1-2. (a) Jé bia bese bia yi? (b) Jé bi ne tabe je ndi?

BIA bese bia yi na be nye’e bia. A teke môt éziñe ya be bia a nye’e éyoñ ba bo nye ékotekot. Nge bia wô’ôtane ki nye’an a nge bia tôban ékotekot éyoñ ése, bi ne su’ulane wô’ô biabebien éngôngol a buni na bi ne zezé.

² Yéhôva émien a yeme na bia yi na be nye’e bia a na be bo bia mam me ne zôsôô. (Bs. 33:5) Bi ne tabe ndi na Ésaa wongan a nye’e bia abui, a na a vini éyoñ ba bo bia ékotekot. Jam ete da kôme yené Metiñ a nga ve bone b’Israël melu mvus. Nge wo wô’ô nlem mintaé amu bôte ba vañe vini wo, ô ne bi mvolan nge wo tu’a bindi Metiñ me Môze, * a yen abim avé Yéhôva a wô’ô bebo bisaé bé mintaé.

3. (a) Kalate Beromain 13:8-10 a liti na Atiñe Môze e ne ye’ele bia jé? (b) Bia zu bi biyalane ya minsili mivé ayé’é di?

³ Éyoñ bia yé’é Metiñe me Môze, bia tu’a wô’ôtane nye’ane Yéhôva. (Lañe’e Beromain 13:8-10.) Ayé’é di, bia zu yene ve abim metiñ éziñ, a yalane minsili mi: Amu jé bia jô na nye’an ñwô ô mbe mbôka’a ya Atiñe Môze? Amu jé bi ne jô na Atiñe Môze e mbe e ngôné’é fulu zôsôô? Aval avé Zambe a mbe a yi na betebe ôsu ya Israël be tyi’i mejô? Atiñe Môze é mbe é dañe kaman avale bôt avé? Biyalane ya minsili mite bia ye bôône bia minleme si, bia ye fe ve bia ndi nlem a bo na bi tu’a subu  Ésaa wongane ya nye’ane bebé.​—Mam. 17:27; Bero. 15:4.

4. (a) Amu jé bia jô na nye’an ñwô ô mbe mbôka’a ya Atiñe Môze? (b) E kalate Matthieu 22:36-40, Yésus a nga ngôné metiñe mevé?

⁴ Bi ne jô na nye’ane ñwô ô mbe mbôka’a ya Atiñe Môze amu nye’ane ñwô wo jôé mam mese Yéhôva a bo. (1 Jean 4:8) Metiñe mese a nga ve ayoñ Israël me tyele mebendé ma mebaé: E nye’e Zambe a môt a ne bia bebé. (Lv. 19:18; Dt. 6:5; lañe’e Matthieu 22:36-40.) Ajô te, bi ne jô na atiñ ese ya metiñe 600 a mvuk Yéhôva a nga ve bone b’Israël da ye’ele bia jam éziñ a lat a nye’ane wé. Bi tame zu nyoñe bone bive’an.

5-6. Yéhôva a yi na môt ase a belane nyô mbo’o aya nda aluk? Nyoñe’ éve’an.

⁵ Ba’ale’ élat a môt ô nga luk, a voñelô’ô benyo bon. Yéhôva a yi na nye’an ô ne zañe nnôm ba ngal ô bo teke mane môs éziñ. (Met. 2:24; Mt. 19:3-6) Mejian me ne nseme wua ya mi mia kôme liti na môt a nji bi nye’an. Bi ne wô’ô amu jé atiñe da ya Metiñ awôm e mbe e tyili’i mejian. (Dt. 5:18) Môt a bo mejian a bo Zambe ba môt a nga lu’u abé. (Met. 39:7-9) Éyoñ môt a bo mejian, minga wé nge ke nnôme wé a ne bo mimbu mimbu a wô’ô jam ete ésôbôk.

⁶ Yéhôva a kôme véé mis na a yen avale môt ase a belane nyô mbo’o nda aluk. A mbe a yi na befame ya Israël be yeme belane binga bap. Fam é mbe é seme’en Atiñ é mbe é yiane kôme nye’e ngal, é nji be é yiane suu nye teke étom. (Dt. 24:1-4; Mt. 19:3, 8) Ve éyoñ é mbe é kui na minga a bo angônda mbia jam, fam é mbe é yiane ve nye kalate ya nsuan éyoñ ja tyi’i na ja tyam aluk. Kalate ate a mbe a va’a minga fane ya ke alu’u afe teke na ba ve nye bijô. Ve ôsusua na a ve ngale kalate ate, é mbe é yiane na a taté ke laan a bemvendé ya tison; nalé a mbe a va’a be fane ya ve nye melebe me mbe ve volô nye na a bo teke suu ngal. Yéhôva a nji be a yaa été été éyoñ fam é mbe é vañe suu ngal. Ve a mbe a yene’ mili’i me éngôngole minga te, a wô’ôtane fe mintaé mié.​—Mal. 2:13-16.

7-8. (a) Jé Yéhôva a yange na bebiaé be bo? (Fombô’ô fôtô ya ékô’ôla.) (b) Miñye’elane mivé bia nyoñ?

⁷ Atiñ é mbe fe é liti’i na Yéhôva a yi na bone be wô’ôtane na be ne abemba été. Yéhôva a mbe a yi na bebiaé be nyoñ ngab a bone bap mfa’a ya minsôn a mfa’a ya nsisim. Bebiaé be mbe be yiane jeñe fane ya ye’ele be metiñe me Yéhôva, a volô be na be nye’e nye. (Dt. 6:6-9; 7:13) Nge Yéhôva a nga foñesô foñesô ayoñ Israël, a dañe fe amu bebiaé béziñ be mbe be tibili’i bon aval é nga vindane nye nlem. (Jr. 7:31, 33) Bon b’Israël be nji be be yiane yene bone bap ane zezé biôm be ne bi éngbwese, ve ane éli’i Yéhôva a ve be na be ba’ale, a ane das é ne édima.​—Bs. 127:3.

⁸ Miñye’elan bia nyoñ: A beluk, kôma yemané na Yéhôva a yen avale môt ase ya be mia a nyiñ a nyu mbok. A bebiaé, Yéhôva a yi na mi nye’e bone benan; yemané na mia ye bi ajô a nye nge mia dimine ba’ale be.

9-11. Amu jé Yéhôva a nga jô bone b’Isaël na be bo te nyamete éza jôm?

⁹ Te bo minyamete. Atiñ awômô da jô  na môt a nji yiane nyamete éza jôm. (Dt. 5:21; Bero. 7:7) Yéhôva a nga ve atiñ ete mfa’a ya ye’ele bone b’Israël na ba yiane kôme ba’ale minlem miap, nge ke asimesane dap, a na be tabe ntyel a mbia minkômban. Yéhôva a yeme na mbia b’asimesan a mbia minkômban mbie bia kee môte nsem. (Min. 4:23) Mon Israëlite a mbe a yale’e mbia minkômbane nlem été a mbe ve bo bôte bevo’o abé tyi’ibi. Njôô bôte David a nga bili ôlam ôte. Bia yeme na a mbe mbamba môt. Ve môs éziñ a nga nyamete éza minga. Ane a nga su’ulane sem. (Jc. 1:14, 15) David a nga bo mejian, éyoñ éte a nga jeñe fe na a dibilii de, a su’ulane fe bo na be wôé éza môt.​—2 Sa. 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Mbôle Yéhôva a lañe minlem, a mbe a yeme’ eyoñ ése mon Israëlite a nyamete éza jôm. (1 Mka. 28:9) Bone b’Israël be mbe be yiane sa’ale asimesan ese e mbe ve bo na be bo mbia be mam. Nga nalé a liti na Yéhôva a ne nya fe’e, a na a ne Ésaa ya nye’an?

¹¹ Miñye’elan bia nyoñ: Yéhôva a fombô ki môte ve atan. A yene fe mam mese me ne bia nlem été. (1 Sa. 16:7) Bi vo’o solé nye jôm éziñ, a yem asimesane dangan ese ne meññ. Ve nalé a nji tinane na, a bi’i bia asu na a yene ve mbia be mam be ne bia minlem été. Jame Yéhôva a yi é ne na, bi jôé asimesane dangan asu na bi sa’ale bikop.​—2 Mka. 16:9; Mt. 5:27-30.

12. Atiñe Môze é mbe é tu’a liti jam avé?

¹² Atiñe Môze é mbe fe é liti’i na Yéhôva a nye’e zôsôô a nya ntyi’ane mejôô. (Bs. 37:28; És. 61:8) É mbe é liti’i ne sañesañ na be nji yiane sal abe éyoñ ba nyiñ a bôt. Éyoñ bon b’Israël be mbe be tôñe’ metiñe mete, Yéhôva a mbe a bota’ane be. Éyoñe ki be mbe be bo’o nye melo, bebien be mbe be tôba’ane fe. Bi tame zu la’ase metiñe mefe mebaé.

13-14. Jé atiñ ôsu a di baa é mbe é jô’ô, a jé é mbe é kui’ éyoñ bone b’Israël be mbe be tôñe de?

¹³ E kañe ve Yéhôva étam. Atiñ ôsu a di baa é mbe é jô’ô na, bone b’Israël ba yiane kañe ve Yéhôva étam. (Nk. 20:3-6) Metiñe mete me mbe asu mfi wobe bebien, sa ke asu mfi Yéhôva. Bon b’Israël be mbe be nyiñe’ mefo’o été éyoñ be mbe be ba’ale’ élate jap a Yéhôva. Ve éyoñe be mbe be kañe’e bengulemelan, be mbe be tôba’an abui minjuk.

¹⁴ Bi tame ve’ele kobô ajô Becananéen. Be li’i kañe nya Zambe, be nga viane ke ba kañe bivôlevôla bezambe. Ane be nga mane ndamane bebien. (Bs. 115:4-8) Mvine mame ya bisôk é mbe ngabe jia ya ékaña’a jap, be mbe fe be di’i bone baba nduan asu na be ve bivuse bezambe metuna’a. Nne fe é nga bobane nalé asu bone b’Israël; éyoñ be nga lume Yéhôva mvus na ba kañe bezambe befe, be nga ndamane bebien a menda me bôte map. (2 Mka. 28:1-4) Betebe ôsu bap be nga vuane metiñe me Yéhôva me ne zôsôô. Be nga taté na ba bo éjôé ékôndé ékôp, a tibili bingôngol bi bôt. (Éz. 34:1-4) Yéhôva a nga bemene bone b’Israël na a ye foñesô ba bese ba tibili minkus a bobenyui. (Dt. 10:17, 18; 27:19) Ve Yéhôva a mbe a bota’an ayoñe dé éyoñ ése é mbe é wulu’ ba’aba’a a nye, a éyoñ bôte ya été be mbe be nyiñi’ a bôte bevo’o aval é ne zôsôô.​—1 Bb. 10:4-9.

15. Jé bia yé’é a lat a Yéhôva?

 ¹⁵ Miñye’elan bia nyoñ: Sa ke Yéhôva nnye a nee bijô éyoñ bôte ba jô na ba kañe nye ba vañe biasé metiñe mé a bo bebo bisaé bé abé. Yéhôva a nye’e bia, a yeme fe éyoñe môt a vañe ndeñele bia. Mintaé a wô’ô bia éyoñ éte mia dañe mi nyia a wôk éyoñ mon a yi. (És. 49:15) To’o bia yene na a yaa ki été été, bia yiane tabe ndi na a ye tyi’i mbia be bôte mejô mbamba éyoñ.

16-18. Atiñe Môze é mbe é bebe’ mam mevé, a nalé a ye’ele bia jé?

¹⁶ Atiñe Môze é mbe é nambe’ abui mame ya ényiñe bone b’Israël; jôm ete nje é mbe é kôme sili na bemvendé be tyi’i bôte mejô zôsôô. Be nji be be yiane kobô ve mejô ma fombô mame ya nsisim, be mbe fe be yiane kôme mejô zañe bôt, a tyi’i mejô ma fombô mewôé me bôt. Bi tame yene bone bive’an.

¹⁷ Éyoñ é mbe é kui’ na mon Israëlite a wôé môt, be nji be be yiane wôé nye été été. Bemvendé be mbe be yiane taté tabe a fase jam ébien da te boban ôsusua na ba tyi’i ajô. (Dt. 19:2-7, 11-13) Bemvendé be mbe be yiane tyi’i abui mejô afe, ataté zezé mejô ya môs ôse, akekui mejô ya menda meluk. (Nk. 21:35; Dt. 22:13-19) Éyoñ bemvendé be mbe be tyi’i mejô zôsôô, a éyoñ bone b’Israël be mbe be seme’ene metiñ, be mbe be va’a Yéhôva duma a môt ase a mbe a yene’ mfi ya été.​—Lv. 20:7, 8; És. 48:17, 18.

¹⁸ Miñye’elane bia nyoñ: Mone jam ase ya ényiñe jangan a ne nya mfii mise me Yéhôva. A yi na bi nye’e bôte bevok a na bi sa’ale ékotekot éyoñ bia nyiñ a be. A yeme fe mam mese bia kobô a bo, to’o éyoñ bi ne menda mangan.​—Beh. 4:13.

19-21. (a) Aval avé bemvendé a betyi’i mejô be mbe be yiane belan ayoñe Yéhôva? (b) Aval avé Yéhôva a mbe a kama’ane bôt Atiñe Môze si, a jé nalé a ye’ele bia?

¹⁹ Yéhôva a nji be a yi na ayoñe dé é vu mbia mefulu ya meyoñe me mbe me bôma’ane de. Jôm ete nje a mbe a yi na betyi’i mejô a bemvendé be bo te sal abe. A nde fe, betyi’i mejô be nji be be yiane bo njet éyoñ ba tyi’i bôte mejô. Be mbe be yiane nye’e zôsôô.​—Dt. 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Yéhôva a wô’ô bôte bé mintaé angôndô ya abui, jôm ete nje a nga telé ngume nkobe metiñ asu na ô ba’ale be. Atiñe Môze si, é mbe ayaé na be vañe bôte môt ajô. Amu môte ba bu’ ajô a mbe a yiane yem môt a bu’u nye ajô. (Dt. 19:16-19; 25:1) A nde fe na, bôte bebaé nge ke belal mbe be mbe be yiane  bo’olô na môt a te bo jam, sa ke ve môte wua. (Dt. 17:6; 19:15) Nge mon Israëlite a wôé ke môt teke na bôte befe ba yene nye? A nji be a yiane buni na a ne sa’ale fonos. Amu Yéhôva nye a nga yene nye. Menda me bôt, éjôé ésaa é mbe é bili minné. Mejô méziñe ya menda me bôt me mbe me sili’i na bemvendé ya tison mbe be kôme me.​—Dt. 21:18-21.

²¹ Miñye’elan bia nyoñ: Yéhôva a ve bia mbamba éve’ela; mam mese a bo me ne zôsôô. (Bs. 89:14) A botane ba ba tôñe metiñe mé, ve a foñesô ba ba dimine belan éjôé jap. (2 Sa. 22:21-23; Éz. 9:9, 10) Môt éziñ a ne bo mbia jam, jôm é teke kui nye, ve a nji yiane du’uban, amu mbamba éyoñ, Yéhôva é kulane de. (Min. 28:13) Nge a teke ji’a tyendé, émien é wô’ôtane fe, amu aval Bible a jô, “nkuane ya ku mo me vevea Zambe ô ne angônda jam.”​—Beh. 10:30, 31.

22-24. (a) Aval bôt avé atiñ é mbe é dañe kamane de, a nalé a ye’ele bia jé a lat a Yéhôva? (b) Abendé avé bia koone de kalate Nkôlan 22:22-24?

²² Atiñ e mbe e dañe kamane bôte be nji be ngule ya kamane bebien ane bobenyui, minkus a mintabe. Atiñ e mbe e jô’ô ntyi’i mejô ase ya Israël na: “Wo ye bo te vite nya ntyi’ane mejôô ntabe wo yiane yen, nge monenyui, nge nyoñ ngômesane nkus éban.” (Dt. 24:17) Yéhôva a mbe a wô’ô bingôngole bi bôte  mintaé. A mbe a foñesô’ô bôte bese be mbe be ndeñele’e be.​—Lañe’e Nkôlan 22:22-24.

²³ Atiñ e mbe fe e kama’ane na môt a diñ évuvumane jé. (Lv. 18:6-30) Ayoñ Israël é mbe é selane meyoñ mevok, amu ane Yéhôva, é nji be é kañese’e nyé mame ya bisôk, meyoñ me mbe me bômane de ki me mbe me kañese’e mam mete.

²⁴ Miñye’elan bia nyoñ: Yéhôva a yi na ba be be’e mimbe’e be kôme nyoñ ngab a ba be ne éjôé jabe si. A vini mvite mame ya bisôk, jôm ete nje a véé mis na môt éziñ a bo teke ju’u mfa’a ôte, e dañedañe bôt be nji bi ngule ya kamane bebien.

25-26. (a) Amu jé bi ne jô na nye’an ba zôsôô be tii ane mvebe ba ényiñ? (b) Jé bia ye yen ayé’é ya Ngone tane da tôñe di?

²⁵ Nye’an ba zôsôô be tii ane mvebe ba ényiñ. Éyoñe bia kôme wô’ôtan zôsôô Yéhôva ényiñe jangan, bi ne ntindane ya tu’a nye’e nye. Éyoñe ki bia nye’e Yéhôva a metiñe mé me ne zôsôô, nalé a tindi bia na bi nye’e fe bôte bevok a na bi yeme nyiñ a be zôsôô été.

²⁶ Atiñ Môze é mbe é volô’ô bone b’Israël na be bi mbamba élat a Yéhôva. Ve bebo bisaé be Yéhôva be nji be na ba tabe Atiñe Môze si nnôm éto, amu atiñ da dañe dili é mbe na da fole de. (Bero. 10:4) Nlômane Paul ô nga jô na: “Metiñ me ne nsisiñe ya mbamba be mam ba yiane zu.” (Beh. 10:1) Avale bia te yen ôbalebas, ayé’é baa ya ngabe nyi da ye kobô ajô mbamba be mam bete, da ye fe liti mfi ya fulu nye’an a zôsôô akônda Bekristen.