1. Ifa usun ewe re Samaria Jesus a echikara a pwári an aúcheani met Jesus a féri?

EKKEWE engol mwán ra ápilúkúlúkúngaw! A úriir rupun pwétúr, me rese lúkú nge repwe chúen tongeni chikar. Nge eú rán, ra kúna Jesus me towau, ewe Sense mi Lap. Ra rong pwe Jesus a fen echikara sókkopaten sókkun samau, me ra lúkú pwe epwe pwal tongeni echikarer. Iwe ra kékké: “Jesus äm samol, kopwe tongeekem!” Ekkena engol mwán ra unusen chikar. Ese mwáál iir meinisin ra kilisou ren kirekiréchún Jesus. Iwe nge, emén me leir ese chék meefi an kilisou nge a ereni Jesus pwe a aúcheani * met a féri. Átena i emén re Samaria, a chúng letipan le mwareiti Kot “fän mwelian mi leüömong.”​—Luk. 17:12-19.

2-3. (a) Eli pwata fán ekkóch sise kan pwári kilisou? (b) Met sipwe pwóróus wóón lón ei lesen?

² Sia mochen usun ewe re Samaria le pwári ach kilisou ngeni chókkewe mi kirekiréch ngenikich. Nge fán ekkóch eli sia ménúki le apasa ach kilisou are pwár ngeniir úkúkún ach aúcheani ar kirekiréch.

³ Lón ei lesen sipwe pwóróusfengen wóón popun lamoten ach sipwe pwári ach kilisou lón ach kapas me féffér. Sipwe káé seni pwóróusen ekkóch aramas lón Paipel iir mi sile kilisou are aúcheani minne aramas ra féri, me chókkewe rese sile kilisou. Mwirin sipwe pwóróusfengen wóón ekkóch alen ach sipwe tongeni pwári ach kilisou.

4-5. Pwata sipwe pwári ach aúcheani met aramas ra féri?

⁴ Jiowa a isetiw leenien áppirú ngenikich ren an pwári an aúcheani met ekkewe ekkóch ra féri fán itan. Eú alen an féri ena, ren an ekkefeiéchú chókkewe mi apwapwaai i. (2 Sam. 22:21; Kölf. 13:6; Mat. 10:40, 41) Ewe Paipel a pesei kich ‘nöün Kot mi achengicheng, sipwe fokun apirü i.’ (Ef. 5:1) Iwe ach mochen áppirú Jiowa, epwe ina populapen ach sipwe kan pwári ach aúcheani met ekkewe ekkóch ra féri fán itach.

⁵ Pwal iei eú popun pwata sia mochen pwári ach aúcheani met aramas ra féri. Ach féri ena a usun och mwéngé mi anné. Epwe kon apwapwa ika sia mwéngéfengen ena mwéngé. Sia kan pwapwa atun sia meefi án ekkewe ekkóch kilisou ren met sia féri. Iwe, atun sia pwári ach kilisou, sia efisi pwapwaan ekkewe ekkóch. Eménnewe sia kilisou ngeni epwe silei pwe sia aúcheani an achocho le álisikich are an fang ngenikich met sia osupwangan. Iwe mwirilóón, ach chiechi lefilach me eménna epwe péchékkúleló.

6. Ifa usun ach kapasen kilisou me ekkewe ringo mi ffér seni kolt ra léllé?

⁶ A aúchea ach pwáppwári kilisou lón ach féffér me kapas. Iei alon Paipel: “Eú kapas emén a apasa lón fansoun fich a usun chék ekkewe féún ringo mi ffér seni kolt mi nóm lón eú leenien eling mi ffér seni silifer.” (SalF. 25:11, NW) Anchangei úkúkún lingen eféú ringo mi ffér seni kolt mi nóm lón eú leenien eling mi ffér seni silifer! Me ekieki úkúkún watteen aúchean! Epwe met meefiom ika emén a liffang ngonuk ena? Ach kewe kapasen kilisou ngeni ekkewe ekkóch a ina usun aúchean. Me ekieki ei: Eféú ringo mi ffér seni kolt a tongeni nómottam. Pwal ina chék usun, emén epwe tongeni chechchemeni me aúcheani ach kapasen kilisou ngeni lón unusen ánein manawan.

7. Usun met a mak lón Kölfel 27:4, ifa usun Tafit me ekkewe ekkóch soumakken kélfel ra pwári ar kilisou?

⁷ Chómmóng néún Jiowa kewe chón angang me lóóm ra pwári ar kilisou me aúcheani met emén a féri. Emén me leir, Tafit. (Álleani Kölfel 27:4.) A enletin aúcheani ewe fel mi enlet me a pwáraawu meefian ren minne a féri. A fangóló wéún ngeni kaútáán ewe imwenfel. Mwirimwirin Asaf kewe ra pwári ar kilisou lón makkeier kewe kél mi fel. Lón eché kél, ra kélún kilisou ngeni Kot me pwári ar ingemwareiti an “kewe föför mi amwarar.” (Kölf. 75:1) A ffat pwe Tafit me mwirimwirin Asaf kewe ra mochen pwári ngeni Jiowa úkúkún ar aúcheani meinisin ekkewe feiéch a fen efeiéchú ngeniir. Ka tongeni ekieki alen óm kopwe áppirúúr?

8-9. Ifa usun aposel Paulus a pwári an kilisou ren pwiin kewe Chón Kraist, me ese mwáál met mwirilóón?

⁸ Ewe aposel Paulus a aúcheani pwiin kewe Chón Kraist me a pwári ren napanapen an fós usur. A kan ereni Kot lón an kewe iótek an kilisou fán iter. A pwal pwári an kilisou ren met a makkeei usur. Lón Rom 16:1-15, Paulus a féúni iten rúwe me fúmén chienan kewe Chón Kraist. Paulus a chemeni án Priska me Akwila “amoleeretä pwe repwe ninnila” fán itan, me a pwal erá pwe Föpe a “alisi chomong aramas” kapachelong i. A apúnga pwiin kana mi áchengicheng me iir mi angang weires.

⁹ Paulus a silei pwe pwiin kana Chón Kraist rese unuséch, nge lesópwólóón néún we taropwe ngeni ekkewe chón Rom, a filatá an epwe chék nefótófót wóón napanaper kewe mi múrinné. Anchangei úkúkún péchékkúletáár lupwen ra rong an álleawu lón ewe mwichefel meefien Paulus kana usur! Ese mwáál a péchékkúleló ar chiechiéch ngeni Paulus. Ka kan pwáppwári óm aúcheani ekkewe mettóch mi múrinné chón óm we mwichefel ra apasa me féri?

10. Met sia tongeni káé seni napanapen án Jesus pwári an aúcheani néún kewe chón káé?

¹⁰ Lón alon Jesus kewe ngeni ekkewe ekkóch mwichefel lón Asia Minor, a pwári an aúcheani ewe angang néún kewe chón káé ra féri. Áwewe chék, a poputá ren an ereni ewe mwichefel lón Tiatira: “Üa silei om kewe föför. Üa silei om eäni chen, om allükülük, om angang me om mosonotam. Üa silei pwe mine ka föri iei a lapala seni mine ka föri me lepoputän.” (Pwär. 2:19) Jesus ese chék fós usun lallapólóón ar angang, nge a pwal apúnger ren ekkewe napanap mi amwékútúúr le eáni féffér múrinné. Inaamwo ika a lamot án Jesus epwe apwúngú ekkóch lón Tiatira, nge lepoputáán me lesópwólóón alon kewe ngeniir, a chúen eáni kapasen apéchékkúl. (Pwär. 2:25-28) Ekieki úkúkún watteen ewe nemenem Jesus a eáni pokiten i mékúren ewe mwichefel. Ese lamot an epwe kilisou ngenikich fán iten ewe angang sia féri fán itan. Nge a chúen pwári an aúcheani met sia féri. A ifa me múrinnéén ewe leenien áppirú a isetiw fán iten ekkewe mwán mi ásimaw!

11. Met meefien Esau usun mettóchun lúkú usun met a mak lón Ipru 12:16?

¹¹ A mmen elichippúng pokiten ekkóch lón ewe Paipel rese pwári kilisou. Áwewe chék, inaamwo ika semen me inen Esau kewe ra tongei me súféliti Jiowa, nge Esau ese aúcheani mettóchun lúkú. (Álleani Ipru 12:16.) Ifa usun a pwá pwe Esau ese aúcheani mettóchun lúkú? Ren an chék mwittir amémé ngeni Jakop pwiin we kúkkún wisan we wisen mwánichi, fán iten chék ekis mwéngé. (Ken. 25:30-34) Mwirin Esau a fókkun niamameló ren  minne a filatá. Itá ese wor popun an epwe ngúnúngúnúngaw ika ese angei ewe feiéchún mwánichi, pún ese fen aúcheani minne a fen nóm ren.

12-13. Ifa usun ekkewe chón Israel ra pwári kilisoummanger, me met mwirilóón?

¹² A chómmóng popun án ekkewe chón Israel repwe pwári ar kilisou. Ra ngaseló seni ar slave lón Isip mwirin án Jiowa awaraato ekkewe Engol Riáfféú. Mwirin, Jiowa a selániir ren an nieló unusen ewe mwichen soufiun Isip lón ewe Setipar. Ekkewe chón Israel ra fókkun kilisou ren met a kerán fis, iwe ra mwareiti Jiowa ren ar kélú ngeni eché kélún win. Nge ra chúen pwári ar kilisou ngeni mwirin?

¹³ Atun a fis ngeni ekkewe chón Israel pwal och sókkun weires, ra mwittir ménúki meinisin ekkewe mettóch mi éch Jiowa a fen féri fán iter. Mwirin ra pwári kilisoummanger. (Kölf. 106:7) Ifa usun? “Unusen ewe mwichen chon Israel ra lal ngeni Moses me Aaron.” Nge ren enletin ra ngúnúngúnúngawa Jiowa. (Eks. 16:2, 8) A mmen lichippúng ren kilisoummangen néún kana aramas. Mwirin och fansoun a oesini pwe unusen ena táppin aramas repwe máló lón ewe fénúpéén, chilóón chék Josua me Kalep. (Num. 14:22-24; 26:65) Sipwe ppii ifa usun sipwe túmúnúkich seni ekkena leenien áppirú mi ngaw, nge fen áppirú ekkewe mi éch.

14-15. (a) Ifa usun ekkewe pwúpwúlú ra tongeni pwári ar kilisou lefiler? (b) Ifa usun ekkewe sam me in ra tongeni áiti ngeni néúr kewe ar repwe pwári kilisou?

¹⁴ Lón famili. Meinisin lón ewe famili ra feiéch seni án emén me emén pwári ar kilisou. Lapólóón án ekkewe pwúpwúlú pwári ar kilisou lefiler, a pwal ina lallapólóón ar pacheéchfengen. Epwe pwal ámecheresaaló ar omusaaló ar mwáál lefiler. Emén mwán pwúpwúlú mi pwári an kilisou ren pwúlúwan we, ese chék kúna ekkewe mettóch mi éch a apasa are féri, nge a pwal “ingemwareiti.” (SalF. 31:10, 28) Me emén fin pwúpwúlú mi mirit, a tichiki ngeni pwúlúwan we met a aúcheani i wóón.

¹⁵ Ámi kana sam me in, ifa usun oupwe tongeni áiti néúmi kewe ar repwe pwári ar kilisou? Chechchemeni pwe néúmi kewe ra kan áppirú minne oua apasa me féri. Ina popun oupwe isetiw leenien áppirú mi múrinné ren ámi kikkilisou ngeniir atun ra féri met fán itemi. Pwal och, áiti ngeni néúmi kewe ar repwe apasa ar kilisou ngeni ekkewe ekkóch atun ra féri mettóch fán iter. Álisi néúmi kewe le weweiti pwe ar pwári kilisou  epwe pop seni letiper, me ar kapas a tongeni achchúngú ekkewe ekkóch. Áwewe chék, emén fépwúl itan Clary a erá: “Atun a 32 ierin inei we, a chék áláeménúló lón an túmúnúkem me mongeei kewe rúúemén. Atun a 32 ieri, ua ekieki úkúkún weiresin inei we lón ekkena atun. Iwe ua ereni úkúkún ai kilisou ren meinisin met a fangóló fán item me mongeei kewe. Lón ekkewe, a ereniei pwe a mmen aúcheani aloi kewe ngeni, me a kan ekkekieki usur, me a efisi pwapwaan.”

16. Apwóróusa eú pwóróus mi áiti ngenikich pwe ach pwáppwári kilisou a kan apéchékkúla ekkewe ekkóch.

¹⁶ Lón ewe mwichefel. Atun sia pwári ach kilisou ngeni pwiich kewe, sia apéchékkúler. Áwewe chék, Jorge, emén mwán mi ásimaw 28 ierin, a úri eú semmwen mi chou. Ese tufichin fiti mwich ren úkúkún eú maram. Pwal mwo nge mwirin an fitisefáli mwich, ese tongeni eáni ekkewe kinikin. Jorge a erá: “Ua meefi pwe ese fókkun wor aúcheai pokiten úkúngawei me ai use tufichin féri ai kewe sekiling lón ewe mwichefel. Nge sárin eú mwich, emén Chón Kraist mwán a ereniei: ‘Ua mochen kilisou ngonuk ren óm leenien áppirú mi fókkun múrinné ka isetiw fán item me ai we famili. Aua fókkun sani óm kewe afalafal lón ekkewe fitu ier ra ló. Ra álisikem le ásimawóló lón pekin lúkú.’ A fókkun en letipei ren alon na. Iwe a cháicháiwu me lemesei.”

17. Me ren Kolose 3:15, ifa usun sia tongeni pwári ngeni Jiowa ach kilisou ren an kisáseú?

¹⁷ Ngeni ach we Kot mi kisáseú. Jiowa a fen awora chómmóng mwéngé lón pekin lúkú fán itach. Áwewe chék, sia angei emmwen mi álilliséch seni ach kewe mwich, néúch kewe puk, me seni ach kewe website. Ka fen piin rongorong eú afalafal, álleani och pwóróus seni Ewe Leenien Mas, are katol eú broadcast me ekieki, ‘Iei met a wesewesen lamot ngeniei’? Ifa usun sia tongeni pwári ach kilisou ngeni Jiowa? (Álleani Kolose 3:15.) Eú alen ach sipwe féri ena, ina ren ach kikkilisou ngeni lón ach kewe iótek ren ekkena liffang mi múrinné.​—Jas. 1:17.

18. Ifa usun sia tongeni pwári ach kilisou fán iten ach we Leenien Mwich?

¹⁸ Sia pwal pwári ach kilisou ngeni Jiowa ren ach túmúnú limelimen me torotoren ewe ia sia kan fel ie. Sia álillis lón limelimen me angangen wóón met mi ta lón ach we Leenien Mwich, me chókkewe mi áeá ekkewe pisekin sound me video repwe túmúnú pwe rete atar. Lupwen sia túmúnú ach we Leenien Mwich lón ewe napanap mi pwúng, epwe tongeni  nómottam me esap pwal lamot epwe fis watteen repair. Ika ina, iwe epwe watteeló ewe monien álillis epwe ló ngeni kaútáán me fférsefálin ekkewe Leenien Mwich wóón unusen fénúfan.

19. Met ka káé seni pwóróusen emén mwán mi ásimaw mi wisen sáifetál me pwúlúwan we?

¹⁹ Ngeni chókkewe mi angang weires fán itach. Atun sia pwári ach kilisou, ach kewe kapas a tongeni siwili meefien emén usun ekkewe weires a nóm faar. Ekieki ei pwóróus usun emén mwán mi ásimaw mi wisen sáifetál me pwúlúwan we. Mwirin ar fiti ewe angangen afalafal unusen rán atun winter, ra liwiniti ewe ia ra nóm ie fán ar pekkus. Ewe fefin a fókkun ffééú iwe a chék annutoló fán úfan we úféúfen patapat. Sorotá, a ereni pwúlúwan we pwe ese chúen tongeni sópwósópwóló lón ar we angangen sáifetál. Nge lón chék ena sossorun, a war eché néún taropwe seni ewe keangen ofes. Masouen ena taropwe a apúnga fán tong ren an fiffiti ewe angangen afalafal me an likiitú. Me chón makkeei ena taropwe ra weweiti áweiresin ar mwetefetál ngeni sókkopaten leeni iteiten wiik. Pwúlúwan we a erá: “Ena kapasen apúng a mmen achchúngú letipan, pwe esap fán eú a eppiietásefál an mochen úkkú seni ám we angangen sáifetál. Ren enletin, fán fite a kan fen peseei ai upwe chék sópwósópwóló atun ua ekiekin úkútiw.” Ena pean pwúpwúlú ra likiitú lón ar angangen sáifetál ren arapakkan 40 ier.

20. Met sipwe achocho le féri iteiten rán, me pwata?

²⁰ Sipwe achocho iteiten rán le pwári ach kilisou lón met sia apasa me féri. Ach kewe kapas me féffér mi pop seni letipach, eli ina met epwe álisi emén le likiitú lón ei fénúfan ese wor kilisou lón. Me ach pwáppwári ach aúcheani minne ekkewe ekkóch ra féri epwe ámááraatá ach chiechiffóch ngeni ekkewe ekkóch. Nge met a lap seni ena, sia áppirú Jiowa, Semach we mi kisáseú me mi aúcheani met sia féri.