Sikʼ li naʼlebʼ

Sikʼ li xtusulal naʼlebʼ

NAʼLEBʼ RE TZOLOK 8

Kʼaʼut tento tqakʼutbʼesi naq nokoobʼanyoxink

Kʼaʼut tento tqakʼutbʼesi naq nokoobʼanyoxink

«Chexyoxinq» (COL. 3:15).

BʼICH 46 Gracias, Jehová

RUʼUJIL LI TZOLOM *

1. Chanru kixkʼutbʼesi jun li winq aj Samaria li kikʼirtasiik xbʼaan li Jesus naq nabʼanyoxink?

LI LAJEEBʼ chi winq li saqlep rix, inkʼaʼ chik nekeʼxnaw kʼaru teʼxbʼaanu. Ak keʼrabʼi naq li Jesus, li Xnimal ru aj Tzolonel, naru xkʼirtasinkil yalaq kʼaru chi yajel ut chʼolchʼo chiruhebʼ naq truuq ajwiʼ xkʼirtasinkilebʼ. Joʼkan bʼiʼ, naq keʼxkaya chi najt, keʼxjap rehebʼ chi xyeebʼal: «At Jesus, at aj Tzolonel, chawuxtaana qu!». Li Jesus kirabʼi naq keʼrelaji ru ut kixkʼirtasi li lajeebʼ chi winq. Chʼolchʼo naq nekeʼxbʼanyoxi * naq li Jesus kixkʼirtasihebʼ. Abʼan jun ajwiʼ rehebʼ kixkʼutbʼesi rikʼin li raatin. Li winq aʼin, li nachalk Samaria, kiʼekʼasiik xchʼool chi xnimankil ru li Yos saʼ kawil kuxej (Luc. 17:12-19).

2, 3. a) Kʼaʼut naru naqakanabʼ bʼanyoxink? b) Chirix kʼaru tooʼaatinaq saʼ li tzolom aʼin?

2 Joʼ li winq aʼin, laaʼo ajwiʼ naqaj xkʼutbʼesinkil naq naqabʼanyoxi li usilal li nekeʼxbʼaanu qe. Abʼanan, maare wanq sut tsachq saʼ qachʼool xkʼutbʼesinkil rikʼin li qaatin ut li qabʼaanuhom.

3 Saʼ li tzolom aʼin, tqil kʼaʼut wank xwankil naq toobʼanyoxinq. Tqajultika ajwiʼ naabʼal li eetalil li wank saʼ li Santil Hu chirixebʼ li keʼbʼanyoxink ut li inkʼaʼ keʼxbʼaanu. Moqon, tooʼaatinaq chirixebʼ li naʼlebʼ li ttenqʼanq qe chi xkʼutbʼesinkil naq nokoobʼanyoxink.

KʼAʼUT TENTO TQAKʼUTBʼESI NAQ NOKOOBʼANYOXINK

4, 5. Kʼaʼut tento tqakʼutbʼesi naq nokoobʼanyoxink?

4 Li Jehobʼa naxkʼe qe li eetalil chirix li bʼanyoxink. Naxbʼaanu naq naxsikʼ junaq naʼlebʼ re xqʼajkamunkilebʼ li nekeʼxsahobʼresi xchʼool (2 Sam. 22:21; Sal. 13:6; Mat. 10:40, 41). Ut li Santil Hu naxkʼe qe li taql aʼin: «Chekʼam eere rikʼin li Yos joʼqex li ralal xkʼajol raarookex xbʼaan» (Efes. 5:1). Joʼkan bʼiʼ, li xbʼeen xyaalal re xkʼutbʼesinkil naq nokoobʼanyoxink aʼan naq naqaj xkʼambʼal qe rikʼin li Jehobʼa.

5 Li xkabʼ xyaalal naru nachʼolobʼamank rikʼin li eetalil aʼin. Li bʼanyoxink chanchan jun li tibʼelwa li qʼaxal nayalmank xsahil naq nawotzmank. Naq nekeʼbʼanyoxink chiqu naxkʼe xsahil qachʼool. Abʼan, naq laaʼo ajwiʼ nokoobʼanyoxink naqasahobʼresi xchʼoolebʼ li junchʼol. Kʼaʼut? Xbʼaan naq nekeʼxkʼe reetal naq xwank rusilal naq xooʼeʼxtenqʼa malaj xeʼxkʼe qe li naʼajmank chiqu. Ut, chi joʼkaʼin naqakawresi li qamiiwil.

6. Kʼaʼut naq li aatin re bʼanyoxink chanchan jun li mansaan re oor?

6 Wank tzʼaqal xwankil ebʼ li aatin re bʼanyoxink. Li Santil Hu naxye: «Junaq chaabʼil aatin saʼ xqʼehil, aʼan chanchan jun li chaabʼil manzana yiibʼanbʼil rikʼin oro ut kʼebʼil lix sahobʼ ru rikʼin plata» (Prov. 25:11, Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators, [Wy]). Peʼyaal naq kʼajoʼaq xchʼinaʼusal junaq mansaan re oor ut li xsahobʼ ru yiibʼanbʼil rikʼin plaat? Ut chʼolchʼo naq qʼaxal tertooq xtzʼaq. Chan raj ru tqekʼa qibʼ wi teʼxsi qe junaq maatan joʼ aʼin? Joʼkan ajwiʼ, jwal wank xwankil naq toobʼanyoxinq chiru junaq li kristiʼaan rikʼin wiibʼ oxibʼ li aatin. Ut, joʼ naq laaʼo tqaxok raj jun li mansaan re oor chiru naabʼal chihabʼ, maare li kristiʼaan li toobʼanyoxinq chiru tixxok saʼ xchʼool li qaatin chiru chixjunil li xyuʼam.

LI XMOOS LI YOS LI KEʼXKʼUTBʼESI NAQ NEKEʼBʼANYOXINK

7. a) Joʼ naxye saʼ Salmo 26:6-8, chanru kixkʼutbʼesi laj David naq nabʼanyoxink? b) Chanru keʼxkʼutbʼesi aʼin ebʼ li ralal xkʼajol laj Asaf?

7 Laj David aʼan jun rehebʼ li xmoos li Yos li kiwank chaq junxil ut kixkʼutbʼesi naq nabʼanyoxink (taayaabʼasi Salmo 26:6-8). Kixkʼutbʼesi rikʼin li xbʼaanuhom naq naroxloqʼi chi anchal xchʼool kʼanjelak chiru li Jehobʼa. Jun eetalil, kikubʼsink rikʼin naabʼal li tumin re xkabʼlankil li rochoch li Yos. Jun chik li eetalil aʼanebʼ li ralal xkʼajol laj Asaf. Keʼxkʼutbʼesi naq nekeʼbʼanyoxink naq keʼxtzʼiibʼa wiibʼ oxibʼ li Salmo, malaj ebʼ bʼich re xnimankil ru li Yos. Saʼ jun rehebʼ li bʼich aʼin, xeʼxbʼanyoxi re li Jehobʼa ut xeʼxye re: «Sachbʼachʼoolej xlajaabʼaanu» (Sal. 75:2). Chʼolchʼo naq laj David ut ebʼ li ralal xkʼajol laj Asaf keʼraj xkʼutbʼesinkil chiru li Jehobʼa naq oxloqʼ chiruhebʼ chixjunil li osobʼtesink li keʼxkʼul chaq. Ut laaʼo, chanru tqakʼam qe rikʼinebʼ?

Kʼaru naxkʼut chiqu li hu li kixtzʼiibʼa li Apostol Pablo rehebʼ laj paabʼanel li wankebʼ Roma re xkʼutbʼesinkil naq nokoobʼanyoxink? (Taawil li raqal 8 ut 9). *

8, 9. a) Chanru kixkʼutbʼesi li Apostol Pablo naq naroxloqʼi ebʼ li rechpaabʼanel? b) Kʼaru rusilal keʼxtaw?

8 Li Apostol Pablo naroxloqʼi ruhebʼ li rechpaabʼanel ut kixkʼutbʼesi rikʼin li kixye chirixebʼ. Jun eetalil, naq natijok xjunes, junelik naxbʼanyoxi re li Yos naq wankebʼ choʼq rechpaabʼanel. Saʼebʼ li hu li kixtaqla rehebʼ, kixye naq raarokebʼ xbʼaan ut saʼ Romanos 16:1-15, kixye xkʼabʼaʼebʼ 27 li rechpaabʼanel. Qilaq jun eetalil, kixye naq li xPrisca ut laj Aquila «xeʼxkʼe ribʼ saʼ li xiwxiwil» saʼ xkʼabʼaʼ, ut kixye naq li xFebe «naabʼal xtenqʼahebʼ» ut saʼ xyanqebʼ aʼin wank ajwiʼ li Apostol Pablo. Joʼkan naq, chaabʼil aatin kixye chirixebʼ li rechpaabʼanel li naxrahebʼ ut nekeʼxkʼe xchʼool chi kʼanjelak.

9 Aʼan naxnaw naq ebʼ li rechpaabʼanel moko tzʼaqal ta re ru li xyuʼamebʼ. Usta joʼkan, naq xraq li hu choʼq rehebʼ laj paabʼanel li wankebʼ Roma kiʼaatinak chirix li xchaabʼilal ru xnaʼlebʼebʼ. Joʼkan bʼiʼ, naq kiyaabʼasimank li hu aʼin saʼ li chʼuut, kʼajoʼ tana kisahoʼk saʼ xchʼoolebʼ li hermaan naq keʼrabʼi li naxye li Apostol Pablo chirixebʼ. Ut, relik chi yaal naq aʼin kikawresink rehebʼ chi wank saʼ amiiwil rikʼin. Ma nokoonaʼlebʼak joʼ li Apostol li Pablo ut rajlal naqabʼanyoxi rehebʼ li qechpaabʼanel saʼ li chʼuut li nekeʼxye ut nekeʼxbʼaanu?

10. Kʼaru naqatzol chirix li Jesus naq kixkʼe saʼ ru li xbʼaanuhomebʼ li tzolom?

10 Naq li Jesus kiraatina wiibʼ oxibʼ li chʼuut re Asia Menor, aʼan kixye naq wank saʼ ru li xbʼaanuhomebʼ li xtzolom. Jun eetalil, joʼkaʼin kixtikibʼ raatinankil li chʼuut re Tiatira: «Ninnaw laabʼaanuhom, laarahom, laapaabʼaal, laakʼanjel ut laakuyum. Ninnaw ajwiʼ naq li xabʼaanu saʼ rosoʼjik qʼaxal chaabʼil chik chiru li xabʼaanu xbʼenwa» (Apoc. 2:19). Moko kaʼaj tawiʼ kixye naq keʼxnimtresi li xkʼanjel, kixkʼe bʼaan ajwiʼ xsahilebʼ xchʼool saʼ xkʼabʼaʼ li chaabʼil naʼlebʼ li naʼekʼasink rehebʼ chi kʼanjelak chi kaw. Yaal naq kixqʼus wiibʼ oxibʼ laj paabʼanel re li chʼuut aʼin, usta joʼkan kixtikibʼ ut kixraq li esil rikʼin li aatin li nawaklesink chʼool (Apoc. 2:25-28). Li Jesus naxjolomi chixjunil li chʼuut, joʼkan naq wank xwankil saʼ xbʼeenebʼ. Joʼkan utan, moko tenebʼanbʼil ta saʼ xbʼeen xbʼanyoxinkil li naqabʼaanu saʼ xkʼabʼaʼ. Usta joʼkan, junelik naxkʼutbʼesi naq naxkʼe saʼ ru li naqabʼaanu. Chʼolchʼo naq li Jesus aʼan jun xnimal ru eetalil choʼq rehebʼ li cheekel winq.

LI KEʼXKʼUTBʼESI NAQ INKʼAʼ NEKEʼBʼANYOXINK

11. Joʼ naxye saʼ Hebreos 12:16, chanru kiril laj Esau li kʼaʼaq re ru li wank xloqʼal?

11 Ra xyeebʼal, abʼan wank wiibʼ oxibʼ li qas qiitzʼin li wankebʼ resil saʼ li Santil Hu li keʼxkʼutbʼesi naq inkʼaʼ nekeʼbʼanyoxink. Aatinaqo chirix laj Esau. Usta li xnaʼ xyuwaʼ nekeʼxra ut nekeʼroxloqʼi li Jehobʼa, laj Esau inkʼaʼ naroxloqʼi li kʼaru wank xloqʼal (taayaabʼasi Hebreos 12:16, [Wy] taawil taqʼa). * Chanru kixkʼutbʼesi laj Esau li naʼlebʼ aʼin? Kixseebʼa ribʼ chi xkʼayinkil li xbʼeenil alalbʼejil re li riitzʼin, laj Jacob, yal rikʼin jun sekʼ chi tibʼelwa (Gen. 25:30-34). Moqon, ra kirekʼa chirix li kixbʼaanu ut kichoqink saʼ xkʼahil xchʼool naq inkʼaʼ kixkʼul li osobʼtesink joʼ xbʼeen alalbʼej. Abʼan, moko wank ta chik xyaalal chiru naq tpoʼq, xbʼaan naq kixkʼutbʼesi naq inkʼaʼ naroxloqʼi li kʼaru wank re.

12, 13. Chanru xeʼxkʼutbʼesi laj Israel naq inkʼaʼ nekeʼxnaw bʼanyoxink, ut kʼaru kikʼulmank?

12 Wank naabʼal chaq xyaalal chiruhebʼ laj Israel re naq teʼbʼanyoxinq. Li Jehobʼa kixtaqla lajeebʼ chi rahilal saʼ xbʼeenebʼ laj Egipto re naq teʼxkanabʼ chi xik ebʼ laj Israel. Ut, moqon kixkolebʼ naq kixsach ruhebʼ laj puubʼ re Egipto saʼ li Kaqi palaw. Ebʼ laj Israel kʼajoʼ naq keʼsahoʼk saʼ xchʼool, joʼkan naq keʼxbʼicha chiru li Yos li bʼich re li qʼaxok u. Abʼan, jarubʼ kutan xwank saʼ xchʼoolebʼ aʼin?

13 Naq keʼxtaw jalan chik chʼaʼajkilal, keʼsachk saʼ xchʼool chixjunil li kixbʼaanu li Yos saʼ xkʼabʼaʼebʼ ut keʼxkʼutbʼesi naq inkʼaʼ nekeʼxnaw bʼanyoxink (Sal. 106:7). Li Santil Hu naxye naq «chixjunil li xkomonilebʼ laj Israel keʼxtikibʼ xwechʼinkil rix laj Moisés ut laj Aharón», ut aʼin naraj xyeebʼal naq yookebʼ xwechʼbʼal rix li Jehobʼa (Ex. 16:2, 8). Qʼaxal ra kirekʼa li Jehobʼa, joʼkan naq moqon kixye naq chixjunilebʼ li keʼwechʼok teʼkamq saʼ li chaqichʼochʼ, kaʼajwiʼ laj Josue ut laj Caleb keʼxkol ribʼ chiru aʼin (Num. 14:22-24; 26:65). Chanru tooruuq xtzʼeqtaanankil li yiibʼ aj eetalil aʼin? Ut, chanru tooruuq xkʼambʼal choʼq qe li chaabʼil eetalil? Qilaq.

CHANRU TOORUUQ XKʼUTBʼESINKIL NAQ NOKOOBʼANYOXINK

14, 15. a) Chanru teʼbʼanyoxinq chiribʼilebʼ ribʼ li sumsukebʼ? b) Chanru teʼruuq li naʼbʼej yuwaʼbʼej xkʼutbʼal rehebʼ li ralal xkʼajol naq teʼbʼanyoxinq?

14 Chiru li qajunkabʼal. Chixjunil li junkabʼal naxtaw rusilal naq li junjunq rehebʼ nekeʼbʼanyoxink. Naq li bʼeelomej malaj li ixaqilbʼej junelik naxbʼanyoxi li naxbʼaanu li xsumʼaatin, nekeʼwank saʼ junajil ut moko tchʼaʼajkoʼq ta chiruhebʼ xkuybʼal li xmaak chiribʼilebʼ ribʼ. Li bʼeelomej li oxloqʼ chiru li rixaqil moko kaʼaj tawiʼ naxkʼe reetal li xchaabʼil naʼlebʼ ut li xbʼaanuhom, naxkʼe bʼaan ajwiʼ xloqʼal chiruhebʼ li junchʼol (Prov. 31:10, 28). Ut, li chaabʼil ixaqilbʼej naxbʼanyoxi re li xbʼeelom junaq li naʼlebʼ li oxloqʼ chiru.

15 Ex naʼbʼej yuwaʼbʼej, chanru teekʼut chiruhebʼ leeralal eekʼajol naq teʼbʼanyoxinq? Cheenawaq naq ebʼ aʼan teʼxtzol re rikʼin li teebʼaanu ut teeye. Joʼkan utan, kʼehomaq chiruhebʼ jun chaabʼil eetalil, cheebʼanyoxi rehebʼ li nekeʼxbʼaanu saʼ eekʼabʼaʼ. Joʼkan ajwiʼ, kʼutumaq chiruhebʼ bʼanyoxink naq teʼtenqʼaaq. Cheetenqʼahebʼ chi xtawbʼal ru naq li bʼanyoxink naʼelk chaq saʼ li qaanm ut naq ebʼ li raatin naru naxtenqʼahebʼ li junchʼol. Jun eetalil, li xClary, jun li qechpaabʼanel naxye: «Naq wank chaq 32 chihabʼ re linnaʼ, maakʼaʼ saʼ xchʼool naq kikanaak xjunes chi xkʼirisinkilebʼ oxibʼ li xkokʼal. Naq laaʼin xinbʼaanu 32 chihabʼ, xinʼok xkʼoxlankil naq kʼajoʼ tana xchʼaʼajkoʼk chiru xbʼaanunkil. Joʼkan naq xinye re, naq jwal oxloqʼ chiwu li kixbʼaanu re qakʼirisinkil. Tojeʼ, kixye we naq inkʼaʼ nasachk saʼ xchʼool li waatin ut rajlal naxkʼoxla rix ut aʼin naxkʼe xsahil xchʼool».

Qakʼutaq chiruhebʼ li qalal qakʼajol naq teʼbʼanyoxinq. (Taawil li raqal 15). *

16. Kʼe jun eetalil chirix chanru naxwaklesi xchʼool li qahermaan naq nokoobʼanyoxink chiruhebʼ.

16 Chiruhebʼ li qechpaabʼanel. Naqawaklesihebʼ xchʼool li qahermaan naq nokoobʼanyoxink chiruhebʼ. Qilaq li kixkʼul laj Jorge, jun li cheekel winq li wank 28 chihabʼ re. Saʼ xkʼabʼaʼ naq kichapeʼk xbʼaan jun li nimla yajel inkʼaʼ kiruuk chi wulak saʼebʼ li chʼutam chiru jun po. Ut, naq kiʼok wiʼ chik chi wulak inkʼaʼ kiruuk xkʼebʼal junaq li seeraqʼ. Aʼan naxye: «Nawekʼa naq maakʼaʼ ninʼok wiʼ saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ chik ninruuk xbʼaanunkil linkʼanjel saʼ li chʼuut. Abʼan, saʼ jun kutan, naq xraqeʼk li chʼutam jun li qahermaan kixye we: “Nawaj xbʼanyoxinkil li chaabʼil eetalil li nakaakʼe re linjunkabʼal. Laaʼat inkʼaʼ nakaanaw, abʼan qʼaxal nawulak chiqu ebʼ li seeraqʼ li ak xaakʼe. Xooʼeʼxtenqʼa chi kʼiik saʼ li qapaabʼal”. Saʼ li hoonal aʼin, xinjiqʼ linchʼool ut xhaʼhaʼoʼk saʼ wu. Aʼan tzʼaqal li nawaj rabʼinkil».

17. Chanru tooruuq xbʼanyoxinkil re li Jehobʼa naq nakʼehok chi anchal xchʼool, joʼ nokooxtaqla chi xbʼaanunkil Colosenses 3:15?

17 Chiru li Qayos li nakʼehok chi anchal xchʼool. Li Jehobʼa naroksi naabʼal li naʼlebʼ re xchʼolaninkil li qapaabʼal. Jun eetalil, naqakʼul li chaabʼil naʼlebʼ saʼ li qachʼutam, saʼ li qatasal hu ut saʼ li qanaʼaj saʼ Internet. Peʼyaal naq ak xqabʼi junsutaq jun li seeraqʼ, jun li tzolom malaj jun li kʼanjel li naʼilmank saʼ li qanaʼaj JW Broadcasting, ut xqakʼoxla naq aʼan tzʼaqal li naʼajmank chiqu? Joʼkan bʼiʼ, chanru tqakʼutbʼesi chiru li Jehobʼa naq naqabʼanyoxi ebʼ li maatan aʼin? (Taayaabʼasi Colosenses 3:15). Li xbʼeen naʼlebʼ aʼan naq rajlal toobʼanyoxinq chiru saʼ li qatij (Sant. 1:17).

Naq nokootzʼaqonk re xsaabʼesinkil li Chʼutlebʼaal Kabʼl, naqakʼutbʼesi naq nokoobʼanyoxink. (Taawil li raqal 18).

18. Chanru tqakʼutbʼesi naq oxloqʼ chiqu li qachʼutlebʼaal kabʼl?

18 Li xkabʼ naʼlebʼ re xkʼutbʼesinkil chiru li Jehobʼa naq nokoobʼanyoxink, aʼan naq naqasaabʼesi ut naqatus ru li qanaʼaj re loqʼonink. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, rajlal nokootzʼaqonk chi xsaabʼesinkil ut chi xyiibʼankil ru li qachʼutlebʼaal kabʼl. Ut, li nekeʼoksink re li kʼanjelobʼaal re xyaabʼ kuxej ut bʼideo inkʼaʼ nekeʼroksi saʼ joʼmaajoʼil re naq inkʼaʼ tpoʼeʼq. Naq rajlal yookebʼ xyiibʼankil ru li Chʼutlebʼaal Kabʼl, naxbʼaanu naq naabʼal chihabʼ tixkuy ut moko naabʼal ta tsachmanq re xyiibʼankil ru. Chi joʼkan, xokxooq qatumin re xkabʼlankil ut xyiibʼankil ru ebʼ li chʼutlebʼaal saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ.

19. Kʼaru naqatzol chirix li xkʼulmank rikʼin jun li cheekel winq li naʼulaʼanink chʼuut ut li rixaqil?

19 Chiruhebʼ li nekeʼkʼanjelak chi kaw saʼ qakʼabʼaʼ. Li aatin li naqoksi re bʼanyoxink naru naxtenqʼahebʼ li junchʼol re naq teʼruuq xkuybʼal li xchʼaʼajkilal. Qilaq li kixkʼul jun li cheekel winq li naʼulaʼanink chʼuut ut li rixaqil. Saʼ jun kutan, saʼ li habʼalqʼe xeʼraqeʼk chi kʼanjelak ut lubʼlukebʼ naq xeʼsutqʼiik saʼ li naʼaj bʼarwiʼ yookebʼ chi hilank. Kʼajoʼ xkehal ru li kutan, joʼkan naq li rixaqil xkoho chi wark chi inkʼaʼ kirisi li xmamaʼ chakeet. Wulajaq chik, kixye re li xbʼeelom naq inkʼaʼ chik naxkuy wank saʼ li kʼanjel aʼin. Chiru ajwiʼ li eqʼla aʼin, xkʼul jun li esilhu li xtaqlaak chaq re xbʼaan li qamolam. Saʼ li esilhu nekeʼxkʼe xsahil xchʼool xbʼaan li xkʼanjel ut li xkuyum, ut keʼxye re, naq nekeʼxnaw naq chʼaʼaj qʼaxonk rajlal xamaan saʼ jalan jalanq chi naʼajej. Li cheekel winq naxye: «Li aatin aʼin kiwulak toj saʼ xchamal li xchʼool ut maajunwa chik xye naq tixkanabʼ li kʼanjel re ulaʼanink. Naq laaʼin xinkʼoxla xkanabʼankil linkʼanjel, aʼan xwaklesink re inchʼool re naq inkʼaʼ tinkanabʼ». Li sumal aʼin, kachʼin chik ma 40 chihabʼ kiwank saʼ li xkʼanjel.

20. Chirix kʼaru tqakʼe qaqʼe wulaj wulaj, ut kʼaʼut?

20 Qakʼehaq qaqʼe wulaj wulaj chi xkʼutbʼesinkil naq nokoobʼanyoxink. Li naqabʼaanu ut naqaye chi anchal qachʼool naru nakʼanjelak chiru junaq li qahermaan re naq tixkuy wank saʼ li maaʼusil ruuchichʼochʼ aʼin. Joʼkan ajwiʼ, li bʼanyoxink, naru tooxtenqʼa re naq toowanq saʼ amiiwil chi junelik. Ut, li qʼaxal wank xwankil aʼan naq tqakʼam qe rikʼin li Jehobʼa li Qayuwaʼ li naxkʼe saʼ ru li naqabʼaanu ut nakʼehok chi anchal xchʼool.

BʼICH 20 Enviaste a Jesús, tu Hijo amado

^ párr. 5 Kʼaru naxkʼut chiqu chirix li bʼanyoxink li eetalil li naxkʼe li Jehobʼa, li Jesus ut li winq aj Samaria li saqlep rix? Saʼ li tzolom aʼin, tooʼaatinaq chirixebʼ ut chirix jalan chik li eetalil, joʼkan ajwiʼ, tqatzol kʼaʼut wank xwankil naq toobʼanyoxinq ut jalan jalanq li naʼlebʼ re xkʼutbʼesinkil.

^ párr. 1 XNIMAL RU NAʼLEBʼ: Li bʼanyoxink naraj xyeebʼal roxloqʼinkil li nekeʼxbʼaanu saʼ qakʼabʼaʼ li junchʼol ut xyeebʼal li naqakʼoxla chirix aʼin.

^ párr. 11 Hebreos 12:16: «Maa ani taxaq junaq saʼ eeyaanq yal tixlaqʼabʼ ribʼ chi inkʼaʼ sumsu. chi moko chebʼaanu joʼ kixbʼaanu laj Esaú naq kixtzʼeqtaana lix loqʼlaj maatan. Laj Esaú kixkʼul raj lix maatan xbʼan naq aʼan li xbʼeen alalbʼej. Abʼanan kixtzʼeqtaana lix maatan xbʼan naq kixkʼayi yal rikʼin jun waʼal chi wa».

^ párr. 56 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U. Ebʼ laj paabʼanel re li chʼuut aran Roma nekeʼrabʼi naq nayaabʼasimank li xhu li Apostol Pablo; laj Aquila, li xPriscila, li xFebe ut jalanebʼ chik li hermaan nekeʼsahoʼk saʼ xchʼool naq nekeʼrabʼi li xkʼabʼaʼ.

^ párr. 58 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U. Jun li qahermaan naxtenqʼa li xkoʼ re naq tixkʼutbʼesi chiru jun li qechpaabʼanel li cheek chik naq oxloqʼ chiru li eetalil li naxkʼe.