1. Musamaria yanaafolisizwe ki Jesu naabonisize cwañi buitumelo?

BAANA baalishumi babañwi nebaziyelehile hahulu. Nebakula mbingwa mi nebasina sepo ya kuli nebaka fola. Kono zazi leliñwi, babona Jesu, yena Muluti Yomutuna, inzaa li kwahule. Nebautwile kuli Jesu naanzaa folisa matuku a mufuta kaufela, mi nebanani buikolwiso bwa kuli naaka bafolisa ni bona. Kacwalo, bahuweleza ku yena, bali: “Jesu, Muluti, haku lushwele makeke!” Baana baalishumi bao nebafolisizwe. Kusina kukakanya, kaufelaa bona nebaitebuhile kabakala sishemo sanaa babonisize Jesu. Kono yomuñwi ku bona naasika itumela feela mwa pilu; yena mane naabonisize buitumelo * bwahae ka kuya ku Jesu ni kuyo itumela ku yena. Musamaria yanaafolisizwe yo naaitebuhile hahulu kuli mane akanyisa Mulimu ka “linzwi lelituna.”—Luka 17:12-19.

2-3. (a) Ki lika mañi zekona kutahisa kuli lupalelwe kubonisa buitumelo? (b) Lukanyakisisañi mwa taba ye?

² Ka kuswana ni Musamaria yanaafolisizwe, ni luna luswanela kubonisa buitumelo kwa batu baba lubonisa sishemo. Kono fokuñwi, lwakona kulibala kubonisa buitumelo bwaluna ka manzwi kamba ka likezo.

³ Mwa taba ye, lukanyakisisa libaka haluswanela kubonisa buitumelo ka manzwi ni ka likezo. Lukaituta kwa mitala ya batu babañwi bababulezwi mwa Bibele, ili bane babonisize buitumelo  ni babañwi bane basika bonisa buitumelo. Mi hasamulaho, lukanyakisisa molukona kuboniseza buitumelo.

4-5. Ki kabakalañi haluswanela kubonisanga buitumelo?

⁴ Jehova waitumelanga ku babañwi, mi wo ki mutala omunde oluswanela kulikanyisa. Nzila yeñwi yaezanga cwalo ka yona ki ka kufa mupuzo batu baba mutabisa. (2 Sam. 22:21; Samu 13:6; Mat. 10:40, 41) Mi Mañolo alususueza ‘kulikanyisa Mulimu, sina bana babalatwa.’ (Maef. 5:1) Kacwalo, libaka lelituna haluswanela kubonisa buitumelo kikuli lubata kulikanyisa Jehova.

⁵ Halunyakisiseñi libaka leliñwi haluswanela kuitumelanga ku babañwi. Kuitumela kuswana sina sico sesimunati; luikolanga hahulu sico seo haiba luikabela sona ni babañwi. Ka mukwa oswana, lubanga ni tabo halulemuha kuli batu babañwi baitebuha lika zelueza. Hape, haluitumela ku babañwi, bakaba ni tabo. Haluitumela ku mutu yaluezelize nto yeñwi kamba yalufile nto yeñwi, ukalemuha kuli buikatazo bwahae bwa kueza nto yeo nesi bwa mbango. Kabakaleo, silikani saluna ni yena sikatiya.

6. Manzwi eluitusisa haluitumela ku mutu yomuñwi aswana cwañi ni maapule a gauda?

⁶ Manzwi eluitusisa haluitumela ku mutu yomuñwi ki a butokwa hahulu. Bibele ibulela kuli: “Linzwi lelibulezwi ka nako yeswanela liswana sina maapule a gauda a mwa likabisa za silivera.” (Liprov. 25:11) Munahane feela moikona kubonahalela apule ya gauda yebeilwe mwa likabisa za silivera! Apule yeo ikona kuungiwa kuba ya butokwa hahulu! Kusina kukakanya, nemuka ikutwa hande hane mukafiwa mpo yecwalo. Ka mukwa oswana, manzwi emuitusisa hamuitumela ku babañwi akona kuba a butokwa cwalo. Hape muhupule kuli apule ya gauda ikona kuina nako yetelele. Ka mukwa oswana, batu bakahupulanga ni kuitebuha manzwi ene  muitusisize hane muitumela ku bona, mane nihaiba hamulaho wa nako yetelele.

7. David naabonisize cwañi buitumelo sina mokuboniselizwe kwa liñolo la Samu 27:4, mi bañoli babañwi ba lisamu bona nebaezize cwañi cwalo?

⁷ Batanga ba Mulimu babañata ba kwamulaho, nebabonisize buitumelo. Yomuñwi ku bona ki Davida. (Mubale Samu 27:4.) Davida naabonisize kuli naaitebuha bulapeli bobukenile, mi naaezize cwalo ka likezo. Naazwisize maluwo amañata hahulu kuli atuse mwa musebezi wa kuyaha tempele. Baikulu ba Asafi ni bona nebabonisize buitumelo ka kuñola lisamu kamba lipina za milumbeko. Mwa pina yeñwi, nebaitumezi ku Mulimu ni kwa “misebezi [ya Jehova] yekomokisa.” (Samu 75:1) Kaniti luli, Davida ni baikulu ba Asafi nebabonisize kuli nebaitebuha hahulu limbuyoti zanaa bafile Jehova. Mukona kulikanyisa cwañi bañoli ba lisamu bao?

8-9. Muapositola Paulusi naabonisize cwañi kuli naaitebuha mizwale ni likaizeli bahae, mi taba yeo ilukela kuba yenetahisizeñi?

⁸ Muapositola Paulusi naaitebuha mizwale ni likaizeli bahae, mi naabonisize cwalo ka litaba zanaabulezi ka za bona. Kamita naalapelanga ku Mulimu ni kuitumela ku yena kabakala bona. Hape, naabonisize kuli naaitebuha bona mwa liñolo lanaa bañolezi. Kwa liñolo la Maroma 16:1-15, Paulusi naapundile mabizo a Bakreste ba 27. Paulusi naañozi kuli bo Priska ni Akila, ‘nebabeile bupilo bwabona mwa kozi’ bakeñisa yena, mi naatalusize kuli Febe ‘naatusize babañata,’ kukopanyeleza cwalo ni yena. Naababalize mizwale ni likaizeli bao banaalata, ili bane babeleka ka taata.

⁹ Paulusi naaziba kuli mizwale ni likaizeli bahae ba mwa Roma nebasika petahala, kono kwa mafelelezo a liñolo lanaa bañolezi, naaketile kuñola za tulemeno twabona totunde. Mizwale ni likaizeli bao balukela kuba bane basusuelizwe hahulu hane bautwile liñolo lanaa bañolezi Paulusi halibaliwa mwa puteho! Kusina kukakanya, taba yeo ilukela kuba yenetahisize kuli silikani sabona ni Paulusi sitiye hahulu. Kana kamita mwaitumelanga ku babañwi mwa puteho yamina hababulela kamba kueza lika zende?

10. Luitutañi ku Jesu ka mwanaaboniselize buitumelo kwa balateleli bahae?

¹⁰ Jesu naañolezi liputeho zeñwi za kwa Asia Minor mañolo, mi mwateñi naaitebuhile musebezi one baeza balateleli bahae. Ka mutala, mwa liñolo lanaañolezi puteho ya Tiyatira, naakalile ka kubulela kuli: “Naziba likezo zahao, ni lilato lahao ni tumelo yahao ni bukombwa bwahao ni buitiiso bwahao, ni kuli likezo zahao za cwale lifita zene uezize sapili.” (Sin. 2:19) Jesu naasika bulela feela za zwelopili yene baezize batu ba mwa puteho yeo, kono hape naabababalize bakeñisa tulemeno tone banani tona tone tubasusuelize kueza lika zende. Nihaike kuli Jesu naatokwa kukalimela batu babañwi mwa puteho ya Tiyatira, naakalile liñolo lahae ka kubasusueza ni kufeza ka nzila yeswana. (Sin. 2:25-28) Jesu ka kuba toho ya puteho unani maata amatuna hahulu. Hatokwi kuitumela ku luna kabakala misebezi yelu muezeza. Nihakulicwalo, naabonisize kuli kuitumelanga ku babañwi ki kwa butokwa. Wo luli ki mutala omunde obaswanela kulikanyisa baana-bahulu!

11. Ka kuya ka liñolo la Maheberu 12:16, Isau naanga cwañi za Mulimu?

¹¹ Ka bumai, batu babañwi bababulezwi mwa Bibele nebasika bonisa buitumelo. Ka mutala, nihaike kuli bashemi ba Isau nebalata Jehova ni kumukuteka, Isau yena naasika itebuha za Mulimu. (Mubale Maheberu 12:16.) Naabonisize cwañi kuli naasina buitumelo? Naalekisize tukelo yahae ya bueli ku Jakobo munyanaa  hae ka kuicincanisa ni musulo wa sico. (Gen. 25:30-34) Hasamulaho, Isau naainyazize hahulu bakeñisa katulo yanaaezize yeo. Kono mane naasaswaneli kubilaela hanaasika fiwa limbuyoti zeneswanela kufiwa mweli kakuli naasika itebuha tukelo yeo.

12-13. Maisilaele nebabonisize cwañi kuli nebasina buitumelo, mi ki lika mañi zenezwile mwateñi?

¹² Maisilaele nebaswanela kubonisa buitumelo bakeñisa kuli Mulimu naabaezelize lika zeñata. Jehova naabalukuluzi mwa Egepita mone bali batanga hamulaho wa kufa Maegepita Likoto Zelishumi. Hasamulaho, Mulimu abasileleza kwa mpi ya Maegepita yenetaha kuto balwanisa ka kusinya mpi yeo kaufela mwa Liwate Lelifubelu. Maisilaele nebaitebuhile hahulu kuli mane baopela pina ya tulo ya kulumbeka Jehova. Kono kana nebazwezipili kubonisa buitumelo?

¹³ Maisilaele hane bakopani ni miinelo yemiñwi yetaata, balibala kapili lika zende kaufela zanaa baezelize Jehova. Bakala kubonisa moya wa kutokwa buitumelo. (Samu 106:7) Ka mukwa ufi? Bibele ibulela kuli “kopano kaufela ya Maisilaele yakala kutongoka Mushe ni Aruni mwa lihalaupa,” mi ka kueza cwalo, Maisilaele nebatongoka Jehova. (Exo. 16:2, 8) Jehova naasika tabiswa ki moya wa kutokwa buitumelo one babonisize batu bahae. Kabakaleo, atalusa kuli lusika lwa Maisilaele lo kaufela neluka shwela mwa lihalaupa kwandaa Joshua ni Kalebu. (Num. 14:22-24; 26:65) Halunyakisiseñi molukona kuambukela moya one babonisize batu bao ni molukona kulikanyiseza mitala yeminde.

14-15. (a) Batu babanyalani bakona kubonisana cwañi kuli baitebuha yomuñwi ni yomuñwi wabona? (b) Bashemi bakona kutusa cwañi bana babona kuli babonisange buitumelo?

¹⁴ Mwa lubasi. Lubasi kaufela lwatusiwanga haiba yomuñwi ni yomuñwi mwa lubasi abonisa buitumelo. Haiba batu babanyalani babonisana buitumelo, bakalatana hahulu. Kueza cwalo hape kukatahisa kuli kubabele bunolo kuswalelana. Muuna yaitebuha musalaa hae ukalemuhanga lika zende zaeza ni zabulela, mi hape ‘ukayema ni kumulumba.’ (Liprov. 31:10, 28) Mi musali yabutali utalusezanga muunaa hae lika zende zaitebuha ka za hae.

¹⁵ Bashemi, mukona kutusa cwañi bana bamina kuli babonisange buitumelo? Muhupule kuli bana bamina balikanyisanga lika zemueza ni zemubulela. Kacwalo, mubatomele mutala ka kuitumelanga ku bona haba miezeza lika zeñwi. Hape, mulute bana bamina kuitumelanga habaezezwa lika zende ki batu babañwi.  Mutuse bana bamina kuli babonisange buitumelo kuzwelela kwatasaa pilu, mi haiba baeza cwalo, bakasusueza babañwi. Ka mutala, kaizeli wa libizo la Clary, naabulezi kuli: “Bo ma hane banani lilimo ze 32, bo ndate batamiwa; kacwalo, bo ma nebanani kuuta bana babona babalaalu banosi. Hane nikwanisize lilimo ze 32, neninahanile za butata bone bakopani ni bona hane banze baluuta ka nako yeo. Kabakaleo, naabataluseza kuli neniitebuha lika kaufela zene baezize hane banze bauta na ni likaizeli zaka. Cwanoñu fa, neba nitaluselize kuli basaitebuha manzwi ane nibulezi, mi mane hañata baanahanisisanga, mi kueza cwalo kubatahisezanga tabo.”

16. Mufe mutala obonisa kuli halubonisa buitumelo lukasusueza babañwi.

¹⁶ Mwa puteho. Halubonisa buitumelo kwa mizwale ni likaizeli baluna, luka basusueza. Ka mutala, bo Jorge, bane banani lilimo ze 28, ili bane basebeza sina muuna-muhulu mwa puteho, nebakulile hahulu. Bakeñisa butuku bo, nebakwanisize kweli inze basafumanehi kwa mikopano. Niha nebakalisize kufumaneha kwa mikopano, nebasa koni kufa lingambolo. Bo Jorge batalusa kuli: “Neniikutwile kuli nenisina tuso bakeñisa kuli nenisa koni kueza misebezi mwa puteho. Kono zazi leliñwi hamulaho wa mukopano, muzwale yomuñwi anitaluseza kuli: ‘Nibata kuitumela ku mina kakuli mulutomezi mutala omunde, na ni lubasi lwaka. Kubulela feela niti, neluikolanga lingambolo zamina. Lilutusize kutiisa hahulu tumelo yaluna.’ Manzwi ao naanifitile kwa pilu, mi nalotisa miyoko. Neniikutwile kususuezwa luli!”

17. Ka kuya ka liñolo la Makolose 3:15, lukona kubonisa cwañi kuli lwaitumela ku Jehova kabakala bufani bwahae?

¹⁷ Ku Mulimu waluna yanani bufani. Jehova ulufanga lico zeñata za kwa moya. Ka mutala, ululutanga ka kuitusisa mikopano, limagazini, ni mawebusaiti aluna. Kana mukile mwateeleza kwa ngambolo, kubala taba yeñwi, kamba kubuha vidio yeñwi ya fa JW Broadcasting, mi semuikutwa kuli taba yeo neilukiselizwe mina? Lukona kubonisa cwañi kuli lwaitebuha lika kaufela zaluezeza Jehova? (Mubale Makolose 3:15.) Nzila yeñwi yelukona kueza cwalo ka yona ki ka kuitumelanga ku yena ka tapelo kabakala limpo zende zalufile zeo.—Jak. 1:17.

18. Lukona kubonisa cwañi kuli lwaitebuha Mandu A Mubuso aluna?

¹⁸ Hape, lubonisa buitumelo bwaluna ku Jehova halukenisa libaka zaluna za kulapelela ni kubuluka hande lika za puteho. Luswanela kukenisanga ni kubabalela Mandu A Mubuso aluna, mi babasebelisa lipangaliko za mulumo za  puteho baswanela kulibabalela hande kuli lisike zasinyeha. Haiba lubabalela hande Mandu A Mubuso aluna, akaina nako yetelele mi haana kutokwa kulukiswangwa hahulu. Kueza cwalo, kukatusa kuli masheleñi aliteñi aitusiswe kwa kuyaha ni kulukisa Mandu A Mubuso amañwi mwa lifasi kaufela.

19. Mutala wa muokameli wa mupotoloho yomuñwi ni musalaa hae umilutileñi?

¹⁹ Ku babasebeza ka taata kuli balutuse. Haluitumela ku babañwi, lwakona kubatusa kutiyela miinelo yetaata yebakopana ni yona. Halunyakisiseñi mutala wa muokameli wa mupotoloho yomuñwi ni musalaa hae. Zazi leliñwi, nebasebelize lizazi kaufela mwa bukombwa, mi nekubata. Bakutela kwa ndu yene bafitezi inze bakatezi hahulu. Nekubata hahulu kuli mane babasali nebalobezi inze batinile cansi. Habusa kakusasana, babulelela bakubona kuli habasa kona kuzwelapili mwa musebezi wa kupotela liputeho. Ka lona lizazi leo kakusasana, baamuhela liñolo lene lizwa kwa mutai, mi liñolo leo neliñolezwi babasali. Mwa liñolo leo, nebababalizwe hahulu kabakala buitiiso bwabona ni zene bapeta mwa bukombwa. Hape nebababalizwe kabakala buikatazo bone baeza bwa kushimbuluka kuzwa ndu yeñwi kuya ku yeñwi sunda ni sunda. Babaana nebabulezi kuli: “Bakuluna nebasusuelizwe hahulu ki liñolo leo kuli mane nebasika bulela za kutuhela musebezi wa kupotela liputeho hape. Hañata mane, neba nisusuezanga kuzwelapili mwa musebezi wo hane nibata kutuhela.” Bo mutu ni musalaa hae bao nebazwezipili mwa musebezi wa kupotela liputeho ka lilimo zebato ba 40.

20. Ki lika mañi zeluswanela kuezanga zazi ni zazi, mi ki kabakalañi?

²⁰ Haike zazi ni zazi lubonisange buitumelo ka manzwi aluna ni ka likezo. Manzwi aluna azwelela kwatasaa pilu ni likezo zaluna zakona kutusa mutu yomuñwi kutiyela miinelo yetaata yakopana ni yona mwa lifasi le, ili mo batu babañata habana buitumelo. Mi haiba lubonisa buitumelo kwa batu babañwi, silikani saluna ni bona sikatiya. Mi sa butokwa nikufita kikuli, haiba lueza cwalo, lukalikanyisa Ndataa luna yanani bufani, ni yabonisanga buitumelo, yena Jehova.