1. Mũsamalia ũla wavoiw’e nĩ Yesũ oonanisye ata kana nũkũtũnga mũvea?

KWAĨ aũme ĩkũmi maĩ na ũwau wa mangũ. Ũwau ũsu wamathĩnĩtye mũno na mayaĩ na wĩkwatyo wa kwĩsa kũvoa. Ĩndĩ mũthenya ũmwe nĩmoonie Yesũ, ũla Mũmanyĩsya Mũnene, e vaasa. Na nũndũ aume asu nĩmeew’ĩte kana Yesũ nĩwavoasya mowau ma kĩla mũthemba, na maĩ na mũĩkĩĩo kana nũtonya kũmavosya, maneena na wasya mũnene, mayasya: “Yesũ, Mũmanyĩsya, twĩw’ĩe tei!” Aũme asu ĩkũmi nĩmavoiw’e vyũ. Vate nzika, onthe nĩmeewie mũyo nũndũ wa ũndũ mũseo ũla Yesũ wamekie. Ĩndĩ ũmwe woo ndaaĩka o kwĩw’a mũyo ngoonĩ nũndũ Yesũ nĩwamwĩka ũndũ mũseo, vandũ va ũu nĩwaneenie nake, amũtũngĩa mũvea. * Mũndũũme ũsu wavoiw’e aĩ Mũsamalia, na nĩweewie aĩlĩte kũmũkumya Ngai “na wasya mũnene.”—Luka 17:12-19.

2-3. (a) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma tũlwa nĩ kũtũnga mũvea? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

² O ta ũla Mũsamalia, o naitũ no twende kũmatũngĩa mũvea ala matwĩka ũndũ mũseo. Ĩndĩ mavinda amwe nĩtũtonya kũlwa nĩ kwĩka ũndũ ũkwonany’a nĩtũũtũnga mũvea.

³ Ĩsomonĩ yĩĩ, nĩtũũneenea nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kwĩka ũndũ ũkwonany’a kana nĩtũũtũnga mũvea kwĩsĩla ndeto ila tũũneena na kĩla tũkwĩka. Nĩtũũneenea ĩũlũ wa ngelekany’o sya andũ amwe mawetetwe Mbivilianĩ ala matũngie mũvea na angĩ mataatũnga mũvea, na tũyona kĩla ngelekany’o isu itonya kũtũmanyĩsya. O na nĩtũũneenea maũndũ  mana tũtonya kwĩka tũkonany’a kana nĩtũtũngaa mũvea.

4-5. Nĩkĩ twaĩle kũtũngaa mũvea?

⁴ Yeova nũtũiĩĩte ngelekany’o nzeo ya kũtũnga mũvea. Nzĩa ĩmwe Yeova wĩkĩte ũu nĩ kwa kũmaathima ala mamũtanĩthasya. (2 Sam. 22:21; Sav. 13:6; Mt. 10:40, 41) Namo Maandĩko nĩmatwĩkĩĩte vinya tũatĩĩe “ngelekany’o ya Ngai ta syana syendetwe.” (Aev. 5:1) Kwoou ũndũ ũla mũnene ũtumaa tũtũnga mũvea nĩ kana, ithyĩ nĩtwendaa kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova.

⁵ Sũanĩa ũndũ ũngĩ ũtumaa twenda kũmatũngĩa mũvea andũ ala angĩ. Kũtũnga mũvea no ũndũ ũmwe na lĩu mũseo; ũmeasya mũyo nĩ kũĩsanĩwa. Yĩla twamanya kana andũ ala angĩ nĩmeũtũnga mũvea nũndũ wa maũndũ ala tweeka, nĩtũtanaa. O naitũ tweeka ũndũ wa kwonany’a nĩtũũtũnga mũvea, ũu nũtumaa ala angĩ matana. Mũndũ ũla twamũtũngĩa mũvea nũmanyaa kana ũndũ ũla weeka nĩ kana atũtetheesye nĩ wa vata. Na nũndũ wa ũu, ũnyanya witũ na mũndũ ũsu nũlũlũmĩĩlaw’a.

6. Nĩ maũndũ meva matonya kũtuma twasya ndeto sya kũtũnga mũvea na maevo ma thaavu nivw’anene?

⁶ Kũtũnga mũvea nĩ ũndũ wa vata mũno. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Ndeto ĩneenawa ĩvinda yayo nĩ ta mosyao ma mũevo ma thaavu kĩkavũnĩ kya vetha.” (Nth. 25:11) Kwasũanĩa ũndũ ĩtunda ya ĩevo yĩseũvĩtw’e na thaavu na yĩkaiwa kĩkavũnĩ kya vetha yĩtonya kwĩthĩwa yĩseũvĩte! O na ĩngĩ, kwasũanĩa ũndũ yĩtonya kwĩthĩwa yĩ ya thooa mũnene! Ũtonya kwĩw’a ata ũkanengwa mũthĩnzĩo ta ũsu? O ta ũu, ndeto ila ũtavasya andũ ũitũnga mũvea nĩ sya vata o ta mũthĩnzĩo ũsu. Yu kwasũanĩa ũndũ ũũ: Ĩtunda ya ĩevo yĩseũvĩtw’e na thaavu no yĩkale ĩvinda yĩasa mũno. O ta ũu, yĩla watavya mũndũ ndeto sya kũmũtũngĩa mũvea no aililikane na akasyonaa syĩ sya vata thayũnĩ wake w’onthe.

7. Kwosana na ĩandĩko ya Savuli 27:4, Ndaviti na aandĩki angĩ ma savuli moonanisye ata kana nĩmeũtũnga mũvea?

⁷ Athũkũmi aingĩ ma Ngai ma tene nĩmatũngaa mũvea. Ũmwe woo aĩ Ndaviti. (Soma Savuli 27:4.) Nĩwoonaa ũthaithi wa w’o wĩ wa vata, na nĩwoonanasya ũu kwa meko. Kwa ngelekany’o nĩwaumisye mũvothi mũnene kwondũ wa kwaka ĩkalũ. Nasyo nzyawa sya Asavu nĩsyoonanisye kana nĩsyatũngaa mũvea kwa kũandĩka savuli, kana mbathi sya kũmũtaĩa Ngai. Nthĩnĩ wa wathi ũmwe nĩmamũtũngĩĩte Ngai mũvea na makonany’a kana nĩmendeeaw’a mũno nĩ ‘mawĩa make ma ũsengy’a.’ (Sav. 75:1) Ndaviti na nzyawa sya Asavu mendaa kũmwony’a Yeova kana nĩmeũtũnga mũvea nũndũ wa moathimo ala makwatĩte kuma kwake. We no ũsũanĩe maũndũ amwe ũtonya kwĩka ũkaatĩĩa ngelekany’o ya aandĩki asu ma savuli?

8-9. Vaulo oonanisye ata kana nĩwamonaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa me ma vata, na nĩvatonyeka ũkethĩa ũu watumie vethĩwa ata?

⁸ Mũtũmwa Vaulo nĩwoonaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa make me ma vata na nĩwoonanisye ũu kwĩsĩla ũndũ waneenaa ĩũlũ woo. Yĩla Vaulo ũkũvoya nĩwatũngĩaa Ngai mũvea kwondũ woo. O na yĩla watw’a kũmaandĩkĩa valũa, nĩwoonanasya kana nĩwamonaa me ma vata. Nthĩnĩ wa mĩsoa ya mbee 15 ya ĩvuku ya Alomi kĩlungu kya 16, Vaulo nũwetete ana-a-asa na eĩtu-a-asa 27 kwa masyĩtwa. Vaulo nũwetete kana Vilisika na Akwila “malikilye ngingo syoo ene mũisyonĩ” kwondũ wake, na akaweta kana Voevi nĩ “mũtetei wa aingĩ,” Vaulo e ũmwe woo. Nĩwamakathie ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu endwa, na matethasya wĩa na kĩthito.—Alo. 16:1-15.

⁹ Vaulo nĩweesĩ kana ana-a-asa na eĩtu-a-asa make maĩ o andũ ene naĩ, ĩndĩ aiminĩĩa valũa wake kwa Alomi nĩwatwie kũneenea nguma syoo ila nzeo. Kwasũanĩa ũndũ ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu meekĩiwe vinya kwĩw’a ndeto sya Vaulo iisomwa na wasya mũnene kĩkundinĩ! Nĩvatonyeka ũkethĩa ũndũ ũsu nĩwalũlũmĩilye mũno ũnyanya woo na Vaulo. Yĩla ala angĩ kĩkundinĩ kyenyu maneena kana meeka maũndũ maseo, we nũneenaa namo ũkamatũngĩa mũvea?

10. Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ twasisya ũndũ Yesũ watũngaa mũvea kwondũ wa maũndũ maseo ala aatĩĩi make meekĩte?

¹⁰ Nthĩnĩ wa ndeto ila Yesũ watavisye ikundi imwe sya Asia Nini, nĩwatũngie mũvea kwondũ wa wĩa ũla aatĩĩi make matethetye. Kwa ngelekany’o, nthĩnĩ wa ndeto syake sya mbee kwa kĩkundi kya Thiatila, aisye atĩĩ: “Nĩnĩsĩ meko maku, na wendo waku na mũĩkĩĩo, na ũthũkũmi na wũmĩĩsyo, na meko maku ala ma mĩtũkĩ nĩ maingĩ kwĩ ala ma mbee.” (Ũvu. 2:19) Yesũ nĩwawetie wĩa ũla matethetye na kĩthito, o na nĩwamakathie nũndũ wa nguma nzeo ila syatumĩte meka maũndũ asu maseo. O na kau Yesũ nĩwoonie ve vata wa kũkany’a amwe kĩkundinĩ kya Thiatila, ũu ndwaamũsiĩĩa kũtũmĩa ndeto sya kwĩkĩa vinya ayambĩĩsya na aiminĩĩa ũneeni wake. (Ũvu. 2:25-28) Kwasũanĩa ũkũmũ ũla Yesũ wĩ naw’o e mũtwe wa ikundi syonthe. Ti lasima atũtũngĩe mũvea nũndũ wa wĩa ũla tũtethasya kwondũ wake. Ĩndĩ o na vailye ũu, nũtũtũngĩaa mũvea. Ĩsu nĩ ngelekany’o nzeo mũno kwa atumĩa!

11. O tondũ vonanĩtw’e ĩandĩkonĩ ya Aevelania 12:16, Esau aĩ na woni mwaũ kwelekela maũndũ ma kĩ-veva?

¹¹ Nĩ ũndũ wa kũmakya kwona kana andũ amwe mawetetwe Mbivilianĩ mayatũngaa mũvea. Kwa ngelekany’o, o na kau Esau aeetwe nĩ asyai mamwendete Yeova na mamũnengete ndaĩa, ndatũngaa mũvea kwondũ wa maũndũ ma kĩ-veva. (Soma Aevelania 12:16.) Oonanisye ũu ata? Esau  nĩwamũthooeisye mwana-a-inyia Yakovo ũkithathi wake, kana ũtiĩwa wake ta we mwana wa mbee, ateũsũanĩa. Eekie ũu nĩ kana akwate o mbakũli ya ũsũũ wa ndengũ. (Mwa. 25:30-34) Ĩtina Esau nĩwesie kwĩlila mũno nũndũ wa ũtwi ũsu weekie. Ĩndĩ we ndatũngaa mũvea kwondũ wa kĩla waĩ nakyo, na kwoou ndaĩ na kĩtumi kya kũnyungunyĩsya avatwa ũathimo wake ta we mwana wa mbee.

12-13. Aisilaeli moonanisye ata kana maĩ andũ mate mũvea, na nĩ kyaũ kyamakwatie nũndũ wa ũu?

¹² Aisilaeli maĩ na itumi mbingĩ mũno sya kũtũnga mũvea. Kwa ngelekany’o, nĩmathaiw’e kuma ũkombonĩ yĩla Yeova waetie ala Mothĩny’o Ĩkũmi nthĩ ya Misili. Na ĩndĩ Ngai amavonokya kuma thĩnanĩ yĩla waminĩie ita sya Amisili Ũkanganĩ Mũtune. Aisilaeli nĩmatũngie mũvea mũno kwa kwina wathi wa ũsindi wa kũmũtaĩa Yeova. Ĩndĩ nĩmaendeeie kwĩthĩwa andũ me mũvea?

¹³ Yĩla Aisilaeli makwatiwe nĩ mathĩna angĩ, nĩmoolilwe o mĩtũkĩ nĩ maũndũ onthe maseo ala Yeova wamekĩte. Na ĩndĩ moonany’a kana maĩ andũ mate mũvea. (Sav. 106:7) Ata? Mbivilia yaĩtye: “Na ũmbano w’onthe wa ana ma Isilaeli wamanyungunyĩĩsya Mose na Aluni.” Kwĩka ũu kwaĩ ũndũ ũmwe na kũmũnyungunyĩĩsya Yeova. (Kuma 16:2, 8) Yeova ndaatana kwona andũ make mate na mũvea. Ĩtina nĩwathanie kana nzyawa ĩsu yonthe ya Aisilaeli ĩkathelela weũnĩ, eka Yosua na Kalevu. (Mot. 14:22-24; 26:65) Ekai twone ũndũ tũtonya kwĩvathana na ngelekany’o isu nthũku na tũiatĩĩa ila nzeo.

14-15. (a) Andũ ala matwaanĩte matonya kwonany’a ata kana kĩla ũmwe nĩwonaa ũla ũngĩ e wa vata? (b) Asyai matonya kũmanyĩsya syana syoo ata itũngae mũvea?

¹⁴ Nthĩnĩ wa mũsyĩ. Andũ onthe nthĩnĩ wa mũsyĩ nĩmatethekaa yĩla kĩla ũmwe watũnga mũvea. Ethĩwa kĩla ũmwe katĩ wa andũ elĩ matwaanĩte nũtũngĩaa ũla ũngĩ mũvea, elĩ makaendeea kwĩthĩwa na ngwatanĩo ndũmu. O na nĩmonaa wĩ ũndũ wĩ laisi kũekeanĩa. Mũndũũme ũla wonaa mũka wake e wa vata nũmanyaa yĩla mũka wake weeka ũndũ mũseo kana waneena ndeto nzeo, na kwoou ‘nĩwũkĩlaa na kũmũtaĩa.’ (Nth. 31:10, 28) Nake mũndũ mũka mũĩ nũtavasya mũũme wake ũndũ ũla wĩkaa akamũtanĩthya.

¹⁵ Inyw’ĩ asyai, mũtonya kũmanyĩsya syana syenyu ata ikatũngaa mũvea? Lilikanai kana syana syenyu ikaneenaa o ũndũ mũneenaa na kwĩkaa o ũndũ mwĩkaa. Kwoou, iĩai syana syenyu ngelekany’o nzeo kwa kũitũngĩaa mũvea yĩla syamũtetheesya ũndũnĩ mũna. O na ĩngĩ, imanyĩsyei kũtũngaa  mũvea yĩla andũ angĩ maitetheesya ũndũnĩ mũna. Itetheesyei imanye kana kũtũnga mũvea nĩ ũndũ wumaa ngoonĩ, na kana ndeto syasyo nitonya kũtethya mũno. Kwa ngelekany’o, mũndũ mũka ũmwe wa mũika wĩtawa Clary aĩtye: “Yĩla inyia-akwa waĩ na myaka 32, nĩwatiiwe na syana itatũ aee e weka. Yĩla navikisye myaka 32, nĩnasũanĩie noona kana no nginya maũndũ methĩwe maĩ vinya mũno kwa inyia-akwa yĩla waĩ na myaka ĩsu. Kwoou nĩnamũtavisye kana nĩngũtũnga mũvea kwondũ wa maũndũ onthe ala weekie nĩ kana atũee twĩ atatũ; nyie na imwana ilĩ ila tũsyaanĩw’e. O mĩtũkĩ nũnandavisye kana ew’aa ndeto isu namũtavisye syamũkiitie ngoo, na kana mavinda maingĩ nũsũanĩaa ĩũlũ wasyo, na nitumaa atana.”

16. Nengane ngelekany’o ĩkwonany’a ũndũ kũtũnga mũvea kũtonya kwĩkĩa mũndũ vinya.

¹⁶ Nthĩnĩ wa kĩkundi. Yĩla twamatũngĩa mũvea ana-a-asa na eĩtu-a-asa, nĩtũmekĩaa vinya. Kwa ngelekany’o, mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi wĩtawa Jorge, na wĩ na myaka 28, nĩwawaie mũno. Na kwa ĩvinda ya mwei ũmwe, ndaĩ atonya kũvika maũmbanonĩ. O na yĩla wambĩĩie kũka maũmbanonĩ, ve ianda imwe ũtaĩ atonya kwĩanĩsya. Jorge aĩtye: “Neew’aa nĩ vathei vyũ nũndũ wa ũwau wakwa na kwĩthĩwa ndatonya kwĩanĩsya ianda kĩkundinĩ. Ĩndĩ mũthenya ũmwe ĩtina wa ũmbano, mwana-a-asa ũmwe nĩwandavisye atĩĩ: ‘Nĩngwenda kũũtũngĩa mũvea nũndũ wa ngelekany’o nzeo ĩla wiĩe andũ makwa. O na ndũmanya ũndũ twĩthĩĩtwe tũitanĩa maũvoo maku kwa ĩvinda ya myaka kauta mĩvĩtu. Maũvoo asu nĩmatũtethetye mũno kĩ-veva.’ Neewie nakiitwa ngoo mũno na nakelemya methoi. Ndeto isu wandavisye nĩsyo nendaa kwĩw’a.”

17. O tondũ vawetetwe ĩandĩkonĩ ya Akolosai 3:15, nĩ kwa nzĩa yĩva tũtonya kũmũtũngĩa Yeova mũvea nũndũ wa ũlau wake?

¹⁷ Kwa Ngai witũ mũlau. Yeova nũtũnengae lĩu mwingĩ mũno wa kĩ-veva. Kwa ngelekany’o, maũmbanonĩ maitũ, makasetinĩ maitũ, na isesenĩ sitũ nĩtũmanyĩaw’a maũndũ matonya kũtũtethya. Waaĩthukĩĩsya ũvoo, ũkasoma ũvoo mũna, kana ũkeloela broadcasting na ũyasya, ‘Ũvoo ũũ ũmbaĩle vyũ’? Nĩ kwa nzĩa syĩva tũtonya kũmũtũngĩa Yeova mũvea? (Soma Akolosai 3:15.) Nzĩa ĩmwe nĩ kũendeea kũmũtũngĩa mũvea mboyanĩ sitũ nũndũ wa mĩthĩnzĩo ĩsu mĩseo.—Yak. 1:17.

18. Nĩ kwa nzĩa syĩva tũtonya kwonany’a nĩtũtũngaa mũvea kwondũ wa Nyũmba sitũ sya Ũsumbĩ?

¹⁸ O na ĩngĩ, nĩtwonanasya kana nĩtũmũtũngĩaa Yeova mũvea yĩla twaĩkĩĩthya kana vala tũthaithĩaa nĩ vatheu na syĩndũ nĩ mbange nesa. Nĩtũtheasya Nyũmba sitũ sya Ũsumbĩ na kũseũvya kũla kwaanangĩka, namo ala matũmĩaa mĩio ya wasya na ya kwonany’a  vitio ya kĩkundi nĩmethĩawa me metho maikamyanange. Ethĩwa nĩtũsũvĩaa Nyũmba sitũ sya Ũsumbĩ ikekala ĩvinda yĩasa, na iikethĩawa na kũndũ kũnene kũkwenda kũseũvw’a. Kwĩka ũu nĩkũtumaa tũsũvĩa mbesa, na mbesa isu nitonya kũtũmĩwa kwaka na kũtũngĩĩa Nyũmba ingĩ sya Ũsumbĩ nthĩ yonthe.

19. Wĩĩmanyĩsya kyaũ wasũanĩa ĩũlũ wa kĩla kyamũkwatie mũsyaĩĩsya ũmwe wa mũthyũlũlũko na mũka wake?

¹⁹ Kwa ala mathũkũmaa na kĩthito kwondũ witũ. Yĩla twatũngĩa mũndũ mũvea, ndeto sitũ nitonya kũtuma ethĩwa na woni wĩ kĩvathũkany’o ĩũlũ wa mathĩna ala wĩ namo. Kwa ngelekany’o, sũanĩa ĩũlũ wa mũsyaĩĩsya ũmwe wa mũthyũlũlũko na mũka wake. Mũthenya ũmwe ĩvinda ya mbevo mbingĩ, mwana-a-asa ũsu na mũka wake nĩmatindie maitavany’a mũthenya mũima na masyoka vala makomaa me anou mũno. Kwaĩ mbevo mbingĩ mũno nginya mũka wa mwana-a-asa ũsu akoma na ĩkoti yake ya mbevo. Kwakya, nĩwamwĩie mũũme wake kana ndeĩw’a atonya kũendeea na wĩa ũsu wa kũthyũlũlũka. Ĩndĩ o kwakya kũu, nĩmakwatie valũa kuma ovisinĩ wa ũvonge, na nĩwe waandĩkĩwe valũa ũsu. Nthĩnĩ wa valũa ũsu, mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩwatũngĩĩtwe mũvea nũndũ wa wĩa wake wa kũtavany’a na wũmĩĩsyo wake. O na ĩngĩ, valũa ũsu nĩwawetete kana ti ũndũ wĩ laisi kũkoma vandũ ve kĩvathũkany’o kĩla kyumwa. Mũũme wake aĩtye: “Ndeto sya valũa ũsu syamũkiitie ngoo mũno, na kuma ĩvinda yĩu ndaasyoka kwasya kana nũkũeka wĩa wa kũthyũlũlũka. O na mavinda maingĩ nĩwe wambĩkĩaa vinya nĩendeee yĩla nasũanĩa kũeka wĩa wa kũthyũlũlũka.” Mwana-a-asa ũsu na mũka nĩmaendeeie na wĩa ũsu kwa myaka vakuvĩ 40.

20. Nĩ ũndũ wĩva twaĩle kwĩkaa kĩla mũthenya, na nĩkĩ?

²⁰ Ekai tũtũngae mũvea kĩla mũthenya kwĩsĩla ndeto sitũ na meko maitũ. Ndeto sitũ na meko maitũ ma kuma ngoonĩ no methĩwe ne mo ũtethyo ũla mũndũ ũkwendaa nĩ kana omĩĩsye ĩvindanĩ yĩĩ andũ aingĩ matethĩawa na mũvea. O na ĩngĩ, kũtũnga mũvea no kũtume tũlũlũmĩĩlya ũnyanya witũ tene na tene. Ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana kwĩka ũu kwonanasya nĩtũatĩĩe ngelekany’o ya Yeova, Ĩthe waitũ mũlau na ũtũngaa mũvea.