1, 2. а) Кажы ла кижи нени кӱӱнзеп јат? б) Бис неде алаҥзыбас аргалу?

КАЖЫ ла кижи улус оны сӱӱзин ле ого чындык баштанзын деп кӱӱнзеп јат. Оноҥ башка бис бойысты неге де турбас, нени де эдип болбос кижи деп сананар болорыс.

² Иегова, улус бисти сӱӱзин ле биске чындык баштанзын деп, тыҥ кӱӱнзеп турганысты билер (Сар. 33:5). Кудай бисти тыҥ сӱӱп, биске улус чындык баштанзын деп кӱӱнзеп турганында бис алаҥзыбас аргалу. Алаҥзу болбозын деп, Иегованыҥ Израиль албатыга Моисей ажыра берген Јасагын шӱӱп сананар керек. Слерди улус сӱӱбей турганынаҥ эмезе слерге јаман баштанып турганынаҥ кӱч болуп турган болзо, Иегова бойыныҥ албатызын сӱӱген деп, Моисейдиҥ јасагынаҥ * канайып кӧрӱнип турганын сананып кӧрӱгер.

3. а) Римдегилерге 13:8—10-ло болзо, Моисейдиҥ јасагын шӱӱп сананып тура, нени кӧрӧдис? б) Бу јӧрмӧлдӧ кандый сурактар кӧрӱлер?

³ Моисейдиҥ јасагын шӱӱп сананып тура, сӱӱштӱ Иегова Кудайыстыҥ килемкейин кӧрӧдис. (Римдегилерге 13:8—10 кычырыгар.) Бу јӧрмӧлдӧ Израильге берилген јасактардыҥ јӱк кезиги кӧрӱлер. Анайда ок мындый сурактардыҥ каруулары берилер: Јасактыҥ тӧзӧлгӧзи сӱӱш болгон деп ле Јасак улусты бой-бойына чындык баштанарына кӱӱнзеткен деп нениҥ учун айдарга јараар? Јаҥду болгон улус Јасакты канайып тузаланар учурлу болгон? Јасак анчада ла кемдерди корулаган? Бу сурактардыҥ каруулары биске токунал ла ижемји  берер, анайда ок сӱӱштӱ Адабыска јууктадар (Ап. ижи 17:27; Рим. 15:4).

4. а) Моисейдиҥ јасагын нениҥ учун сӱӱшке тайанган деп айдарга јараар? б) Иисустыҥ Матфей 22:36—40-дӧ айдылган сӧстӧриле болзо, кандый јакылталар эҥ керектӱ болот?

⁴ Моисейдиҥ јасагын сӱӱшке тӧзӧлгӧн деп айдарга јараар, нениҥ учун дезе Иегова ӱзе немени сӱӱшке тайанып эдет (1 Иоанн 4:8). Бу Јасактыҥ бастыра јакарулары эки тӧс јакылтага — Кудайды ла јуугын сӱӱрине — тайанат (Лев. 19:18; Јаҥ. т. 6:5; Матфей 22:36—40 кычырыгар). Айдарда, 600-теҥ кӧп јакарулардыҥ кажызында ла Кудайдыҥ сӱӱжиниҥ кандый бир јаны кӧрӱнет. Кезик темдер кӧрӱп ийектер.

5, 6. Иегова эш-нӧкӧрлӧрди кандый болзын деп кӱӱнзейт, оныҥ кӧзинеҥ не туура калбайт? Тем куучындап беригер.

⁵ Эш-нӧкӧригерге чындык болыгар, балдарыгарды кичеегер. Иегова эш-нӧкӧрлӧрди бой-бойын јажын-чакка сӱӱзин деп кӱӱнзейт (Баш. 2:24; Матф. 19:3—6). Эш-нӧкӧринеҥ ӧскӧ кижиле конгоны — эҥ јаан кинчектердиҥ бирӱзи. Оныҥ да учун Он јасактыҥ јетинчизинде: «Чайдам кылынба» — деп айдылат (Јаҥ. т. 5:18). Чайдам кылынып турган кижи Кудайга удура кинчек эдип, эш-нӧкӧрине коркышту јаан ачу јетирет (Баш. 39:7—9). Кезикте андый сыс канча јылдардыҥ туркунына улалат.

⁶ Иегова эш-нӧкӧрлӧрдиҥ бой-бойына канайып баштанып турганын кӧрӱп јат. Ол израильтяндарды бойлорыныҥ ӱйлерине јакшы баштанзын деп кӱӱнзеген. Ӧбӧӧни Јасактаҥ бек тудунган болзо, ӱйин сӱӱп, оныла болор-болбос немедеҥ улам айрылышпас эди (Јаҥ. т. 24:1—4; Матф. 19:3, 8). Биледе кандый бир курч сурак боло бергенинеҥ улам ӧбӧӧни айрылыжарга турза, ӱйине айрылышканыныҥ кере бичигин берер учурлу болгон. Бу кере бичик ӱйин чайдам кылык эткенинде тӧгӱн бурулаштаҥ корулаган. Анайда ок бу кере бичикти ӱйине берердеҥ озо, ӧбӧӧнине каланыҥ аксагалдарына баштанар керек болгон. Анайып аксагалдарда эш-нӧкӧрлӧргӧ айрылбаска болужатан арга болор эди. Је ӧбӧӧни ӱйинеҥ шылтак јогынаҥ айрылып јатса, Иегова кезикте киришпей туратан. Андый да болзо, ӱй кижиниҥ ый-сыгыды ла јӱрегиндеги сызы Иегованыҥ кӧзинеҥ туура калбайтан (Мал. 2:13—16).

7, 8. а) Иегова ада-энелерге кандый јакару берген? (Кадарындагы јурукты кӧрӱгер.) б) Бис неге ӱренедис?

⁷ Анайда ок Јасактаҥ Иегова балдардыҥ да јӱрӱмин сананып турган деп кӧрӱнет. Кудай ада-энелерди балдарыныҥ јӱк ле эди-каныныҥ керексиништерин эмес, је кӧгӱс те керексиништерин кичеезин деп јакарган. Ада-энелер кандый да айалгада балдарын Иегованыҥ Јасагын оҥдоорго болужып, Кудайды сӱӱрине ӱредип салар учурлу болгон (Јаҥ. т. 6:6—9; 7:13). Иегова израильтяндарды балдарга коркышту калју баштанганы учун каруузына тургускан (Иер. 7:31, 33). Ада-энелер балдарын мензинип, олорго јаман баштанбас учурлу, је олорды «Иегованыҥ энчизи», баалу сыйы, деп кӧрӧр керек (Сар. 127:3).

⁸ Бис неге ӱренедис? Иегова эш-нӧкӧрлӧрдиҥ бой-бойына канайып баштанып турганын кӧрӱп јат. Ол ада-энелерди балдарын сӱӱп турзын деп кӱӱнзейт. Је балдарына јаман баштанган ада-энелерди Кудай каруузына тургузар.

9—11. Иегова нениҥ учун ӧскӧ кижинийин кӱӱнзебе деген јасак берген?

⁹ Ӧскӧ кижинийин кӱӱнзебе. Он јасактыҥ калганчызы кижини ач болбозын деп, улустыйын кӱӱнзебеске кычырат (Јаҥ. т. 5:21; Рим. 7:7). Иегова мындый јасак бергениле бойыныҥ албатызына јаан учурлу  ӱредӱ берерге сананган: бойыныҥ јӱрегин, ӧскӧртӧ айтса санааларын, сезимдерин чеберлеер керек. Јастыра кӱӱн-санаа јаман керектерге экелет деп, Кудай билер (Укаа 4:23). Израильтян кижи јӱрегиндеги јастыра кӱӱнин јоголтпозо, улуска сӱӱштӱ баштанбай барардаҥ айабас болгон. Давид каан шак ла мындый јастыра эткен. Ол јакшы кижи болгон, је бир катап ӧскӧ кижиниҥ ӱйин кӱӱнзей береле, кинчек эткен (Иак. 1:14, 15). Давид бу ӱй кижиле кожо конып, оныҥ ӧбӧӧнин тӧгӱндеерге умзанган, је оныҥ кийнинде ӧлӱп калзын деп айалгаларды келиштирип койгон (2 Сам. 11:2—4; 12:7—11).

¹⁰ Иегова кижиниҥ бу јасакты качан бузып салганын кӧрӱп јат, не дезе, ол кажы ла кижиниҥ јӱрегинде не барын билер (1 Лет. 28:9). Ач болорын јаргылап турган јасак кижини јаман керекке ийде салгадый санааларды сӱрӱп турзын деп кӱӱнзеткен. Мынаҥ Иегова Адабыстыҥ сӱӱжи ле ойгоры кӧрӱнет.

¹¹ Бис неге ӱренедис? Иегова кижиниҥ тыш-бӱдӱмине эмес, је јӱрегине, ич бойына кӧрӱп јат (1 Сам. 16:7). Кудайдыҥ кӧзинеҥ бистиҥ санааларыс та, сезимдерис те, керектерис те туура калбас. Ол бистиҥ јакшысты кӧрӧргӧ албаданып, бисти оноҥ јакшы болорына кӱӱнзедип јат. Анайда ок бисти јастыра санааларыс јаман керектерге ийде салып ийбезин деп ајарыҥкай болорына кӱӱнзедет (2 Лет. 16:9; Матф. 5:27—30).

12. Бис Моисейдиҥ јасагынаҥ база нени билип аладыс?

¹² Моисейдиҥ јасагынаҥ Иегова чындык болорын база сӱӱп турган деп билип аладыс (Сар. 37:28; Иса. 61:8). Ол улуска канайып чындык баштанарыныҥ толо кемдӱ темин кӧргӱзет. Израильтяндар Иегованыҥ јасактарын бӱдӱрип турарда, Кудай олорго алкыжын јетирген. Је оныҥ чындык нормаларын бӱдӱрбей турарда, олор тӱбекке тӱжӱп калатан. Эмди Он јасактыҥ база экӱзин кӧрӱп ийектер.

13, 14. Он јасактыҥ баштапкы эки јасагында кандый некелте болгон? Израильтяндар бу јасакты бӱдӱргенинеҥ кандый туза алган?

¹³ Јӱк Иеговага иштегер. Он јасактыҥ баштапкы эки јасагы израильтяндарды јӱк ле Иеговага чындык болзын ла чалуларга бажырбазын деп некеген (Чыг. 20:3—6). Иегова бу јасактарды бойына болуп эмес, је израильтяндарга тузалу болзын деп берген. Анайып, олор Иеговага чындык јӱрзе, јакшы јӱретен. Је ӧскӧ албатылардыҥ кудайларына бажырза, тӱбекке кирип калатан.

¹⁴ Хананей албаты керегинде сананып ийектер. Олор тирӱ, чындык Кудайга эмес, је тын јок чалуларга бажырган. Учы-тӱбинде бу албаты ӱрелип калган (Сар. 115:4—8). Темдектезе хананейлердиҥ кудай јаҥы јескинчилӱ балыр јӱрӱмле, анайда ок балдарды тайылгага экелетен коркышту чӱм-јаҥла колбулу болгон. Израильтяндар Иегованы ундып, олор чылап чалуларга бажырып баштаза, база ӱрелип, бойыныҥ јууктарына ачу јетиретен (2 Лет. 28:1—4). Анайда ок јаҥда отурган башчылар да Кудайдыҥ чындык болорыныҥ нормаларын јектеген. Олор бойыныҥ јаҥыла бойы учун туруп болбос улусты базынган (Иез. 34:1—4). Иегова не де јок артып калган ӱй улуска ла балдарга кату баштанып турган улусты јаргылаар деп, бойыныҥ албатызына озодоҥ айдып салган (Јаҥ. т. 10:17, 18; 27:19). Је израильтяндар Кудайга чындык артып, бой-бойына чындык баштанып турарда, Кудай олорго алкыжын берген (1 Каан. 10:4—9).

15. Бис мынаҥ неге ӱренер аргалу?

¹⁵ Бис неге ӱренедис? Кудайдыҥ ишчилери болуп турган улус Кудайдыҥ нормаларын  бузып, оныҥ ишчилерине ачу јетирип турганында, Кудайды бурулабас керек. Не дезе, Иегова бисти сӱӱп јат ла бистиҥ јаман кӧрдӱрип турганысты кӧрӱп јат. Ол бистиҥ јӱректеги сызысты, балазы шыралап турган энеге кӧрӧ, канча катапка тыҥ сезет (Иса. 49:15). Је ол бистиҥ кӱчтеристи тургуза ла јоголтпой турган да болзо, улуска калју баштанып, јаманын алынбай турган улусты келер ӧйдӧ каруузына тургузар.

16—18. Моисейдиҥ јасагы јӱрӱмниҥ кандый јандарына берилген? Бис мынаҥ неге ӱренер аргалу?

¹⁶ Моисейдиҥ јасагы јӱрӱмниҥ кажы ла јанына берилген, оныҥ учун Израильдиҥ аксагалдары Иегованыҥ албатызын чындык јаргылаар учурлу болгон. Олор јаҥыс та бажырыш јанынаҥ сурактардыҥ аайына эмес, је гражданский ле уголовный сурактардыҥ аайына чыккан. Кезик темдерди кӧрӱп ийектер.

¹⁷ Темдектезе, кижи кемди-кемди ӧлтӱрип ийзе, бурулу кижини тургуза ла ӧлтӱрбейтен. Бу ӧйдӧ оныҥ калазыныҥ аксагалдары кинчектиҥ шылтагын шиҥдеп, бурулу кижини ӧлӱмге јаргылайтан ба, јок по деп шӱӱжип туратан (Јаҥ. т. 19:2—7, 11—13). Анайда ок олор јадын-јӱрӱмниҥ блаашту-тартышту башка-башка сурактардыҥ аайына чыгар болгон (Чыг. 21:35; Јаҥ. т. 22:13—19). Аксагалдар чындык јаргы этсе, израильтяндар Јасакты бӱдӱрзе, ончо улуска јакшы болгон, анайып, албаты Иегованы мактаган (Лев. 20:7, 8; Иса. 48:17, 18).

¹⁸ Бис неге ӱренедис? Иегова јӱрӱмистиҥ кажы ла јанында канайып јӱрӱп турганыска ајарып јат. Ол бисти улусты сӱӱп турарына ла олорго чындык баштанарына кӱӱнзедет. Иегованыҥ кӧзинеҥ бистиҥ сӧстӧрис, керектерис, керек дезе јаҥыскан да артып калган тужыста эткен керектерис, туура калбай јат (Евр. 4:13).

19—21. а) Аксагалдар ла јаргычылар Кудайдыҥ албатызына канайып баштанар учурлу болгон? б) Иегова бойыныҥ албатызын корулап аларга нени эткен ле бис мынаҥ неге ӱренедис?

¹⁹ Иегова Израильди коштой јаткан албатылардыҥ јаман салтарынаҥ корулаарга кӱӱнзеген. Оныҥ учун аксагалдардаҥ ла јаргычылардаҥ Јасакты чын тузаланарын некеген. Је олор албатыга кату ла казыр эмес, сӱӱштӱ ле чындык баштанар учурлу болгон (Јаҥ. т. 1:13—17; 16:18—20).

²⁰ Иегова бойыныҥ ишчилерин килеп јат, оныҥ учун олорды јаман кӧрдӱреринеҥ корулаарга, Јасак берген. Темдектезе, Јасак кижини кандый бир керек эткен деп тӧгӱн бурулаштаҥ корулаган. Бурулу кижи кемге буруладып турганын билер аргалу болгон (Јаҥ. т. 19:16—19; 25:1). Керени ас ла салза эки керечил берер учурлу, јӱк ле ол тушта оны бурулу деп јаргылайтан (Јаҥ. т. 17:6; 19:15). Је јаман керекти јӱк бир кижи кӧргӧн болзо, нени эдер? Мындый учуралда бурулу  кижиде каруузына турарынаҥ кыйар арга болбогон, не дезе, Иегованыҥ кӧзинде ӱзе ачык. Билениҥ баштарына база јаҥ берилген, је олор до Иегованыҥ алдына каруулу болгон. Кезик учуралдарда билениҥ оҥдошпосторын каланыҥ аксагалдары кӧрӧр учурлу болгон, кандый тӱп-шӱӱлте чыгаратанын јӱк олор кӧрӧтӧн (Јаҥ. т. 21:18—21).

²¹ Бис неге ӱренедис? Иегова биске толо кемдӱ тем кӧргӱзет: ол ӱзе немени чындык эдет (Сар. 9:7). Ол оныҥ нормаларын чындык бӱдӱрип турган улусты кайралдайт, је башкарар јаҥын јастыра тузаланып турган улусты каруузына тургузат (2 Сам. 22:21—23; Иез. 9:9, 10). Кезикте јасак бузаачылар ла калју улус каруузына тургузылбай јат деп билдирердеҥ айабас, је Иегова олорды бир ӧйдӧ тӱҥей ле кату каруузына тургузар (Укаа 28:13). Андый улус јаманын алынбаза, «тирӱ Кудайдыҥ колына кирери коркышту» деп билип алар (Евр. 10:30, 31).

22—24. а) Јасак анчада ла кемди корулаган ла бис неге ӱренедис? б) Чыгыш 22:22—24-тӧ кандый сӧстӧр бичилген?

²² Јасак анчада ла бойы учун туруп болбос — ӧскӱстерди, тул ӱй улусты ла туш улусты корулаган. Израильдагы јаргычыларга мынайып айдылган: «Туш јердиҥ кижизин эмезе ӧскӱс кижиниҥ керегин чындык јаргыла јаргыла, тул ӱй кижиниҥ кийимин тӧлӱге алба» (Јаҥ. т. 24:17). Иегова бойыныҥ албатызыныҥ чинези јок улузын кичееп, олорды  јаман кӧргӧн улусты каруузына тургускан. (Чыгыш 22:22—24 кычырыгар *.)

²³ Анайда ок Јасак билелерди сексуальный базыныштаҥ корулаган: јуук улуска алыжарга јарабас болгон (Лев. 18:6—30). Је јанында јаткан албатылар андый немеге кайкабайтан, керек дезе анда јаман неме јок деп бодойтон. Је Иегованыҥ кӧзинде андый неме јескинчилӱ болгон, оныҥ учун ол Израиль албатыны база андый кӧрӱмдӱ болзын деп кӱӱнзеген.

²⁴ Бис неге ӱренедис? Иегова башкарар јаҥду улусты улуска сӱӱштӱ баштанзын деп јакарат. Ол сексуальный базынышты кӧрӧр кӱӱни јок, анайда ок ончо улус, анчада ла чинези јок улус, коруны сезип турзын ла олорго улус чындык баштанзын деп кӱӱнзейт.

25, 26. а) Сӱӱрин ле чындык болорын нениҥ учун тыныш ла јӱрӱмге тӱҥейлеерге јараар? б) Бу јӧрмӧлдӧрдиҥ экинчи јӧрмӧлинде не керегинде шӱӱжерис?

²⁵ Сӱӱри ле чындык болоры (справедливость) тыныш ла јӱрӱм ошкош: бу эки кылык јаҥ бой-бойынаҥ камаанду. Иегова биске чындык баштанып турган деп бӱдӱмјилӱ болзоос, бис оны оноҥ тыҥ сӱӱп баштайдыс. Анайып Кудайды ла оныҥ чындык нормаларын сӱӱп турзаас, улусты сӱӱп, олорго чындык баштанарыс.

²⁶ Израильдиҥ албатызы Моисейдиҥ јасагынаҥ улам Иеговала јуук колбуларлу болуп калган. Је Иисус Јасакты бӱдӱрип саларда, бу Јасак токтодылып, оноҥ јакшызына солылган (Рим. 10:4). Элчи Павелдиҥ айткан сӧстӧриле болзо, Јасак «келер ӧйдӧ болотон јакшыныҥ... кӧлӧткӧзи» болгон (Евр. 10:1). Бу јӧрмӧлдӧрдиҥ оноҥ арыгы болотон экинчи јӧрмӧлинде «јакшы» дегенине не кирип турганы, анайда ок христиан јуунда бой-бойын сӱӱри ле чындык болоры сӱреен керектӱ болгоны шӱӱжилер.