1-2. (a) Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ aˬ jeˬ geuꞈ mawꞈ-eu nga? (b) Aˬ dui aˬ jeˬ siˬ nya-eu nga?

Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ nui gaˬ geuꞈ mawꞈ-awˇ, aˬ cawˬ neh yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ-ehˇ bi mˇ nehˬ mawꞈ-eu meh. Aˬ dui tiˬ k’ehˬ maˬ kaˬ nui gaˬ hawˇ-eu tsaˬ-eu dawˇ-eu jeˬ maˬ za ngeh jawˇ, aˬ dui tiˬ jeˬ-iˬ aˇ poeˬ maˬ baw-eu uˬ taꞈ, noeˬ tmˬ-eu jeˬ jiˇ maˬ jaˆ nya lehˇ noeˬ laˇ-eu meh.

² Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nui gaˬ hawˇ-eu tsaˬ-eu dawˇ-eu jeˬ-ahˇ geuꞈ mawꞈ dui dui meh lehˇ siˬ nya-eu meh. (Ja ceuˬ 33:5) Aˬ dui-euˬ Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ gaˬ dui dui-awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ-ehˇ bi mˇ nehˬ mawꞈ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya ma. Gaˇ kawˆ heu Yeˬhawˇbaˬ neh Moˇseˬ-ahˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ biꞈ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ-ahˇ haw ngeh siˬ laˇ-eu meh. Aˬ cawˬ aˬ dui-ahˇ maˬ gaˬ, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ-eu jeˬ-ehˇ jahˇ laˇ-eu miˇ neh, g’awˬ shaˇ shaˬ-ehˇ g’eh laˇ naˇ, Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ * laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ gaˬ-awˇ k’ahˬ lahˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ haw luꞈ-uˇ.

3. (a) Loˇmaˆ 13:8-10-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ aˬ dui Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ-ahˇ gui ngeh aˬ jeˬ ya mawˇ-eu nga? (b) Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ jeˬ jeˇ-euˬ dawˬ k’oꞈ za-eu nga?

³ Aˬ dui Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ-ahˇ gui ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ-euˬ nui gaˬ-ahˇ ya mawˇ-eu meh. (Loˇmaˆ 13:8-10-ahˇ gui.) Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ dui Miˬyehˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ biꞈ-euˬ Zahˇ dawˬ tiˬ dawˬ na-ahˇ haw-awˇ, naˇ haˬ-eu jeˬ heu deuˬ-euˬ dawˬ k’oꞈ-ahˇ jiˇ haw-eu ma. Zahˇ dawˬ heu nui gaˬ-ahˇ neh pyeuꞈ laˇ-euˬ lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya-eu nga? Zahˇ dawˬ heu zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ-ehˇ  dehꞈ ni g’aˬ biꞈ-eu lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya-eu nga? Teu ngeh-euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ Zahˇ dawˬ heu-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ-eu nga? Zahˇ dawˬ heu aˬ geu deuˬ-ahˇ yaw k’aˆ-ehˇ haw piˇ nehˬ-eu nga? Heu deuˬ-euˬ dawˬ k’oꞈ, aˬ dui-ahˇ g’aˬ bi ahˇ laˇ-awˇ, noeˬ tmˬ-eu jeˬ biꞈ-eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ jiˇ bi g’oeˇ dzehˬ leˇ-eu meh.—G’aˬk’ehˇ 17:27; Loˇmaˆ 15:4.

4. (a) Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ nui gaˬ-ahˇ neh pyeuꞈ laˇ-euˬ lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya-eu nga? (b) Maꞈtehˬ 22:36-40-ahˇ Yeˬsuˇ aˬ jeˬ-euˬ zahˇ dawˬ biꞈ taˬ-euˬ nga?

⁴ Yeˬhawˇbaˬ yawˬ jeˬ na luꞈ-ahˇ nui gaˬ neh bi laˆ noeˬ-awˇ beh-eu miˇ neh, Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ jiˇ ni nui gaˬ-ahˇ neh pyeuꞈ laˇ-euˬ meh lehˇ aˬ dui ehˇ nya meh. (1 Yoˇhaˬ 4:8) Yeˬhawˇbaˬ neh Moˇseˬ-ahˇ biꞈ-euˬ Zahˇ dawˬ heu dawˬ tawˆ luꞈ, Miˬyehˇ hawˇ-eu aˬ cawˬ-ahˇ gaˬ lehˇ ehˇ-eu heu nyiˬ dawˬ-ahˇ dawˬ pehˬ taˬ-eu tehꞈ meh. (Uˬduˬtahˬ-eu 19:18; Dawˬmehˬmehˬ-eu 6:5; Maꞈtehˬ 22:36-40-ahˇ gui.) Teu miˇ neh Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ 600 dawˬ hawˇ-eu zahˇ dawˬ nui deuˬ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui gaˬ gaˇ kawˆ mehˬ nehˬ laꞈ meh lehˇ aˬ dui noeˬ tmˬ nya meh. Aˬ dui zahˇ dawˬ tiˬ dawˬ na-ahˇ haw ma.

5-6. Yeˬhawˇbaˬ nyiˬ dzeˇ zaˬ luꞈ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bi pyeuꞈ mawꞈ-eu nga, aˬ yawꞈ aˬ jeˬ mawˇ-eu nga?

⁵ Yawˬ ha-euˬ nymˇ dahˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ zaˬ-ahˇ ngehˬ g’eh. Yeˬhawˇbaˬ nyiˬ dzeˇ zaˬ luꞈ-ahˇ maˬ shiˇ tiˬ ziˇ bi gaˬ daˆ leꞈ mawꞈ-eu meh. (Aˇdahˬbeh-eu 2:24; Maꞈtehˬ 19:3-6) Aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ joe-eu heu naˇ, yawˬ ha-euˬ nymˇ dahˬ-ahˇ k’aˇ mˇ doeˇ nehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh, Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ Tseˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ neh, shiꞈ dawˬ aˬ yawꞈ dawˬ-ahˇ aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ maˬ ya dehꞈ bahˬ-a lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 5:18) Joe-eu jeˬ heu naˇ, “Miˬyehˇ mehˬ shi iˬ baˇ” mˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-awˇ, yawˬ ha-euˬ nymˇ dahˬ-ahˇ jiˇ jahˇ doeˇ nehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 39:7-9) Toˆ-ehˇ pyeuꞈ laˇ ngeh, maˬ dehꞈ bahˬ-eu g’aˬ aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ peuˬ nehˬ laꞈ nya lehˇ noeˬ-awˇ, nui ma g’awˬ mya k’oꞈ naˇ nya-eu meh.

⁶ Yeˬhawˇbaˬ nyiˬ dzeˇ zaˬ luꞈ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ ya mˇ nehˬ-eu lehˇ siˬ nya-awˇ, miˬ zaˬ deuˬ-ahˇ ngehˬ-ehˇ dzehˬ, yaw muiˬ-ehˇ bi ngehˬ g’eh mawꞈ-eu meh. Moˇsaˬ-euˬ Zahˇ dawˬ-ahˇ yaw zeu baw-eu k’aˬ dzeˇ zaˬ deuˬ naˇ miˬ zaˬ-ahˇ gaˬ-awˇ, gaˇ kawˆ kawˆ zaˬ tiˬ jeˬ na baˬ da neh miˬ zaˬ-ahˇ maˬ k’oꞈ-a. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 24:1-4; Maꞈtehˬ 19:3, 8) Ehˇ k’awꞈ gaˇ kawˆ kawˆ ma doˆ laˇ-awˇ miˬ zaˬ k’oꞈ mawꞈ naˇ, miˬ zaˬ k’oꞈ-eu sahˬ boꞈ ya jahˇ-eu meh. Sahˬ boꞈ heu naˇ, miˬ zaˬ g’aˬ-ahˇ maˬ bi ja bu ni caw ba nehˬ-eu meh. Miˬ zaˬ g’aˬ-ahˇ sahˬ boꞈ heu maˬ biꞈ mi naˆ-ehˇ meuˬ-euˬ aˬ yuiˬ aˬ tsuˬ deuˬ-ahˇ jeˬ hu ya ngehˬ cawˬ-eu meh. Teu miˇ neh nymˇ dahˬ maˬ pyaˆ-iˇ mi naˆ-ehˇ aˬ yuiꞈ deuˬ caw ba-eu aˇ yamˬ jaˆ-eu meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ geu g’aˬ maˬ kaˬ yawˬ ha-euˬ g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-awˇ miˬ zaˬ k’oꞈ gaˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ myah luꞈ aˬ yuiꞈ deuˬ hawˇ-eu ngehˬ dah-eu deuˬ neh bi caw ba-eu lehˇ maˬ ngeuˇ-a. Ehˇ k’awꞈ Miˬyehˇ miˬ zaˬ g’aˬ-euˬ myaˆ biˇ hawˇ-eu nui ma naˇ-eu jeˬ-ahˇ mawˇ luꞈ meh.—Maˬlaˬkiˇ 2:13-16.

7-8. (a) Yeˬhawˇbaˬ aˬ da aˬ ma deuˬ-ahˇ aˬ jeˬ bi jahˇ-eu nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.) (b) Aˬ dui aˬ jeˬ ya noeˬ taˬ-eu nga?

⁷ K’oeˇ uˬ taꞈ, Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ zaˬ deuˬ-ahˇ laˬ k’aˬ bi cehˇ mawꞈ nga lehˇ siˬ laˇ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ da aˬ ma deuˬ-ahˇ zaˬ-ahˇ bi haw piˇ-eu heu naˇ, shiˬ shaˬ jiˇ paw tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu nui jah paw jiˇ bi haw piˇ-eu meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ-ahˇ k’aˇ yehꞈ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Zahˇ dawˬ-ahˇ g’oˆ shaw-awˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu uˬ taꞈ, gaˬ ni jiˇ ya mehˬ nehˬ-eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 6:6-9; 7:13) Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ yaˇ k’aˬ daˇ-euˬ teu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha-euˬ zaˬ-ahˇ guˆ laˇ paˬ-ehˇ jahˇ-eu miˇ neh meh. (Yeˬlaˬmiˇ 7:31, 33) Aˬ da aˬ ma deuˬ ya noeˬ taˬ-eu tiˬ jeˬ naˇ, zaˬ-aˬ, yehˬ bawˬ sehˇ lu-ehˇ jahˇ-awˇ biˬ dzeh paˬ-ehˇ g’eh-eu myawˬ gahˬ maˬ ngeuˇ-a. Zaˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ-euˬ jeˬ biˇ hawˇ-eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ-awˇ, yaw muiˬ-ehˇ ya ngehˬ g’eh-eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Ja ceuˬ 127:3.

⁸ Ya noeˬ taˬ-eu jeˬ: Yeˬhawˇbaˬ miˬ zaˬ yo zaˬ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ mˇ nehˬ gaˇ haw-awˇ, aˬ da aˬ ma deuˬ-ahˇ zaˬ-ahˇ bi gaˬ mawꞈ-eu meh. K’oeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ zaˬ-ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ luꞈ-ehˇ jahˇ nehˬ-eu aˬ da aˬ ma deuˬ-ahˇ yaˇ k’aˬ daˇ-eu meh.

9-11. Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh mehˇ juiˇ maˬ ya juiˇ-eu zahˇ dawˬ biꞈ-euˬ nga?

 ⁹ Mehˇ juiˇ taˬ juiˇ. Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ Tseˇ dawˬ-euˬ aˇ saˬ saˬ-eu dawˬ-ahˇ, mehˇ juiˇ maˬ ya juiˇ-a lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Mehˇ juiˇ juiˇ-eu heu naˇ, aˬ cawˬ-euˬ myawˬ-ahˇ maˬ tsaˬ-eu laꞈ k’oeˇ geuꞈ mawꞈ gaˇ ehˇ-eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 5:21; Loˇmaˆ 7:7) Yeˬhawˇbaˬ zahˇ dawˬ heu biꞈ-euˬ heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ-eu gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ mehˬ-eu g’aˇ duˬ meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ ya haw piˇ gaˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ naˇ, maˬ muiˬ-eu jeˬ mˇ doˆ laꞈ-eu heu, nui ma-ahˇ neh dahˬ beh laˇ-eu lehˇ siˬ nya-eu meh. (Dawˬdaˬ 4:23) Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ nui ma-ahˇ maˬ muiˬ-eu nui k’ahˇ bi huiˬ laˇ naˇ, aˬ cawˬ-ahˇ yaw doeˇ jahˇ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, sahˬ paˬ Daˬbiˇ muiˬ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ k’awꞈ, aˬ cawˬ-euˬ miˬ zaˬ-ahˇ mehˇ juiˇ juiˇ-awˇ huiˬ-eu iˬ baˇ mˇ-euˬ meh. Nui k’ahˇ heu aˬ yawꞈ-ahˇ iˬ baˇ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ-euˬ meh. (Yaˬkoˆ 1:14, 15) Daˬbiˇ aˬ cawˬ miˬ zaˬ nehˬ-ehˇ joe-awˇ, miˬ zaˬ teu g’aˬ-euˬ k’aˬ dzeˇ zaˬ-ahˇ jiˇ bi sehꞈ-euˬ meh.—2 Saˬmeuˬlaˆ 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ-euˬ nui ma-ahˇ siˬ nya-eu miˇ neh, Iˇsaˬleˬlaˆ tiˬ g’aˬ na mehˇ juiˇ maˬ ya juiˇ-a lehˇ ehˇ taˬ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ maˬ caw teh ngeh aˬ yawꞈ siˬ nya-eu meh. (1 Laˬsaˬbaˬ 28:9) Mehˇ juiˇ maˬ ya juiˇ-eu zahˇ dawˬ heu naˇ, yaw doeˇ jeˬ bi mˇ doˆ laꞈ-eu nui noeˬ-ahˇ yahˇ gaˇ ehˇ-eu meh lehˇ, Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ siˬ nya-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ nui gahˇ ahˇ-awˇ aˬ dui-ahˇ gaˬ dui dui-eu Aˬda pyeuꞈ meh.

¹¹ Ya noeˬ taˬ-eu jeˬ: Yeˬhawˇbaˬ laꞈ nyiˇ paw tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu laꞈ k’oeˇ paw-euˬ nui ma-ahˇ jiˇ haw mawˇ nya-eu meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 16:7) Tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ-iˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ yawˬ ha-euˬ nui noeˬ, nui ma, mˇ jeˬ shaˇ kawˆ, maˬ dehˬ kaˬ zaꞈ nya-a. Aˬ yawꞈ aˬ dui-euˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ yaw muiˬ jeˬ-ahˇ poˆ-awˇ, yaw muiˬ jeˬ teu-ahˇ bi mˇ daˆ leꞈ mawꞈ-eu uˬ taꞈ, aˬ dui laꞈ k’oeˇ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ ahˇ luꞈ ngaˇ laˬ lehˇ bi haw tseˇ mawꞈ-awˇ, yaw lehˬ jeˬ maˬ bi mˇ doˆ laꞈ mi naˆ-ehˇ nui noeˬ teu-ahˇ bi deuˆ g’aˬ mawꞈ-eu meh.—2 Laˬsaˬbaˬ 16:9; Maꞈtehˬ 5:27-30.

12. Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ aˬ jeˬ gaˇ kawˆ paˇ bi siˬ laꞈ nga siˬ?

¹² Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ, Yeˬhawˇbaˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ-ahˇ gaˬ-eu lehˇ jiˇ bi siˬ laꞈ-eu meh. (Ja ceuˬ 37:28; Iˇsaˬyaˇ 61:8) Aˬ yawꞈ naˇ aˬ dui tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ ya mˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ, k’aˇ dzaw geuꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu g’aˬ pyeuꞈ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ-awˇ, maˬ naˇ haˬ ngeh-aˬ, aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ zahˬ-ahˇ ya puˬ-euˬ meh. Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ Tseˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ dzaˇ-iˇ nyiˬ dawˬ-ahˇ haw-iˇ ma.

13-14. Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ Tseˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ dahˬ beh-eu nyiˬ dawˬ naˇ aˬ jeˬ nga, zahˇ dawˬ teu-ahˇ mˇ caw naˇ aˬ jeˬ za-eu nga?

¹³ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ uˬ duˬ tahˬ. Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ Tseˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ dahˬ beh-eu nyiˬ dawˬ-ahˇ naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ uˬ duˬ ya tahˬ-awˇ, tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ-ahˇ maˬ ya tahˬ-a lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Doˆ-iˇ-eu 20:3-6) Zahˇ dawˬ heu nyiˬ dawˬ jahˇ doˆ taˬ-euˬ heu naˇ, Miˬyehˇ-euˬ g’aˇ duˬ maˬ ngeuˇ-a, aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ pyeuꞈ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Miˬyehˇ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ nui saˇ oꞈ-awˇ, aˬ cawˬ-euˬ miˬ yehˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-iˇ ngeh naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ ya shaˬ-euˬ meh.

¹⁴ Kaˬnaˬ tsawˇ haˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ dehꞈ luꞈ-eu Miˬyehˇ-ahˇ uˬ duˬ maˬ tahˬ ni, maˬ dehꞈ-eu tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ-ahˇ tahˬ-eu meh. Toˆ-ehˇ jahˇ-eu teu naˇ, yawˬ ha-euˬ aˇ poeˬ laˆ teˬ-eu meh. (Ja ceuˬ 115:4-8) Aˬ yawꞈ maꞈ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ laꞈ k’oeˇ neh tiˬ jeˬ naˇ, jawꞈ laˇ paˬ-ehˇ yuꞈ taꞈ-eu uˬ taꞈ, yawˬ ha-euˬ zaˬ-ahˇ jiˇ dzah puiˆ-awˇ lawˇ-eu je heu pyeuꞈ-awˇ, nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ deuˬ-ahˇ nui ma laˆ naˇ-eu meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 28:1-4) Iˇsaˬleˬlaˆ aˬ yuiꞈ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ-ahˇ, aˇ poeˬ maˬ taˬ baw-a. Aˬ yawꞈ maꞈ baoˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu jeˬ-ehˇ zmˬ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ maˬ g’aˬ leˇ-eu deuˬ-ahˇ behˬ dzaˬ-eu meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 34:1-4) Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ, uˬ k’awˇ maˬ piˇ-eu zaˬ deuˬ hawˇ-eu zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ-ahˇ yaw doeˇ  jahˇ naˇ, yaˇ k’aˬ daˇ ma lehˇ saˇ tiˇ biꞈ-eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 10:17, 18; 27:19) Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ, tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ dawˇ coe ni mˇ nehˬ naˇ, aˬ yawꞈ guiˬ lahˬ biꞈ ma lehˇ ehˇ-eu meh.—1 Sahˬpaˬ 10:4-9.

15. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ jeˬ ya siˬ nga?

¹⁵ Ya noeˬ taˬ-eu jeˬ: Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ ma lehˇ ehˇ-eu deuˬ, Miˬyehˇ-euˬ zahˇ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ maˬ caw teh ni, zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ yaw doeˇ jahˇ gaˇ, Miˬyehˇ-ahˇ iˬ baˇ taˬ-eu maˬ tsaˬ-a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ gaˬ-awˇ, aˬ cawˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ-eu jeˬ-ehˇ jahˇ ngeh haw mawˇ-eu uˬ taꞈ, aˬ dui nui ma aˇ naˆ ni naˇ-eu lehˇ jiˇ, zaˬ nahˬ jawˇ saˇ maˬ doˆ gaˇ siˬ nya-eu aˬ ma tiˬ g’aˬ naˆ maˬ tseˇ, aˬ dui-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ siˬ nya-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 49:15) Miˬyehˇ aˬ dui-euˬ shaˬ zahˬ-ahˇ nymˬ-mˇ mi naˆ-ehˇ maˬ laˆ byoˆ nehˬ k’awꞈ, aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh maˬ noeˬ paˇ ni aˬ cawˬ-ahˇ yaw doeˇ jahˇ-eu deuˬ-ahˇ laˆ cawˆ jiˇ-eu meh.

16-18. Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ aˬ gaˇ gaˇ zmˬ-eu nga, aˬ dui aˬ jeˬ ya siˬ-eu nga?

¹⁶ Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-euˬ dehꞈ ziˇ yawˬ paw na luꞈ-ahˇ uˆ lahˇ-eu meh. Teu miˇ neh yaˇ k’aˬ daˇ-eu aˬ yuiꞈ deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ dawˇ coe ni daˇ nehˬ-eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ uˬ duˬ tahˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ tehꞈ-ehˇ ya daˇ-eu maˬ ngeuˇ-a, maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ-eu jeˬ hawˇ-eu zahˇ dawˬ nui deuˬ-ahˇ mˇ bahˬ-eu jeˬ-ahˇ jiˇ ya daˇ-eu meh. Gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ paˇ haw ma.

¹⁷ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ-ahˇ sehꞈ-euˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ poˆ tehꞈ-ehˇ maˬ bi daˇ sehꞈ-a. Meuˬ-ahˇ-euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ gaˇ kawˆ teu aˬ joˆ-ehˇ pyeuꞈ-euˬ nga, shiˇ-eu geuˇ ngaˇ laˬ maˬ geuˇ nga laˬ lehˇ, maˬ daˇ mi naˆ-ehˇ jeˬ hu pyehˆ tseˇ-eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 19:2-7, 11-13) K’oeˇ uˬ taꞈ, aˬ yuiꞈ deuˬ miˇ tsaˬ biˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ maˬ ehˇ, miˬ sawˇ yo zaˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ maˬ ehˇ, gaˇ kawˆ nui deuˬ-ahˇ jiˇ maˬ ehˇ, ya daˇ-eu meh. (Doˆ-iˇ-eu 21:35; Dawˬmehˬmehˬ-eu 22:13-19) Aˬ yawꞈ maꞈ dawˇ coe ni daˇ-eu loꞈ-ehˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ k’awꞈ Zahˇ dawˬ-ahˇ mˇ caw ngeh, yawˬ g’aˬ na luꞈ muiˬ-eu jeˬ za-awˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ jeuˬ lah-i, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Uˬduˬtahˬ-eu 20:7, 8; Iˇsaˬyaˇ 48:17, 18.

¹⁸ Ya noeˬ taˬ-eu jeˬ: Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ k’aˇ mˇ-eu jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ dawˇ coe ni bi mˇ nehˬ mawꞈ-awˇ, bi gaˬ mawꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui ngehˬ-eu jeˬ hawˇ-eu mˇ-eu jeˬ-ahˇ iˇ kahˇ-ahˇ jawˇ ngeh keuˆ ni haw-eu meh.—Heˬbyehˇ 4:13.

19-21. (a) Meuˬ-euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ hawˇ-eu yaˇ k’aˬ daˇ-eu deuˬ, Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ya mˇ nehˬ-eu nga? (b) Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ haw piˇ nga, aˬ dui heu kawˆ-ahˇ neh aˬ jeˬ ya noeˬ taˬ-eu nga?

¹⁹ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ gaˇ dahˬ gaˇ dzeˇ jawˇ-eu tsawˇ jeuˬ nui deuˬ-euˬ nui noeˬ neh maˬ bi uˆ lahˇ mawꞈ-a. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-euˬ aˬ yuiꞈ hawˇ-eu yaˇ k’aˬ daˇ-eu deuˬ-ahˇ, zahˇ dawˬ-ahˇ zmˬ ngeh myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ ni dawˇ coe ni mˇ lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ guˆ tsiˬ maˬ nyehꞈ ni, dawˬ k’aˆ maˬ ngehˬ ni, yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ ya gaˬ-eu meh.—Dawˬmehˬmehˬ-eu 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ miˇ neh, aˬ cawˬ neh yehˬ baw sehˇ luꞈ-ehˇ maˬ bi jahˇ-eu g’aˇ duˬ, zahˇ dawˬ biꞈ-euˬ meh. Zahˇ  dawˬ laꞈ k’oeˇ aˬ cawˬ-ahˇ yaw doeˇ maˬ bi ngehˬ-a. Ja bu gaˇ ya daˬ-euˬ g’aˬ aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ ja bu nga lehˇ siˬ nya-eu aˬ kawˬ-aˬ jaˆ meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 19:16-19; 25:1) K’oeˇ naˇ aˬ yawꞈ bahˬ ngaˇ lehˇ maˬ bi daˇ mi naˆ-ehˇ, tsawˇ kaˬ k’aˇ teˬ-eu nyiˬ g’aˬ ya jawˇ-eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 17:6; 19:15) Ehˇ k’awꞈ mˇ bahˬ-euˬ gaˇ mawˇ-euˬ tsawˇ kaˬ tiˬ g’aˬ tehꞈ naˇ tawˇ neh? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ haw mawˇ-eu miˇ neh, ya buˬ-iˇ meh lehˇ maˬ noeˬ k’awꞈ g’aˬ-aˇ. Nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ nymˇ sahˇ aˬ da g’aˬ baoˬ jaˆ k’awꞈ, yaw dui baw-eu meh. Nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ gaˇ kawˆ doˆ laˇ ngeh, meuˬ-euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ caw ba nya-awˇ, aˇ saˬ saˬ-eu aˇ tiˆ-ahˇ daˇ-eu aˬ kawˬ-aˬ jaˆ-eu meh.—Dawˬmehˬmehˬ-eu 21:18-21.

²¹ Ya noeˬ taˬ-eu jeˬ: Yeˬhawˇbaˬ k’aˇ mˇ-eu jeˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ miˇ neh, aˬ dui k’aˇ dzaw geuꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu g’aˬ pyeuꞈ meh. (Ja ceuˬ 89:14) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ caw tehˬ-eu deuˬ-ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ-awˇ, baoˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu jeˬ-ehˇ zmˬ-eu deuˬ-ahˇ yaˇ k’aˬ daˇ-eu meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 22:21-23; Yeˬsaˬgeˬlaˇ 9:9, 10) Yaw haiˬ mˇ-euˬ gaˇ duˇ-eu tiˬ g’aˬ na cehˆ dzeuˇ nya gaˇ duˇ k’awꞈ, aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ dawˇ coe ni yaˇ k’aˬ daˇ-eu meh. (Dawˬdaˬ 28:13) Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ noeˬ poˆ maˬ noeˬ paˇ naˇ, g’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ “dehꞈ luꞈ-eu Miˬyehˇ-euˬ laꞈ-ahˇ ya uˇ keuˆ-iˇ-eu jeˬ-aˬ, guˆ dui dui laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh” lehˇ ya siˬ-eu meh.—Heˬbyehˇ 10:30, 31.

22-24. (a) Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ aˬ geu deuˬ-ahˇ nga, yaw k’aˆ-ehˇ ngehˬ g’eh-eu, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ jeˬ ya siˬ-euˬ nga? (b) Doˆ-iˇ-eu 22:22-24-ahˇ aˬ jeˬ-euˬ saˇ tiˇ dawˬ-ahˇ ya mawˇ-eu nga?

²² Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ, tiˬ g’aˬ na-ahˇ yaw k’aˆ-ehˇ haw piˇ nehˬ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, miˇ coe aˬ nmˇ, miˬ coeˬ miˬ ma, boeˇ miˬ siˬ k’aˬ heu deuˬ naˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha maˬ haw piˇ nya-a. Teu miˇ neh Miˬyehˇ Iˇsaˬleˬlaˆ-ahˇ yaˇ k’aˬ daˇ-eu deuˬ-ahˇ, “Boeˇ miˬ siˬ k’aˬ deuˬ hawˇ-eu muˇ coe aˬ nmˇ deuˬ-ahˇ, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ-eu laꞈ k’oeˇ yaˇ k’aˬ maˬ ya ja g’aˬ-a. Miˬ  coeˬ miˬ ma-ahˇ pyuˇ paˇ nehˬ ngeh, aˬ yawꞈ-euˬ pehˇ k’ahˬ maˬ ya bi biꞈ daˇ-a” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 24:17) Yeˬhawˇbaˬ uˬ k’awˇ maˬ piˇ-eu deuˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ luꞈ-ehˇ jahˇ nehˬ-eu deuˬ-ahˇ yaˇ k’aˬ daˇ-eu meh.—Doˆ-iˇ-eu 22:22-24-ahˇ gui.

²³ K’oeˇ uˬ taꞈ Zahˇ dawˬ heu naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ yawˬ ha-euˬ shiˬ shaˬ taꞈ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ, aˬ geu paw dzeˇ neh maˬ kaˬ maˬ bi dehꞈ bahˬ ni jiˇ caw ba nehˬ-eu meh. (Uˬduˬtahˬ-eu 18:6-30) Ehˇ k’awꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ-euˬ tiˬ jawˬ jawˇ-eu deuˬ teu loꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-a. Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ-ehˇ g’eh-eu nui daˆ daˆ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ-ahˇ, nui ma tsaˬ-eu uˬ taꞈ g’aˬ jiˇ paˇ biꞈ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, gaˇ kawˆ teu zahˇ dawˬ-ahˇ bahˬ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu lehˇ Yeˬhawˇbaˬ loꞈ-ehˇ ya haw-eu meh.

²⁴ Ya noeˬ taˬ-eu jeˬ: Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh tseˇ taˬ-euˬ baoˬ jaˆ-eu deuˬ-ahˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ laꞈ-ahˇ jawˇ-eu deuˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ bi ngehˬ g’eh mawꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ-eu jeˬ-ahˇ bye-awˇ, yawˬ ha-euˬ uˬ k’awˇ maˬ piˇ-eu deuˬ-ahˇ ngehˬ-ehˇ dzehˬ, yaw muiˬ-ehˇ bi haw piˇ mawꞈ-awˇ dawˇ coe ni bi mˇ nehˬ mawꞈ-eu meh.

25-26. (a) Nui gaˬ hawˇ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ heu naˇ, saꞈ g’awˇ kahˬ hawˇ-eu dehꞈ ziˇ-ahˇ duˇ-eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ ehˇ nya-eu nga? (b) Yawˬ dmˬ yawˬ-ahˇ aˬ jeˬ ya siˬ-eu nga?

²⁵ Nui gaˬ hawˇ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ heu naˇ, saꞈ g’awˇ kahˬ hawˇ-eu dehꞈ ziˇ-ahˇ duˇ-eu meh. Miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ heu nyiˬ jeˬ tiˬ jeˬ tehꞈ-ehˇ jaˆ-awˇ maˬ geuꞈ nya-a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ dawˇ coe ni mˇ nehˬ meh lehˇ jah naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ-awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ tsaˬ-eu dawˇ-eu zahˇ dawˬ-ahˇ gaˬ naˇ, aˬ cawˬ-ahˇ jiˇ ni gaˬ-awˇ dawˇ coe ni mˇ nehˬ-eu meh.

²⁶ Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ leˇ ni caw ba nehˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ, Zahˇ dawˬ teu-ahˇ Yeˬsuˇ neh aˇ saˬ bi saˬ-euˬ miˇ neh, mˇ caw-eu maˬ paˇ loˬ-euˬ meh. (Loˇmaˆ 10:4) Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ-ahˇ “keuˆ le luꞈ-eu maˇ maˇ ni g’eh-eu yaw muiˬ jeˬ-euˬ aˇ baˇ naˇ shmˇ” lehˇ kuˇ-eu meh. (Heˬbyehˇ 10:1) Yaw muiˬ jeˬ aˬ jeˬ jeˇ jaˆ-eu nga? Gaˇ kawˆ heu yawˬ dmˬ yawˬ-ahˇ ya siˬ-awˇ, nui gaˬ hawˇ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ Ka li zaˬ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ aˇ yeˇ aˬ joˆ-ehˇ huiˬ-eu nga lehˇ jiˇ ya siˬ-eu meh.