Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

LIKE SUANLƐ 8

Maan e kle kɛ e si ye

Maan e kle kɛ e si ye

“Maan amun kle kɛ amun si ye.”—KOL. 3:15.

JUE 46 Zoova, nja kwla

I SU FITILƐ *

1. ?Wafa sɛ yɛ Samarifuɛ nga Zezi yoli i juejue’n kleli kɛ ɔ si ye-ɔ?

CƐN kun’n, kokowefuɛ blu be wunnin Zezi mmua lɔ. Be wla ti bowa. Afin, kɛ lika’n cɛ́n m’ɔ́ sán’n, nn be tukpacɛ’n yó tɛ kɔ́ i ɲrun. Be tili i kɛ Zezi yoli sran wie mɔ tukpacɛ fanunfanun o be wun’n, be kwlaa be juejue. Ɔ maan, be lafili su kɛ Zezi kwla yo be juejue wie. I sɔ’n ti’n, kɛ be wunnin i’n, be kpan seli kɛ: “Zezi, Like klefuɛ, si e aunnvuɛ!” Zezi yoli be juejue. E si kɛ, be ngba be wunnin i wlɛ kɛ Zezi yoli be ye dan. Sanngɛ be nun kun m’ɔ ti Samarifuɛ’n, i kunngba cɛ yɛ ɔ kleli kɛ ɔ si ye-ɔ. Biblu’n se kɛ ɔ ‘mɛnnin i nɛn’n su’ ɔ manmannin Ɲanmiɛn.—Lik. 17:12-19.

2-3. (1) ?Ngue ti yɛ ɔ ju wie’n e kleman kɛ e si ye-ɔ? (2) ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

2 Kɛ Samarifuɛ’n sa’n, e klo kɛ é klé be nga be tili e wun ɲanman nun’n be kɛ e si ye. Sanngɛ ɔ ju wie’n, e wla fi be mo yolɛ’n su. Annzɛ e yoman like fi e kleman be kɛ e si ye.

3 Like suanlɛ nga nun’n, é wá wún sa nga ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e kle kɛ e si ye’n. Biblu’n kan kɛ sran wie’m be sili ye, yɛ wie’m b’a siman ye. É wá fá e ɲin síe i sran sɔ’m be su ndɛ’n su. Kpɛkun, é kán wafa nga e kwla kle kɛ e si ye’n, i ndɛ wie.

?NGUE TI YƐ Ɔ FATA KƐ E KLE KƐ E SI YE-Ɔ?

4-5. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e kle kɛ e si ye-ɔ?

4 Zoova kle e ajalɛ kpa. Yɛle kɛ ɔ kle kɛ ɔ si ye. Wafa ng’ɔ yo sɔ’n, i kun yɛle kɛ ɔ yra be nga be yo i klun sa’n, be su. (2 Sam. 22:21; Jue. 13:6; Mat. 10:40, 41) Biblu’n se kɛ: “Kɛ mɔ amun ti Ɲanmiɛn i awlɛn su ba’n ti’n, an nian like ng’ɔ yo’n su yo.” (Efɛ. 5:1) Ɔ maan, like cinnjin nga ti yɛ e klo kɛ é yí i nglo kɛ e si ye’n, yɛle kɛ e kunndɛ kɛ é nían Zoova i ayeliɛ’n su.

5 Maan e fa e ɲin e sie i sa uflɛ nga ti yɛ ɔ fata kɛ e kle kɛ e si ye’n, i su. Kɛ e yo like wie e man e wiengu mun mɔ be kle kɛ be si ye’n, ɔ yo e fɛ. I wafa kunngba’n, kɛ e kle e wiengu’m be kɛ e si ye’n, ɔ yo be fɛ. Afin, be wun i wlɛ kɛ like nga be mannin e’n, ɔ tili e wun ɲanman nun sakpa. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, e nin sran sɔ mun e janvuɛ’n tra kpa.

6. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ ndɛ nga e kan fa kle kɛ e si ye’n, ɔ ti kɛ sika ɔkwlɛ mɔ b’a fa di ajuin’n sa-ɔ?

6 Biblu’n se kɛ: “Ndɛ nga be kan b’ɔ kpɛn su sɛsɛ’n, ɔ yo nyɛnmɛn kɛ b’a fa sika ɔkwlɛ nin jɛtɛ ufue b’a di ajuin wie sa.” (Nya. 25:11) Ndɛ sɔ’n kle kɛ ndɛ nga e kan’n, annzɛ like nga e yo fa kle kɛ e si ye’n, ɔ ti cinnjin. Sɛ be fa sika ɔkwlɛ annzɛ jɛtɛ ufue yo like kun’n, like sɔ’n yo ɲɛnmɛn dan. Asa ekun’n, ɔ le ɲrun dan, yɛ ɔ kwla cɛ kpa. Sɛ be fa like sɔ’n be cɛ e’n, ɔ́ yó e fɛ. Kɛ ndɛ nga e kan fa kle kɛ e si ye’n, ɔ ti sɔ wie-ɔ. Afin sran nga e kɛnnin i sɔ ndɛ’n e kleli i’n, i wla su fiman su le.

BE KLELI KƐ BE SI YE

7. ?Wafa sɛ yɛ Davidi nin jue tofuɛ wie’m be kleli kɛ be si ye-ɔ?

7 Be nga be suli Ɲanmiɛn lalafuɛ nun’n, be nun sunman be kleli kɛ be si ye. Be nun kun yɛle Davidi. (An kanngan Jue Mun 27:4 nun.) Davidi yili i nglo kɛ, kɛ ɔ su Ɲanmiɛn’n ɔ yo i fɛ dan. Ɔ mannin ninnge kpanngban kɛ be fa kplan Ɲanmiɛn sua’n. Azafu i anunman’m be kleli Ɲanmiɛn kɛ be si ye. Yɛle kɛ be kpɛli Ɲanmiɛn manmanlɛ jue kpanngban. Jue sɔ’m be nun kun nun’n, be yoli Zoova i mo, yɛ be kɛnnin i “abonuan sa’m” be ndɛ. (Jue. 75:2) Zoova yrali Davidi nin Azafu i anunman’m be su dan. I sɔ’n ti’n, be kunndɛli kpa kɛ bé klé i kɛ be si ye. Maan e bu wafa nga e kwla nian jue tofuɛ sɔ’m be ajalɛ’n su’n, i akunndan.

?Ngue yɛ fluwa nga Pɔlu klɛli ko mannin Rɔmunfuɛ mun’n, ɔ kle e ye silɛ’n su-ɔ? (An nian ndɛ kpɔlɛ 8-9 be nun.) *

8-9. (1) ?Wafa sɛ yɛ akoto Pɔlu kleli kɛ ɔ si ninnge nga i niaan Klisifuɛ’m be yo’n, i su ye-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ atrɛkpa’n i bo guali-ɔ?

8 Akoto Pɔlu kleli kɛ ɔ si ninnge nga i niaan Klisifuɛ’m be yo’n, i su ye. Aniaan sɔ’m be dunman nun ti’n, ɔ lali Ɲanmiɛn i ase titi. Asa ekun’n, kɛ ɔ́ klɛ́ be fluwa’n, ɔ kleli be kɛ ɔ si ye. Rɔmunfuɛ Mun ndɛ tre 16 i mma 1 lele 15 nun’n, Pɔlu boli aniaan 27 be dunman. Asa kusu’n, ɔ seli kɛ i dunman nun ti’n, Priska nin Akila “be klɛnnin be wun mannin wie’n.” Yɛ ɔ kannin Febe m’ɔ kplili i bɔbɔ Pɔlu nin aniaan kpanngban be ti’n, i ndɛ. Ɔ yoli aniaan sɔ mun mɔ be dili junman kekle’n, be kwlaa be mo.—Rɔm. 16:1-15.

9 Pɔlu si jrɛiin kɛ fɔ o i niaan’m be nun. Sanngɛ i fluwa’n i awieliɛ lɔ’n, be nzuɛn kpa’n, i su yɛ ɔ boli-ɔ. Kɛ bé kánngan fluwa sɔ’n nun asɔnun nun lɔ mɔ aniaan’m be tili be dunman’n, e si kɛ i sɔ’n wlali be fanngan dan. E kwla se kɛ i agualiɛ su’n, be nin Pɔlu be janvuɛ’n trali kpa. ?Kɛ e asɔnun’n nunfuɛ’m be kan ndɛ fɛ wie annzɛ be yo like kpa wie’n, e yo be mo titi?

10. ?Ajalɛ kpa benin yɛ Zezi kle e-ɔ?

10 Zezi yoli i sɔnnzɔnfuɛ nga be o Azi Minɛɛ lɔ’n be mo, junman nga be dili’n ti. Kɛ ɔ́ kán ndɛ klé i sɔnnzɔnfuɛ nga be o Tiatii lɔ’n, ɔ seli kɛ: “N si ninnge nga a yo be’n. N si kɛ a klo Ɲanmiɛn nin sran, a lafi i su, a di i junman’n, yɛ a tra wɔ awlɛn. N si ekun kɛ ninnge nga a yo be siɛn’n, be sɔnnin tra nga a yoli be i klikli’n nun’n.” (Ngl. 2:19) Nán junman mɔ be di be kɔ be ɲrun’n, i ngunmin i ndɛ yɛ Zezi kannin-ɔn. Sanngɛ ɔ kannin nzuɛn nga be yili i nglo’n, i ndɛ wie. Zezi wunnin i kɛ ɔ ti cinnjin kɛ ɔ mɛn i sɔnnzɔnfuɛ nga be o Tiatii lɔ’n be nun wie’m be afɔtuɛ. Sanngɛ ka naan w’a yo sɔ’n, ɔ wlali be fanngan. Kpɛkun kɛ ɔ wieli ndɛ i kan’n, ɔ wlali be fanngan ekun. (Ngl. 2:25-28) Zezi le kwlalɛ dan, yɛ ɔ ti asɔnun’n i su kpɛn. Ɔ maan, ɔ nunman nun kɛ junman mɔ e di’n ti’n, ɔ yo e mo kekle nun. Ɔ nin i sɔ ngba’n, ɔ kle kɛ ɔ si ye. I lɛ nun’n, ɔ kle asɔnun kpɛnngbɛn’m be ajalɛ kpa.

B’A SIMAN YE

11. ?Kɛ nga Ebre Mun 12:16 fa kan sa’n, wafa sɛ yɛ Ezau buli Ɲanmiɛn i ninnge mun-ɔn?

11 Biblu’n se kɛ sran wie’m b’a siman ye. Sran sɔ’m be nun kun yɛle Ezau. I si nin i nin mɔ be tɛli i’n, be klo Zoova yɛ be ɲin yi i kpa. Sanngɛ w’a buman Ɲanmiɛn i ninnge’m be like fi. (An kanngan Ebre Mun 12:16 nun.) ?Wafa sɛ yɛ ɔ yili i nglo kɛ ɔ siman ye-ɔ? Aliɛ talie kun ti’n, ɔ yoli i awuliɛ kpɛnngbɛn’n i atɛ i sinma Zakɔbu i sa nun. (Bob. 25:30-34) I sin’n, ajalɛ ng’ɔ fali’n yoli i nsisɔ. Afin ajalɛ sɔ’n ti’n, w’a ɲanman ninnge ng’ɔ fata kɛ i m’ɔ ti ba kpɛn’n, ɔ ɲɛn i’n. Kusu, nsisɔ leman lua.

12-13. (1) ?Wafa sɛ yɛ Izraɛlifuɛ’m be yili i nglo kɛ be siman ye-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ i bo guali-ɔ?

12 Sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ Izraɛlifuɛ’m be kle kɛ be si ye’n, ɔ sɔnnin. I wie yɛle kɛ, Zoova fali ɲrɛnnɛn fanunfanun blu yili Eziptifuɛ’m be su naan Izraɛlifuɛ’m be ɲan be ti. I sin’n, Zoova nunnunnin Ezipti sonja’m be ngba Jenvie ɔkwlɛ’n nun. Kpɛkun, Izraɛlifuɛ’m be fiteli nun. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, be toli jue manmannin Zoova. ?Sanngɛ, bé klé titi kɛ be si ye?

13 Kɛ sa wie’m be wa juli Izraɛlifuɛ’m be su’n, be wla ka lɛ fili ninnge kpakpa nga Zoova yo mannin be’n, su. Sa sɔ’m be nun’n, be yili i nglo kɛ be siman ye. (Jue. 106:7) ?Wafa sɛ? Yɛle kɛ “Izraɛlfuɛ’m be wa plannin Moiz nin Aarɔn be su.” Sɛ e waan é nían’n, Zoova su yɛ be plannin-ɔn. (Tul. 16:2, 8) Zoova klun w’a jɔman be ayeliɛ sɔ’n su. I sɔ’n ti’n, Zoova seli kɛ be kwlaa nga be plannin’n bé wú aawlɛ flɛnnɛn’n nun. Saan Zozie nin Kalɛbu mɔ b’a planman wie’n, be ngunmin cɛ yɛ bé ká lɛ-ɔ. (Kal. 14:22-24; 26:65) Ɔ fataman kɛ e nian Izraɛlifuɛ’m be ayeliɛ tɛ’n su. Sanngɛ maan e nian be nga be kleli kɛ be si ye’n, be ajalɛ kpa’n su. ?Wafa sɛ yɛ e kwla yo sɔ-ɔ?

MAAN E KLE KƐ E SI YE

14-15. (1) ?Wafa sɛ yɛ yasua kun nin i yi be kwla kle be wiengu kɛ be si ye-ɔ? (2)?Ngue yɛ siɛ nin niɛn’m be kwla yo naan be mma’m b’a si ye-ɔ?

14 Awlobo’n nun. Kɛ awlobo kun nunfuɛ’m be kwlakwla be kle be wiengu kɛ be si ye’n, be ngba be ɲan su ye dan. Kɛ yasua kun nin i yi be kle be wiengu kɛ be si ye’n, be afiɛn mantan kpa. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, kɛ kun fɔn’n, i wiengu kun’n kwla yaci cɛ i ndɛndɛ. Yasua ng’ɔ klo i yi’n, ɔ fɛ i ɲin sie i ninnge kpakpa ng’ɔ yo be’n, nin ndɛ kpakpa ng’ɔ kan be’n, be su. Sanngɛ nɛ́n i ngba-ɔ, “ɔ yi i ayɛ” wie. (Nya. 31:10, 28) Yɛ bla ng’ɔ ti akunndanfuɛ kusu’n, ɔ kan like trele nga i wun yo m’ɔ yo i fɛ’n i ndɛ kle i.

15 ?Siɛ nin niɛn mun, wafa sɛ yɛ amun kwla kle amun mma’m be like naan b’a si ye-ɔ? Maan amun wla kpɛn su kɛ ninnge nga amun yo be’n, yɛ ndɛ nga amun kan’n, be su yɛ amun mma’m be nian-ɔn. I sɔ’n ti’n, maan amun kle be ajalɛ kpa. Yɛle kɛ sɛ be yo like kpa kun’n, maan amun yo be mo. Asa kusu’n, amun se be kɛ sɛ sran kun yo like kpa kun man be’n, maan be yo i mo. Amun kle be kɛ ye silɛ’n, ɔ fin be awlɛn’n nun naan kɛ sran kun wun kɛ e si ye’n, sran sɔ’n ɲan su ye dan. Be flɛ talua kun kɛ Klari. Ɔ seli kɛ: “I nun mɔ e manmin le afuɛ 32, be wlali e baba bisua. Ɔ maan, i kunngba yɛ ɔ niannin e nin min niaan nɲɔn mun e lika-ɔ. Kɛ n ɲannin afuɛ 32, yɛ n wunnin i wlɛ kɛ e manmin’n fɛli-ɔ. I sɔ’n ti’n, n yoli i mo, ninnge kwlaa ng’ɔ yo mannin e’n ti. Koko nun wa’n, ɔ seli min kɛ ndɛ nga n kan kleli i’n, ɔ jɔ i klun dan. I waan andɛ nin andɛ kɛ ndɛ sɔ’n kpɛn i klun’n i klun jɔ.”

Amun kle amun mma mun wafa nga be kwla yi i nglo kɛ be si ye’n. (An nian ndɛ kpɔlɛ 15 nun.) *

16. ?Ngue ti yɛ kɛ e kle kɛ e si ye’n, i sɔ’n wla e wiengu fanngan-ɔn? An fa sa kun yiyi nun.

16 Asɔnun’n nun. Kɛ e kle kɛ e si ye’n, i sɔ’n wla aniaan’m be fanngan. Be flɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun kɛ Zɔzu. Ɔ le afuɛ 28. Cɛn kun’n, ɔ wa tɔli tukpacɛ kekle kpa. I sɔ’n ti’n, ɔ dili anglo kpanngban ɔ kɔman aɲia’m be bo. Kɛ tukpacɛ’n yoli sɔsɔ kan m’ɔ boli aɲia’m be bo kɔlɛ bo’n, w’a kwlá yoman ninnge mun kɛ laa’n sa kun. I bɔbɔ seli kɛ: “N sa sin bubuli min dan. Afin ninnge nga laa’n n yo be asɔnun nun’n, siɛn’n n kwlá yoman be kun. Cɛn kun kɛ aɲia’n wieli’n, aniaan bian kun seli min kɛ: ‘Zɔzu, nja mo nin ajalɛ klanman mɔ a kle min nin min awlofuɛ mun’n. I nun nga a te ijɔ nzra nun’n ndɛ nga a yiyili be nun’n, be ukali min kpa. Be yoli maan n lafili Zoova su kpa trali laa’n.’ Ndɛ ng’ɔ kannin’n wluwluli min wun dan ti’n, ɔ ka kan naan m’an sun. Ndɛ nga n kunndɛ kɛ ń tí’n yɛle ng’ɔ kan kleli min lɛ’n.”

17. ?Kɛ nga Kolɔsufuɛ Mun 3:15 fa kan sa’n, wafa sɛ yɛ e kwla kle Zoova kɛ e si ye-ɔ?

17 E Ɲanmiɛn m’ɔ ti klun ufuefuɛ’n. Zoova mannin e ninnge kpanngban kpa mɔ be uka e naan y’a kwla su i-ɔ. Ninnge sɔ’m be nun wie yɛle e aɲia mun, nin e fluwa mun yɛ e ɛntɛnɛti adrɛsi’n. Ɔ ju wie’n, kɛ e tie nzra nun ijɔlɛ kun, annzɛ kɛ e kanngan ndɛ wie nun, annzɛ e nian e televiziɔn m’ɔ o ɛntɛnɛti su’n, e se e wun kɛ: ‘Ndɛ nga wɔ min trele.’ ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle Zoova kɛ e si ye-ɔ? (An kanngan Kolɔsufuɛ Mun 3:15 nun.) Ninnge nga e kwla yo be’n, be nun kun yɛle kɛ kɛ é srɛ́ i’n, maan e lɛ i ase titi.—Zak. 1:17.

Kɛ e yo Ɲanmiɛn sulɛ sua’m be yɛinyɛin’n, e kle kɛ e si ye. (An nian ndɛ kpɔlɛ 18 nun.)

18. ?Like benin ekun yɛ e kwla yo fa kle Zoova kɛ e si ye-ɔ?

18 Like kun ekun nga e kwla yo fa kle Zoova kɛ e si ye’n, yɛle kɛ maan e yo lika nga e yia e su i lɛ’n, i yɛin-yɛin yɛ e siesie i nun ninnge mun sɛsɛsɛ. Kpɛkun sɛ i nun like wie saci’n, e siesie i ye. Asa ekun’n, aniaan nga be cisan mannzin’n nun asɔnun nun’n, maan be yo i cɛcɛ naan w’a saciman. Kɛ e nian Ɲanmiɛn sulɛ sua’m be lika kpa’n, e boman be su kalɛ dan, kpɛkun be cɛ. Ɔ maan, e kwla fa sika kan e sie. Kpɛkun e fa kplan uflɛ annzɛ e siesie nga b’a saci’n be ye mɛn wunmuan’n nun.

19. ?Ngue yɛ akpasua sunianfuɛ kun nin i yi’n be su ndɛ’n kle e-ɔ?

19 Be nga be di junman kekle’n. Ndɛ nga e kan fa kle kɛ e si ye’n, ɔ wla sran fanngan kpa. I wie yɛle akpasua sunianfuɛ kun nin i yi be liɛ’n. Cɛn kun’n, be ko boli jasin fɛ’n lele. Kɛ bé kɔ́ be awlo’n, nn b’a fɛ kpa. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn arɛ ng’ɔ o be lika nun lɔ’n, ɔ timan aɔwi. Arɛ m’ɔ kun be dan ti’n, aniaan bla’n fɛli i arɛ tralɛ dan kun lali. Kɛ lika cɛnnin’n, ɔ seli i wun kɛ ɔ kwlá diman junman sɔ’n kun. I sin’n, Betɛli’n klɛli aniaan bla’n i fluwa. Fluwa’n nun’n, be yoli aniaan bla’n i mo junman kekle m’ɔ miɛn i ɲin di’n ti. Kpɛkun be kɛnnin i ekun kɛ be si kɛ ɔ timan pɔpɔ mɛnmɛn i. Afin ɔ fata kɛ ɔ tu ajalɛ lemɔcuɛ kwlakwla nun. Aniaan bla’n i wun’n seli kɛ: “Ndɛ sɔ’n wluwlu min yi’n i wun dan ti’n, w’a kanman junman nga e di’n i jranlɛ ndɛ kun le. I kpa bɔbɔ’n, kɛ sa wie ti’n min wla bo min wun’n, i yɛ ɔ wla min fanngan-ɔn.” Aniaan bian’n nin i yi’n, be dili be junman’n lele afuɛ 40.

20. (1) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ cɛn kwlakwla e mian e ɲin e yo-ɔ? (2) ?Ngue ti-ɔ?

20 Maan cɛn kwlakwla e mian e ɲin naan ndɛ nga e kan’n nin like nga e yo’n, be kle kɛ e si ye. Atrɛkpa’n, ndɛ nga é kán nin like nga é yó’n, bé úka sran kun naan w’a jran kekle mɛn tɛ nga nun. Asa ekun’n, e nin sran wie mun é trá janvuɛ yɛ e janvuɛ sɔ’n su saciman le. Sanngɛ ng’ɔ ti cinnjin kpa’n, yɛle kɛ é nían e Si Ɲanmiɛn Zoova m’ɔ ti klun ufuefuɛ’n i ajalɛ’n su.

JUE 20 A fali ɔ awlɛn su Ba’n mannin

^ ndɛ kpɔlɛ 5 ?Wafa sɛ yɛ Zoova nin Zezi yɛ Samari bian kun m’ɔ ti kokowefuɛ’n, be kleli kɛ be si ye-ɔ? ?Ngue yɛ i sɔ’n kle e-ɔ? Like suanlɛ nga nun’n, é wá kán sran nsan sɔ mun nin sran wie ekun be ndɛ. Asa ekun’n, é kán sa nga ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e kle kɛ e si ye’n, ɔ nin wafa nga e kwla yo sɔ’n, be ndɛ wie.

^ ndɛ kpɔlɛ 54 FOTO NIN DESƐN’M BE SU NDƐ’N: Be su kanngan lɛtri nga Pɔlu klɛli ko mannin Klisifuɛ nga be o Rɔmun lɔ’n i nun. Kɛ bé kánngan nun mɔ be bo Priska nin Akila, nin Febe yɛ aniaan onga’m be dunman’n, ɔ yo be fɛ kpa.

^ ndɛ kpɔlɛ 56 FOTO NIN DESƐN’M BE SU NDƐ’N: Aniaan bla oke kun kleli aniaan bla kun nin i wa’n, be ajalɛ kpa. Aniaan bla’n su kle i wa’n wafa ng’ɔ kwla kle aniaan bla oke’n kɛ ɔ si ye’n.