunga 10:17) Ayi nandi kalasa kuwa ko to minsambu mitu vayi wala tusadisa. Kibibila kinkanikisa: “Nandi wundiatisanga [batu ba buphombo] mu mambu masonga; ayi wunlonganga nzil’andi kuidi [batu ba buphombo].” (Minkunga 25:9) Yave wutudyatisanga mu kusadila Kibibila, bilongulu bitu *, zi video ayi zikhutukunu mu nzila ‘nnanga wukwikama.’ (Matai 24:45-47) Befu tufweti kikinina lusalusu lu Yave mu kukikulula, mu kulonguka bilongulu Yave katuvananga ayi kusadila mambu tunlongukanga.

19-21. Nzimbala mbi Mose kavanga ku Kadesi, ayi mbi tulenda longuka?

19 Befu kuba buphombo, twalasa vanga ko zinzimbala ziwombo. Bwe yindul’abu kifwani ki Mose. Mu mimvu miwombo nandi wutatamana kuba buphombo ayi wuyangidika Yave. Vayi bo basi Isaeli badyata ku thandu mu 40 ma mimvu, Mose kasa bwe nunga ko kuba buphombo. Khomb’andi wunkyeto, ḿba wo wunsadisa kuvukisa moyo’andi ku Ngipiti wufwa ayi banzika ku Kadesi. Ayi basi Isaeli baba kwana kibila bamwena ti babasa kuba kyeba ko buboti. Mu thangu beni, bawu ‘bayambila ayi Mose’ mu kibila ki nlangu. Kheti Yave wusadila Mose mwingi kuvanga mangitukulu ayi kutwadisa dikabu mu mimvu miwombo, bawu baba nyonga beni. Bawu basa kwana ko to nlangu wuba khambu vayi bayanina mvandi Mose bila baba mwena ti nandi wuba fotu bo bawu bakhambu baka nlangu wu kunwa.—Zintalu 20:1-5, 9-11.

20 Mose wuba beni nganzi, ayi wubika kubwe ba buphombo. Kheti Yave wukamba Mose mwingi kakamba ditadi dibasisa nlangu, Mose wuyolukila mu nganzi ayi wutuba ti nandi wunkwiza vanga mangitukulu beni. Diawu kabudila khumbu wadi va ditadi ayi nlangu wuwombo wubasika. Lungudayi ayi nganzi, binata Mose kavanga dyambu dimbi. (Minkunga 106:32, 33) Bo kakhambu bwe ba buphombo, Mose kasa kota ko ku Ntoto Yave Kakanikisa.—Zintalu 20:12.

21 Mu kifwani akiki, befu tulenda longuka malongi mankinza. Ditheti, befu tufweti vanga mangolo mwingi tutatamana kuba buphombo. Befu bika kubwe ba buphombo, mu thinu ḿba tulenda ba lungundayi ayi kuvanga dyambu dikhambu fwana. Dimwadi, boti mu nganzi twidi dilenda ba dyambu diphasi kutatamana kuba buphombo.

22-23. (a) Kibila mbi tufweti tatamana kutomba buphombo? (b) Mbi bimmonisa mambu madi mu buku yi Sefania 2:3?

22 Befu kuba buphombo, twala baka lukyebu. Thangu yilwelu yisyedi, Yave wala bunga batu bambi va ntoto, ayi batu ba buphombo bawu to bela tatamana va ntoto. Bosi ntoto woso wala ba mu ndembama. (Minkunga 37:10, 11) Ngye widi wumweka mu batu abobo badi buphombo? Ngye wulenda ba, ngye kukikinina lutumu lu Yave mbikudi Sefania kasonika.—Tanga Sefania 2:3.

23 Kibila mbi buku yi Sefania 2:3 yintuba: ‘Ḿba bala kulusweka’? Dyambu adyodi disinsundula ko ti Yave kalendi vukisa ko batu batidi kunkwangidika ayi bo nandi kanzolanga. Vayi mansundula ti tufweti vanga dyoso dyambu mwingi Yave katuvukisa. Tulenda vuka ‘mu kilumbu ki nganzi yi Yave’ ayi kuzinga mvu ka mvu, befu kuvanga mangolo ma kuba buphombo ayi kukwangidika Yave mu thangu ayiyi.

NKUNGA 120 Landakana Mambote ma Yesu

^ Lut. 5 Vasi ko mutu wumbutukanga na khadulu yi buphombo. Diawu tufweti kunina khadulu beni. Dilenda ba dyambu dilwelu kuba buphombo bo twidi na batu banzolanga ndembama, vayi dilenda ba dyambu diphasi kumonisa khadulu beni bo twidi na batu banzolanga kuyinangika. Dilongi adidi, dinkwiza tubila minkaku voti ziphasi tulenda mona mwingi kukuna khadulu yi buphombo.

^ Lut. 3 TSUDUKUSU YI BIKUMA: Buphombo. Batu badi buphombo bammonisanga mamboti kwidi bankaka ayi bantatamananga kukiyala kheti bo ba kubafwemisa. Kukikulula. Batu bakikululanga bamonisanga ko lunangu; bantadilanga bankaka buka balutidi na bawu. Bo bantubila Yave, kukikulula kunsundula ti nandi wunkyebanga mu luzolo ayi bulemvu batu nandi kalutidi mu buneni.

^ Lut. 12 Basi Babiloni bavana mazina mankaka kwidi matoko amomo basi Ebeleo Sadalaki, Mesaki ayi Abede-Nengo.​—Danieli 1:7.

^ Lut. 18 Tala dilongi dintuba “Tome decisões que honram a Deus” didi mu Kibanga ki Nsungi ki kilumbu 15, Ngonda Yinna, mvu 2011.

^ Lut. 59 MAMBU MADI MU ZIFIKULA: Yesu wuntatamana wuvumbama ayi wunsemba mu luzolo minlonguki myandi bo bamana kusombula matedi nani mu bawu wulutidi.