1. De vbene Ovbi e Sameria ne Jesu mu ẹre egbe rran ya rhiẹre ma wẹẹ irẹn gbọyẹmwẹ ye ẹse ne Jesu ru nẹẹn?

Ọ MWẸ ikpia igbe ni ghaa khuọnmwi emianmwẹ nọ wegbe na tie ẹre oti. Iran ma vbe yaro yọ wẹẹ iran gha fe vbe emianmwẹ nii. Ọ ghi rre ẹdẹ ọkpa, iran keghi ke urria bẹghe Jesu ne Ọmamwaemwi Nọ Sẹ Re. Iran ka wa họn okhekhe ẹre wẹẹ, ai miẹn ọmwa nọ khuọnmwi ne ẹi sẹtin mu ẹre egbe rran. Ọna ẹre ọ ya iran gha mwẹ iyayi wẹẹ Jesu gha vbe sẹtin mu iran egbe rran. Rhunmwuda ọni, iran keghi go tie Jesu wẹẹ: “Arowa, tohan mwa.” Jesu na gele mu iran egbe rran. Vbe ne ai na gbawawẹ, iran hia wa ghọghọ ye ẹse ne Jesu ru ne iran, sokpan ọkpa vbọ ẹre ọ rhiẹre ma wẹẹ irẹn gele gbọyẹmwẹ ye ẹse ne Jesu ru ne irẹn. Ọ na werriegbe gha dee do kpọnmwẹ * Jesu. Ẹse ne Jesu ru ne okpia na, ẹre ọ gua ẹre kpa, nọ na gha ya urhu nọ lae rhie uyi ne Osanobua.—Luk 17:12-19.

2-3. (a) De emwi nọ si ẹre ne ima i na gbọyẹmwẹ ye emwi ugbẹnso? (b) Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

² Vbe na ghee Ovbi e Sameria nii, ọ khẹke ne ima gha kpọnmwẹ emwa ye ẹse ne iran ru ne ima. Sokpan, ugbẹnso, ma sẹtin mianmian ya kpọnmwẹ emwa ni ru ima ẹse.

³ Vbe ako iruẹmwi na, ma gha guan kaẹn evbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha rhiẹre ma vbe ẹmwẹ ne ima ta kevbe emwi ne ima ru wẹẹ ima gbọyẹmwẹ ye emwi esi ne emwa ru ne ima. Ma gha ziro yan igiemwi ọghe eguọmwadia e Jehova ni ya ekhọe hia gbọyẹmwẹ ye emwi esi kevbe ni ma ru vberriọ. Ma gha vbe guan kaẹn odẹ eso ne ima khian ya gha gbọyẹmwẹ ye emwi.

4-5. Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha gbọyẹmwẹ ye emwi?

⁴ E Jehova keghi re Osa nọ gbọyẹmwẹ ye emwi. Irẹn ẹre ọ rhie igiemwi esi na yotọ ne ima. Odẹ ọkpa nọ ya ru ọna ọre nọ na san eguọmwadia re ẹse. (2 Sam 22:21; Psm 13:6; Mat 10:40, 41) E Baibol keghi bu ima ude wẹẹ: “Vbene a na miẹn ighẹ ivbi Osanobua nọ ghan wa khin, te uwa gha hia ne uwa gha ye vbe irẹn.” (Ẹfis 5:1) Nọnaghiyerriọ, emwi nọ mobọ zẹe nọ na khẹke ne ima gha gbọyẹmwẹ ye emwi ọre wẹẹ, odẹ ọkpa ne ima ya ya egbe tae Jehova nọ.

⁵ Ọ mwẹ emwi ọvbehe nọ zẹe nọ na khẹke ne ima gha gbọyẹmwẹ ye emwi. Te ọ ye vbe evbare esi. Ọ keghi re emwi ọyẹnmwẹ vbe avbe ọse ni gba ẹko egbe ghaa koko rri evbare. Ẹko keghi sẹ ima ọyẹnmwẹ vbe emwa gha kpọnmwẹ ima ye ẹse ne ima ru ne iran. Ma gha vbe gbọyẹmwẹ ye ẹse ne emwa ọvbehe ru ne ima, ọyẹnmwẹ ghi vbe gha sẹ iran. Ọmwa ne ima kpọnmwẹ ye emwi esi nọ ru ne ima keghi sọyẹnmwẹ rhunmwuda ọ rẹnrẹn wẹẹ ẹrhiọn ne irẹn loo ro ma de ihoi rua. Ọna ẹre ọ ya avbe ọse sikẹ egbe sayọ.

6. De vbene ẹmwẹ ne ima ta ya gbọyẹmwẹ ye emwi ya khọ iwinna ona ọghe igoru?

⁶ Ọ wa sẹ emwa ọyẹnmwẹ vbe a gha gbọyẹmwẹ ye emwi esi ne iran ru. E Baibol keghi kha wẹẹ: ‘Ẹmwẹ ne a ta la owa, te ọ yevbe iwinna ona ọghe igoru ne a ma yan esiliva.’ (Itan 25:11) Ya aro ekhọe ruẹ zomwa rẹn vbene iwinna ona ọghe igoru na ma yan esiliva khian gha mose hẹ. Emwi ighobioye khian vbe gha nọ. A gha ya emwi vbenian ru ẹse nuẹn, u i sẹtin ghọghọ. Erriọ ọyẹnmwẹ vbe ya sẹ emwa, vbe ima gha gbọyẹmwẹ ye emwi esi ne iran ru. Ma ghẹ mianmian wẹẹ, iwinna ona ọghe igoru i fafa ẹdẹ. Erriọ ẹmwẹ ne ima ta ya gbọyẹmwẹ ye emwi ne emwa ọvbehe ru vbe ye, iran i mianmiaẹn ẹdẹ.

7. Zẹ vbene ebe Psalm 27:4 rhiẹre ma, de vbene Devid kevbe Ivbi Asaf ya rhiẹre ma hẹ wẹẹ iran gbọyẹmwẹ ye emwi?

⁷ Eguọmwadia Osanobua nibun vbe ẹghẹ nẹdẹ wa rhiẹre ma wẹẹ iran gbọyẹmwẹ ye emwi. Ọkpa vbọ keghi re Devid. (Tie Psalm 27:4.) E Devid keghi rhiẹre ma wẹẹ, aro nọ ghaan ẹre irẹn ya gha ghee ugamwẹ ẹmwata. De odẹ nọ khin? Emwi ewe ọghe ighobioye ẹre ọ ya ru iyobọ ye iwinna ibowa ọghe Ọgua Osa. Ivbi Asaf keghi so ihuan urhomwẹ ya gbọyẹmwẹ ye umamwẹ ọghe Osanobua. Vbe ihuan ọkpa ne iran so, iran keghi rhie ekpọnmwẹ ne Osanobua ye “iwinna ọyunnuan” nọ ru. (Psm 75:1) E Devid kevbe Ivbi Asaf keghi ya ekhọe hia rhie ekpọnmwẹ ne Jehova ye afiangbe ne iran miẹn vbe obọ re. Uwẹ vbe vbo? Ọ khẹke ne dọmwadẹ ima gha ya egbe taa iran.

8-9. De vbene ukọ e Pọl ya rhiẹre ma hẹ wẹẹ irẹn gbọyẹmwẹ ye emwi esi ne etẹn ru? Vbọzẹe na gha na kha wẹẹ ọ biẹ ọmọ esi?

⁸ Aro nọ ghaan ẹre ukọ Pọl ya gha ghee etẹn. Ẹghẹ hia ẹre ọ ya gha mu ẹmwẹ iran ye erhunmwu, erriọ vbe ya gha gbọyẹmwẹ ye emwi esi ne iran ru vbe ebe ughughan nọ gbẹnnẹ gie iran. Vbe ebe Rom 16:1-15, e Pọl keghi sunu ye eni etẹn 27. E Pọl ma mianmian vbene Prisila kevbe Akuila ya “rhie uhunmwu mwẹ atatabọ” ba ẹmwẹ irẹn. Ọ na vbe gie Fibi zẹvbe ọmwa nọ ru iyobọ ne “emwa nibun” ya sẹ egbe irẹn tobọ irẹn. E Pọl wa gele tian etẹn na ye iwinna esi ne iran ru.—Rom 16:1-15.

⁹ E Pọl rẹnrẹn wẹẹ emwa ni ma gba ẹre etẹn ni rre Rom khin, ọrheyerriọ, ẹmwẹ nọ ya muẹn ebe nọ gbẹn gie etẹn na sẹ ufomwẹ, keghi re nọ ya tian iran ye akpa esi ne iran mwẹ. U miẹn vbene ebe nii gha rhie igiọdu ne etẹn na hẹ vbe ẹghẹ na ya tie ẹre ma iran vbe iko! Ẹi mwẹ ọna ma ya asikẹgbe ne iran gu e Pọl mwẹ wegbe sayọ. Uwẹ vbe tian etẹn vbe ẹghẹ hia ye iwinna esi ne iran ru vbe iko kevbe ẹmwẹ nọ maan nọ ke iran unu ladian ra?

10. Vbe ima miẹn ruẹ vbe odẹ ne Jesu ya gbọyẹmwẹ ye iwinna esi ne erhuanegbe ẹre ru?

¹⁰ Ẹghẹ ne Jesu na gie uhunmwu gie etẹn ni rre iko ughughan vbe Asia Mainọ, ọ keghi gbọyẹmwẹ ye iwinna esi ne iran ru. Vbe igiemwi, ọ keghi tama etẹn ni rre iko e Tiatira wẹẹ: ‘I rẹn emwi ne uwa ru. I rẹn ahoẹmwọmwa ọghe uwa, I rẹn vbene uwa mu aro ye iwinna hẹ, ugamwẹ ne uwa ga, kevbe izinegbe ọghe uwa. I rẹnrẹn wẹẹ, ẹghẹ na, ọre uwa ya hia sẹ vbene uwa te ka gha ru vbe okaro.’ (Arhie 2:19) Jesu ghi tian iran ye iwinna esi ne iran ghaa ru nẹ, ọ na vbe tian iran ye akpa esiesi ne iran ghaa mwẹ nọ zẹe ighẹ iran sẹtin ru iwinna vberriọ. Agharhemiẹn wẹẹ Jesu rhie adia ne etẹn eso vbe iko e Tiatira, ọ na ka tian iran nẹ. Ọ ghi vbe rhie adia ne iran nẹ, ọ na vbe rhie igiọdu ne iran. (Arhie 2:25-28) Ukpo nọ wa yo ọre Jesu na zẹ rhunmwuda, irẹn ọre uhunmwuta ọghe iko ọghe Ivbiotu e Kristi hia. Nọnaghiyerriọ, ẹi re esalẹbẹ deghẹ ọ ma tian ima ye iwinna esi ne ima ru nẹẹn. Vbọrhirhighayehẹ, te ọ ye tian ima. Umiẹn igiemwi esi ne Jesu rhie yotọ ne avbe ediọn vbe iko!

11. Zẹ vbene ebe Hibru 12:16 khare, de aro ne Isọ ya gha ghee emwi orhiọn?

¹¹ Eguọmwadia e Jehova eso nẹdẹ kegha re emwa ne ẹi gbọyẹmwẹ ye emwi. Vbe igiemwi, evbibiẹ Isọ kegha re emwa ni gele hoẹmwẹ e Jehova sokpan Isọ ma gbọyẹmwẹ ye emwi orhiọn. (Tie Hibru 12:16.) De vbene Isọ ya rhie uyinmwẹ na ma hẹ? Vbene Isọ ma na ka roro ẹre nẹ, ọ na khiẹn ukpo ọmọdiọn ọghẹe ne Jekọb rhunmwuda ọpẹkhẹrhẹ kẹkan. (Gẹn 25:30-34) Isọ na ghi do gha gbe ima rẹn vbe okiekie, ọ na gha vian wẹẹ afiangbe ma ghi sẹ irẹn obọ. Ọ ma gbọyẹmwẹ ye ukpamuyọmọ nọ  te gha mwẹ zẹvbe ọmọdiọn, rhunmwuda ọni, esa i rrọọ nọ gha te ya gha vian.

12-13. De vbene Ivbi Izrẹl ya rhiẹre ma wẹẹ, emwa ẹse oghodan ẹre iran khin? Vbọ ghi kẹrikian?

¹² Emwi bun nọ te khẹke ne Ivbi Izrẹl kpọnmwẹ Osanobua yi. Vbe igiemwi, e Jehova ghi hihiẹ Orueghe Igbe kuọ Ivbi Igipt nẹ, ọ na ghi fan Ivbi Izrẹl hin ọviẹn rre vbe Igipt. Osanobua ẹre ọ vbe fuẹn ivbiyokuo Igipt hia vbe Okun Ne Ọ Baa, ọ na miẹn Ivbi Izrẹl fan vbe obọ iran. Ivbi Izrẹl ma sẹtin ghọghọ vbe ẹdẹrriọ, iran na gha so ihuan akhọnmiotọ ya rhie urhomwẹ gie Jehova. Sokpan, ọ mwẹ ẹghẹ ne Ivbi Izrẹl ya mianmian emwi hia ne Jehova ru ne iran ra?

¹³ Vbe ọ ma he kpẹẹ vba, Ivbi Izrẹl keghi mianmian ẹse hia ne Jehova ru ne iran vbe ọlọghọmwa kherhe ghi rhiegbe ma. Iran keghi rhiẹre ma wẹẹ, emwa ẹse oghodan ẹre iran khin. (Psm 106:7) De odẹ nọ khin? “Ehia keghi gha gui ẹzọ e Mozis kevbe Erọn vbe uwu ato.” Vbene ẹmwata, e Jehova ẹre Ivbi Izrẹl ghaa vian gbe. (Ẹks 16:2, 8) Ẹko ma zẹdẹ rhiẹnrhiẹn e Jehova ye uyinmwẹ ẹse oghodan ne iran yinrin. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, e Jehova na tae yotọ wẹẹ, vbọ gberra e Jọsua vbe Kelẹb, Ivbi Izrẹl nikẹre ni sọtẹ daa re i khian miẹn uhunmwu rhie ladian vbuwe ato. (Nọm 14:22-24; 26:65) Nia, gi ima ziro yan vbene ima gha ya gban egbe ne avbe igiemwi dan na, ne ima mieke na gha lele igiemwi esi.

14-15. (a) De vbene ọdọ vbe amwẹ ya rhiẹre ma wẹẹ iran hoẹmwẹ egbe? (b) De odẹ ne evbibiẹ emọ khian ya sẹtin maa ivbi iran re, ne iran gha kpọnmwẹ ẹse?

¹⁴ Vbuwe ẹgbẹe. Emwa hia vbuwe ẹgbẹe keghi sọyẹnmwẹ deghẹ edọmwadẹ ọghẹe vbuwe ẹgbẹe gbọyẹmwẹ ye emwi. Ọdọ vbe amwẹ ghaa mwẹ ekhọe na ya gbọyẹmwẹ ye emwi, ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ daa egbe ghi gha wegbe sayọ, ọ vbe gha khuẹrhẹ ne iran gha yabọ egbe vbe iran gha ru abakuru daa egbe. Okpia gha gele hoẹmwẹ ọvbokhan rẹn, aro ọre keghi sotọ vbe emwi esi nọ ru kevbe ẹmwẹ nọ maan nọ ke ọre unu ladian. Ọ ma fo ye evba, ọ vbe “tian rẹn” yọ. (Itan 31:10, 28) Erriọ okhuo nọ rẹn enegbe vbe ya tian arowa ẹre ye emwi esi nọ ru.

¹⁵ Evbibiẹ emọ, de odẹ ne uwa khian ya sẹtin maa ivbi uwa re, ne iran gha kpọnmwẹ ẹse? Wa gha yerre wẹẹ, uwa ẹre ivbi uwa ya egbe taa, vbe ẹmwẹ ne uwa ta kevbe emwi ne uwa ru. Nọnaghiyerriọ, ivbi uwa gha ru emwi esi ne uwa, wa kpọnmwẹ iran yọ. Uwa vbe maa iran re ne iran gha kpọnmwẹ ẹse. Uwa gi iran rẹn wẹẹ ekhọe ẹre a ya kpọnmwẹ ẹse kevbe wẹẹ, nọ kpọnmwẹ ẹse ẹre ọ wẹẹ na ru irẹn ọvbehe. Vbe  igiemwi, okhuo ọkpa na tie ẹre Clary keghi kha wẹẹ: “Vbe iye mwẹ rre ukpo 32, irẹn ọkpa ẹre ọ ghi gha koko imẹ vbe etẹn mwẹ nikpia eva. I ghi rre ukpo 32, I na ghi do rẹn emwi ne iye mwẹ la gberra vbe ima wan dee. I na ghi kpọnmwẹ ọnrẹn ye ẹrhiọn nọ loo ro ya koko imẹ vbe etẹn mwẹ nikpia. Vbọ ma he kpẹẹ na, ọ na tama mwẹ wẹẹ, ẹmwẹ ni tama irẹn wa ya ẹko rhiẹnrhiẹn irẹn, ẹghẹ kẹ ẹghẹ ne irẹn ya ye ẹre rre, ọyẹnmwẹ ghi wa gha sẹ irẹn.”

16. Ru igiemwi ọghe vbene etian na rhie ne etẹn ya rhie igiọdu ne iran.

¹⁶ Vbuwe iko. Ma ghaa tian etẹn ye emwi esi ne iran ru, ọ keghi rhie igiọdu ne iran. Vbe igiemwi, ọ mwẹ ọdiọn ọkpa vbe iko na tie ẹre Jorge, nọ rre ukpo 28, ne emianmwẹ nọ wegbe dekun. Obọ emianmwẹ na dae sẹrriọ wẹẹ, ọ ma ghi sẹtin gha yo iko vbe ọwara uki ọkpa. Vbe ọ ghi suẹn iko na yo, ọ ma ghi sẹtin gha ya ọta guan. E Jorge keghi kha wẹẹ: “Ọ na ye vbe Ii ghi mwẹ esa ne I ye vbe iko rhunmwuda, ima ghi sẹtin gha ru iwinna ni te bi yọ mwẹ izabọ vbe iko. Sokpan, vbe ima ghi zobọ vbe iko vbe ẹdẹ ọkpa, ọtẹn nokpia ọkpa keghi tama mwẹ wẹẹ: ‘Igiemwi esi ọghuẹ wa ru iyobọ ne ẹgbẹe mwẹ. U ma rẹn vbene ọta ne u ya guan ke ẹghẹ gha dee he ya ru iyobọ ne ima. Ọ keghi ya ima do deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn.’ I ghi họn ẹmwẹ na, i ma rẹn ẹghẹ ne amẹ eve ya rhọ kua vbe aro mwẹ. Te ẹmwẹ igiọdu nii wa gele rre ye ẹghẹ.”

17. Zẹ vbene ebe Kọlose 3:15 khare, vbe ima khian ya gbọyẹmwẹ ye ẹse hia ne Jehova ru ne ima?

¹⁷ Gha kpọnmwẹ Jehova nọ re Osa nọ zẹ emwi obọ. E Jehova wa kpemehe evbare orhiọn ne wọrhọ wọrhọ ne eguọmwadia re. Vbe igiemwi, ma miẹn adia vbe iko ne ima yo, ebe iyẹn ne otu gbẹnnẹ ladian kevbe wẹbsait ọghomwa. U he danmwehọ ọta na ya guan ẹdẹ, u he tie uhunmwuta vbe ebe ọghomwa ẹdẹ, u he vbe ghee JW Broadcasting ẹdẹ, ọ na ye vbe na miẹn wẹẹ, rhunmwuda ruẹ ẹre Jehova na kpemehe evbare orhiọn vberriọ ra? Ọ ghaa yerriọ, de vbene u khian ya sẹtin gbọyẹmwẹ yọ hẹ? (Tie Kọlose 3:15.) Odẹ ọkpa ne ima khian ya ru ọna, ọre ne ima gha kpọnmwẹ ọnrẹn ye ẹse nọ ru ne ima vbe erhunmwu.—Jems 1:17.

18. De odẹ eso ne ima ya gbọyẹmwẹ ye Ọgua Arriọba ọghomwa?

¹⁸ Odẹ ọvbehe ne ima ya gbọyẹmwẹ ye emwi ne Jehova ru ne ima, ọre ne ima na mwẹ ọghae vbe akpehuan ọghe owa ugamwẹ. Ọ khẹke ne ima gha mwẹ obọ vbe iwinna na vbe ẹghẹ hia, ọ vbe khẹke ne etẹn ni gbaroghe emadogua na ya kpe ẹgiọn kevbe vidio gha begbe ne iran ghẹ ya rhia re rua. Ma ghaa gbaroghe Ọgua Arriọba ẹse, ọ ghi yae tọ sayọ, kevbe wẹẹ, emwi  kherhe kherhe ẹre a khian vbe gha dọlọ yi vbọ. Odẹ vbenian, igho nọ somwa ghi vbe gha rrọọ na khian ya gha bọlọ Ọgua Arriọba kevbe na khian ya gha dọlọ eso yi vbe uhunmwu otagbọn hia.

19. Vbua miẹn ruẹ vbe emwi ẹwaẹn ọghe ọgbaroghe ọghe otako kevbe ọvbokhan rẹn?

¹⁹ Gha tian etẹn ni rhiegba ye iwinna ugamwẹ. Ma gha tian etẹn ye iwinna esi ne iran ru, ọ sẹtin rhie igiọdu ne iran ya mudia gbain vbe iran ghaa werriẹ aro daa isievẹn. Gia guan kaẹn emwi ẹwaẹn ọghe ọgbaroghe ọghe otako kevbe ọvbokhan rẹn. Ọ mwẹ ẹdẹ ọkpa ne iran eva ye ikporhu vbe ẹghẹ ne oni oguozizi ya gha fi. Egbe na gele wọọ iran vbe iran sẹ owa. Ọni nii fi sẹrriọ wẹẹ, ukpọn na yọ vbe ẹghẹ oni vberriọ nọ re winter coat, ẹre ọtẹn nokhuo yọ vbiẹ. Ẹdẹ ghi gbe, ọtẹn nokhuo na keghi tama arowa re wẹẹ irẹn i ghi sẹtin ru iwinna ọgbaroghe ọghe otako. Vbene ọ te sẹ ẹghẹ avan vbe ẹdẹrriọ, elẹta na ke abotu rre. Ọtẹn nokhuo na, ẹre a gbẹn ọnrẹn gie. Vbe elẹta nii, otu keghi kpọnmwẹ ọtẹn nokhuo ye izinegbe nọ ya kporhu iyẹn nọ maan. Iran vbe ya unu kaan rẹn wẹẹ, ẹi re emwi nọ khuẹrhẹ na gha ke ihe ọkpa si ye ihe ọvbehe vbe uzọla uzọla. Arowa re keghi kha wẹẹ: “Ẹmwẹ igiọdu nii ẹre ọ ghi wa mu ọvbokhan mwẹ orhiọn sotọ, ọ ma ghi dọlegbe tae wẹẹ irẹn i ghi sẹtin ru iwinna ọgbaroghe ọghe otako. Irẹn ẹre ọ ghi kue gha rhie igiọdu mẹ vbe ẹghẹ nibun ne I te ya gha hoo ne I zobọ vbe iwinna ọgbaroghe ọghe otako.” Ọ sẹ odẹ ukpo 40 ne ọdọ vbe amwẹ na yae vbe iwinna ọgbaroghe ọghe otako.

20. De akpa nọ khẹke ne ima gha rhiema vbe ẹdẹgbegbe? Vbọzẹe nọ na khẹke?

²⁰ Gi ima hia gha rhiẹre ma vbe ẹmwẹ ne ima ta kevbe emwi ne ima ru wẹẹ, ima gbọyẹmwẹ ye ẹse na ru ne ima. Ọna gha sẹtin rhie igiọdu ne emwa ọvbehe ne iran mieke na sẹtin zinegbe ọlọghọmwa ne iran ye vbe agbọn Esu na, ne emwa ibozẹghẹ na gbọyẹmwẹ ye emwi. Ma gha gele gha re emwa ni gbọyẹmwẹ ye emwi, ma ghi do gha mwẹ avbe ọse ọghe ẹmwata vbe etẹbitẹ. Nọ ghi ru ekpataki sẹ ehia ọre wẹẹ, Erha mwa nọ rre ẹrinmwi nọ gbọyẹmwẹ ye emwi kevbe nọ zẹ emwi obọ ẹre ima ya egbe taa.