1. Be obhokhan iSamaria nin Jesu re egbe daan rẹ re ekhuẹnmhẹn man yẹ?

IKPEA igbe ne ha khọnmhọn emianmhẹn egbekẹn da wo ha ribhi ọbalọ. Ele bha lẹn si ele dẹ nin bhi ọne emianmhẹn nan ghee. Ẹdẹ ọkpa, ele da daghe iJesu vade. Ele sẹ ka họn ẹmhọn ebi Jesu re hinmhin eria ne ha mhọn emianmhẹn kẹkẹ yẹ. Ọnan da re ele rẹọbhọ ghe Jesu dẹ sabọ re egbe daan ele. Bhiriọ, ele da ha reso yọle: “Jesu, Ọman-emhin, mhọn itohan da mhan!” Jesu da re egbe daan ele rebhe. Edandan iribhọ ghe ifuẹkẹ nin Jesu mhọn da ele wo ti ele rebhe bhọ. Ukpọkpa bhi ẹwẹ ele bha wo gheghe ji ebi Jesu lu ha ti ọle bhọ, ọle da re ọne ọtibhọ man bhi uwedẹ nin ọle rẹ re ekhuẹnmhẹn * ji Jesu. Ọne okpea nan nin obhokhan iSamaria da wo “tuẹn urulu okhun ha gẹn Osẹnobulua.”—Luke 17:12-19.

2-3. (a) Bezẹle nin mhan da yelea rẹ re ekhuẹnmhẹn man ẹgheso? (b) Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

² Mhan dẹ ha khuẹnmhẹn ẹbho ne rẹkpa mhan beji ọne obhokhan iSamaria nin Jesu re egbe daan lu. Ẹgheso, mhan sabọ rẹ yelea rẹ re ekhuẹnmhẹn nin mhan mhọn da ọria man.

³ Mhan dẹ zilo nyan ebezẹle nọn da yi emhin kpataki nin mhan rẹ re ọta bi emhin nin mhan lu rẹ re ekhuẹnmhẹn nin mhan mhọn man. Mhan dẹ yẹ zilo nyan ijiẹmhin ọsi ẹbho ne re ekhuẹnmhẹn man bi ene bha re ekhuẹnmhẹn man bhi Baibo. Mhan ki yẹ tẹmhọn uwedẹ eso nin mhan ha rẹ sabọ ha rẹ ekhuẹnmhẹn man.

4-5. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha khuẹnmhẹn ẹbho?

⁴ Ọria ha lu emhin nọn yẹẹ Jehova, Jehova ki nan erọnmhọn nanlẹn. Ijiẹmhin esili ọnan khin rẹji mhan bhi ebi a rẹ re ekhuẹnmhẹn nin ọria yẹ. (2 Sam. 22:21; Ps. 13:6; Matt. 10:40, 41) Baibo taman mhan ghe nin mhan ha “re egbe khọkhọ Osẹnobulua.” (Eph. 5:1) Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan ha re ekhuẹnmhẹn man ranmhude mhan ho nin mhan re egbe khọkhọ iJehova.

⁵ Emhin ọbhebhe be ribhọ nọn ha rẹ mhan ha re ekhuẹnmhẹn man? Ehe. Inian ekhuẹnmhẹn diabe ebale nọn mhẹn bhi unun. A ha kugbe le ebale nọn sẹ iriọ, ọle ọnyẹnmhẹn ye nẹ. Iriọ yẹ nọn rẹji ekhuẹnmhẹn. Ọ rẹ mhan ghọnghọn sade mhan lẹn ghe ọria mhọn ekhuẹnmhẹn da mhan. Sẹyẹ, ahamiẹn mhan khuẹnmhẹn ẹbho bhi emhin nin ele lu, ọ re ele ghọnghọn. Ahamiẹn mhan khuẹnmhẹn ọria, ọne ọria ki lẹn ghe, emhin nin ọle lu nin mhan la emhin nin ọle re nin mhan gene ti mhan bhọ. Ọnan dẹ sabọ re ikolu nin mhan bi ọne ọria ko mhọnlẹn ziẹn ọbhọ.

6. Uwedẹ nela ọta ekhuẹnmhẹn rẹ diabe apple nan re igolu lu?

⁶ Emhin nọn ghanlẹn, ọle ọta ekhuẹnmhẹn khin. Baibọ yọle: “Bọsi apple nan re igolu lu nan ne ku ọbhi ẹkẹ emhin nan re siliva man, iriọ ọta nan tale bhi ẹghe nọn khẹke dia.” (Prov. 25:11) Apple nan re igolu lu, nan ne ku ọbhi ẹkẹ emhin nan re siliva man, manman wo mhọn ose. Ọria ha re emhin nọn dia iriọ rẹ lu ẹsele nin uwẹ, uwẹ ida be ha ghọnghọn? Iriọ ọta ekhuẹnmhẹn nin mhan taman ẹbho yẹ rẹ ghan. Sẹyẹ, apple nan re igolu lu manman tọ. Iriọ yẹ nọn rẹji ọta ekhuẹnmhẹn. Asabọmiẹn ọria nin mhan khuẹnmhẹn ida yele ọne ekhuẹnmhẹn a ghee.

7. Beji mhan tiele bhi Psalm 27:4, be iDavid bi ibhokhan Asaph rẹ rẹman yẹ ghe ele mhọn unun ekhuẹnmhẹn?

⁷ Ẹbho ne bunbun ne ga iJehova bhi ore  nin ọhẹnhẹn wo rẹman ghe ele mhọn unun ekhuẹnmhẹn. Ọkpa bhọ hi David. (Tie Psalm 27:4.) David wo rẹman ghe ẹmhọn oga nọnsi Jehova manman ti ọle bhọ. Ọnan zẹle nin ọle da wo manman zẹ emhin bhi obọ rẹ rẹkpa bhi uwa oga nan ha bọn. Ibhokhan Asaph yẹ rẹman ghe ele mhọn unun ekhuẹnmhẹn. Ranmhude ọnan, ele da so illo rẹ re ogẹn ji Jehova. Bhi illo ọkpa nin ele so, ele da re ekhuẹnmhẹn ji Jehova bhi iwẹnna ọhan-ilo nin ọle lu. (Ps. 75:1) Gene gene, David bi ibhokhan Asaph da ha guanọ nin ele rẹman iJehova ghe, ene erọnmhọn rebhe nin Jehova nan nin ele wo manman ti ele bhọ. Uwẹ dẹ be sabọ re egbe khọkhọ iDavid bi ibhokhan Asaph?

8-9. Be iPaul nin odibo rẹ rẹman yẹ ghe ọle mhọn unun ekhuẹnmhẹn da ibhio ọle? Be imhan ha sabọ yọle ọnan rẹ rẹso ikolu nin ele bi Paul ko mhọnlẹn yẹ?

⁸ Paul nin odibo yẹ rẹman ghe ọle mhọn unun ekhuẹnmhẹn. Uwedẹ nin ọle rẹ tẹmhọn ibhio ọle wo rẹman ghe ẹmhọn ele manman ti ọle bhọ. Ọle da wo ha so ele unun bhi erọnmhon. Paul re ọne ekhuẹnmhẹn man bhi ilẹta nin ọle gbẹn ji ele. Bhi Romans 16:1-15, itue 27 ọle sounun bhi ẹlin ele. Paul da tẹmhọn ebi Prisca bi Aquila rẹ dọnmhegbe rẹ rẹkpa ọle yẹ. Ọle da yẹ tẹmhọn ebi Phoebe rẹ rẹkpa ẹbho ne bunbun yẹ, rẹ sẹbhi ọle tobọle nin Paul. Paul wo manman gẹn ene ibhio ọle bhi iwẹnna nin ele lu.—Rom. 16:1-15.

⁹ Paul lẹn sẹbhọ ghe, ọbha gba nin ibhio ọle fo nin ele ko ga. Ọrẹyiriọ, bhi lẹta nin ọle gbẹn ji ene ribhi Rome, eji ele da mhẹn ọkpa ọle ha tẹmhọn ọlẹn. Ọne ilẹta wo gene re izebhudu nin ene ibhio ọle bhi ẹghe nan rẹ tie ọle man ele bhi agbotu! Bhiriọ, mhan dẹ sabọ yọle ọnan wo ziẹn ikolu nin ele bi Paul ko mhọnlẹn. Uwẹ kii? Ẹghe rebhe uwẹ be rẹ rẹman ene ibha ko ga ghe, emhin nin ele lu la emhin nin ele ta ti uwẹ bhọ?

10. Be imhan ha miẹn luẹ bhi uwedẹ nin Jesu rẹ khuẹnmhẹn edibo nesọle?

¹⁰ Bhi uhọnmhunje nin Jesu je ji agbotu ne ribhi Asia Minor, Jesu da khuẹnmhẹn edibo nesọle bhi iwẹnna nin ele lu. Bhi ọsi ijiẹmhin, bhi ọne uhọnmhunje nin ọle je ha khian ọnọn ribhi Thyatira, ọle da yọle: “Mẹn lẹn emhin nin bha lu, oyẹẹ nọnsẹbha, urẹọbhọ nọnsẹbha, iwẹnna oga nọnsẹbha, bi iziẹngbe nọnsẹbha. Mẹn yẹ lẹn ghe, emhin nin bha lu nian bun gbera ọne bha ka lu bhi ọsi ọhẹnhẹn.” (Rev. 2:19) Jesu bha wo gheghe tẹmhọn ebi iwẹnna nọnsele rẹ tuẹn okhun yẹ, ọle da yẹ khuẹnmhẹn ele bhi ikpẹ esili nin ele ha rẹman. Arẹmiẹn ghe Jesu re adia nin eso bhi agbotu nọn ribhi Thyatira, ọta izebhudu ọle rẹ mun ọne uhọnmhunje hẹn, ọle ọ yẹ rẹ kpẹn ọlẹn. (Rev. 2:25-28) Jesu hi ọne gbẹloghe agbotu rebhe. Bhiriọ, ihe nọn khua iJesu ye. Ranmhude ọnan, ọ iyi oko ghe ọle dẹ khuẹnmhẹn mhan bhi ẹsọn nin mhan miẹn nanlẹn. Ọrẹyiriọ, ọle sẹyẹ wo khuẹnmhẹn mhan bhi emhin nin mhan lu. Ijiẹmhin esili wo khọnan nin ene ewanlẹn bhi agbotu ha sabọ re egbe khọkhọ!

11. Beji a rẹman bhi Hebrews 12:16, be Esau rẹ rẹman yẹ ghe emhin oriọn bha ti ọle bhọ?

¹¹ Ọ ba bhi egbe a ghe, ẹbho eso bhi Baibo bha ha mhọn unun ekhuẹnmhẹn. Bhi ọsi ijiẹmhin, arẹmiẹn azagba-uwa nọn hoẹmhọn iJehova yẹ ga ọle, ọle Esau da wanre, emhin oriọn bha ti ọle bhọ. (Tie Hebrews 12:16.) Be Esau rẹ re ọnan man yẹ? Ranmhude ebale, Esau da re ẹjẹje khiẹn ihe ọsi ọmọndiọn nin ọle rẹ ha ye. (Gen. 25:30-34) Akizẹbue, ọnan da wo ha ba ọle bhi egbe. Ọkpakinọn, ọlẹ khiẹn ọne ihe fo, ranmhude ọ bha re ẹlo nọn ghanlẹn ha ghe ọle. Bhiriọ, ọ bha khẹke nọn ha ba ọle bhi egbe, ẹghe nan bha rẹ nan erọnmhọn ọsi ọmọndiọn nanlẹn.

12-13. Be ibhokhan Izrẹl lu nọn rẹman ghe ele bha ha mhọn ekhuẹnmhẹn? Emhin nela ki nabhọre?

¹² Ọ rẹ khẹke nin ibhokhan Izrẹl ha mhọn ekhuẹnmhẹn da iJehova ranmhude emhin ne bunbun nin ọle sẹ lu nin ele. Eso bhọ hi, Jehova  ne oya igbe nin ibhokhan Egypt, nin ọle rẹ hinmhin ibhokhan Izrẹl bhi oya nin ele ha le bhi otọ Egypt. Jehova yẹ wa ẹdẹ a nin ele da sabọ gbera. Ọle da re ọne ẹdẹ rẹ fuẹn eyokhọnlẹn ọsi Egypt a. Ọnan da wo ha re ibhokhan Izrẹl ghọnghọn rẹ sẹbhọ ghe, ele da so illo rẹ gẹn iJehova. Ọkpakinọn ọne ekhuẹnmhẹn nin ele ha mhọnlẹn bha tọ.

¹³ Ẹghe nin ele ki rẹ miẹn ọnọghọ ọbhebhe, ele bha yẹ yere emhin esili nin Jehova ka lu nin ele. Bhiriọ, ele da rẹman ghe ele imhọn ekhuẹnmhẹn. (Ps. 106:7) Ele da ha nin Moses bi Aaron van. Ele bha lẹn ghe Jehova ele ha ne van, ghe, ọ iwo gheghe yi Moses bi Aaron. (Ex. 16:2, 8) Jehova bha ha ghọnghọn ranmhude ebi ene ibhokhan Izrẹl lu. Ọle da tale ghe, gbera iJoshua bi Caleb, ọria soso bhi one ore nin ida sabọ nabhi ọne otọ nin ọle ve nin ele. (Num. 14:22-24; 26:65) Ejayenan nian, bha ji mhan zilo nyan ebi mhan ha rẹ re egbe khọkhọ ene ijiẹmhin esili yẹ bi ebi mhan ha rẹ rẹban ene ijiẹmhin ọbe yẹ.

14-15. (a) Be okhuo bi ọdọ ha rẹ rẹman yẹ ghe ele mhọn ekhuẹnmhẹn da egbe? (b) Be ene biẹ ọmọn ha rẹ man imọn nesele ebi a rẹ re ekhuẹnmhẹn man yẹ?

¹⁴ Bhi azagba-uwa. Ọrebhe bhi azagba-uwa dẹ ha ghọnghọn sade ele re ekhuẹnmhẹn man egbe. Okhuo bi ọdọ dẹ yẹ manman sikẹ egbe sade ele mhọn unun ekhuẹnmhẹn. Ọ dẹ yẹ re ọle lẹkhẹ nin ele rẹ ha rẹhunmhan egbe. Okpea nin ẹmhọn okhuo ọle ti ọle bhọ ida wo gheghe daghe emhin esili nin ọkhuo ọle lu, ọkpakinọn, ọle ki yẹ ha gẹn ọlẹn. (Prov. 31:10, 28) Okhuo nọn mhọn ẹwanlẹn ki ha taman ọdọ ọle emhin kẹkẹ ne re ẹmhọn ọlẹn ti ọle bhọ.

¹⁵ Ene biẹ ọmọn, be ibha ha rẹ sabọ rẹkpa imọn nesẹbha yẹ nin ele da ha mhọn unun ekhuẹnmhẹn? Bha hẹi yelea ghe imọn nesẹbha dẹ re egbe khọkhọ ibha bhi ọta nin bha ta bi emhin nin bha lu. Bhiriọ, bha re ijiẹmhin esili man ele bhi uwedẹ nin bha rẹ khuẹnmhẹn ele sade ele ne bha lu emhin. Sẹyẹ, bha rẹkpa ele rẹ lẹn ghe, ọkhẹke nin ele ha taman ẹbho obulu sade ene ẹbho lu emhin nin ele. Yẹ rẹkpa ele lẹn ghe, ọkhẹke nin ekhuẹnmhẹn nọnsele ha nin okhọle vae, ghe ọta nin ele ta dẹ sabọ mun ọria ziẹn. Bhi ọsi ijiẹmhin, okhuo ọkpa natiọle Clary da yọle: “Ikpe 32 ọle inẹn mẹn ha ye ẹghe nin ọle ọkpa rẹ ha gbẹloghe imọn ea. Ẹghe nin mẹn ki rẹ wanre sẹbhi ikpe 32, mẹn da ha ria ẹmhọn ẹbi ọ rẹ ha nọghọ inẹn mẹn yẹ ẹghe nin ọle yẹ rẹ ha ribhi ikpe 32. Bhiriọ, mẹn da manman khuẹnmhẹn ọlẹn bhi emhin rebhe nin ọle lu rẹ gbẹloghe mẹn bi ibhio mẹn. Ọ bha sẹ bue gbe nian, ọ da taman mẹn ghe ene ọta nin mẹn taman ọlẹn  manman wo ti ọle bhọ, ghe, ẹghe rebhe ọle rẹ ria ẹmhọn ele. Ọ da yẹ tale ghe, ene ọta re ọle ghọnghọn ẹghe rebhe.”

16. Sounun bhi ijiẹmhin nọn rẹman ghe mhan dẹ sabọ ziẹn ibhio mhan udu sade mhan khuẹnmhẹn ele.

¹⁶ Bhi ẹkẹ agbotu. Mhan de sabọ ziẹn ibhiọ mhan ne ribhi ẹkẹ agbotu udu sade mhan khuẹnmhẹn ele. Bhi ọsi ijiẹmhin, obhio mhan ọkpa natiọle Jorge, nọn wanre sẹbhi ikpe 28, nọn yẹ yi ọwanlẹn bhi agbotu, da manman ha khọnmhọn. Ọle bha sabọ yi ikolo oga bhi uki ọkpa. Ẹghe nin ọle ki rẹ sabo ha yo ikolo oga, ọle bha sabọ ha re ọta man bhi ẹgheso. Ọle da yọle: “Ranmhude mẹn bha yẹ sabọ ha lu emhin soso bhi ẹkẹ agbotu, mẹn da ha ghe egbe imẹn bọsi ọria nọn bha sẹ emhin soso. Ọkpakinọn, a ki do ikolo fo ẹdẹ ọkpa, obhio mhan nin ọkpea da dọ taman mẹn yọle: ‘Akhuẹnmhẹn bhi ijiẹmhin esili nọnsẹ, ọ wo rẹkpa azagba-uwa nọnsẹmhẹn. Ọta kẹkẹ nin uwẹ rẹman bhi agbotu bhi ikpe eso ne gbera nian sẹ wo rẹkpa mhan ziẹn bhi oga.’ Ene ọta nan da rẹso mẹn rẹ sẹbhọ ghe, amẹn eviẹ da ha si mẹn bhi ẹlo re.”

17. Beji Colossians 3:15 tale, be imhan ha rẹ sabọ ha re ekhuẹnmhẹn ji Jehova yẹ bhi emhin nin ọle lu nin mhan?

¹⁷ Ekhuẹnmhẹn nin mhan re ji Osẹnobulua. Jehova wo re ebale oriọn nin mhan. Bhi ọsi ijiẹmhin, mhan wo miẹn emhin luẹ bhi ikolo oga, ebe, bi wẹbsaiti nesẹmhan. Ọta nan ta bhi ikolo oga, la emhin nin uwẹ tie bhi ebe nesẹmhan, la ebi uwẹ ghe bhi JW Broadcasting be sẹ rẹkpa ẹ ghee? Be imhan ha rẹ ha re ekhuẹnmhẹn ji Jehova yẹ? (Tie Colossians 3:15.) Uwedẹ ọkpa nin mhan ha rẹ sabọ re ekhuẹnmhẹn ji Jehova hi, mhan ki ha yi ọle obulu bhi erọnmhọn.—Jas. 1:17.

18. Uwedẹ ọbhebhe nela mhan ha rẹ rẹman ghe mhan mhọn ekhuẹnmhẹn da iJehova?

¹⁸ Ekhuẹnmhẹn mhan re ji Jehova sade mhan rẹkpa hẹnhẹn eji a da ga ọle. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe ha deba gbọnọ ikindọn họọ. Ibhio mhan ne mhọn obọ bhi ebi a rẹ talọ bi emhin kẹkẹ nin agbotu noo, ọkhẹke nin ele ha gbẹloghe ene emhin nọnsẹn. Ahamiẹn mhan re obọ esi mun iKindọn Họọ nọnsẹmhan, ọ ki manman tọ. Sẹyẹ, a ida ha hẹnhẹn emhin bhi ẹkẹ ọle ẹghe rebhe. Bhiriọ, Agbotu ki ha noo igho rẹ bọn iKindọn Họọ ọsọgbọn.

19. Be uwẹ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi ọfẹotughe ọkpa bi okhuo ọle?

¹⁹ Ene manman wẹnna nin mhan. Ekhuẹnmhẹn nin mhan re nin ẹbho gene rẹkpa ele. Ọta nin mhan taman ọria nọn ribhi ọnọghọ dẹ sabọ rẹkpa ọle ziẹngbe ọne ọnọghọ. Bha ji mhan tẹmhọn ijiẹmhin ọsi ọfẹotughe ọkpa bi okhuo ọle. Ẹdẹ ọkpa nin  ele dọ tẹmhọn Osẹnobulua, egbe da lọ ele ẹghe nin ele rẹ zobọ. Ulinlin wo manman ha fi ẹghenin. Ọne ulinlin kaka sẹbhọ ghe, ukpọn nan rẹ gbe ulinlin nin okhuo ọle mun yọ bhi ẹghe nin ọle rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua ọ rẹ nowẹ. Ẹdẹ ki we, ọle da taman ọdọ ọle ghe, ọ diabe ọle iyẹ da sabọ deba ọle ha lu iwẹnna ọfẹotughe. Ọne ukpẹdẹ nin, Ele da miẹn ilẹta nin Bẹtẹ gbẹn re, okhuo ọle ele gbẹn ọne ilẹta je. Bhi ọne ilẹta, ele da wo khuẹnmhẹn ọlẹn bhi iziẹngbe nin ọle rẹ lu ọne iwẹnna oga. Ele da tale ghe, ọ bha gene lẹkhẹ nan rẹ ha diọbhi ije kẹkẹ uzana-uzana. Ọdọ ọle da yọle: “Ọne ekhuẹnmhẹn wo manman rẹso ọle, rẹ sẹbhọ ghe, ọle bha yẹ tale ghe ọle dẹ zobọ bhi ọne iwẹnna oga nan. Ẹghe rebhe ọle rẹ re izẹbhudu nin mẹn sade mẹn riale ghe mẹn ho nin mẹn zobọ bhi ọne iwẹnna oga.” Ọ gbera ikpe 39 nin ọne okhuo bi ọdọ nan rẹ lu iwẹnna ọfẹotughe.

20. Be ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe ha lu ukpẹdẹ-ukpẹdẹ? Bezẹle?

²⁰ Ọkhẹke nin mhan rebhe dọnmhegbe ha re ekhuẹnmhẹn mhan ukpẹdẹ-ukpẹdẹ bhi ọta nin mhan ta bi bhi emhin nin mhan lu. Asabọmiẹn ọta nọn na bhi ọkhọle nọnsẹmhan vae, la emhin nin mhan re ọkhọle rebhe rẹ lu nin ọria, dẹ sabọ rẹkpa ọne ọria rẹ ziẹngbe ọnọghọ nọn hi ki rẹ khin. Sẹyẹ, ọta ekhuẹnmhẹn nin mhan ta dẹ sabọ ziẹn ikolu nin mhan bi eria ko mhọnlẹn. Ọnọn kokhun nẹ hi, mhan ki ha re egbe khọkhọ Aba mhan nin Jehova ne emhin idaan.