1. ¿Wiˈix tuˈugë samaritanë tmëjjäˈäwë ko Jesus yaˈˈagëdakë?

JA NIMÄJKPË yetyëjk yëˈë nety myëdäjttëbë leprë päˈäm ets mëk axëëgë nety jyat kyëbattë. Të nety nmëdoyˈattë ko Jesus, ja mas oybyë yaˈëxpëjkp, myëmadaktaapy oytyim diˈibëtyë yuu päˈäm ets ijttëbë nety seguurë ko mbäät yaˈˈagëdäˈägëdë. Pääty, ko tëgok tˈijxpattë jagambäät, ta tmëyaxkaktë: “Jesus, Wintsën, paˈˈayoogëts ëëtsëty”. Jesus, ta dyaˈˈagëdakyë tyäˈädë nimäjkpë jäˈäy. Seguurë ko niˈamukë tjantsy myëjjäˈäwëdë * ti Jesus tukmëduunëdë, per jeˈeyë niduˈuk diˈib yajnigëxëˈk mëdë yˈääw yˈayuk, ets yëˈë niduˈugë samaritanë diˈib myëjkuˈëˈëw myëjkugäjpxë Dios (Luk. 17:12-19).

2, 3. 1) ¿Tiko näˈäty njäˈäytyëgoˈoyëm ets kyaj ti ngukäjpxëm? 2) ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

² Duˈun extëmë tyäˈädë samaritanë, nanduˈun nyaˈixäˈänëm ko njäˈäygyëdakëm tijaty yajtukmëduˈunëm. Per mbäät näˈäty njäˈäytyëgoˈoyëm ets kyaj ngukäjpxëm tijaty yajtukmëduˈunëm.

³ Mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm tiko jyëjpˈamëty ngukäjpxëm tijaty yajtukmëduˈunëm. Nan nimaytyäˈägäˈänëm ja yˈijxpajtën Dios mëduumbëty diˈib tijaty kyuˈëˈëw kyukäjpxëdë ets diˈib kyaj. Ets ok, ta nˈixäˈänëm tijaty mbäät nduˈunëm parë nyajnigëxëˈkëm ko nmëjjäˈäwëm tijaty yajtukmëduˈunëm.

4, 5. ¿Tiko jyëjpˈamëty nyajnigëxëˈkëm ko nguˈëˈëw ngukäjpxëm tijaty?

⁴ Jyobaa yëˈë pyëjtakypyë oybyë ijxpajtën parë nyaˈijxëm ko nmëjjäˈäwëm tijaty. Tuk pëky wiˈix dyaˈixyëty, yëˈë ko tkunuˈkxy pënaty tyuundëp ti yëˈë tyukjotkëdakypy (2 Sam. 22:21; Sal. 13:6; Mat. 10:40, 41). Biiblyë xytyukˈanaˈamëm: “Mët ko miits mˈuˈunkˈatëdë Dios, jikyˈattë extëm yëˈë ttseky” (Éfes. 5:1). Pääty,  tuk pëky wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko nmëjjäˈäwëm tijaty, yëˈë ko njäˈäyˈäjtëm extëmë Jyobaa.

⁵ Min nˈokˈijxëm wiˈix ja tuk pëky mbäät nyajnigëxëˈkëm ko nguˈëˈëw ngukäjpxëm tijaty. Extëm nˈokpëjtakëm, ko nyaˈoˈoyëmë kaaky tojkx jantsy xuˈkx, mbäät mas niˈigyë ndukxondakëm ko ngäˈäyëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm. Ets ko nˈijxëm yajmëjawë ti të nduˈunëm, yëˈë diˈib jotkujk xyyajnayjyäˈäwëm. Per ko nanduˈun nguˈëˈëw ngukäjpxëm, yëˈë diˈib ja nmëguˈukˈäjtëm agujk jotkujk yajnayjyäˈäwëdëp. ¿Tiko? Yëˈko pyëjktëbë kuentë ko nyajtsobatëm ti të xytyukmëduˈunëm ets ti të xymyoˈoyëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta mas niˈigyë ja naymyayë kyëktëkë mët ja jäˈäy diˈib tijaty xytyukmëduˈunëm.

6. Ko tijaty nguˈëˈëw ngukäjpxëm, ¿wiˈix yaˈijxkijpxyë mëdë mansanë diˈib oorë?

⁶ Mëjwiin kajaa tsyobääty ko nguˈëˈëw ngukäjpxëm tijaty. Biiblyë jyënaˈany: “Extëmë mansanë diˈib oorë ets yˈity mä abëjkënë diˈib platë, duˈunë ääw ayuk ko nˈijxëm näˈä mbäät ngäjpxëm” (Prov. 25:11). ¿Këdii jantsy tsuj kyëxëˈëgëdë mansanë diˈib oorë mä abëjkënë diˈib platë? Seguurë ko kajaa tsyobääty. ¿Wiˈix nnayjyäˈäwëm ko pën duˈun ti xynyamoˈoyëm? Pes nanduˈun tsyobäädäˈäny ko tijaty nguˈëˈëw ngukäjpxëm. Ets duˈun extëm jantsy jeky nbëjkëˈëgäˈänëm tuˈugë mansanë diˈib oorë, mbäät nanduˈun ja jäˈäy tpëjkëˈëky ja nˈääwˈäjt nˈayukˈäjtëm nuˈun ja xyëëw jyukyˈäjtën.

7. 1) Extëm jyënaˈanyë Salmo 27:4, ¿wiˈixë David ojts tijaty tkukäjpxë? 2) ¿Wiˈix nanduˈun ttuundë ja tyëëm yˈäätsë Asaf?

⁷ Nimayë Dios mëduumbë diˈib tëëyëp jukyˈäjttë, yajnigëxëˈktë ko myëjjäˈäw kyunuˈkxyjyäˈäwëdë tijaty, niduˈuk yëˈë David (käjpxë Salmo 27:4). * Yajnigëxëˈk mä tijaty tyuun,  jyantsy kyuˈëˈëw jyantsy kyukäjpxë amumduˈukjot ko tmëduunyë Jyobaa. Extëm nˈokpëjtakëm, yajtuun mëjwiin kajaa jyukyˈäjt myadakën ko ojts yajkojy ja templë. Ets ja tyëëm yˈäätsë Asaf, nan yajnigëxëˈktë ko myëjjäˈäwëdë tijaty. Ko twäˈptë salmos jap tkujäˈäyëdë nuˈunën tijaty tmëjjäˈäwëdë. Mä tuˈugë tyäˈädë ëy jap mä tmooytyë dyoskujuyëmë Jyobaa ets tmëjkuˈëˈëw tmëjkugäjpxëdë ko tˈanmääytyë: “Mëj këjää winë të xytyuny të xykyajpxy” (Sal. 75:1, TY). Extëm nˈijxëm, David mët ja tyëëm yˈäätsë Asaf yajnigëxëˈëgandë ko myëjjäˈäwëdëbë nety mëjwiin kajaa tukëˈëyë tijatyë Jyobaa tukmëduunëdë. Ets ëtsäjtëm, ¿wixaty mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën?

8, 9. 1) ¿Wiˈixë apostëlë Pablo dyajnigëxëˈky ko yajtsobatypy ja myëguˈuktëjk? 2) ¿Wiˈixëdaa wyimbëtsëëmy?

⁸ Apostëlë Pablo yajtsobat ja myëguˈuktëjk ets yajnigëxëˈk mä wiˈix tnimaytyaky. Extëm nˈokpëjtakëm, ko ijtyë Dios tmënuˈkxtaˈaky ak xëëw mëët tninuˈkxtäägë. Ets ko ijty tkexyë neky, ta jap tkujayë ko mëk ttsoky ja myëguˈuktëjk. Extëm nˈokpëjtakëm mä Romanʉs 16:1-15, japë apostëlë Pablo ojts tnigajpxy 27 Dios mëduumbë ak xëëw mëët. Ojts tjamyetsyë Prisca etsë Áquila, ets jyënany ko “yëˈëjëty pyëjtaktë ayoˈon jëjpˈamë jikyˈäjtën”. Nan nyimaytyakë Febe ko pudëjkë ets ko nan ojts tpudëkë “mayjyaˈay”. Extëm nˈijxëm, Pablo myëjkuˈëˈëw myëjkugäjpxë ja myëguˈuktëjk diˈibë nety jyantsy jyotmooytyëbë Diosë tyuunk.

⁹ Pablo nyijäˈäwëbë nety ko ja myëguˈuktëjk pokyjyaˈay yajpäättë. Per yëˈë yˈijx ja oybyë jäˈäyˈäjtën diˈibë nety myëdäjttëp, pes yëˈë jap kyujäˈäyë ko tjääytyaay ja neky diˈib tyuknigajxtë ja Dios mëduumbëty diˈib Roma. Nˈokpawinmäˈäyëm wiˈix jantsy jotkujk nyayjyäˈäwëdë ko tmëdoowdë wiˈixë Pablo nyimaytyakëdë ko ojts yajkajpxy ja neky mä ja tuˈukmujkën. Seguurë ko niˈigyë mëët nyaymyaaybyëjkëdë. Ets ëtsäjtëm, ¿jäˈäyˈatäˈänëm extëmë Pablo? ¿Nmoˈoyäˈänëmë dyoskujuyëmë nmëguˈukˈäjtëm janääm jatsojk mä tukëˈëyë tijaty xytyukmëduˈunëm o wiˈix xypyudëjkëm mëdë yˈääw ayuk?

10. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ko Jesus myëjkuˈëw myëjkugäjpxëp pënaty panëjkxëdëp?

¹⁰ Jesus myëjkumääy ja Dios mëduumbëty diˈibë nety yajpattëp Asia Menor. Extëm nˈokpëjtakëm ja tuˈukmujkën diˈib Tiatira, duˈun tˈanmääy: “Nnijäˈäbëts ja mtsojkënëty, yëˈë mmëbëjkënëty, yëˈë mmaˈxtujkënëty, es wiˈixë Dios xymyëdundë. Es nnijäˈäbëts ko tyam xytyundë oy waanë niˈigyë këdiinëm jawyinyëp” (Diˈibʉ Jat. 2:19). Jesus myëjkumääy ko nety të dyajmëjwindëkë Diosë tyuunk ets ko dyaˈixëdë oybyë jäˈäyˈäjtën mä duˈun tyundë. Mä tyäˈädë tuˈukmujkën tamˈäjt niduˈuk nimajtsk ja Dios mëduumbë diˈib jyëjwijtsëmbijt, per koogoo dyajtsondaky ja maytyaˈaky ets ko dyajkëjxy yëˈë yajtuunë ääw ayuk diˈib mbäät pyudëkëdë (Diˈibʉ Jat. 2:25-28). Jesus yëˈë nyigëbäjkˈäjtypy tukëˈëyë tuˈukmujkën ets yëˈë diˈib myëdäjtypy mas niˈigyë kutujkën. Pääty, kyaj jyapäätyëty ets tkuˈëw tkukäjpxët tijaty ndukmëduˈunëm, per oy dyuˈunëty xymyëjkuˈëˈëw xymyëjkugäjpxëm tijaty ndukmëduˈunëm. Tyäˈädë yëˈë tuˈugë oybyë ijxpajtën parë pënaty tuundëp mëjjäˈäy.

11. Extëm jyënaˈanyë Ebreeʉsʉty 12:16, ¿wiˈixë Esaú dyaˈijxë ko kyaj nety ttsoky ets twingutsëˈëgë Dios?

¹¹ Jotmaymyëët njënäˈänëm ko mä Biiblyë yajmaytyakp näägë jäˈäy diˈib kyaj ti tmëjjäˈäwëdë. Niduˈuk yëˈë Esaú. Ja tyääk teety tsyojktëbë netyë Jyobaa ets wyingutsëˈkëdëp, per yëˈë kyaj nety ttsoky ets nan kyaj nety twingutsëˈëgë (käjpxë Ebreeʉsʉty 12:16). ¿Tiko duˈun jënäˈänëm? Yëˈko tyoˈk ja kyaˈaxkopkˈäjtën, tyukwingubëjk jeˈeyë tuk texy ja lentejë tojkx (Gén. 25:30-34). Ok, ojts tjamëkjäˈäwënë ets tjamëjëëy tjamëyaxnë mët ko kyaj yajmooy ja kunuˈkxën  diˈibë nety japatëp extëm kaˈaxkopkˈuˈunk. Per kyaj tiko nety duˈun yˈadëˈëtsët, pes kyaj nety të tmëjjawë.

12, 13. ¿Wiˈix ja israelitëty dyajnigëxëˈktë ko kyaj ti tjäˈäygyëdaktë, ets wiˈix wyimbëtsëëmy?

¹² Tamˈäjtpë nety kanäk pëky tiko mbäät ja israelitëty tmoˈoytyë dyoskujuyëmë Jyobaa. Pes të nety tkexy ja mäjkpë ayoˈon parë yˈawäˈätspëtsëmdët jap Egipto mä yajtuumbëˈat yajmosëˈattë. Ets mä ja mejnyë Tsaptspë nan yaˈˈawäˈätspëtsëëmëdë ko ja soldäädëtëjk pyadëjkëdë mejnyoty. Kom jyantsy myëjjäˈäw kyunuˈkxyjyäˈäwëdë, ta tpäˈtˈëëw tpäˈtˈyaxtë Dios ko nety të myadäˈäktë. Per ¿nuˈun dyempëdaa tmëjjäˈäwëdë?

¹³ Jantsy jeˈeyë twinguwäˈkëdë wiinkpë jotmay, ta tjäˈäytyëgooytyaaytyë tukëˈëyë diˈibë netyë Jyobaa të tyukmëdunëdë ets kyaj tjäˈäygyëdaktë (Sal. 106:7). Biiblyë jyënaˈany: “E ko jam jyäjtë mä ja tëˈëtsˈit. Ënetyë tnimëtyaktëjkëtyë wiingaty ja Moisés ets ja Aarón”, ko duˈun yˈadëtstë, duˈunxyëp extëm yëˈë tˈëbat tkäjpxpattë Jyobaa (Éx. 16:2, 8, MNM). Jyobaa jantsy axëëk nyayjyäˈäwë, pääty tˈanmääy ko jamyë yˈoˈktäˈäyäˈändë mä ja lugäärë äänëˈëk tëëtsëˈëkpë ets ko yëˈëyë Josué mëdë Caleb diˈib kyaj yˈoogäˈändë (Núm. 14:22-24; 26:65). Min nˈokˈijxëm ti mbäät nduˈunëm parë njëjpkudijëmë tyäˈädë ijxpajtën diˈib kyaj yˈoyëty ets wiˈix mbäät nbanëjkxëmë oybyë ijxpajtën.

14, 15. 1) ¿Wiˈix mbäädë kasäädë jäˈäy nyaytyukˈixëdë ko kyuˈëˈëw kyukäjpxëdëp tijaty? 2) ¿Wiˈix mbäädë uˈunktääk uˈunkteety ttukniˈˈixëdë yˈuˈunk yˈënäˈk parë tijaty tkuˈëw tkukäjpxëdët?

¹⁴ Ngukäjpxëm tijaty mä familyë. Tyukˈoyˈäjttëp niˈamukë ko niduˈuk niduˈuk tkukäjpxëdë tijaty naytyukmëduunëdëp. Ko ja kasäädë jäˈäy janääm jatsojk tkuˈëw tkugäjpxë tijaty naytyukmëduunëdëp, ta mas niˈigyë nyaymyëwingonëdë ets pojënë nyaybyokymyaˈkxëdë. Ja yetyëjk diˈib yajtsobatypyë kyudëjk, kyaj jeˈeyë tˈixy tijaty oyˈäjtën tukmëduunëp ets wiˈix pyudëkëty mëdë yˈääw yˈayuk, “wäˈkëˈkp” ets tmëjkumay (Prov. 31:10, 28). Ets ja toxytyëjk kasäädë diˈib wijy, nyigajpxypy tijaty myëjjäˈäwëp mä ja myëmëjjäˈäy.

¹⁵ Uˈunktääk uˈunkteety, ¿wiˈix mbäädë mˈuˈunk mˈënäˈk xytyukniˈˈixëdë parë tijaty tkuˈëw tkukäjpxëdët? Jamyatstë ko yëˈë pyanëjkxandëp tijaty miitsëty mduundëp ets tijaty mgäjpx maytyaktëp. Pääty, ko ti myajtukmëdundët, kuˈëw kukäjpxëdë, duˈuntsoo nety xymyoˈoytyë oybyë ijxpajtën. Nan tukniˈˈixëdë parë jyënäˈändët “dyoskujuyëm” ko  ti yajtukmëdundët. Tukjaygyukëdë parë winë ääw winë jot tijaty tkuˈëw tkukäjpxëdët ets ko ja yˈääw yˈayuk mbäädë wiink jäˈäy pyudëkëdë mëjwiin kajaa. Extëm nˈokpëjtakëm, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëwˈäjtypy Clary, jyënaˈany: “Kotsë ndäägë jyëmëjt tmëdäjty 32, tats ajotkumonë ojts xymyëwëˈëmëdë nidëgëëk ets naytyuˈugëts xyyajˈyaˈktë. Kots duˈunë njëmëjt nmëdäjty, tats nwinmääy nuˈunën ojts tsyiptakxëty xyyajˈyaaktëdëts. Päätyëts nˈanmääy ko mëjwiin kajaats nmëjjawë ko dyajnimëjääwdaky parëts xyyajˈyaˈk xyyajpajttë. Ets näämnëmëts të xytyukmëtmaytyaˈaky ko extëmëts nˈanmääy tim wëˈëm mä jyot kyorasoon ets ko tjamyetsy janääm jatsojk, agujk jotkujk yajnayjyawëty”.

16. Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën wiˈix mbäät pyudëkëtyë nmëguˈukˈäjtëm ko nguˈëˈëw ngukäjpxëm tijaty.

¹⁶ Ngukäjpxëm tijaty mä nmëguˈukˈäjtëm. Ko tijaty nguˈëˈëw ngukäjpxëm, mëjääwmooyëdëbë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nduˈukmujkëm. Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë Jorge, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë jyëmëjt 28 ets tyuny mëjjäˈäy. Tuk poˈo kyaj ojts nyekyˈyoˈoy reunyonk, mët ko mëk pyäˈämbejty. Ets ko jatëgok yoˈoytyëjkë, kyaj nyekynyayˈaˈijxë dyajnaxëdë diskursë. Yëˈë jyënaˈany: “Kots kyaj mbäät tnekytyuuny tijatyëts nikëjxmˈäjtypy mä ja tuˈukmujkën, duˈunëts nnayjyäˈäwë ko kyajts ti nekytsyoowëty ets ko kyajts ti nekymyëmadaˈaky. Per tëgok, ko ja reunyonk kyejxy, tats xyˈanmääy tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm: Dyoskujuyëm kotsë nfamilyë xymyoˈoyë oybyë ijxpajtën. Pes nuˈunë mdiskursë të xyyajnaxy jantsy oyëts nmëdowdë, ets yëˈëtsë nmëbëjkënë të dyajkëktëkëdë. Kots duˈun xyˈanmääyë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm, tats ojts njotˈamutskë etsëts nwinëjukoˈomë. Extëmëts xyˈanmääy, yëˈëtsë nety meerë nyajtëgoyˈajtypy”.

17. ¿Ti xytyukˈanaˈamëmë Kolosʉ 3:15, ets wiˈix mbäät duˈun nduˈunëm?

¹⁷ Ngukäjpxëm tijaty mä Dios diˈib jantsy oyjyaˈay. Jyobaa xymyoˈoyëm mëjwiin kajaa käˈäy ukën. Extëm nˈokpëjtakëm, nˈaxäjëmë ëxpëjkën mä reunyonk, mä rebistë ets mä sitio diˈib nmëdäjtëm mä Internet. ¿Këdii të näˈä njënäˈänëm: “Tyäˈädëtsë nety meerë nyajtëgoyˈajtypy” ko ojts nmëdoˈowëm tuˈugë diskursë, ngäjpxëm tuˈugë artikulo o ko ojts nˈijxëm tuˈugë programë mä JW Broadcasting? Pääty, ¿wiˈixë net mbäät ndukˈijxëmë Jyobaa ko nmëjjäˈäwëm tijaty xymyoˈoyëm? (Käjpxë Kolosʉ 3:15). Tuk pëky wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm, ja ko xëmë nmoˈoyëmë dyoskujuyëm ko nmënuˈkxtakëm (Sant. 1:17).

18. ¿Wixaty mbäät nyajnigëxëˈkëm ko nyajtsobatëm ja Tëjk mä nˈëxpëjkëm?

¹⁸ Ja tuk pëky wiˈix mbäät ndukˈijxëmë Jyobaa  ko nmëjjäˈäwëm tijaty xymyoˈoyëm, yëˈë ko nyaˈijtëm wäˈäts ja Tëjk mä nˈawdäjtëm ets ko nguwijts ngugëˈëyëm. Pääty, oy ko xëmë nyajwatsëm ets nduˈunëm mä yˈaˈoyë. Ets pënaty pyëjtaktëbë ëy etsë bideo, oy ko tˈijxˈit tkuentˈattët tijaty yajtuundëp. Ko tsuj yajxon yaˈijxˈity yajkuentˈaty ja Tëjk mä nˈëxpëjkëm, ta kyaj tsojk wyindëgoy ets kyaj yˈaˈoyëyaˈany mëjwiin kajaa. Ko duˈun nduˈunëm, ta yajmëdatët mas niˈigyë meeny sentääbë parë abëtsemy nyaxwinyëdë yajkojëdë Tëjk mä nˈëxpëjkëm o parë yˈaˈoyët.

19. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm jyajty tuˈugë sirkuitë mëdë kyudëjk?

¹⁹ Nmoˈoyëmë dyoskujuyëm pënaty mëk tuundëp. Ko nmoˈoyëmë dyoskujuyëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm, mbäät tëgatsy tˈixy ja jotmay diˈib wyinguwäˈkëp. Min nˈokˈijxëm wiˈix jyajty tuˈugë sirkuitë mëdë kyudëjk. Tëgok, tukxëëwë nety ojts të kyäjpxwäˈkxtë, jantsy xujxpë nety, ta jyäjttë mä jyäjtakn ets të jyantsy yˈanuˈkxëtyaˈaytyë. Kom mëkë nety jyantsy xyuxy, ta ja kyudëjk duˈunyë tmëmanäjxy ja tsyamarrë. Jakumbom, ta tˈanmääy ja myëmëjjäˈäy ko kyaj yˈokmadäˈäganë parë tyuunˈadëˈëtsët sirkuitë. Per mä tadë jopy, ta nyijäjtë tuˈugë neky diˈib tsoˈomp Betel. Mä yaˈˈanmääy ko jantsy oy ko duˈun tyuny ets ko myadaˈaky, ets ko ja nmëguˈukˈäjtëm jyaygyujkëdëp nuˈunën tsyiptakxëty ko sëmään sëmään wiinktsoojaty jyäˈttë. Ja myëmëjjäˈäy jyënaˈany: “Extëmëts ja ngudëjk yaˈˈanmääy ajäjt jotjäjtë ets ninäˈä jatëgok kyanekyjyënany tmastuˈudäˈäny ja sirkuitëˈäjtk. Ets kots ok nanduˈun nwinmääy nmastuˈudäˈäny ja sirkuitëˈäjtk, yëˈëtsë net ja ngudëjk diˈibëts xypyudëjkë”. Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm ja tyuundë sirkuitë, naa 40 jëmëjtën.

20. ¿Ti mbäät nduˈunëm tuˈuk tuˈugë xëëw, ets tiko?

²⁰ Nˈoktuˈunëmë mëjääw ets tuˈuk tuˈugë xëëw nguˈëˈëw ngukäjpxëm tijaty. Extëm nˈanmäˈäyëm tuˈugë jäˈäy ets tijaty ndukmëduˈunëm, mbäät yëˈë meerë dyajtëgoyˈaty parë tmëmadäˈägët ja jotmay diˈib jaˈäjtp yä naxwiiny mä kyaj pën ti tkukäjpxë. Ko nanduˈun nguˈëˈëw ngukäjpxëm tijaty, mbäät mët ja jäˈäy nnaymyaaybyëjkëm ets xëmë oy mëët nˈijtëm. Per diˈib mas jëjpˈam, yëˈë ko yëˈë nety nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën, ja nDeetyˈäjtëm diˈib jantsy oyjyaˈay ets diˈib tijaty kyuˈëˈëw kyukäjpxëp.