Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

NÍ KASEMI 9

Suɔmi Kɛ Dami Sane Yemi Ngɛ Blema Israel

Suɔmi Kɛ Dami Sane Yemi Ngɛ Blema Israel

Yehowa suɔ nɔ́ nɛ da; e yeɔ dami sane. E suɔmi nɛ be nyagbe ɔ hyi zugba a nɔ tɔ.’​—LA 33:5.

LA 3 Yehowa Woɔ Wɔ He Wami, E Haa Wɔ Hɛ Nɔ Kami

NƆ́ NƐ WA MAA KASE *

1-2. (a) Mɛni wɔ tsuo wa suɔ nɛ nihi nɛ a pee ha wɔ? (b) Mɛni nɔ mi mami wa ma nyɛ ma ná?

WƆ TSUO wa suɔ nɛ nihi nɛ a je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ wɔ nɛ a kɛ wɔ nɛ hi si saminya. Ke nihi pee níhi nɛ tsɔɔ kaa a sume wɔ aloo a yi wɔ dami sane ɔ, e ma nyɛ maa dɔ wɔ, nɛ e maa pee wɔ kaa se nami be wa he.

2 Yehowa le kaa adesahi hia suɔmi, nɛ a suɔ nɛ nihi nɛ a ye dami sane ha mɛ. (La 33:5) Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa wa Mawu ɔ suɔ wɔ saminya, nɛ e sume nɛ nihi nɛ a ye wɔ sane yaya. Mlaa nɛ Yehowa kɛ ha Israel bi ɔmɛ kɛ gu Mose nɔ ɔ tsɔɔ jã. Ke nihi sume mo, aloo a yi dami sane ɔ, wa kpa mo pɛɛ nɛ o susu Mose Mlaa a * he konɛ o na bɔ nɛ Yehowa susuɔ e we bi a he ha.

3. (a) Kaa bɔ nɛ Roma Bi 13:8-10 tsɔɔ ɔ, ke wa susu Mose Mlaa a he ɔ, mɛni wa ma ba na? (b) Mɛni sane bimihi a he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

3 Mose Mlaa a he nɛ wa ma susu ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa maa na bɔ nɛ Yehowa, wa Mawu ɔ suɔ wɔ ha. (Kane Roma Bi 13:8-10.) Wa ma susu mlaahi nɛ a kɛ ha Israel ma a ekomɛ a he ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi. Wa maa na sane bimi nɛ ɔmɛ a heto: Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma de ke suɔmi nɔ nɛ a da kɛ wo Mlaa a? Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma de ke Mlaa a woɔ nihi he wami konɛ a ye dami sane ɔ? Kɛ e sa kaa nihi nɛ a ngɛ blɔ nya a nɛ a da Mlaa a nɔ kɛ ye sanehi ha kɛɛ? Nɛ mɛnɔmɛ nɛ Mlaa a poɔ a he piɛ wawɛɛ? Ke wa ná sane bimi nɛ ɔmɛ a heto ɔ, e ma ha nɛ wa bua maa jɔ, wa ma ná hɛ kɛ nɔ fɔmi, nɛ wa maa hɛ kɛ su wa Tsɛ nɛ e ngɛ suɔmi ɔ he.​—Níts. 17:27; Rom. 15:4.

SUƆMI NƆ NƐ A DA KƐ WO MLAA A

4. (a) Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma de ke suɔmi nɔ nɛ a da kɛ wo Mose Mlaa a? (b) Kaa bɔ nɛ Mateo 22:36-40 ɔ tsɔɔ ɔ, mɛni kitahi nɛ Yesu tu a he munyu?

4 Wa ma nyɛ ma de ke suɔmi nɔ nɛ a da kɛ wo Mose Mlaa a, ejakaa nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ Yehowa peeɔ ɔ, suɔmi mi nɛ e jeɔ kɛ peeɔ. (1 Yoh. 4:8) Yehowa fã wɔ kaa waa suɔ lɛ kɛ wa nyɛmi nɔmlɔ. Fami enyɔ nɛ ɔmɛ a nɔ nɛ Yehowa da kɛ wo mlaahi tsuo nɛ ngɛ Mose Mlaa a mi ɔ nɛ. (3 Mose 19:18; 5 Mose 6:5; kane Mateo 22:36-40.) Enɛ ɔ he ɔ, kita 600 kɛ se nɛ peeɔ Mlaa a tsɔɔ wɔ bɔ nɛ Yehowa suɔmi ɔ ngɛ ha. Nyɛ ha nɛ wa susu ekomɛ a he nɛ waa hyɛ.

5-6. Mɛni nɛ Yehowa hyɛɛ blɔ kaa nɔ kɛ e yo nɛ a pee, nɛ mɛni Yehowa naa? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.

5 Moo hyɛ o bimɛ a nɔ, nɛ koo je o huno aloo o yo se. Yehowa suɔ nɛ nɔ kɛ e yo nɛ a suɔ a sibi wawɛɛ nɛ a suɔmi ɔ nɛ hi si daa. (1 Mose 2:24; Mat. 19:3-6) Gba puɛmi ji yi wu tso ní peepee, nɛ e tsɔɔ we suɔmi. Enɛ he ɔ, kita nɛ to nɔ kpaago ngɛ Kita Nyɔngma amɛ a mi ɔ tsɔɔ kaa a ko puɛ gba. (5 Mose 5:18) Ke nɔ ko je e yo loo e huno se ɔ, e pee yayami kɛ “si Mawu,” nɛ e wa e huno ɔ aloo e yo ɔ yi mi. (1 Mose 39:7-9) Ke gba puɛmi ba a, nɔ nɛ a je e se ɔ tsui maa ye lɛ, nɛ dɔdɔɛ ɔ ma nyɛ maa hi si jehahi babauu.

6 Yehowa na níhi tsuo nɛ ya nɔ ngɛ Israel bi ɔmɛ a gba si himi mi, nɛ e suɔ nɛ Israel nyumu ɔmɛ nɛ a hyɛ a yi ɔmɛ a nɔ saminya. Ke huno ko yeɔ Mlaa a nɔ ɔ, e maa suɔ e yo, nɛ e be ní tsɔwitsɔwi komɛ a nɔ dae kɛ ngmɛɛ e yo ɔ he. (5 Mose 24:1-4; Mat. 19:3, 8) Se ke yo ɔ pee nɔ́ ko nɛ ngɛ hɛdɔ, nɛ e suɔ nɛ e ngmɛɛ e he ɔ, lɛɛ e sa nɛ e ha lɛ gba mi pomi womi. Womi nɛ ɔ maa ye odase kaa pi ajuama bɔmi he je nɛ e huno ɔ ngmɛɛ e he. Jehanɛ hu ɔ, loko nyumu ɔ ma ha e yo ɔ gba mi pomi womi ɔ, ja e ya na ma nikɔtɔma amɛ. Enɛ ɔ ma ha nɛ ma nikɔtɔma amɛ ma ná he blɔ kɛ ye bua mɛ kaa gba a maa hi dlami lo. Ke Israel no ko ngmɛɛ e yo he ngɛ ní tsɔwitsɔwi komɛ a he ɔ, pi be fɛɛ be nɛ Yehowa kɛ e he woɔ sane ɔ mi. Se kɛ̃ ɔ, Yehowa naa yo ɔ haomi ɔ, kɛ e ya fomi ɔ.​—Mal. 2:13-16.

Yehowa suɔ nɛ fɔli nɛ a tsɔse a bimɛ nɛ a tsɔɔ mɛ ní ngɛ suɔmi mi konɛ jokuɛ ɔmɛ nɛ a nu he kaa a ngɛ slɔkee (Hyɛ kuku 7-8) *

7-8. (a) Mɛni nɛ Yehowa fã fɔli kaa a pee? (Hyɛ foni nɛ ngɛ womi ɔ hɛ mi ɔ.) (b) Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi?

7 Mlaa a haa nɛ wa naa hu kaa Yehowa susuɔ jokuɛwi a he wawɛɛ. Yehowa wo fɔli mlaa kaa a ha a bimɛ he lo nya ní nɛ a ye bua mɛ konɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi a kɛ Mawu a kpɛti. E sa nɛ fɔli nɛ a ngɔ he blɔ fɛɛ he blɔ nɛ a ma ná kɛ ye bua a bimɛ konɛ a bua nɛ jɔ Yehowa Mlaa a he nɛ a ná suɔmi kɛ ha Yehowa. (5 Mose 6:6-9; 7:13) Nɔ́ he je nɛ Yehowa gbla Israel bi ɔmɛ a tue be ko ji kaa a ngɔ a bimɛ ɔmɛ ekomɛ kɛ sã afɔle ha lakpa mawuhi. (Yer. 7:31, 33) E sa nɛ fɔli nɛ a na a bimɛ kaa weto ní, aloo nike ní nɛ Yehowa ha mɛ kaa a hyɛ nɔ saminya, se pi nɔ́ ko nɛ a maa hɛɛ lɛ bɔ nɛ mɛɛ a suɔ.​—La 127:3.

8 Ní kasemi nɛ ngɛ mi: Yehowa hyɛɛ níhi nɛ yaa nɔ ngɛ gba si himi mi. E suɔ nɛ fɔli nɛ a suɔ a bimɛ, nɛ ke fɔli hyɛ we a bimɛ a nɔ saminya a, e maa kojo mɛ.

9-11. Mɛni he je nɛ Yehowa wo mlaa ngɛ hɛkɔ he ɔ?

9 O hɛ ko kɔ̃. Nyagbe kita nɛ ngɛ Kita Nyɔngma amɛ mi ɔ tsɔɔ kaa e sɛ nɛ wa hɛ nɛ kɔ̃ níhi nɛ ni kpahi ngɛ ɔ nɔ. (5 Mose 5:21; Rom. 7:7) Yehowa wo mlaa nɛ ɔ konɛ e we bi nɛ a kase nɔ́ ko nɛ he hia wawɛɛ. Lɔ ɔ ji kaa e sa nɛ a po a tsui he piɛ. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ a hyɛ a susumi kɛ a he numi saminya. Yehowa le kaa susumi yaya kɛ akɔnɔ yaya lɛ haa nɛ nɔ ko peeɔ ní yayamihi. (Abɛ 4:23) Ke Israel no ko ná akɔnɔ yaya a, lɔ ɔ be hae nɛ e pee níhi nɛ tsɔɔ nyɛmi suɔmi. Nɔ́ ko kaa jã ba ngɛ Matsɛ David blɔ fa mi. David ji nɔmlɔ kpakpa. Se be ko ɔ, e hɛ ya kɔ̃ nɔ ko yo nɔ. Akɔnɔ yaya nɛ ɔ ha nɛ e pee yayami. (Yak. 1:14, 15) David puɛ gba, nɛ e ka kaa e maa sisi yo ɔ huno ɔ, se nɛ e yi manye ɔ, e ha nɛ a gbe nyumu ɔ.​—2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.

10 Ke Israel no ko hɛ kɔ̃ e nyɛmi nɔ́ ko nɔ ɔ, Yehowa le ejakaa e le níhi nɛ ngɛ wa tsui mi. (1 Kron. 28:9) Mlaa nɛ kɔɔ hɛkɔ he ɔ tsɔɔ kaa e sɛ nɛ e we bi nɛ a susu níhi nɛ ma ha nɛ a pee yayami he. Hyɛ bɔ nɛ mlaa nɛ ɔ jeɔ Yehowa nile kɛ e suɔmi kpo ha!

11 Ní kasemi nɛ ngɛ mi: Yehowa hyɛɛ nɔ́ kɛ yaa tsitsaa. Tsa pi bɔ nɛ wa ngɛ ha ngɛ kpo nɔ blɔ pɛ nɛ e naa. E naa bɔ nɛ wa ngɛ ha ngɛ wa mi, aloo wa tsui mi. (1 Sam. 16:7) Nɔ ko kɛ e susumi, e he numi, aloo e ní peepee be nyɛe maa laa Yehowa. E hlaa ní kpakpahi ngɛ wa mi, nɛ e woɔ wɔ he wami nɛ waa pee ní kpakpahi. Se e suɔ nɛ wa je susumi yayamihi nɛ baa wa juɛmi mi ɔ kɛ je konɛ wa ko ya pee yayami.​—2 Kron. 16:9; Mat. 5:27-30.

MLAA A TSƆƆ KAA MAWU SUƆ DAMI SANE YEMI

12. Mɛni hu nɛ Mose Mlaa a tsɔɔ wɔ ngɛ Yehowa he?

12 Mose Mlaa a tsɔɔ hu kaa Yehowa suɔ dami sane yemi. (La 37:28; Yes. 61:8) Bɔ nɛ Yehowa kɛ Israel bi ɔmɛ hi si ha a tsɔɔ kaa e suɔ dami sane yemi. Ke Israel bi ɔmɛ ye e mlaa amɛ a nɔ ɔ, e jɔɔ mɛ. Ke a kɛ Yehowa blɔ tsɔɔmihi nɛ da a tsu we ní ɔ, a naa nɔ́. Mo susu mlaa enyɔ komɛ nɛ piɛɛ Kita Nyɔngma amɛ a he ɔ he nɛ o hyɛ.

13-14. Mɛni nɛ kekleekle kita kɛ kita enyɔne ɔ biɔ nɛ Israel bi ɔmɛ nɛ a pee, nɛ benɛ a ye nɔ ɔ, kɛ a ná he se ha kɛɛ?

13 Mo ja Yehowa pɛ. Kekleekle kita kɛ kita enyɔne ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ Israel bi ɔmɛ nɛ a ja Yehowa pɛ, nɛ e bɔ mɛ kɔkɔ ngɛ amaga jami he. (2 Mose 20:3-6) Tsa pi Yehowa nɛ ma ná mlaa nɛ ɔmɛ a he se. Mohu ɔ, e we bi ɔmɛ nɛ a ma ná he se. Benɛ a bu Yehowa tue ɔ, e jɔɔ mɛ. Se benɛ a ya ja amagahi ɔ, a na nɔ́.

14 Mo susu Kaanan bi ɔmɛ a he nɛ o hyɛ. A ja we anɔkuale Mawu nɛ e hɛ ngɛ ɔ, mohu ɔ, a ja níhi nɛ wami be a mi. Enɛ ɔ ha nɛ a pue mɛ nitsɛmɛ a hɛ mi si. (La 115:4-8) Ke a ngɛ a mawu ɔmɛ jae ɔ, a peeɔ yakayaka níhi, nɛ a gbeɔ a bimɛ kɛ sãa afɔle. Jã kɛ̃ nɛ ke Israel bi ɔmɛ je Yehowa se nɛ a ya ja amagahi ɔ, a peeɔ níhi nɛ ngɛ zo nɛ yeɔ a weku li awi. (2 Kron. 28:1-4) Nihi nɛ a hɛɛ blɔ nya a kua Yehowa blɔ tsɔɔmi ɔmɛ, nɛ a yi dami sane. A ngɔ blɔ nya nɛ a ngɛ ɔ kɛ wa ohiatsɛmɛ yi mi. (Eze. 34:1-4) Yehowa bɔ Israel bi ɔmɛ kɔkɔ kaa e be hae nɛ nihi nɛ a waa yalɔyihi kɛ awusahi yi mi ɔ nɛ a ye a he kɔkɔɔkɔ. (5 Mose 10:17, 18; 27:19) Se ke Israel bi ɔmɛ bu lɛ tue, nɛ a kɛ a sibi hi si saminya a, e jɔɔ mɛ.​—1 Ma. 10:4-9.

Yehowa suɔ wɔ, nɛ ke a ngɛ wɔ sane yaya yee ɔ, e naa (Hyɛ kuku 15)

15. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yehowa he?

15 Ní kasemi nɛ ngɛ mi: Ke nihi nɛ a deɔ ke a ngɛ Mawu jae ɔ kua e mlaa amɛ, nɛ a ngɛ e we bi yi mi wae ɔ, wa be nyɛe ma pia Yehowa. Se kɛ̃ ɔ, Yehowa suɔ wɔ, nɛ ke nihi ngɛ wɔ yi mi wae ɔ, e le. Ke wa ngɛ nɔ́ náe ɔ, e mi mi sãa lɛ pe bɔ nɛ binyɛ mi mi sãa lɛ ngɛ e bi he ɔ po. (Yes. 49:15) Ke nihi ngɛ wɔ yi mi wae ɔ, eko ɔ, Yehowa kɛ e he be sane ɔ mi woe nɔuu, se ngɛ be nɛ sa mi ɔ, e maa gbla yayami peeli nɛ a waa nihi yi mi nɛ a tsakee we ɔ a tue.

BƆ NƐ A DA MLAA A NƆ KƐ YE SANEHI HA

16-18. Mɛni sanehi nɛ Mose Mlaa a tsuɔ a he ní, nɛ mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi?

16 Mose Mlaa a kɔɔ níhi fuu nɛ Israel bi ɔmɛ peeɔ ngɛ a si himi mi ɔ he. Enɛ ɔ he ɔ, ke ma nimeli ngɛ sanehi yee ɔ, e he hia nɛ a ye dami sane. Tsa pi níhi nɛ kɔɔ Mawu jami he pɛ nɛ a tsuɔ he ní. A yeɔ sanehi nɛ kɔɔ pɛ kɛ awi yemi he hulɔ. Nɔ hyɛmi ní komɛ ji nɛ ɔ nɛ.

17 Ke Israel no ko gbe nɔmlɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa e sa nɛ a gbe lɛ kɛ to nane mi. Ma nimeli ɔmɛ maa hyɛ sane ɔ mi loko a maa ma nya si kaa a gbe lɛ loo a ko gbe lɛ. (5 Mose 19:2-7, 11-13) Ma nimeli ɔmɛ tsuɔ nyagba kpahi fuu nɛ baa ngɛ nihi a kpɛti ɔ he ní. Ekomɛ ji pɛhi nɛ baa ngɛ weto ní gbami kɛ gba si himi mi. (2 Mose 21:35; 5 Mose 22:13-19) Ke ma nimeli ɔmɛ ye dami sane, nɛ Israel bi ɔmɛ hu ye Mlaa a nɔ ɔ, nɔ fɛɛ nɔ náa he se, nɛ e woɔ Yehowa hɛ mi nyami.​—3 Mose 20:7, 8; Yes. 48:17, 18.

18 Ní kasemi nɛ ngɛ mi: Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ wa peeɔ ngɛ si himi mi ɔ he hia Yehowa. E suɔ nɛ waa kɛ ni kpahi nɛ hi si ngɛ suɔmi mi nɛ waa ye dami sane. Ke wa ngɛ we mi nɛ nɔ ko nɛ́ wɔ po ɔ, e le níhi nɛ wa deɔ kɛ níhi nɛ wa peeɔ tsuo.​—Heb. 4:13.

19-21. (a) Kɛ e sa kaa ma nimeli kɛ kojoli nɛ a ye Mawu we bi a sanehi ha kɛɛ? (b) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Mose Mlaa a po Mawu we bi a he piɛ, nɛ mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi?

19 Akɛnɛ Yehowa suɔ nɛ e po e we bi a he piɛ nɛ a ko kase je ma amɛ he je ɔ, e fã ma nimeli ɔmɛ kɛ kojoli ɔmɛ kaa a ye dami sane. E sɛ nɛ kojoli ɔmɛ nɛ a wa e we bi ɔmɛ yi mi ngɛ blɔ ko nɔ. Mohu ɔ, e sa nɛ a ye dami sane be fɛɛ be.​—5 Mose 1:13-17; 16:18-20.

20 Yehowa mi mi sãa lɛ ngɛ e we bi a he, lɔ ɔ he ɔ, e wo mlaahi konɛ nɔ ko kó ye nɔ ko sane yaya. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, bɔ nɛ Mlaa a ngɛ ha he je ɔ, e he maa wa kaa a maa po sane kɛ fɔ nɔ ko nɔ kɛkɛ. Ke a po sane kɛ fɔ nɔ ko nɔ ɔ, nɔ ɔ ngɛ he blɔ nɛ e leɔ nɔ nɛ po sane ɔ kɛ fɔ e nɔ ɔ. (5 Mose 19:16-19; 25:1) Jehanɛ hu ɔ, loko a ma nyɛ maa bu lɛ fɔ ɔ, ke e hí kulaa a, ja a na odasefohi enyɔ. (5 Mose 17:6; 19:15) Se ke Israel no ko pee yayami ko nɛ hɛdɔ ngɛ he, nɛ nɔ kake pɛ ji odase hu nɛɛ? E sɛ nɛ yayami peelɔ ɔ nɛ susu kaa e maa ye e he. Ejakaa Yehowa na nɔ́ nɛ e pee ɔ. Tsɛmɛ lɛ a mwɔɔ yi mi kpɔhi fuu kɛ haa a weku, se huzu ngɛ he. Weku mi nyagba komɛ ngɛ nɛ e sa nɛ a ngɔ kɛ ya ha ma nimeli ɔmɛ konɛ a hyɛ sane ɔ mi nɛ a ma nya si.​—5 Mose 21:18-21.

21 Ní kasemi nɛ ngɛ mi: Yehowa nitsɛ yeɔ dami sane be fɛɛ be konɛ waa kase lɛ. (La 9:7) Nihi nɛ a yeɔ e mlaa amɛ a nɔ ɔ, e jɔɔ mɛ, se nihi nɛ a kɛ he blɔ nɛ a ngɛ ɔ tsu we ní ngɛ blɔ kpakpa nɔ lɛɛ, e gblaa a tue. (2 Sam. 22:21-23; Eze. 9:9, 10) Eko ɔ, ni komɛ maa pee yayami, nɛ e maa pee kaa nɔ́ nɛ a ye a he, se ngɛ be nɛ sa mi ɔ, Yehowa ma tsu sane ɔ he ní. (Abɛ 28:13) Ke a tsakee we ɔ, a ma ba na kaa “e ji gbeye nɔ́ wawɛɛ kaa nɔ ko maa nɔ Mawu hɛ kalɔ ɔ dɛ mi.”​—Heb. 10:30, 31.

NIHI NƐ MLAA A PO A HE PIƐ

Ke nikɔtɔmahi ngɛ sanehi yee ɔ, e sa nɛ a je suɔmi kpo nɛ a ye dami sane kaa bɔ nɛ Yehowa peeɔ ɔ (Hyɛ kuku 22) *

22-24. (a) Mɛnɔmɛ titli nɛ Mlaa a po a he piɛ, nɛ mɛni enɛ ɔ tsɔɔ wɔ ngɛ Yehowa he? (b) Mɛni kɔkɔ bɔmi lɛ ngɛ 2 Mose 22:22-24?

22 Nihi nɛ Mlaa a po a he piɛ titli ji nihi nɛ a nyɛ we nɛ a fã mɛ nitsɛmɛ a he. Nimli nɛ ɔmɛ ji awusahi, yalɔyihi, kɛ nibwɔhi. Mawu de kojoli ɔmɛ ke: “Ko plɛ nubwɔ nɛ ba ngɛ o ma a mi, kɛ awusa a sane hɛ mi kɛ bu si; nɛ ko he yalɔyo he ha nɔ́ kaa awaba tomi nɔ́.” (5 Mose 24:17) Yehowa susu nihi nɛ a ngɛ ma a mi nɛ a be balɔ ko ɔ a he, nɛ e gbla nihi nɛ a wa jamɛatsɛmɛ ɔmɛ yi mi ɔ a tue.​—Kane 2 Mose 22:22-24.

23 Jehanɛ hu ɔ, Mlaa a ngmɛ́ blɔ kaa nɔ ko kɛ e weku no nɛ ná bɔmi. Enɛ ɔ po wekuhi a he piɛ. (3 Mose 18:6-30) E ngɛ mi kaa mahi nɛ a bɔle Israel bi ɔmɛ nɛ́ tɔmi ko ngɛ ní peepee nɛ ɔ he mohu lɛɛ, se e sa nɛ Yehowa we bi nɛ a hĩɔ ní peepee nɛ ɔ kaa bɔ nɛ Yehowa hĩɔ ɔ.

24 Ní kasemi nɛ ngɛ mi: Yehowa suɔ nɛ nɔ hyɛli nɛ a je suɔmi mi kɛ hyɛ nihi nɛ e kɛ mɛ wo a dɛ ɔ a nɔ. E hĩɔ abonua tuami, nɔ kɛ e weku no nɛ a náa bɔmi, kɛ jokuɛwi nɛ a kɛ mɛ náa bɔmi. E suɔ nɛ e po nihi nɛ a be nyɛe ma fã mɛ nitsɛmɛ a he ɔ a he piɛ nɛ́ e ye dami sane ha mɛ.

MLAA A JI ‘NÍ KPAKPAHI NƐ MAA BA A NINI’

25-26. (a) Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma de ke suɔmi kɛ dami sane yemi ngɛ kaa mumi womi kɛ wami ɔ? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ nɔ tsami ɔ mi?

25 Suɔmi kɛ dami sane yemi ngɛ kaa mumi womi kɛ wami. Eko he hia we pi eko. Ke wa na kaa Yehowa ngɛ dami sane yee ha wɔ ɔ, lɔ ɔ haa nɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha lɛ ɔ mi waa. Jã nɔuu nɛ ke wa suɔ Mawu kɛ e mlaa amɛ ɔ, lɔ ɔ haa nɛ wa náa suɔmi kɛ haa ni kpahi, nɛ wa yeɔ dami sane.

26 Ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, Mlaa somi ɔ ngɛ kaa mumi nɛ ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ Israel bi ɔmɛ kɛ Yehowa a kpɛti ɔ ngɛ hɛ ngmengmle. Se pee se, benɛ Yesu ha nɛ Mlaa a ba mi ɔ, a po Mlaa a mi, nɛ a ngɔ nɔ́ kpa ko nɛ hi pe Mlaa a kɛ da nane mi. (Rom. 10:4) Bɔfo Paulo tu Mlaa a he munyu kaa e ji ‘ní kpakpahi nɛ maa ba a nini.’ (Heb. 10:1) Wa ma susu ní kpakpahi nɛ maa ba, kɛ bɔ nɛ wa jeɔ suɔmi kɛ dami sane yemi kpo ha ngɛ asafo ɔ mi ɔ a he ngɛ ní kasemi nɛ ma tsa enɛ ɔ nɔ pee se ɔ mi.

LA 109 Moo Suɔ Nyɛmimɛ Kɛ Je O Tsui Mi

^ kk. 5 Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ kɛ ní kasemi etɛ nɛ maa je kpo ngɛ May 2019 Hwɔɔmi Mɔ ɔ mi ɔ, wa ma susu nɔ́ he je nɛ wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa susuɔ wa he ɔ he. Munyu etɛ ɔmɛ maa tsɔɔ bɔ nɛ Yehowa jeɔ suɔmi kpo nɛ e yeɔ dami sane ha ngɛ asafo ɔ mi, bɔ nɛ e peeɔ jã ha ngɛ je nɛ yi wu tso ní peepeehi hyi lɛ tɔ nɛ ɔ mi, kɛ bɔ nɛ e woɔ nihi nɛ a pee mɛ yi wu tso níhi ɔ a bua ha.

^ kk. 2 MUNYU NƐ A TSƆƆ SISI: A tsɛɛ mlaahi nɛ hiɛ pe 600 nɛ Yehowa kɛ ha Israel bi ɔmɛ kɛ gu Mose nɔ ɔ ke “Mlaa a,” “Mose Mlaa a,” aloo “kita amɛ.” Jehanɛ hu ɔ, a pɔɔ kekleekle womi enuɔ ɔmɛ (Mose kekleekle womi ɔ kɛ ya si Mose womi nɛ ji enuɔ) tsɛmi ke Mlaa a. Be komɛ hu ɔ, a tsɛɔ Hebri Ngmami ɔ tsuo ke Mlaa a.

^ kk. 60 FONI Ɔ: Israel yo ko nɛ e ngɛ ní hooe nɛ e kɛ e biyihi ngɛ ní sɛɛe. Ngɛ a se ɔ, tsɛ ɔ ngɛ e binyumu ɔ bɔ nɛ a hyɛɛ tohi a nɔ ha tsɔɔe.

^ kk. 64 FONI Ɔ: Ma nimeli nɛ a ngɛ yalɔyo ko kɛ e bi nɛ jua yelɔ ko sisi mɛ ɔ a sane mi hyɛe ha mɛ ngɛ ma a agbo ɔ nya.